Giải pháp triển khai hoạt động giao dịch chứng khoán phái sinh tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM
---------------

Nguyễn Đị ch Thanh

GIẢI PHÁP TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG GIAO DỊCH
CHỨNG KHỐN PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2009


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM
---------------

Nguyễn Đị ch Thanh

GIẢI PHÁP TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG GIAO DỊCH
CHỨNG KHỐN PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành : Kinh tế tài chính – Ngân hàng

Mã số : 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

GV HƯỚNG DẪN ĐỀ TÀI:

GS-TS. TRẦN NGỌC THƠ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2009


1

M ðU
I. Tính cp thit ca ñ tài
Th trưng chng khoán là mt nhân t không th thi
trưng, nó ñóng vai trò quan trng trong s phát tr
kênh khơi thông và phân b hiu qu các ngun vn t
sn xut kinh doanh. Do ñó, phát trin và gi vng
chng khoán luôn là mi quan tâm hàng ñu ca các n
chung và Vit Nam nói riêng.
Th trưng chng khoán Vit Nam ra ñi vào ngày 20
ñánh du mt bưc ngot ln trong quá trình xây dn
kinh t th trưng. Qua 9 năm hot ñng, th trưng
qua nhng giai ñon thăng trm và ñang dn bưc vào
trin, th trưng chng khoán ngày càng khng ñnh
vic thúc ñy nn kinh t xã hi nói chung và th
phát trin. S phát trin ca th trưng chng khoá
dch, s lưng công ty niêm yt, công ty chng khoá
càng gia tăng nhanh chóng, ñc bit là thu hút ngày
các nhà ñu tư trong và ngoài nưc. Tuy nhiên, tron
ñu tư ñã gp rt nhiu ri ro do s ñiu chnh gi
s VnIndex t mc 1.170,67 ñim ngày 12/03/2007 ñã
còn 444,4 ñim vào ngày 29/07/2008 và ñn ngày 24/0
235,5 ñim, ñiu này ñã làm cho các nhà ñu tư hoan
vào th trưng chng khoán vì h chưa có mt công c
v mình khi th trưng ñi xung. ðây chính là thi

chng khoán Vit Nam có thêm nhng hàng hóa khác tr
nhà ñu tư có thêm s la chn nhm qun lý ri ro
mình trưc nhng bin ñng bt thưng ca th trưn
là gii pháp khá hu hiu ñ vc dy nim tin ca c
phát trin ca th trưng chng khoán Vit Nam, nó


2

trng trong vic ña dng hóa ñu tư, phòng nga ri
thêm nim tin và vng bưc khi tham gia th trưng.
Trưc nhng yêu cu thc tin nói trên tôi quyt ñ
trin khai hot ñng giao dch chng khoán phái sin
II. Phm vi và mc tiêu nghiên cu
Do công c phái sinh bao gm nhiu loi như: Hp ñ
Contract), hp ñng quyn chn trên giao sau (Optio
giao sau (Future Contract), hp ñng kỳ hn (Forwar
hoán ñi (Swap Contract),….và quy mô th trưng ch
còn nh bé so vi các nưc trên th gii nên ñ tài
mt s công c chng khoán phái sinh ph bin trên
vào Vit Nam; ñó là: hp ñng quyn chn c phiu,
ch s chng khoán, hp ñng giao sau ch s chng
ð tài tp trung khái quát hóa cơ s lý lun v s
trưng chng khoán phái sinh trên th gii và tng
phái sinh; ðánh giá, phân tích nhu cu và kh năng
dch chng khoán phái sinh ti Vit Nam; Tham kho
dch, niêm yt và thanh toán bù tr ca mt s nưc
giá phân tích và ñưa ra gii pháp cũng như l trình
dch các công c này.
Trên cơ s này, mong mun Vit Nam sm trin khai h

chng khoán phái sinh nhm ña dng chng loi hàng
ñó thu hút thêm nhiu nhà ñu tư hơn na ñn vi th
ñy th trưng chng khoán Vit Nam nói riêng và th
chung phát trin.
III. Ý nghĩa khoa hc và tính thc tin ca ñ tài
Chng khoán phái sinh ñưc ñánh giá là mt trong nh

ng công c hu hiu

giúp cho các nhà ñu tư tham gia th trưng chng k và

hoán phòng nga ri ro

bo v li ích cho chính mình. Trong bi cnh gi

á chng khoán liên tc


3

bin ñng mà th trưng vn chưa có mt công c nào
nhà ñu tư qun tr và phòng nga ri ro, vic nghi
trin khai hot ñng giao dch chng khoán phái sin
vic cũng c nim tin ca nhà ñu tư, góp phn phát
trưng chng khoán nói riêng và th trưng tài chín
Hin nay, hu ht các th trưng chng khoán trên t
giao dch chng khoán phái sinh. Vi 9 năm hot ñn
khoán cùng vi s tham gia ngày càng ñông ca các n
cht lưng các công ty niêm yt ngày càng nhiu cũn
nga ri ro ca nhà ñu tư và ñ án phát trin th

năm 2010 và tm nhìn ñn năm 2020 ñã ñưc Th tưng
duyt vào ngày 02/08/2007 chính là cơ s thc tin
trin khai hot ñng giao dch chng khoán phái sin
IV. Phương pháp nghiên cu
ð tài vn dng phương pháp ñiu tra kho sát qua b
phân tích, thng kê kt hp vi phương pháp h thn
phân tích, ñánh giá thc t và da vào phân tích, ñ
tham kho mô hình ca các nưc ñ xây dng mô hình
t ñó ñ xut các gii pháp cũng như l trình trin
chng khoán phái sinh mt cách hiu qu và an toàn.
V. Kt cu ca ð tài
Ni dung ñ tài gm:
Chương M ñu;
Chương I: Hp ñng quyn chn và Hp ñng giao sau
Chương II: Mt s mô hình qun lý và t chc giao d
chn và hp ñng giao sau chng khoán ca các nưc
Chương III: Th trưng khoán Vit Nam, s cn thit
giao dch chng khoán phái sinh ti Vit Nam;
Chương IV: Gii pháp và l trình trin khai hot ñ
phái sinh ti Vit Nam;
Kt lun;


4

CÁC T VIT TT
BTC

B tài chính

CKPS

Chng khoán phái sinh

CTCK

Công ty chng khoán

UBCK

y ban chng khoán nhà nưc

Hose

S Giao dch Chng khoán Tp.HCM

HNX

S Giao dch Chng khoán Hà Ni

TTLKCK/VSD

Trung tâm Lưu ký Chng khoán Vit Nam

TTTTBT

Trung tâm thanh toán bù tr

SGDCK

S Giao dch Chng khoán

TTCK

Th trưng chng khoán

CK

Chng khoán

VND

ñng

OCC

Trung tâm thanh toán bù tr

KRX

Korea Exchange

TSE

Tokyo Stock Exchange

CBOT

Hi ñng Thương mi Chicago

CBOE

Chicago Board Options Exchange


5

Mc lc
CHƯƠNG I: HP ðNG QUYN CHN VÀ HP ðNG GIAO SAU

1.1
1.1.1
1.1.2

Lch s phát trin th trưng quyn chn và giao sa
Lch s phát trin th trưng giao sau chng khoán
Lch s phát trin th trưng quyn chn chng khoá

1.2

Li ích ca chng khoán phái sinh; bao gm:.........................

1.3
chn c phiu.
1.3.1
1.3.2
1.4
1.4.1
sinh.
1.4.2

1.4.3
1.4.4
1.4.5

Hp ñng giao sau ch s chng khoán, quyn chn ch
..................................................................................................................... 10
Hp ñng giao sau ch s chng khoán..................................................................
Hp ñng quyn chn ch s c phiu và quyn chn c

Cu trúc ca th trưng giao dch chng khoán phái
Cơ ch t chc, qun lý và giám sát hot ñng giao
19
Trung tâm thanh toán bù tr .......................................................................
Công ty môi gii ...........................................................................................
Công ty thanh toán.......................................................................................
Nhng ngưi tham gia giao dch ..................................................................

1.5
Cơ ch giao dch ca th trưng chng khoán phái si
1.5.1
Thc hin giao dch ......................................................................................
1.5.2
Thanh toán bù tr và thc hin hp ñng.............................................................
CHƯƠNG II: MÔ HÌNH T CHC HOT ðNG GIAO DCH CK P
TI MT S NƯC TRÊN TH GII...........................................................................
2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4

S Giao dch Chng khoán Tokyo (TSE) .....................................................
Sơ lưc v lch s hình thành và phát trin ca SGD
Cơ cu t chc ...............................................................................................
Cơ ch giao dch chng khoán phái sinh .....................................................
Cơ ch giám sát ............................................................................................

2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3

S Giao dch Chng khoán Hàn Quc (KRX) ............................................
Sơ lưc v lch s hình thành và phát trin ca S
Cơ ch giao dch chng khoán phái sinh .....................................................
Cơ ch giám sát ............................................................................................

2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.3.4
2.3.5

Bài hc kinh nghim cho Vit Nam ..............................................................
Cơ cu t chc và qun lý giao dch chng khoán phá
H thng giao dch ........................................................................................
Cơ ch thanh toán bù tr .............................................................................
Cơ ch giám sát ............................................................................................
Tài sn cơ s và chi tit hp ñng chng khoán phái

2.4
ðiu kin cn có ñ trin khai và ñm bo phát tri
dch chng khoán phái sinh. ............................................................................................... 45


CHƯƠNG III: TH TRƯNG CHNG KHOÁN VIT NAM, S CN THIT ð TRIN KHAI
HOT ðNG GIAO DCH CHNG KHOÁN PHÁI SIN H TI VIT
NAM.................................................................................................................................... 50


6

3.1
Th trưng chng khoán Vit Nam.......................................................................................... 50
3.1.1 Sơ lưc lch s hình thành và phát trin ca TTCK V
it Nam................................... 50
3.1.2 Din bin th trưng.................................................................................................................... 51
3.2
S cn thit ñ trin khai hot ñng giao dch CKPS
ti Vit Nam............................. 52
3.2.1 Cơ s pháp lý........................................................................................................................... 52
3.2.2 Nhu cu th trưng..................................................................................................................... 53
3.2.3 Thc hin mc tiêu phát trin ñng b th trưng ch
ng khoán Vit Nam................ 54
3.2.4 Nâng cao tính cnh tranh cho TTCK Vit Nam trong xu th hi nhp vi khu
vc và th gii........................................................................................................................................... 54
3.2.5 Nhu cu qun lý giám sát........................................................................................................ 54
3.3
ðánh giá kh năng trin khai hot ñng giao dch CP

3.3.1 ðánh giá kh năng trin khai hot ñng giao dch CP

KS.......................................... 55
KS.......................................... 55

3.4
Mô hình t chc và qun lý giao dch CKPS ti Vit
Nam......................................... 57
3.4.1 Mô hình t chc và qun lý hot ñng giao dch CKPS
ti Hose................................ 58
3.4.2 Các quy ñnh liên quan ñn hot ñng giao dch CKPS
ti Hose................................ 58
3.4.3 Quy trình giao dch và thanh toán bù tr hàng ngày..................................................... 61
CHƯƠNG IV: GII PHÁP VÀ L TRÌNH TRIN KHAI HOT ð
NG GIAO
DCH CHNG KHOÁN PHÁI SINH TI HOSE........................................................................... 64
4.1
Gii pháp ñ xut ñ trin khai hot ñng giao dch
CKPS Hose............................ 64
4.1.1 Hoàn thin h thng pháp lut liên quan ñn th trư
ng chng khoán cơ s và
xây dng khung pháp lý cho hot ñng giao dch CKPS ......................................................... 64
4.1.2 Sm nghiên cu xây dng và ñưa ra tài sn cơ s cho
các hp ñng CKPS..............65
4.1.3 Xây dng cơ s h tng công ngh hin ñi.................................................................................. 66
4.1.4 Phát trin các ñnh ch trung gian khác ngoài CTCK khoán thành viên...............66
4.1.5 Thúc ñy TTCK cơ s phát trin vng mnh.......................................................................... 68
4.1.6 Ph bin kin thc cho các thành phn tham gia th
trưng........................................ 69
4.2

L trình trin khai.................................................................................................................... 70
4.2.1 Giai ñon chun b (ðu năm 2010 – cui 2011)..................................................................... 70
4.2.2 Giai ñon thit lp th trưng và trin khai giao d
ch th nghim (ðu năm
2012 – cui 2013).................................................................................................................................. 70
4.2.3 Giai ñon trin khai giao dch chính thc (Quý 01 n ăm 2014).................................. 71


7

CHƯƠNG I: HP ðNG QUYN CHN VÀ HP ðNG
GIAO SAU CHNG KHOÁN
Như ñã trình bày trong phn m ñu, do quy mô th t
Nam còn nh bé so vi th trưng chng khoán ca cá
ñ tài ch tp trung nghiên cu ba loi công c ch
trên th gii ñó là: Hp ñng giao sau ch s chng
ch s chng khoán, hp ñng quyn chn c phiu. T
ta s tìm hiu lch s phát trin ca th trưng qu
khoán, khái nim, ñc ñim, các ñc tính cơ bn ca
như cu trúc và cơ ch giao dch ca th trưng gia
1.1 Lch s phát trin th trưng quyn chn và giao s
1.1.1 Lch s phát trin th trưng giao sau chng khoán
Th trưng giao sau có ngun gc t thi Trung c t
quan h ñưc hình thành gia các thương nhân và ngư
năm mt mùa, ngưi nông dân thưng tr hàng làm giá
khó khăn cho các thương nhân và ngưc li vào nhng
thương nhân thưng dìm giá xung gây khó khăn cho n
ñ tránh tình trng ñó các thương nhân và ngưi nôn
mi mùa v ñ tha thun trưc giá c.
Tuy nhiên, th trưng giao sau hin ñi nhìn chung

lp Hi ñng Thương mi Chicago (CBOT) vào năm 1948
Vào nhng năm 1840, Chicago nhanh chóng tr thành t rung tâm thương
mi ln ca M, nhng ngưi nông dân trng ngũ cc
Chicago ñ bán sn phm ca h và hot ñng này di
vic sn xut ngũ cc có tính cht mùa v nên các k
ñ ñ d tr cho ngun cung khi mùa thu hoch ñn v
k vào thi kỳ này. ðn năm 1848, các thương gia bư
này bng cách thành lp The Chicago Board of Trade
ca Chicago, CBOT lúc ñu ñưc t chc vi mc ñích


8

cht lưng ngũ cc, mt vài năm sau ñó hp ñng kỳ
phép ngưi nông dân có th giao ngũ cc vào mt ngà
giá ñưc xác ñnh trưc.
Không dng li ñó, ñn năm 1874 Chicago Product Exc
lp và năm 1898 ñi tên thành Chicago Mercantile Ex
giao dch hàng hóa Chicago cho phép giao dch thêm
và hin nay là sàn giao dch hp ñng giao sau ln
ðn năm 1972, th trưng tin t quc t ñưc thành
Monetary Market – IMM), ñây là mt chi nhánh ca CM
ñng giao sau các ngoi t. ðn năm 1977 CBOT bt ñ
Trái phiu kho bc TBond M, ñây là loi hp ñng
trong các thi kỳ, trong vòng mt vài năm công c n
dch năng ñng nht và vưt qua c hp ñng giao sa
Vào ngày 16/02/1982, Hi ñng Thương mi Thành ph
trương các hp ñng giao sau ch s Value Line, sau
ch s ñã có mt ti các sàn giao dch khác. Có th
chng khoán ñã thành công vang di khp toàn cu và

nưc phát trin ñu có sàn giao dch giao sau riêng
chng khoán và ph bin nht là Anh, Pháp, Nht, H
vi hp ñng giao sau c phiu thì ít ph bin bng
s nưc và ñn tháng 11/2002 thì hp ñng giao sau
thiu ti M.
1.1.2 Lch s phát trin th trưng quyn chn chng khoá
H thng th trưng quyn chn hin nay có ngun g
nhng năm ñu ca thp niên 1900, mt nhóm các công
Nhà môi gii và kinh doanh quyn chn mua và quyn
trưng các quyn chn, theo ñó mt ngưi mun mua q
viên ca hip hi này s tìm mt ngưi khác mun bá
công ty thành viên không tìm ñưc ngưi bán thì t


9

chn. Vì vy, công ty thành viên có th va là nhà
hin v th giao dch. Tuy nhiên, th trưng này t

môi gii va là ngưi thc
n ti mt s khuyt ñim như:

+ Không cung cp cho ngưi nm gi quyn chn cơ h

i bán quyn chn

cho mt ngưi khác trưc khi quyn chn ñáo hn do

các quyn chn ñưc

thit k ñ ñưc nm gi cho ñn khi ñáo hn. Vì v

y, tính thanh khon ca

hp ñng quyn chn rt thp.
+ Vic thc hin hp ñng ca ngưi bán ch ñưc ñ

m bo bi công ty

môi gii kiêm kinh doanh, nu ngưi bán hoc công t

y môi gii b phá sn

thì ngưi nm gi quyn chn gp nhiu ri ro.
+ Chi phí giao dch tương ñi cao do các giao dch

ñưc thc hin ñơn l,

mt nhiu thi gian và hoàn toàn ph thuc vào công

ty môi gii kiêm kinh

doanh.
ðn năm 1973, mt thay ñi mang tính cách mng tron

g th gii quyn

chn. Sàn giao dch CBOT ñã t chc mt sàn giao d

ch riêng cho giao dch

quyn chn c phiu và sàn này có tên là Chicago Bo

ard Options Exchange

(CBOE) và m ca giao dch quyn chn mua vào ngày

26/04/1973, hp ñng

quyn chn bán ñu tiên ñưa vào giao dch trong thá

ng 06/1977.

CBOE ñã to ra mt th trưng trung tâm cho các hp
bng vic tiêu chun hóa các kỳ hn và ñiu kin c
làm tăng tính thanh khon ca th trưng. ðiu quan

ñng quyn chn
a hơp ñng quyn chn, nó
trng nht là CBOE ñã b

sung mt trung tâm thanh toán ñ ñm bo cho ngưi
thc hin ñy ñ nghĩa v theo hp ñng, ñiu này k

mua rng ngưi bán s
hin quyn chn hp dn

hơn ñi vi công chúng. K t ñó, nhiu sàn giao d

ch chng khoán và các sàn

giao dch giao sau ñu giao dch quyn chn và hin

nay quyn chn chng

khoán ñã ñưc giao dch ti hu ht ti các nưc ña

ng phát trin.

1.2 Li ích ca chng khoán phái sinh; bao gm:
•

Công c qun lý ri ro trên th trưng chng k

hoán: bng vic kt hp mua

bán chng khoán cơ s và chng khoán phái sinh, nhà

ñu tư có th hn ch ri bt

ro ca mình khi giá c chng khoán cơ s bin ñng

li.


10

• Ch báo giá tương lai cho th trưng chng khoán
bin ca th trưng CKPS, nhà ñu tư có th ñưa ra
s. T ñó, giúp nhà ñu tư có th ch ñng thc hi

ca mình. Ngoài ra, do có mi liên h mt thit gi
s chênh lch giá gia 2 th trưng s to cơ hi c
chênh lch giá s b gim thiu và giúp cho giá ca
ñnh giá chính xác hơn.
• To ra ñòn by ln: khi giao dch CKPS nhà ñu tư
tin nh ñ thc hin mt khon ñu tư có giá tr l
b ra mt khon tin ln ñ ñu tư vào c phiu hay
phiu, trái phiu tăng cao ri bán ñ hưng chênh l
giúp nhà ñu tư ch b ra mt khon tin nh ban ñ
chn) nhưng có th nm gi mt v th vi s lưng
Nu xu hưng th trưng din bin thun li thì nhà
mt khon chênh lch ln t v th mà h nm gi. D
có th ñáp ng ñưc mong ñi ca các nhà ñu tư cá
s trên TTCK Vit Nam.
• Góp phn thúc ñy th trưng chng khoán cơ s ph
mt công c bo v li nhun và gim thiu ri ro,
ñu tư vào c phiu, trái phiu, t ñó giúp cho nhi
gia vào th trưng, làm cu hàng hóa chng khoán tă
phát trin, m rng th trưng là rt ln.
1.3 Hp ñng giao sau ch s chng khoán, quyn chn ch
khoán, quyn chn c phiu.
1.3.1 Hp ñng giao sau ch s chng khoán
Hp ñng giao sau ch s chng khoán là mt hp ñn

g gia hai bên

(ngưi mua và ngưi bán) ñ mua hoc bán mt ch s mt

chng khoán vào ào

ngày trong tương lai vi giá ñã ñưc xác ñnh v Ngưi

ngày hôm nay. nhn

bán và ngưi mua hp ñng có nghĩa v giao và

hàng khi hp


11

ñng ñáo hn, tuy nhiên khi hp ñng ñáo hn không
nhn nào xy ra vì hp ñng giao sau ch s chng k
bng tin mt.
Ch s chng khoán là s liu phn ánh giá tr tng
phiu thành phn. ðây là mt công c ñ ñi din ch
phiu thành phn vn có s tương ñng vi nhau v n
dch trên cùng mt sàn, nm trong cùng mt ngành ha
th trưng tương t nhau.
Ví d v mt giao dch hp ñng giao sau ch s c
Vào ngày 01/04/2009, Sàn giao dch niêm yt và giao
sau ch s chng khoán F vi ngày ñáo hn là ngày 3
s chng khoán XYZ ñang mc 600 ñim và là chng
Hp ñng giao sau F. Nhà ñu tư A nghĩ rng ch s
gim trong thi gian ti, A quyt ñnh tham gia Hp
chng khoán bng cách bán 1000 Hp ñng F mc 600
Ngày 10/04/2009, ch s XYZ gim xung mc 580 ñi
thc hin li nhun bng cách mua li 1000 Hp ñng
Gi s h s nhân ca Hp ñng F là 10.000 VND. Như
ñu tư A có ñưc là: 1.000 * 10.000 * (600 – 580) =

s chi phí giao dch là không ñáng k).
a)

ðc ñim ca hp ñng giao sau ch s chng khoán

Hp ñng giao sau ch s chng khoán ch thc hi
trưng giao dch tp trung hay còn gi là sàn giao
Hp ñng ñưc thanh toán hàng ngày bng vic ñiu

n giao dch trên th
dch.
chnh s dư tài

khon ký qu ca nhà ñu tư.
Ngưi s hu hp ñng không bit mình s nhn hay
nhiêu vì nó ph thuc vào s bin ñng ca ch s c
Các nhà ñu tư tham gia hp ñng (k c ngưi mua
qu s tin ban ñu trưc khi thc hin giao dch v

tr s tin là bao
hng khoán.
và bán) ñu phi ký
à khi s tin này gim


12

sung s tin cho ñúng

xung dưi mc ký qu duy trì thì nhà ñu tư phi b

sung tin thì công ty

bng s tin ký qu ban ñu, nu nhà ñu tư không b
môi gii s ñóng v th ca nhà ñu tư ñó.

ách thc hin mt giao

Các nhà ñu tư có th ñóng v th ca mình bng c
dch trái ngưc vi v th mình ñang nm gi.
b)

ng khoán

Các ñc tính cơ bn ca hp ñng giao sau ch s ch

Tài sn cơ s:
Tài sn cơ s ca hp ñng giao sau ch s chng kh
chng khoán, mi ch s thưng bao gm các c phiu
nhóm ngành khác nhau hoc là các c phiu Blue chip

oán là các ch s
ñi din cho các
s trên sàn niêm yt.

Quy mô hp ñng:
Quy mô hp ñng có nghĩa là bao gm mt s lưng c

th các ñơn v

hàng hóa. Quy mô hp ñng là mt yu t quan trng

trong giao dch giao

sau, nu quy mô hp ñng quá nh các nhà ñu cơ ph

i tn nhiu chi phí

giao dch cho mi hp ñng và nu quy mô hp ñng q

uá ln thì các nhà

phòng nga ri ro có th không tìm thy khi lưng
ði vi hp ñng giao sau và quyn chn ch s chn
mô hp ñng là ch s chng khoán cơ s nhân vi h
tng thi ñim mà sàn giao dch quy ñnh quy mô hp

thích hp.
g khoán thì quy
s nhân và tùy theo
ñng phù hp cho các

nhà ñu tư tham gia th trưng.
Bưc giá:
Là ñơn v giá cho mi mc giá ca hp ñng ñưc gia

o dch.

Ví d: Hp ñng giao sau ch s chng khoán F có bư

c giá là 0,5 ñim

và vi h s nhân là 10.000 VND thì ñơn v giá cho

mi mc giá ca hp

ñng F là 5.000 VND.
Biên ñ dao ñng giá:
Là quy ñnh gii hn mc bin ñng giá ti ña cho m
giao dch, ñi vi hp ñng giao sau ch s chng k

i hp ñng ñưc
hoán thì biên ñ dao


13

ñng giá thưng ñưc sàn giao dch quy ñnh theo bi

ên ñ dao ñng giá ca

ch s chng khoán cơ s.
Tháng ñáo hn hp ñng:
Mi hp ñng quy ñnh c th tháng ñáo hn, tháng ñ

áo hn thưng

ñưc xác ñnh là tháng hin ti, tháng k tip và h

ai tháng tip theo ca mi

chu kỳ tháng.
Gi giao dch:
Mt trong nhng vai trò ca chng khoán phái sinh l

à kênh thông tin

hiu qu ñ hình thành giá giao ngay. Do vy, thi

gian giao dch ca Hp

ñng giao sau ch s chng khoán thưng ñưc m ca

giao dch sm và

ñóng ca tr hơn so vi th trưng chng khoán cơ s

.

Gii hn v th:
Là s lưng hp ñng ti ña mà mt nhà ñu tư có th

nm gi v mt

phía ca th trưng. Mc ñích nhm ngăn chn các nh

à ñu tư tác ñng ñáng

k ñn th trưng, mc gii hn c th s do sàn gi

ao dch quy ñnh và ñưc

s chp thun ca y ban Chng khoán.
Ngày giao dch cui cùng:
Là ngày cui cùng hp ñng giao sau ch s chng kh
dch. Sàn giao dch s quy ñnh c th trên tng h

oán ñưc giao
p ñng ngày giao dch

cui cùng, ngày này thưng là ngày làm vic ca thá

ng hp ñng ñáo hn.

Ngày ñáo hn:
Là ngày mà hp ñng giao sau ht hiu lc và vic t

hanh toán hp ñng

s ñưc thc hin vào ngày này, ngày này thưng ñư

c các sàn giao dch quy

ñnh là sau ngày giao dch cui cùng mt ngày làm v

ic.

Phương thc thanh toán:
Hp ñng giao sau ch s chng khoán thưng ñưc th
tin mt và căn c vào giá tr thanh toán cui cùng

Giá tr thanh toán cui cùng:

.

anh toán bng


14

ðây là căn c ñ tính toán s tin phi thanh toán
hp ñng giao sau ch s chng khoán, nó ñưc tính

cho các bên tham gia
bng cách ly giá tr

trung bình ca ch s vào ngày giao dch cui cùng.
1.3.2

Hp ñng quyn chn ch s c phiu và quyn chn c
Quyn chn chng khoán là mt hp ñng gia hai bê

và ngưi bán – trong ñó cho ngưi mua quyn la ch
là nghĩa v, ñ mua hoc bán mt tài sn nào ñó (ch
phiu) vào mt ngày trong tương lai vi giá ñã ñng
ð có ñưc quyn chn, ngưi mua phi tr cho ngư
tin gi là giá (phí) quyn chn. Ngưi bán quyn s
tc nm gi tài sn theo các ñiu khon ca hp ñn
chn thc hin hay không thc hin quyn ca mình.
Có hai kiu quyn chn ñó là quyn chn kiu Châu
chn kiu M:

Quyn chn kiu Châu Âu: là quyn chn mà ngưi m
thc hin quyn ca mình ti mt ngày ñã ñưc xác ñ

Quyn chn kiu M: là quyn chn mà ngưi mua có
quyn ca mình ti bt kỳ thi ñim nào cho ñn ngà
Do quyn chn kiu M khá phc tp ñ thc hin qu
gin ñ tài này ch nói v hp ñng quyn chn quy
Mt khác, hu ht các sàn giao dch chng khoán phá
giao dch quyn chn kiu Châu Âu.
a)

Quyn chn mua
Là mt quyn chn mà ngưi nm gi quyn chn có q

không mua mt tài sn mt mc giá c ñnh – giá t
khon thi gian nht ñnh hay vào mt thi ñim ñã
tương lai.
Ví d: Vào ngày 01/03/2009, sàn giao dch niêm yt
quyn chn mua c phiu STB vi giá thc hin là 30


15

ngày ñáo hn là ngày 31/03/2009. Gi s giá c phi
ti thi ñim niêm yt và giao dch quyn chn là 2
Nhà ñu tư A nghĩ rng giá c phiu STB vào ngày 31
35.000 ñng/c phiu nhưng s ri ro nên A quyt ñ
quyn chn bng cách mua 10.000 quyn chn mua c p
3.000 ñng/quyn chn.

Gi s vào ngày ñáo hn 31/03/2009, giá c phiu S
là 35.000 ñng/c phiu. Nhà ñu tư A s yêu cu th
phiu STB và bán c phiu STB li trên th trưng c
chi phí giao dch thì Li nhun A có ñưc là 20 tri
30.000)*10.000 – 3.000*10.000]. Nu vào ngày ñáo h
là nh hơn hoc bng 30.000 ñng/c phiu thì A có
quyn, lúc này li nhun ca ngưi bán quyn chn l
(3.000*10.000).
Trong khong thi gian trưc khi ñáo hn quyn ch
STB, nu giá quyn chn mua c phiu STB tăng lên 4
chn thì A có th hin thc hóa li nhun bng cách
chn mua c phiu STB và ngưc li ñi vi ngưi bá
chn nu giá quyn chn thp hơn 3.000 ñng/quyn c
b) Quyn chn bán
Là mt quyn chn mà ngưi nm gi quyn chn có q
không bán mt tài sn mt mc giá c ñnh – giá t
khon thi gian nht ñnh hay vào mt thi ñim ñã
tương lai.
Ví d: Vào ngày 01/03/2009, sàn giao dch niêm yt
quyn chn bán c phiu REE vi giá thc hin là 45
ngày ñáo hn là ngày 31/03/2009. Gi s giá c phi
ti thi ñim niêm yt và giao dch quyn chn là 5
Nhà ñu tư B ñang nm gi 10.000 c phiu REE và lo


16

vào ngày 31/03/2009 s gim xung 35.000 ñng/c ph
chc chn nên B quyt ñnh tham gia hp ñng quyn
10.000 quyn chn bán c phiu REE vi giá 3.000 ñ

Gi s vào ngày ñáo hn 31/03/2009, giá c phiu
trưng là 35.000 ñng/c phiu. Nhà ñu tư A s yêu
bán c phiu REE vi giá 45.000 ñng/c phiu. Gi
giao

dch thì Li nhun B có ñưc là 70 triu

35.000)*10.000 – 3.000*10.000]. Nu vào ngày ñáo h
là ln hơn hoc bng 48.000 ñng/c phiu thì B có
quyn, lúc này li nhun ca ngưi bán quyn chn l
(3.000*10.000).
Tương t như quyn chn mua, trong khong thi gia
hn quyn chn bán c phiu REE, tùy theo giá quyn
gim so vi mc 3.000 ñng/c phiu. Nhà ñu tư B h
chn bán có th hin thc hóa li nhun ca mình b
ngưc vi v th mình ñang nm gi.
Như vy, nu nhà ñu tư d ñoán giá c phiu nào ñ
s lên như s ri ro thì nhà ñu tư s mua quyn ch
chn bán ñi vi c phiu ñó và ngưc li.
c)

ðc ñim ca hp ñng quyn chn
Ngưi s hu hp ñng quyn chn có quyn thc hin

hin hp ñng, ngưc li ngưi bán hp ñng quyn c
thc hin hp ñng nu bên mua yêu cu.
Ngưi mua quyn chn phi tr cho ngưi bán mt s
(hay giá) quyn chn.
Ngưi bán quyn chn phi ký qu s tin theo quy ñ
Quyn chn c phiu ñưc thanh toán bng c phiu h

theo yêu cu ca ngưi nm gia quyn chn khi ñáo
quyn chn ch s chng khoán thì vic thanh toán c


17

Nu ngưi nm gi quyn chn mun bán quyn chn tr

ưc khi ñáo hn

hay mun thoát khi trách nhim phi mua hay bán c
thì mt giao dch ñóng v th s ñưc thc hin trê

phiu (tài sn cơ s)
n sàn giao dch.

Có 4 v th trong hp ñng quyn chn: ñó là mua qu

yn chn mua, bán

quyn chn bán, mua quyn chn bán hay bán quyn ch

n mua.

Quyn chn có 3 trng thái: ñó là quyn chn ngang

giá ATM (at the

money), quyn chn cưng giá ITM (in the money), qu

yn chn kit giá

OTM (out of the money).
 Quyn chn ngang giá: là quyn chn mà giá thc hi
hin hành ca chng khoán cơ s.
 Quyn chn cưng giá: là quyn chn có giá thc hi
giao dch hin hành ca chng khoán cơ s ñi vi q
và ngưc li ñi vi quyn chn bán.
 Quyn chn kit giá: là quyn chn có giá thc hin
dch hin hành ca chng khoán cơ s ñi vi quyn

n bng vi giá
n thp hơn giá
uyn chn mua
cao hơn giá giao
chn mua và

ngưc li ñi vi quyn chn bán.
d)

Các ñc tính cơ bn ca hp ñng quyn chn c phi

u và ch s.

Tài sn cơ s:
ði vi hp ñng quyn chn c phiu, tài sn cơ s
phiu ñưc niêm yt và giao dch trên th trưng, c
ng ñưc các tiêu chun do sàn ñưa ra như tính than
phiu có th giao dch trên th trưng, ñ bin ñn
hình qun tr công ty, hiu qu hot ñng kinh doan

chính là các c
ác c phiu này phi ñáp
h khon, s lưng c
g giá ca c phiu, tình
h, tính minh bch ca

công ty,...
ði vi hp ñng quyn chn ch s chng khoán, tà hp
ñng là các ch s chng khoán, ch s chng kh
ñưc các tiêu chun do sàn giao dch ñưa ra.
Quy mô hp ñng:

i sn cơ s ca
oán này phi ñáp ng


18

Sàn giao dch s quy ñnh mi hp ñng quyn chn

gm mt s

lưng quyn chn nht ñnh, quy mô hp ñng quyn c

hn cũng là mt yu

t quan trng ñi vi các nhà ñu tư.
ði vi hp ñng quyn chn c phiu, quy mô hp ñ

ng s ñưc

ñiu chnh hay b sung thêm hp ñng mi cho nhng

ngưi nm gi hp

ñng trong trưng hp c phiu cơ s b chia tách h

oc công ty thưng c

phiu hay tr c tc bng c phiu.
Ví d: Gi s mt hp ñng quyn chn c phiu X b

ng 100 quyn chn,

khi công ty tr c tc bng c phiu vi t l 20%

thì vào ngày giao dch

không hưng quyn quy mô hp ñng quyn chn c phi

u X s ñưc ñiu

chnh t 100 lên 120 quyn chn hoc b sung thêm m

t hp ñng mi

bng 20 quyn chn cho nhng ngưi nm gi hp ñng

vì vào ngày giao

dch không hưng quyn giá c phiu X trên th trư

ng ñã ñưc ñiu chnh

bng vi t l (20%) tr c tc bng c phiu ca c

ông ty.

Bưc giá quyn chn:
Là ñơn v giá cho mi mc giá ca quyn chn ñưc

giao dch.

Biên ñ dao ñng giá quyn chn:
Là quy ñnh gii hn mc bin ñng giá ti ña cho

mi hp ñng

quyn chn ñưc giao dch, biên ñ dao ñng giá hp

ñng quyn chn

thưng ñưc sàn giao dch quy ñnh theo biên ñ dao

ñng giá ca ca phiu

hay ch s chng khoán cơ s.
Tháng ñáo hn hp ñng:
Tương t như hp ñng giao sau ch s chng khoán,

chn thưng quy ñnh c th tháng ñáo hn là tháng

hp ñng quyn
hin ti, tháng k tip và

hai tháng tip theo ca mi chu kỳ tháng.
Gi giao dch:
Là khong thi gian ñ hp ñng quyn chn ñưc gi
gian giao dch ca hp ñng quyn chn thưng ñưc
và ñóng ca tr hơn so vi thi gian giao dch ca

ao dch, thi
quy ñnh m ca sm
chng khoán cơ s.


19

Gii hn v th:
Là s lưng hp ñng ti ña mà mt nhà ñu tư có t

h nm gi v

mt phía ca th trưng. ð tránh nh hưng ñn th
s, sàn giao dch s quy ñnh gii hn v th ca t

trưng chng khoán cơ
ng loi quyn chn.

Ngày giao dch cui cùng:

Là ngày cui cùng hp ñng quyn chn chng khoán

ñưc giao dch,

ngày này thưng trưc ngày ñáo hn mt ngày làm vi
quy ñnh c th ngày giao dch cui cùng trên tng

c. Sàn giao dch s
hp ñng.

Ngày ñáo hn:
Là ngày mà hp ñng quyn chn chng khoán ht hi

u lc.

Nhóm và chui quyn chn:
Tt c các quyn chn (mua hay bán) trên cùng mt

tài sn cơ s thì

ñưc gi là nhóm quyn chn. Chui quyn chn là t

t c các quyn chn

cùng nhóm có cùng tháng ñáo hn nhưng khác giá thc

hin.

Giá thc hin:
Là giá ñưc quy ñnh trong hp ñng quyn chn, kh

hn các bên tham gia hp ñng phi thc hin theo m
Phương thc thanh toán và giá thanh toán cui cùn

i hp ñng ñáo
c giá quy ñnh này.
g:

ði vi hp ñng quyn chn ch s chng khoán thì
ñng ñưc thanh toán bng tin mt và giá thanh toá

tt c các hp
n cui cùng là giá tr

trung bình ca ch s vào ngày giao dch cui cùng.
ði vi hp ñng quyn chn c phiu thì vic thc
tùy thuc vào yêu cu ca ngưi nm gi v th mua,
gi v th mua yêu cu ngưi bán bán hoc mua c ph
mua thì vic chuyn giao c phiu và tin theo quy

hin hp ñng
trưng hp ngưi nm
iu cơ s cho ngưi
ñnh ca Trung tâm thanh

toán bù tr.
1.4 Cu trúc ca th trưng giao dch chng khoán phái
khoán phái sinh.

sinh

20

y Ban Chng khoán là cơ quan cao nht thc hin q
sát toàn b hot ñng giao dch và thanh toán bù tr
Cơ quan t chc t chc hot ñng giao dch chng
S Giao dch Chng khoán, thông thưng các nưc p
dch Chng khoán s thành lp các công ty con ñ t
dch này. S Giao dch chng khoán s ñưa ra các ñi
giao dch cũng như các quy ñnh c th trong tng h
phái sinh và phi ñưc y ban Chng khoán chp thu
1.4.2 Trung tâm thanh toán bù tr
Là nơi thc hin thanh toán và bù tr các giao dc
khoán phái sinh trên sàn giao dch. Trung tâm này ñ m bo chc chn các
giao dch hp ñng chng khoán phái sinh ñưc thc
và không ñ xy ra ri ro trong quá trình thanh toá
bù tr có vai trò ñc bit trong th trưng giao d
ð ñm bo không xy ra ri ro trong quá trình tha
thanh toán bù tr quy ñnh mi thành viên thanh toá
tin nht ñnh và thành lp qu h tr thanh toán ñ
viên thanh toán nào ñó trong trưng hp thành viên
toán, qu này ñưc các thành viên thanh toán ñóng g
Tùy theo mô hình ca mi nưc, Trung tâm thanh toá
là công ty con ca S Giao dch Chng khoán, trc t
Chng khoán hay là mt t chc ñc lp vi S Giao
1.4.3 Công ty môi gii
Công ty môi gii có vai trò quan trng trong hot
chng khoán phái sinh, ñây là cu ni gia các nhà
chc giao dch và gia nhà ñu tư vi Trung tâm tha
Ging như th trưng giao dch chng khoán cơ s,

gii (công ty chng khoán) phi là thành viên ca S
khoán phái sinh, thc hin các lnh mua, bán hp ñ


21

sinh cho các nhà ñu tư. Các công ty môi gii có th kiêm chc năng thanh
toán cho các nhà ñu tư và ñng thi cũng có th là nhà to lp th trưng.
1.4.4 Công ty thanh toán
Là thành viên thanh toán ca Trung tâm thanh toán

bù tr, các công ty
c các hp ñng

này có nhim v thc hin và ñm bo thanh toán tt chng
khoán phái sinh ñưc giao dch.
1.4.5 Nhng ngưi tham gia giao dch

Các nhà ñu tư: là các t chc, cá nhân trong và ng oài nưc tham gia thc hin
giao dch hp ñng chng khoán phái sinh.
Các công ty môi gii: ngoài chc năng thc hin ln

h mua, bán cho các

nhà ñu tư, công ty môi gii có th trc tip mua b

án các hp ñng chng

khoán phái sinh cho chính mình nu ñưc UBCK chp t

hun.

Nhà to lp th trưng: ñi vi th trưng giao dc

h chng khoán phái

sinh, nhà to lp có vai trò quan trng trong vic

to ra tính thanh khon trên

th trưng vì các nhà to lp th trưng sn sàng t

hc hin các giao dch mua

bán hp ñng chng khoán phái sinh vi các mc giá
yt trên sàn. Li nhun ca các nhà to lp th trư

và khi lưng ñã ñưc
ng ch yu có ñưc t

chênh lch mua bán.
1.5 Cơ ch giao dch ca th trưng chng khoán phái si

nh

1.5.1 Thc hin giao dch
Trưc khi thc hin giao dch, nhà ñu tư phi m
ti công ty môi gii (thành viên ca sàn giao dch)
thc hin giao dch thì ñt lnh ti công ty môi gi
chuyn lnh ca nhà ñu tư ñn h thng giao dch t

ñu tư có th ñt nhiu loi lnh (lnh th trưng,
các lnh ca nhà ñu tư ñưc thc hin trong gi gi

tài khon giao dch
, sau ñó nhà ñu tư mun
i, công ty môi gii s
i sàn giao dch. Nhà
lnh gii hn,...) và tt c
ao dch theo quy ñnh.

Tt c các giao dch ñưc thc hin thông qua côngty thanh toán
(công ty này là thành viên ca Trung tâm thanh toán bù tr). Vì vy, trưng


22

hp công ty môi gii không kiêm chc năng thanh toá
phi ký hp ñng vi công ty thanh toán ñ thc hi
ð ñt ñưc lnh thì trong tài khon ca ngưi mua
ñ thanh toán tin mua hp ñng và chi phí giao dc
h phi ký qu mt s tin nht ñnh theo yêu cu c
tin này thưng nh hơn nhiu so vi giá tr ca h
ñu tư bán hp ñng quyn chn mua c phiu mà mình
không cn phi ký qu thêm tin. Vic yêu cu ký qu
ñng s ñưc thc hin.
Có hai loi ký qu ñó là ký qu ban ñu và ký qu
 Ký qu ban ñu: là khon tin ti thiu mà nhà ñu
ngày thc hin giao dch.
 Ký qu duy trì: là khon tin thp nht mà nhà ñu
theo yêu cu trong các ngày sau ñó.

1.5.2 Thanh toán bù tr và thc hin hp ñng
Sau khi các giao dch ñưc thc hin, Trung tâm th
(OCC) s tham gia vào quá trình thanh toán và thc
v quan trng ca Trung tâm thanh toán bù tr là ñ
ca nhng ngưi bán quyn chn và thanh toán các gi
sau. Do vy, Trung tâm thanh toán bù tr s yêu cu
toán phi ký qu mt s tin nht ñnh và áp ñt m
lên các công ty này. OCC có quyn ñi vi các chng
ký qu ca h trong trưng hp h không th chi tr
hơn, OCC duy trì mt qu ñc bit ñưc h tr bi c
toán, qu này dùng ñ h tr thanh toán cho mt thà
thành viên này b kit qu v tài chính.
a) ði vi hp ñng giao sau ch s chng khoán.
Vic thanh toán hp ñng giao sau ch s chng kho
thanh toán hàng ngày bng tin mt. Vào cui mi ng