Hội nhập quốc tế và những vấn đề đặt ra đối với ngành Luật tố tụng hành chính Việt Nam

NHÌN RA THEÁ GIÔÙI

HỘI NHẬP QUỐC TẾ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA
ĐỐI VỚI NGÀNH LUẬT TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH VIỆT NAM
Trần Hồng Tình1
Hồ Thị Hưng2
Tóm tắt: Ở Việt Nam, tài phán hành chính chính là hoạt động xét xử các vụ án hành chính theo quy
định của Luật tố tụng hành chính do Tòa án nhân dân và các Thẩm phán hành chính thực hiện. Bài viết
này đề cập những quan niệm về tố tụng hành chính, tài phán hành chính và những vấn đề cần đặt ra đối
với ngành luật tố tụng hành chính Việt Nam trong hội nhập quốc tế.
Từ khóa: Tố tụng hành chính, Luật Tố tụng hành chính, tài phán hành chính
Ngày nhận bài: 06/3/2017; Ngày hoàn thành biên tập: 10/5/2017; Ngày duyệt đăng: 1/6/2017
Abstract: Concept of administrative Procedure is newly formed about within 20 years recently in
legal activity of Viet Nam regarding to theoretical and practical aspect. This concept relates to concept
of arbitration in general as well as administrative arbitration in particular. This article mentions issued
brought forward for Viet Nam’s administrative procedure sector in international intergration
Keywords: Administrative procedure, Law of administrative procedure, administrative arbitration
Date of receipt: 06/3/2017; Date of revision: 10/5/2017; Date of approval: 1/6/2017

1. Quan niệm về tố tụng hành chính
Tố tụng hành chính được xem là một dạng
của hoạt động tài phán. Thuật ngữ “tài phán” có
nguồn gốc từ tiếng Latinh là “jurisdictio”, trong
tiếng Anh là từ “jurisdiction”. Theo nghĩa rộng
thì tài phán là quyền lực của cơ quan nhà nước
trong việc xem xét tính đúng sai của các hoạt
động hành pháp diễn ra trên phạm vi lãnh thổ nhất
định; theo nghĩa hẹp thì thuật ngữ này dùng để
chỉ thẩm quyền của Tòa án trong việc xem xét,
đánh giá và ra các phán quyết đối với vụ việc cụ
thể và với các đối tượng xác định3. Theo khái

niệm này thì tài phán được hiểu bao gồm hoạt
động giải quyết tranh chấp của Tòa án và hoạt
động giải quyết tranh chấp thuộc thẩm quyền của
cơ quan hành chính.
Trên thế giới, quan niệm về tài phán hành
chính là không có sự đồng nhất và tùy vào chế độ
chính trị pháp lý, truyền thống tài phán và điều
kiện khu vực, quốc gia, theo quan niệm lưỡng hệ
1

Thạc sỹ, Công ty luật Nhân dân
Giảng viên Trường chính trị tỉnh Nghệ An
3
Bryan A.Garner, Black’s Law Dictionary, tr 85, 1999
2

86

tài phán (hành chính và tư pháp), nhất hệ tài phán
(Tư pháp) hoặc hỗn hợp.
Ở các nước thuộc hệ thống Common Law
không có sự phân biệt rõ ràng giữa công pháp và
tư pháp, do đó các tranh chấp hành chính cũng
không được xác định rõ là phát sinh trong lĩnh
vực nào. Ở các nước này, các tranh chấp hành
chính trước hết được giải quyết bởi cơ chế giải
quyết khiếu nại do cơ quan hành chính đã ban
hành quyết định hành chính hoặc có hành vi hành
chính bị khiếu nại. Trường hợp người dân không
đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại thì có

quyền khởi kiện tại Tòa án. Tuy nhiên các nước
này không thành lập hệ thống Tòa án chuyên
trách mà các tranh chấp hành chính được giải
quyết bởi hệ thống Tòa án thường, theo đó thủ
tục tố tụng để giải quyết các tranh chấp này cũng
là thủ tục tố tụng dân sự.
Đối với các quốc gia thuộc hệ thống Civil
Law, có sự phân định rạch ròi giữa luật công và


Soỏ 3/2017 - Naờm thửự Mửụứi Hai

lut t, do ú cỏc tranh chp phỏt sinh cng c
xỏc nh rừ thuc lnh vc lut no. Tranh chp
hnh chớnh l tranh chp ny sinh trong lnh vc
lut cụng, do ú c gii quyt theo mt c ch
khỏc so vi cỏc tranh chp trong lnh vc lut t.
cỏc nc ny, cỏc tranh chp hnh chớnh cú th
c gii quyt bng con ng gii quyt khiu
ni (c ch hnh chớnh) bi cỏc c quan ti phỏn
hnh chớnh, c lp vi ti phỏn t phỏp, s khỏc
nhau trong vic tỡm kim mụ hỡnh thc hin
quyn phỏn quyt i vi cỏc quyt nh hnh
chớnh, hnh vi hnh chớnh ca c quan cụng
quyn khi b khiu kin.
2. Quan nim v ti phỏn Hnh chớnh nc
ta hin nay v nhng hn ch trong hot ng
gii quyt khiu kin hnh chớnh Vit Nam
K t ngy 01/7/1996, Tũa hnh chớnh c
thnh lp ó ỏnh du bc phỏt trin mi ca

nn phỏp lý Vit Nam. Quan nim v ti phỏn
hnh chớnh ó cú nhng im mi so vi quan
nim trc õy. Theo ú ti phỏn hnh chớnh
c hiu l hot ng xột x cỏc tranh chp
hnh chớnh gia cụng quyn v cụng dõn c
thc hin bi mt c quan ti phỏn c lp (Tũa
ỏn) c chp nhn Vit Nam cú ý ngha quan
trng trong vic cng c v hon thin b mỏy
nh nc, bo m nguyờn tc phỏp ch XHCN;
xõy dng nh nc phỏp quyn v li ớch hp
phỏp ca cụng dõn c tuyt i tụn trng v
bo v.
Nh vy, vi vic c trao quyn xột x hnh
chớnh cho Tũa hnh chớnh thay vỡ trc õy ch
tha nhn vic khiu ni hnh chớnh c thc
hin thụng qua c quan nh nc cú thm quyn
v thanh tra nh nc, thỡ vic gii quyt cỏc v
vic hnh chớnh ó c quan tõm hn v ó thay
i mt cỏch ỏng k trong t duy phỏp lý ca nh
nc ta. Ti phỏn hnh chớnh nc ta hin nay
cú nhng c im sau:
Ti phỏn hnh chớnh l t chc v hot ng
xột x cỏc tranh chp hnh chớnh phỏt sinh khi

cú n khi kin v ỏn hnh chớnh gia cụng
dõn v t chc ca h vi cỏc c quan, t chc
v cỏ nhõn cụng quyn. C quan ti phỏn hnh
chớnh Vit Nam l Tũa ỏn hnh chớnh thuc
h thng Tũa ỏn nhõn dõn.
i tng ca ti phỏn hnh chớnh Vit Nam

l cỏc quyt nh hnh chớnh cỏ bit hoc cỏc hnh
vi hnh chớnh ca c quan, cỏ nhõn cụng quyn b
cụng dõn khi kin sau khi c c quan cú thm
quyn gii quyt theo th tc khiu ni.
Túm li, Ti phỏn hnh chớnh Vit Nam l hot
ng xột x cỏc v ỏn hnh chớnh theo quy nh
ca Lut t tng hnh chớnh, do Tũa ỏn nhõn dõn
(cỏc tũa hnh chớnh chuyờn trỏch) v cỏc thm
phỏn hnh chớnh thc hin nhm bo v quyn v
li ớch hp phỏp ca cụng dõn, t chc ca h v
c quan nh nc nhm bo m nguyờn tc phỏp
ch XHCN, gúp phn nõng cao hiu lc qun lý
nh nc.
Thc t hin nay l khiu ni hnh chớnh cú
chiu hng tng hn trong khi ú gii quyt khiu
kin hnh chớnh li cú xu hng gim i. iu ny
c lý gii bi nhng yu kộm trong xột x hnh
chớnh sau:
Th nht, Cỏc quy nh ca phỏp lut cũn gõy
nhng cn tr nht nh n hot ng xột x ca
tũa Hnh chớnh.
õy cú th coi l nguyờn nhõn c bn u tiờn
dn n s hn ch trong hot ng xột x hnh
chớnh ca nc ta. Nhng quy nh hn ch quyn
ca ngi i kin nh thu hp cỏc loi vic thuc
thm quyn xột x ca Tũa ỏn; thi hiu khi kin
ngn ngi.
Th hai, S c lp cha cao ca Thm phỏn
trc c quan hnh chớnh
iu ny c nhn thy trong vic Tũa ỏn

nhõn dõn ti cao hoc cỏc Thm phỏn cú xu hng
gii thớch thu hp i quyn hn ca mỡnh khi x
hnh chớnh.
Mt thc t na l, cỏc Thm phỏn ph trỏch
xột x vn cũn e ngi vi x ỏn hnh chớnh, bi
87


HOẽC VIEN Tệ PHAP

i tng b x l c quan cụng quyn hoc cỏn
b, cụng chc i din cho c quan cụng quyn
trong khi Thm phỏn, ngi xột x, ụi khi cha
hn ó c lp so vi cỏc c quan ny. c bit
l trong tỡnh hỡnh hin nay, khi m mi cp to
hay Thm phỏn u trờn mt a bn xỏc nh
(tnh, huyn), chu s qun lý iu hnh ca c
quan hnh chớnh. Sõu xa hn, do cựng trờn mt
a bn lónh th, sinh hot cựng mt cp c
quan ng thỡ cỏc Thm phỏn khú trỏnh khi s
nh hng ớt nhiu hay n nang c quan
hnh chớnh.
Th ba, Cỏc phỏn quyt ca To ỏn vn cha
c thc thi mt cỏch nghiờm tỳc theo quy
nh.
Khi quyt nh hnh chớnh sai trỏi b hu,
quyn v li ớch ca ngi khi kin s c khụi
phc hoc thc thi hay khụng li hon ton ph
thuc vo c quan hnh chớnh. Trong v kin hnh
chớnh, quyn ca To ỏn khụng th ch nh mt

phng thc x s c th cho c quan hnh chớnh
m ch dng li mc phỏn xột tớnh hp phỏp
ca mt quyt nh hnh chớnh, hnh vi hnh
chớnh. iu ú cú ngha l nu Tũa ỏn cú s can
thip v nu quyt nh cú th c thc thi thỡ
cui cựng vn phi qua con ng hnh chớnh. Lý
do ny khin ngi khi kin cm thy nn chớ v
khụng tht s thoi mỏi khi chn to gii quyt
cỏc khỳc mc gia h vi c quan cụng quyn.
Tuy nhiờn, trong kin hnh chớnh khụng phi
l khụng cú nhng phỏn quyt c thc thi theo
con ng thụng thng m bờn cnh ú vn cú
mt b phn trong phỏn quyt c thc hin
khụng qua con ng hnh chớnh. ú l vic thi
hnh cỏc phn ca bn ỏn cú liờn quan n bi
thng thit hi gõy ra bi c quan hnh chớnh.
Song cng khụng vỡ th m con ng thc hin
phỏn quyt c suụn s bi c quan thi hnh
ỏn dõn s khú cú th c lp so vi c quan hnh
chớnh, i tng b thi hnh ỏn. Nờn thc s vn
cũn hn ch ln trong vic thc hin phỏn quyt
88

ca Tũa ỏn hnh chớnh m chỳng ta phi nghiờm
tỳc nhỡn nhn.
Th t, í thc phỏp lut ca ngi dõn,
thm chớ ca c quan nh nc vn cũn hn ch.
Trong hot ng lp phỏp, hnh phỏp, t phỏp
l nhng hot ng ũi hi ý thc phỏp lut ca
ngi thc thi quyn lc cng nh ca i tng

b ỏp dng. Nhng trong thc t hin nay, khụng
phi c quan no, cỏ nhõn no hay ngi dõn no
cng cú c s hiu bit y v cỏc quy nh
ca phỏp lut cng nh thỏi ca h i vi cỏc
quy nh ca nh nc, nờn trong quỏ trỡnh thc
hin phỏp lut cũn cú nhng hn ch khin cho
hiu qu t c l khụng cao. Bờn cnh ú
ngi dõn vn cũn tõm lý v xa l vi vic dõn
kin quan i vi nhõn dõn ta, khi m nhng l
nghi, th bc trong xó hi phong kin cũn tn ti.
Thi bao cp vi t duy nh nc lo cho tt c ó
khụng to ra li ngh v vic dõn cú th kin li
chớnh quyn. Nhng thúi quen, np ngh ú ca
cụng dõn v c quan cụng quyn ó hn ch s
lng ngi dõn yờu cu to hnh chớnh bo v
quyn v li ớch hp phỏp ca mỡnh.
3. Hi nhp quc t v nhng yờu cu t
ra i vi phỏp lut t tng hnh chớnh ca
Vit Nam
Vi chớnh sỏch m ca, hi nhp kinh t quc
t, cựng vi vic Vit Nam ó l thnh viờn ca
nhiu iu c quc t v ó gia nhp T chc
thng mi th gii (WTO), thỡ vic phỏp in hoỏ
cỏc quy nh ca phỏp lut t tng gii quyt
cỏc khiu kin hnh chớnh, c th hoỏ cỏc cam kt
quc t ca Vit Nam l rt cn thit. Theo bn
cam kt vn kin gia nhp WTO ca Vit Nam
(on 135 trang 66) thỡ: i din ca Vit Nam
xỏc nhn thờm rng s sa i cỏc lut v cỏc quy
nh trong nc sao cho phự hp vi cỏc yờu cu

ca hip nh WTO v th tc v r soỏt phỏp lý
i vi cỏc quyt nh hnh chớnh, trong ú bao
gm c khon X:3(b) ca Hip nh GATT 1994.
i din ca Vit Nam cho bit thờm rng cỏc To


Soỏ 3/2017 - Naờm thửự Mửụứi Hai

ỏn chu trỏch nhim r soỏt phi cú quan im
cụng bng v c lp vi c quan cú thm quyn
ra quyt nh hnh chớnh v khụng cú quyn li
thc cht no liờn quan ti kt qu ca v vic.
Ngy 02-6-2005, B Chớnh tr ó ban hnh
Ngh quyt s 49-NQ/TW v Chin lc ci cỏch
t phỏp n nm 2020, trong ú mt trong cỏc
nhim v c xỏc nh ú l: ... m rng thm
quyn xột x ca To ỏn i vi cỏc khiu kin
hnh chớnh; i mi mnh m th tc gii quyt
cỏc khiu kin hnh chớnh ti To ỏn; to iu kin
thun li cho ngi dõn tham gia t tng, bo
m s bỡnh ng gia cụng dõn v c quan cụng
quyn trc To ỏn.... Vi nh hng nh vy
cng nh qua vic phõn tớch thc trng cỏc quy
nh ca phỏp lut T tng hnh chớnh v thc
trng ỏp dng cỏc quy nh ny trờn thc t thỡ cú
th thy rng yờu cu hon thin phỏp lut T tng
hnh chớnh l mt yờu cu cp thit hin nay.
Ngh quyt s 49-NQ/TW cng t ra yờu cu:
Xõy dng c ch bo m cho mi bn ỏn ca
To ỏn cú hiu lc phỏp lut phi c thi hnh,

cỏc c quan hnh chớnh vi phm b x lý theo phỏn
quyt ca To ỏn phi nghiờm chnh chp hnh.
Nh ó phõn tớch trờn, vic thi hnh cỏc bn ỏn
hnh chớnh hin nay cũn gp nhiu khú khn,
trong khi ú Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn
hnh chớnh li khụng quy nh c ch thi hnh
nhng phỏn quyt ny. Chớnh vỡ vy yờu cu xõy
dng c ch thi hnh cỏc phỏn quyt ca Tũa ỏn
nhõn dõn trong vic gii quyt cỏc v ỏn hnh
chớnh l ht sc quan trng. Vic thi hnh cỏc phỏn
quyt ca Tũa ỏn nhõn dõn khi gii quyt cỏc v ỏn
hnh chớnh cú nhng im c thự ca nú so vi
cỏc lnh vc t tng hỡnh s, t tng dõn s, chớnh
vỡ vy cn nghiờn cu mt c ch sao cho phự hp
v kh thi vi nhng im c thự ca c ch ny
cng nh iu kin kinh t - xó hi c th Vit
Nam. T nhng yờu cu núi trờn, Vit Nam phi
hon thin phỏp lut v t tng hnh chớnh theo
hng sau õy:

Th nht, to iu kin thun li cho ngi dõn
tham gia t tng, bo m s bỡnh ng gia cụng
dõn v c quan cụng quyn trc To ỏn.
Quỏ trỡnh xõy dng Lut T tng hnh chớnh
luụn bỏm sỏt cỏc ch trng, ng li, quan im
ca ng v ci cỏch t phỏp, c th l Ngh quyt
s 49-NQ/TW ngy 02-6-2005 V Chin lc ci
cỏch t phỏp n nm 2020. Theo nhng quan
im ch o ny thỡ thm quyn xột x cỏc v ỏn
hnh chớnh ca Tũa ỏn nhõn dõn cú xu hng c

m rng, ng thi cn to thun li cho cụng dõn
tham gia T tng hnh chớnh, bo m s bỡnh
ng gia cụng dõn v c quan cụng quyn trc
Tũa ỏn. Xut phỏt t nhng u th ca c ch gii
quyt tranh chp hnh chớnh ti Tũa ỏn so vi cỏc
c ch gii quyt khỏc, quan im ch o v vic
m rng thm quyn xột x cỏc tranh chp hnh
chớnh ca Tũa ỏn nhõn dõn l quan im ỳng n
trong thi k hin nay. Bờn cnh ú, phỏp lut T
tng hnh chớnh phi m bo to iu kin thun
li cho cụng dõn tham gia t tng, khụng quy nh
nhng th tc rm r, khụng cn thit lm cn tr
ti vic thc hin quyn ca cụng dõn.
Th hai, bo m tớnh hp hin, hp phỏp v
tớnh thng nht ca Lut T tng hnh chớnh trong
h thng phỏp lut; bo m tớnh kh thi ca Lut
T tng hnh chớnh.
m bo tớnh thng nht chung ca h
thng phỏp lut, mi vn bn phỏp lut c ban
hnh phi m bo yờu cu hp hin, hp phỏp,
ng thi khụng mõu thun vi cỏc vn bn
phỏp lut khỏc cú liờn quan. Phỏp lnh Th tc
gii quyt cỏc v ỏn hnh chớnh cú mt s quy
nh mõu thun vi cỏc vn bn quy phm phỏp
lut khỏc nh Lut t ai, Lut Khiu ni, t
cỏo, Lut Lut s lm gim hiu lc ca cỏc quy
nh ny trờn thc t cng nh gõy khú khn
trong quỏ trỡnh ỏp dng phỏp lut. Chớnh vỡ vy
yờu cu bo m tớnh hp hin, hp phỏp v tớnh
kh thi ca cỏc quy nh trong Lut T tng

hnh chớnh cng l mt yờu cu quan trng.
89


HOẽC VIEN Tệ PHAP

Th ba, bo m trỡnh t v th tc t tng
hnh chớnh dõn ch, cụng khai, n gin, cụng
bng, thun li cho ngi tham gia t tng thc
hin cỏc quyn v ngha v ca mỡnh; cao vai
trũ, trỏch nhim ca cỏ nhõn, c quan, t chc
trong hot ng t tng hnh chớnh.
Th t, k tha, trờn c s tng kt, ỏnh giỏ
cỏc quy nh ca phỏp Lut T tng hnh chớnh
hin hnh, kinh nghim gii quyt cỏc v ỏn hnh
chớnh t thc tin xột x ca To ỏn v tham kho
cú chn lc kinh nghim ca nc ngoi, ỏp ng
cỏc yờu cu ca thc tin i sng xó hi ca nc
ta v ca quỏ trỡnh hi nhp quc t.
phỏt huy nhng u im ca t tng
hnh chớnh vi li th l tớnh chc chn, tin cy,
s c lp, khỏch quan so vi cỏc c quan hnh
chớnh v nhm hn ch s tu nghi ca c c
quan hnh chớnh v c quan t tng trong vic
gii quyt v ỏn hnh chớnh cng nh hn ch
s xa l ca ngi dõn vi th tc kin hnh
chớnh, cn phi:
- Hon thin h thng phỏp lut c bit trong
ú cn phi c th hoỏ cỏc quy nh ca phỏp lut
t tng hnh chớnh.

- Cn nghiờn cu, hc tp kinh nghim ca

nhiu quc gia cú h thng phỏp lut phỏt trin
khỏc. m bo tớnh c lp ca Thm phỏn hnh
chớnh bng cỏch kin ton cỏch thc t chc ca
to hnh chớnh theo hng tỏch ri khi c cu
lónh th hnh chớnh nht nh.
- Nõng cao ý thc phỏp lut ca cụng dõn v
xột x hnh chớnh thụng qua cỏc bin phỏp tuyờn
truyn giỏo dc.
- Bờn cnh vic cú cỏc quy nh rừ rng v th
tc, cn phi trao cho to quyn t ch trong vic
gii thớch ni dung cỏc quy phm t tng hnh
chớnh. Bi l, õy l vn phong phỳ v phc tp,
cỏc quy nh phỏp lut du nhiu bao nhiờu cng
cha khi i chiu vo thc tin khỏch quan
sinh ng. Trong thc t, To ỏn nhõn dõn ti cao
ó ban hnh rt nhiu vn bn trong lnh vc xột
x hnh chớnh nhm hng dn cỏc to cp di.
ú l nhu cu khỏch quan ca i sng. Cn tha
nhn thc tin ny, nht l tha nhn ỏn l trong
hot ng xột x ca To ỏn./.
Ti liu tham kho
1. Bryan A.Garner, Blacks Law Dictionary, 1999
2. Hip nh GATT nm 1994
3. Bn Cam kt vn kin gia nhp WTO ca
Vit Nam

CễNG TC THEO DếI THI HNH PHP LUT HIN NAY
THC TRNG V GII PHP

(Tip theo trang 85)
V ni dung theo dừi thi hnh phỏp lut
ngoi 03 ni dung c quy nh ti Ngh nh
s 59/2012/N-CP, ngh xem xột thờm c tớnh
hp phỏp, tớnh phự hp, tớnh hiu qu ca vn
bn quy nh chi tit thi hnh vn bn quy phm
phỏp lut./.
Ti liu tham kho
1. Hin phỏp nm 2013
90

2. Ngh quyt s 48-NQ/TW ca B Chớnh tr
v chin lc xõy dng, hon thin h thng phỏp
lut n nm 2010, nh hng n nm 2020
3. Ngh nh s 59/2012/N-CP ca Chớnh
ph quy nh v theo dừi tỡnh hỡnh thi hnh phỏp
lut, cú hiu lc k t ngy 01/10/2012;
4. Thụng t 14/2014/TT-BTP hng dn Ngh
nh s 59/2012/N-CP v theo dừi thi hnh phỏp lut