(Luận văn thạc sĩ) quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh cao bằng)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

THIỀU VĂN THỊNH

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH
(Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Cao Bằng)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

THIỀU VĂN THỊNH

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH
(Trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Cao Bằng)

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8380101.03

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: GS.TSKH Lê Văn Cảm

HÀ NỘI - 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tơi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Đồng thời tơi xin chịu hồn tồn trách nhiệm về nội
dung khoa học của Luận văn. Tôi đã hồn thành tất cả các mơn học và đã
thanh tốn tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học
Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét
để tơi có thể bảo vệ Luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN

THIỀU VĂN THỊNH

i


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLHS:

Bộ luật hình sự

HĐTP:

Hội đồng thẩm phán

QĐHP:

Quyết định hình phạt

TANDTC:

Tịa án nhân dân tối cao

TNHS:

Trách nhiệm hình sự

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

ii


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ĐỒ
BẢNG
Bảng 2.1: Tổng số vụ án/bị cáo Tòa án đã xét xử sơ thẩm, phúc thẩm trong giai
đoạn 2013 - 2018 ..................................................................................... 81
Bảng 2.2: Bảng tổng hợp số liệu trong giai đoạn 6 năm (2013-2018) về áp dụng
Điều 47 Bộ luật hình sự năm 1999 và Điều 54 Bộ luật hình sự năm
2015 của hai cấp xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Cao Bằng .............. 83
Bảng 2.3: Bảng tổng hợp số liệu trong giai đoạn 6 năm (2013-2018) về áp dụng
Điều 47 Bộ luật hình sự năm 1999 và Điều 54 Bộ luật hình sự năm
2015 đối với ngƣời dƣới 18 tuổi bị kết án, trƣờng hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chƣa đạt, đồng phạm. ........................................................ 84
Bảng 2 4: ảng tổng hợp số liệu về tội danh, hình phạt đƣợc áp dụng đối với bị
cáo khi Tịa án quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định ........................ 86
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Tình hình giải quyết án của Tịa án nhân dân hai cấp tỉnh Cao Bằng

đã xét xử (giai đoạn 2013-2018) ............................................................. 82
Biểu đồ 2.2: Tỷ lệ nhóm tội danh Tịa án nhân dân hai cấp tỉnh Cao Bằng đã xét
xử có quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định (giai đoạn 2013-2018) . 88
Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ các loại hình phạt Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Cao Bằng đã
áp dụng đối với bị cáo khi quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định (giai
đoạn 2013-2018) ...................................................................................... 89

iii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG

IỂU ĐỒ ..................................................... iii

MỤC LỤC................................................................................................ iv
MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu..................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ...............................................................................2
3 Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ....................................6
4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................6
5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................6
6 Ý nghĩa khoa học, thực tiễn của luận văn .........................................................7
7. Kết cấu của luận văn ..........................................................................................7
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH
PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH .............................................................. 8
1.1. Quyết định hình phạt và Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định ...............8
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của quyết định hình phạt ....................8

1.1.2. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của quyết định hình phạt nhẹ hơn luật
định.................................................................................................................... 16
1.2. Những nguyên tắc của quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định ................ 22
1.2.1. Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa ................................................. 23
1.2.2. Nguyên tắc nhân đạo xã hội chủ nghĩa................................................. 24
1.2.3. Nguyên tắc công bằng ........................................................................... 26
1.2.4. Ngun tắc cá thể hóa hình phạt ........................................................... 27
1.3. Lịch sử hình thành và phát triển các quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ
hơn luật định trong pháp luật hình sự Việt Nam ............................................... 30

iv


1.3.1 Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8/1945 đến trƣớc khi pháp điển hóa
lần thứ nhất với việc thơng qua Bộ luật hình sự năm 1985 ........................... 30
1.3 2 Giai đoạn từ khi Bộ luật hình sự năm 1985 đƣợc thơng qua đến nay .... 32
1.4. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định trong pháp luật hình sự một số
quốc gia trên thế giới ........................................................................................... 43
1.4.1. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo quy định của Bộ luật hình
sự Trung Quốc [trích d n tài liệu số 6 từ trang số 40 - 63] ........................... 43
1.4.2. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo quy định của Bộ luật hình
sự Nhật Bản trích d n tài liệu số 7 từ trang số 81 - 82] ................................ 45
1.4.3. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo quy định của Bộ luật hình
sự iên ang ga trích d n tài liệu số 4 từ trang 86 - 88] ........................... 47
KẾT LUẬ CHƢƠ G 1 ................................................................................... 50
CHƢƠNG 2. QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH THEO
PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VÀ THỰC TIỄN ÁP
DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG (Giai đoạn 2013 - 2018) ............ 52
2 1 Căn cứ quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo Bộ luật hình sự năm
2015 ...................................................................................................................... 52

2 1 1 Căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự ...................................... 52
2 1 2 Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi
phạm tội ............................................................................................................ 54
2 1 3 Căn cứ vào nhân thân ngƣời bị kết án .................................................. 56
2 1 4 Căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự 58
2 1 5 Căn cứ vào tình hình tài sản, khả năng thi hành của ngƣời bị kết
án ....................................................................................................................... 61
2.2. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo Bộ luật hình sự năm 2015 . 62
2.2.1. Quyết định hình phạt dƣới mức thấp nhất của khung hình phạt đƣợc áp
dụng................................................................................................................... 65

v


2.2.2. Quyết định hình phạt trong trƣờng hợp chuyển sang hình phạt khác
thuộc loại nhẹ hơn ............................................................................................ 71
2.2.3 Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định trong một số trƣờng hợp đặc
biệt ..................................................................................................................... 73
2.2.4 Một số nội dung khác khi quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định ....... 77
2.3. Thực tiễn áp dụng các quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ hơn luật
định theo Bộ luật hình sự trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2013 - 2018 . 80
2.3.1. Khái quát tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật hình sự trên địa bàn
tỉnh Cao Bằng hiện nay.................................................................................... 80
2.3.2. Thực tiễn áp dụng quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ hơn luật
định của Tịa án nhân dân hai cấp tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2013 - 2018 .... 81
2.4. Những tồn tại, hạn chế và những nguyên nhân cơ bản .............................. 94
2.4.1. Những tồn tại, hạn chế........................................................................... 94
242

guyên nhân cơ bản của những tồn tại, hạn chế ................................. 98

KẾT LUẬ CHƢƠ G 2 ................................................................................. 101
CHƢƠNG 3. ĐỊNH HƢỚNG TIẾP TỤC HỒN THIỆN PHÁP
LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH
PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG
CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG .............................................................. 102
3.1. Sự cần thiết của việc hoàn thiện quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ
hơn luật định ...................................................................................................... 102
3.1.1. Sự cần thiết về mặt lý luận .................................................................. 103
3.1.2. Sự cần thiết về mặt thực tiễn ............................................................... 104
3 2 Định hƣớng nội dung hoàn thiện quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ
hơn luật định của Bộ luật hình sự năm 2015 ................................................... 105
3.2.1. Nhận xét chung .................................................................................... 105

vi


3.2.2. Nội dung kiến giải lập pháp hoàn thiện quy phạm về quyết định hình
phạt nhẹ hơn luật định trong Bộ luật hình sự năm 2015.............................. 107
3.3. Những giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng quy phạm về
quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định. ........................................................... 109
331

an hành văn bản hƣớng d n quy phạm về quyết định hình phạt nhẹ

hơn luật định ................................................................................................... 109
3.3.2. Giải pháp tăng cƣờng vai trò kiểm sát, giám sát việc quyết định hình
phạt nhẹ hơn luật định.................................................................................... 110
3.3.3. Giải pháp về bồi dƣỡng, tập huấn nâng cao năng lực, chất lƣợng đội
ngũ Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân ............................................................. 111

KẾT LUẬ CHƢƠ G 3 ................................................................................. 113
KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................ 115
ANH MỤC T I LIỆU THAM KHẢO.............................................. 117

vii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Chế định quyết định hình phạt (QĐHP) trong Bộ luật hình sự (BLHS) năm
2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (sau đây gọi chung là Bộ luật hình sự năm
2015) là một chế định chung bao gồm các chế định nhỏ quy định về QĐHP với
từng trƣờng hợp cụ thể, trong đó quy phạm về QĐHP nhẹ hơn luật định Đây là
quy phạm có vai trị rất quan trọng trong việc xử lý tội phạm thơng qua việc
đánh giá tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân
thân ngƣời bị kết án, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ…và trên cơ sở các
nguyên tắc của luật hình sự. Là biểu hiện rõ nét nhất của chính sách nhân đạo,
khoan hồng đối với ngƣời bị kết án của pháp luật hình sự hiện hành. Tuy nhiên,
do đây là một quy phạm mang tính chất mở nên rất cần sự đánh giá, vận dụng
một cách kỹ lƣỡng, thận trọng của những ngƣời giữ cán cân công lý tại các
phiên tịa hình sự khi quyết định có hay không việc áp dụng quy phạm này, bởi
lẽ ranh giới đúng sai, hợp lý hay không hợp lý là rất mong manh. Nếu áp dụng
pháp luật đúng, phù hợp sẽ đảm bảo đƣợc các nguyên tắc của pháp luật hình sự
trong việc xử lý tội phạm, đảm bảo đƣợc mục đích, hiệu quả của hình phạt cịn
trƣờng hợp áp dụng pháp luật tùy tiện, khơng có căn cứ sẽ đánh mất tính
nghiêm khắc của hình phạt đối với ngƣời bị kết án, không tạo ra hiệu quả trong
công tác giáo dục, đấu tranh, phòng ngừa tội phạm.
Xuất phát từ yêu cầu khách quan và thực tiễn hoạt động áp dụng pháp luật
hình sự trong cơng tác giải quyết án, thiết nghĩ cần phải tiếp tục có những
nghiên cứu chuyên sâu về những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng quy phạm

về QĐHP nhẹ luật định, góp phần giúp các cơ quan tiến hành tố tụng nói
chung, Tịa án nói riêng nâng cao hiệu quả trong cơng tác giải quyết án hình sự,
bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức và hà nƣớc, đáp

1


ứng yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh, chống tội phạm trong tình hình mới và yêu
cầu của chiến lƣợc cải cách tƣ pháp
Theo điều 54 BLHS năm 2015 thì quy phạm này đƣợc các nhà làm luật
đặt tên là “Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt
được áp dụng” Tuy nhiên, xét về mặt khoa học tên gọi này chƣa bao hàm hết
đƣợc ý nghĩa của nội dung điều luật gồm: 1) QĐHP dƣới mức thấp nhất của
khung hình phạt và 2) chuyển sang hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn Chính
vì vậy, cụm từ “Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định” sẽ là tên đề tài và
đƣợc sử dụng xuyên suốt trong nội dung luận văn để đảm bảo tính chính xác
về mặt khoa học và sự ngắn gọn của các thuật ngữ.
Từ tất cả những phân tích trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài “Quyết
định hình phạt nhẹ hơn luật định (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Cao
Bằng)” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trải qua ba lần pháp điển hóa với việc thông qua BLHS, quy phạm về
QĐHP nhẹ hơn luật định đã đƣợc ghi nhận và liên tục hoàn thiện theo thời
gian nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình thực tiễn áp dụng pháp luật và hoạt
động nghiên cứu khoa học lý luận về luật hình sự Trong thời gian qua, nhiều
nhà nghiên cứu, nhà khoa học và các tác giả đã có những cơng trình nhƣ luận
văn thạc sỹ, sách, giáo trình cùng rất nhiều các bài viết đƣợc cơng bố trên các
tạp chí khoa học luật chuyên ngành liên quan đến quy phạm QĐHP nhẹ hơn
luật định Trong đó đáng chú ý là những cơng trình sau:
2.1 Về giáo trình, sách chuyên h o

1)

og

:

hững vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung) của

GS.TSKH ê Văn Cảm, xb Đại học Quốc gia Hà ội, 2005.

2


2)

hận thức khoa học về Phần chung pháp luật hình sự Việt

pháp điển hóa lần thứ ba (SCK) của GS TSKH ê Cảm,

am sau

xb Đại học Quốc

gia Hà ội, 2018.
3) Pháp luật hình sự Việt am từ từ thế kỷ thứ X đến nay, lịch sử và thực
tại (SCK) của GS TSKH ê Cảm, xb Đại học Quốc gia Hà ội, 2018
4) Giáo trình luật hình sự Việt

am (Phần chung) của PGS TS Trịnh

Quốc Toản (GS TSKH ê Văn Cảm chủ biên),

xb Đại học Quốc gia Hà

ội, 2001 (tái bản năm 2003 và 2007).
5) Giáo trình uật hình sự Việt am, Phần chung - Trƣờng Đại học uật
Hà ội, xb Cơng an nhân dân, Hà ội, 2017
6) Trách nhiệm hình sự và hình phạt do GS TS

guyễn

gọc Hịa (Chủ

biên), Nxb Cơng an nhân dân, 2001.
7) Tìm hiểu về hình phạt và quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt
Nam của ThS Đinh Văn Quế, xb Chính trị Quốc gia, 2000.
8) Tội phạm học, luật hình sự và luật tố tụng hình sự Việt

am

(GS TSKH Đào Trí Úc chủ biên), xb Chính trị Quốc gia, Hà ội, 1999
9) Định tội danh và quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam của
PGS.TS. ê Văn Đệ, xb Công an nhân dân, Hà ội, 2010.
10) Định tội danh và quyết định hình phạt của PGS TS Dƣơng Tuyết
Miên, xb ao động xã hội, Hà ội, 2007.
11)

ình luận khoa học

ộ luật hình sự năm 2015 Phần thứ nhất –

hững quy định chung của tác giả Đinh Văn Quế,

xb Thông tin và truyền

thông, 2017…
2.2 Về luận văn thạc sỹ

og

:

1) Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ộ luật hình sự - Một số vấn
đề lý luận và thực tiễn của ê Xuân ục - uận văn thạc sĩ luật học, 2013, Khoa
uật, Đại học Quốc gia Hà ội.

3


2) Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ộ luật hình sự trong uật
hình sự Việt

am và thực tiễn áp dụng tên địa bàn thành phố Hải Phòng của

Vũ gọc Sinh - uận văn thạc sĩ luật học, 2015, Khoa uật, Đại học Quốc gia
Hà ội.
3) Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định - Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn, trên cơ sở các dữ liệu thực tiễn của Tòa án nhân dân tỉnh

am Định của

guyễn Hải Dũng - uận văn thạc sĩ luật học, 2007, Khoa uật, Đại học Quốc
gia Hà ội.
4) Căn cứ quyết định hình phạt – những v n đề lý luận và thực tiễn của
Phạm Đình Dũng - uận văn thạc sĩ luật học, 2006, Khoa uật, Đại học Quốc
gia Hà ội.
5) Căn cứ quyết định hình phạt theo luật hình sự Việt am và thực tiễn áp
dụng trên địa bàn tỉnh Hà Giang của Hoàng Văn Tiến, uận văn thạc sỹ luật học,
2016, Khoa uật, Đại học Quốc gia Hà ội …
2.3 Về ài viết trên các tạp chí ho học:
1) Quyết định hình phạt nhẹ hơn khung hình phạt đối với một tội - Một
số vấn đề lý luận và thực tiễn của tác giả ê Văn Cảm, Võ Khánh Vinh - Tạp
chí Nhà nƣớc và pháp luật, số 1 và 2/1988.
2) Về bản chất pháp lý của quy phạm
tại điều 37

guyên tắc quyết định hình phạt

ộ luật hình sự Việt Nam của tác giả ê Cảm – Tạp chí Tịa án

nhân dân, số 2 + 3 năm 1989
3) Vấn đề quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ộ luật hình sự của
PGS Dƣơng Tuyết Miên – Tạp chí uật học
4) Vấn đề quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của

ộ luật của TS

Phạm Mạnh Hùng - Tạp chí Tịa án nhân dân, số 3/2001.
5) Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ộ luật hình sự của TS. Lê
Đăng Doanh - Tạp chí Tòa án nhân dân, số 12/2003.

4


6) Quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của ộ luật, những bất cập và
phƣơng hƣớng hoàn thiện của ThS Phạm Văn

áu - Tạp chí Tịa án nhân

dân, số 18/2008.
7) Về ảnh hƣởng của các tình tiết giảm nhẹ trong việc quyết định hình
phạt của Trịnh Tiến Việt, Tạp chí khoa học pháp luật số 01/2004.
8)

hân thân ngƣời phạm tội, một số vấn đề lý luận cơ bản của các tác

giả ê Cảm & Trịnh Tiến Việt, Tạp chí Tòa án nhân dân, tháng 01/2002.
9) Một số vấn đề cần chú ý khi áp dụng các tình tiết tặng nặng, giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự khi quyết định hình phạt của ThS. Đinh Văn Quế, Tạp
chí kiểm sát số 14, tháng 7/2018…
hững cơng trình kể trên đã có nhiều đóng góp về mặt lý luận về QĐHP
nhẹ hơn luật định theo pháp luật hình sự Việt
cập đến các quy định của

am Tuy nhiên đa số chỉ đề

HS năm 1999 trở về trƣớc, hiện nay

HS năm

2015 đã có nhiều thay đổi trong cách tiếp cận về lý luận và thực tiễn quy
phạm QĐHP nhẹ hơn luật định nên cần tiếp tục phải có những nghiên cứu đa
dạng hơn, chuyên sâu hơn

ội dung của uận văn là tài liệu chuyên khảo

mới, nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống và đồng bộ những vấn đề mặt
lý luận và thực tiễn về QĐHP nhẹ hơn luật định, từ đó chỉ ra đƣợc khái niệm,
đặc điểm và ý nghĩa của QĐHP nhẹ hơn luật định; lịch sử hình thành và phát
triển của quy phạm này; nội dung các quy phạm về QĐHP nhẹ hơn luật định
trong pháp luật hình sự một số nƣớc trên thế giới; phân tích và luận giải khoa
học các nguyên tắc, căn cứ của việc QĐHP nhẹ hơn luật định; đề xuất một số
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về QĐHP nhẹ hơn luật
định trên cơ sở số liệu thực tiễn công tác xét xử của hai cấp Tòa án tỉnh Cao
ằng trong giai đoạn 06 năm từ năm 2013 đến năm 2018, đồng thời trình bày
đƣợc mơ hình lý luận và đƣa ra các kiến giải lập pháp mới về quy phạm này
trong BLHS để định hƣớng tiếp tục hoàn thiện trong thời gian tới.

5


Do đó, luận văn có ý nghĩa bổ sung nguồn tài liệu tham khảo mới cho
các nhà nghiên cứu luật học, ngƣời tiến hành tố tụng, đặc biệt là Kiểm sát
viên; Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân ngành Tòa án; các sinh viên, học viên
cao học và nghiên cứu sinh chuyên ngành Tƣ pháp hình sự, cũng nhƣ bổ trợ
hoạt động xây dựng pháp luật, góp phần vào cơng tác phòng ngừa, đấu tranh,
chống tội phạm, giáo dục, cải tạo ngƣời bị kết án ở nƣớc ta hiện nay.
3. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
3.1. Phương pháp luận nghiên cứu
Phƣơng pháp luận nghiên cứu của uận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở

phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết
hợp phƣơng pháp luận khoa học uật hình sự cùng với phƣơng pháp luận của
các ngành khoa học khác có liên quan đến nội dung nghiên cứu của uận văn
3.2. Phương pháp nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài dựa trên quan điểm, chủ trƣơng của Đảng và chính
sách pháp luật của

hà nƣớc. Luận văn sử dụng linh hoạt các phƣơng pháp

nghiên cứu cụ thể, tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê, logic, kết hợp với các
phƣơng pháp khác nhƣ tổng kết thực tiễn. Tùy từng nội dung và phạm vi
nghiên cứu của đề tài, tác giả sẽ áp dụng phƣơng pháp nghiên cứu và lựa chọn
địa điểm nghiên cứu cho phù hợp, đảm bảo hiệu quả, chất lƣợng cao nhất.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn là một số vấn đề lý luận
và thực tiễn về QĐHP nhẹ hơn luật định; trong đó tập trung nghiên cứu quy
định trong BLHS năm 2015 về quy phạm QĐHP nhẹ hơn luật định (Điều 54),
các quy phạm khác của BLHS có liên quan và thực tiễn áp dụng của Tòa án
nhân dân hai cấp tỉnh Cao Bằng từ năm 2013 đến năm 2018.
5. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở nội dung đề tài, uận văn sẽ thực hiện những mục đích và
nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau đây:

6


Thứ nhất, tiếp tục kế thừa, phát huy các kết quả của những quan điểm,
cơng trình nghiên cứu đã đƣợc cơng bố trƣớc đây từ đó đi đến thống nhất
nhận thức chung về quy phạm QĐHP nhẹ hơn luật định.
Thứ hai, nghiên cứu và chỉ ra đƣợc những nội dung cơ bản về QĐHP nhẹ

hơn luật định, phân tích quá trình hình thành và phát triển thơng qua những
lần pháp điển hóa BLHS, nghiên cứu pháp luật hình sự so sánh của một số
quốc gia trên thế giới có nền pháp luật điển hình với pháp luật hình sự Việt
am về quy phạm QĐHP nhẹ hơn luật định.
Thứ ba, tổng kết thực tiễn áp dụng quy phạm về QĐHP nhẹ hơn luật định
của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Cao ằng từ năm 2013 đến năm 2018, chỉ ra
những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và định hƣớng tiếp tục hoàn thiện pháp
luật trong thời gian tới
6. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của luận văn
Thông qua những nghiên cứu về lý luận và phân tích, đánh giá tình hình
thực tiễn áp dụng quy phạm về QĐHP nhẹ hơn luật định, tác giả đã chỉ ra
những tồn tại, hạn chế Trên cơ sở đó tìm ra những ngun nhân, vƣớng mắc,
đƣa ra các giải pháp để định hƣớng tiếp tục hoàn thiện pháp luật trong thời
gian tới cũng nhƣ nâng cao hiệu quả việc áp dụng pháp luật về QĐHP nhẹ
hơn luật định của Tòa án nhân dân trong giai đoạn hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
goài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1. Một số vấn đề lý luận về quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định.
Chƣơng 2. Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định theo pháp luật hình sự
Việt

am hiện hành và thực tiễn áp dụng trên địa bàn tỉnh Cao

ằng (Giai

đoạn 2013 - 2018).
Chƣơng 3 Định hƣớng tiếp tục hồn thiện pháp luật hình sự Việt

am

hiện hành về quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định và những giải pháp nâng
cao hiệu quả áp dụng.

7


CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT NHẸ HƠN LUẬT ĐỊNH
QĐHP trong luật hình sự bao gồm hai loại đó là QĐHP thơng thƣờng và
QĐHP trong một số trƣờng hợp đặc biệt Theo đó, quy phạm về QĐHP nhẹ
hơn luật định là trƣờng hợp QĐHP đối với ngƣời bị kết án trong trƣờng hợp
đặc biệt, việc QĐHP nhẹ hơn luật định ngoài yêu cầu phải tuân thủ triệt để
những yêu cầu chung của QĐHP thông thƣờng thì cịn phải căn cứ vào các
quy định khác của

HS khi áp dụng QĐHP nhẹ hơn luật định theo BLHS

năm 2015 thể hiện sự ƣu việt của pháp luật hình sự Việt

am, đề cao tính

nhân đạo đối với ngƣời có hành vi phạm tội thông qua việc giảm bớt trách
nhiệm hình sự (TNHS) bằng việc áp dụng loại hình phạt khác nhẹ hơn và mức
hình phạt bị áp dụng thấp hơn so với việc ngƣời bị kết án sẽ bị áp dụng loại
hình phạt, mức hình phạt nặng hơn nếu ngƣời đó bị Tịa án QĐHP trong
trƣờng hợp thơng thƣờng Việc áp dụng quy phạm này nhằm tạo điều kiện
cho ngƣời bị kết án nhận ra lỗi lầm, tích cực cải tạo để trở thành ngƣời có ích
cho gia đình, xã hội

Vì vậy, để tiếp tục có những phân tích, đánh giá sâu hơn về QĐHP nói
chung và QĐHP nhẹ hơn luật định nói riêng chúng ta cần nghiên cứu một
cách tổng thể về mặt lý luận của quy phạm này.
1.1. Quyết định hình phạt và Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định
1.1.1. Khái niệ , đặc điể

và ý nghĩ củ quyết định hình phạt

Trong khoa học pháp lý thì áp dụng pháp luật là biểu hiện rõ nét nhất của
hình thức thực hiện pháp luật do chủ thể đặc biệt tiến hành trên cơ sở những căn
cứ, nguyên tắc pháp luật hình sự. Chế định QĐHP chúng ta có thể tiếp cận dƣới

8


nhiều góc độ, nhƣng về cơ bản để hiểu rõ hơn về khái niệm này các nhà khoa học
thƣờng tiếp cận chủ yếu dƣới góc độ luật hình sự và luật tố tụng hình sự
Dƣới góc độ luật hình sự, QĐHP đƣợc nghiên cứu trên cơ sở những nội
dung cơ bản các quy phạm pháp luật hình sự liên quan, theo góc độ này thì
QĐHP là một trong những chế định lớn, quan trọng của BLHS, thể hiện chính
sách pháp luật của hà nƣớc đối với việc xử lý ngƣời bị kết án.
Dƣới góc độ luật tố tụng hình sự, QĐHP là một hoạt động của Tòa án
trong giai đoạn xét xử 15, Tr 291], hoạt động này đƣợc xác định là sự tiếp
nối của hoạt động định tội danh đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm
phạm đến các khách thể đƣợc BLHS bảo vệ và đến mức phải chịu TNHS và
là tiền đề để thực hiện việc tun bản án của Tịa án
Trải qua q trình hình thành và phát triển các quy phạm pháp luật hình
sự, quan niệm về QĐHP đã có nhiều thay đổi từ thuật ngữ mang tính thực tế
đời sống nhƣ “lượng hình” đến thuật ngữ pháp lý “quyết định hình phạt”
Trƣớc tiên để hiểu rõ chế định này, chúng ta cần tìm hiểu cái gốc vấn đề đó

chính là định nghĩa cơ bản về một hoạt động tri thức đó là “quyết định”, theo
Từ điển Tiếng Việt của Giáo sƣ

guyễn ân xuất bản năm 1997 thì “Quyết

định là định một cách chắc chắn, với ý nhất thiết phải thực hiện được” [55, Tr
875]. Trong lĩnh vực hình sự, mặc dù là một trong chín chế định lớn, quan
trọng của

HS tuy nhiên hiện nay các nhà lập pháp Việt am v n chƣa đƣa

ra đƣợc một khái niệm hoàn chỉnh và đầy đủ về QĐHP, mà khái niệm QĐHP
chỉ đƣợc các nhà nghiên cứu luật học đƣa ra quan điểm cá nhân dƣới góc độ
khoa học luật hình sự, trong đó phải kể đến một số tác giả nhƣ ThS. Đinh Văn
Quế đƣa ra khái niệm về QĐHP nhƣ sau: “Quyết định hình phạt là việc Tịa
án lựa chọn hình phạt buộc người bị kết án phải chấp hành. Tòa án lựa chọn
loại hình phạt nào, mức hình phạt bao nhiêu, phải tuân theo những quy định
của Bộ luật hình sự” 27, Tr 3]; TS. Phạm Mạnh Hùng lại đƣa ra quan điểm về

9


QĐHP một cách ngắn gọn “Quyết định hình phạt là việc Tịa án lựa chọn loại
và mức hình phạt cụ thể áp dụng với người phạm tội” 25, Tr 1] hay TS. Lê
Văn Đệ cho rằng: “Quyết định hình phạt là sự lựa chọn loại hình phạt và xác
định mức hình phạt cụ thể trong phạm vi luật định để áp dụng đối với người
phạm tội cụ thể” [5, Tr 161].
Trong giáo trình đào tạo bậc đại học của các cơ sở giáo dục đại học, cũng
đã đƣa ra khái niệm về QĐHP nhƣ: Giáo trình uật hình sự Việt
Khoa uật - Đại học Quốc gia Hà

am của

ội định nghĩa “Quyết định hình phạt là

việc Tịa án lựa chọn loại hình phạt cụ thể (bao gồm hình phạt chính và có
thể cả hình phạt bổ sung) với mức độ cụ thể trong phạm vi luật định để áp
dụng đối với người phạm tội” 14, Tr 317]; Giáo trình uật hình sự Việt am
của trƣờng Đại học Cần Thơ thì “Quyết định hình phạt được hiểu là việc Tồ
án lựa chọn một loại và mức hình phạt cụ thể trong phạm vi luật định để áp
dụng đối với người phạm tội” [13, Tr 239]; hoặc Giáo trình uật hình sự Việt
am của Trƣờng đại học

uật Hà

ội đƣa ra khái niệm “Quyết định hình

phạt là sự lựa chọn loại hình phạt và xác định mức hình phạt (đối với loại
hình phạt có các mức khác nhau) trong phạm vi luật định để áp dụng đối với
chủ thể chịu trách nhiệm hình sự” [15, Tr 291].
Theo Từ điển luật học thì “Quyết định hình phạt là xác định loại và mức
hình phạt cụ thể (kể cả hình phạt bổ sung nếu có) trong phạm vi luật cho phép
để áp dụng đối với người phạm tội cụ thể” 44, Tr 659]
Dù đƣợc định nghĩa nhƣ thế nào thì bản chất của hoạt động QĐHP cũng
là việc lựa chọn và áp dụng một loại hình phạt kèm theo một mức hình phạt
cụ thể đối với ngƣời bị kết án Tuy nhiên, theo quan điểm cá nhân thì chúng ta
cần phải xem xét tồn diện, chun sâu hơn về hoạt động QĐHP của Tòa án
trên các khía cạnh sau:

10

Thứ nhất, xác định phạm vi QĐHP của Tòa án bắt đầu từ đâu và kết thúc
khi nào?
QĐHP của Tòa án là sự tiếp nối liên tục của hoạt động định tội danh vì
vậy, phạm vi QĐHP bắt đầu từ khi Tòa án đã định tội danh xong tức là đã xác
định rõ ràng và chính xác ngƣời đó phạm tội gì và đƣợc quy định ở điều nào
trong

HS và kết thúc khi tuyên bản án Hoạt động này đƣợc thực hiện

thông qua một số bƣớc cơ bản nhƣ sau: xác định TNHS; khung hình phạt theo
tội danh đã xác định phù hợp với với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội
của tội phạm đã thực hiện; loại hình phạt (hình phạt chính, hình phạt bổ sung,
biện pháp tƣ pháp), mức hình phạt cụ thể; xác định và đánh giá những điều
kiện để QĐHP trong trƣờng hợp đặc biệt hoặc miễn hình phạt đối với chủ thể
phạm tội
Thứ hai, xác định đối tƣợng của hoạt động QĐHP?
Để làm rõ hai vấn đề này tác giả tiếp cận theo quy định của

HS năm

2015 và trên cơ sở hoạt động của Tòa án trong giai đoạn xét xử.
Về đối tƣợng của hoạt động QĐHP là chủ thể thực hiện tội phạm nhƣng
khơng có căn cứ để miễn TNHS và phải chịu một trong những chế tài mang
tính hình sự và đƣợc quy định trong BLHS năm 2015. Hiện nay trong khoa
học pháp lý cũng có nhiều quan điểm về vấn đề hiểu khái niệm QĐHP theo
nghĩa rộng bao gồm cả miễn TNHS nhƣ GS TS

guyễn

gọc Hòa nêu quan

điểm “Quyết định hình phạt cịn bao gồm cả các hoạt động: xác định người
phạm tội có được miễn trách nhiệm hình sự hay miễn hình phạt hay khơng,
xác định khung hình phạt, xác định loại và mức hình phạt cụ thể trong phạm
vi khung hình phạt hoặc dưới khung đó” 8, Tr 65 - 66].
Tuy nhiên theo tác giả, bản chất của chế định QĐHP trong BLHS là sự
cụ thể hóa TNHS của chủ thể phạm tội, nếu chủ thể phạm tội nhƣng khơng có
TNHS thì sẽ khơng có hoạt động QĐHP, mặt khác QĐHP là hoạt động đƣợc

11


pháp luật ghi nhận và trao cho Tịa án tồn quyền trong việc lựa chọn loại,
mức hình phạt đối với chủ thể phạm tội bị kết án, điều này đƣợc thể hiện rõ ở
quy phạm về Hình phạt theo điều 30

HS năm 2015: “Hình phạt là biện

pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quy định trong Bộ luật
này, do Tòa án quyết định áp dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại
phạm tội nhằm…” Trong khi đó tại chƣơng VIII của

HS năm 2015 bao

gồm 02 mục với 10 điều luật quy định về QĐHP nhƣng tuyệt nhiên khơng có
bất cứ một quy phạm pháp luật nào đề cập đến miễn TNHS, bởi lẽ việc miễn
TNHS đối với chủ thể phạm tội thuộc thẩm quyền của cả ba cơ quan tiến hành
tố tụng gồm Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án và đƣợc thực hiện ở cả

ba giai đoạn tố tụng là điều tra, truy tố, xét xử

hƣ vậy, chủ thể đã thực hiện

hành vi nguy hiểm cho xã hội và đƣợc coi là tội phạm nếu có đủ các điều kiện
đƣợc miễn T HS thì v n đƣợc các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng
miễn T HS theo quy định của

HS Do đó nếu cho rằng miễn T HS chỉ

thuộc về giai đoạn QĐHP là chƣa chính xác ở cả khía cạnh nội dung l n khía
cạnh chủ thể có thẩm quyền QĐHP [18, Tr 20].
Từ những phân tích các quan điểm của các nhà khoa học pháp lý, đối
chiếu với quy định của

HS năm 2015, tác giả đƣa ra quan điểm cá nhân về

khái niệm QĐHP nhƣ sau:
Quyết định hình phạt là một hoạt động của Tòa án, nhân danh Nhà nước
trong giai đoạn xét xử, lựa chọn những quy phạm pháp luật về loại hình phạt,
mức hình phạt cụ thể, phù hợp hoặc xác định và đánh giá những điều kiện
miễn hình phạt tương xứng với tính chất, mức độ của tội phạm đã được thực
hiện để áp dụng đối với chủ thể phạm tội bị kết án (bao gồm cá nhân và pháp
nhân thương mại) không được miễn trách nhiệm hình sự trên cơ sở các căn
cứ, nguyên tắc chung của Bộ luật hình sự về quyết định hình phạt.

12


Trên cơ sở định nghĩa khoa học của khái niệm QĐHP mà tác giả vừa đƣa

ra, thì đặc điểm của khái niệm QĐHP đƣợc xác định nhƣ sau:
Thứ nhất, QĐHP là một hoạt động thực tiễn mang tính đặc thù của Tòa
án nhân danh

hà nƣớc thực hiện trong giai đoạn xét xử. Trong hệ thống cơ

quan nhà nƣớc thì Hiến pháp trao cho duy nhất Tịa án có quyền áp dụng hình
phạt đối với chủ thể phạm tội bị kết án, khơng một chủ thể nào khác có quyền
can thiệp vào hoạt động của Tịa án bởi vì hoạt động của Tòa án trong việc xét
xử là độc lập, chỉ tuân theo pháp luật Nguyên tắc hiến định này là cơ sở để
Tịa án QĐHP một cách cơng bằng, bình đẳng, đảm bảo sự kết hợp giữa trừng
trị với giáo dục và phòng ngừa chung.
Thứ hai, QĐHP là hoạt động nhận thức và áp dụng pháp luật hình sự của
Tịa án trong hoạt động xét xử vụ án hình sự

hững hành vi nguy hiểm xâm

hại đến các quan hệ xã hội đƣợc pháp luật hình sự bảo vệ đến mức chịu
TNHS phải chịu chế tài do

LHS quy định Tuy nhiên, mỗi hành vi nguy

hiểm cho xã hội đƣợc coi là tội phạm là khác nhau nên việc QĐHP đối với
từng hành vi phạm tội sẽ có sự khác nhau Vì vậy khi QĐHP thì Thẩm phán,
Hội thẩm nhân dân phải cân nhắc, đánh giá, lựa chọn các quy phạm của
BLHS trên cơ sở nhận thức đúng đắn nội dung vụ án, yêu cầu xử lý, phù hợp
với hậu quả, tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội,
khả năng, điều kiện thi hành án, giáo dục, cải tạo của chủ thể phạm tội để
QĐHP tƣơng xứng và phù hợp.
Thứ ba, QĐHP đƣợc áp dụng đối với ngƣời, pháp nhân thƣơng mại bị kết

án khi chủ thể đó đã bị khẳng định là có tội và khơng đƣợc miễn TNHS, miễn
hình phạt. Khoản 1, điều 8 BLHS năm 2015 đã mở rộng chủ thể chịu TNHS
không chỉ bao gồm cá nhân mà còn cả pháp nhân thƣơng mại phạm tội. Tuy
nhiên, không phải chủ thể nào bị đƣa ra xét xử cũng bị áp dụng hình phạt mà
Tịa án chỉ áp dụng hình phạt đối với chủ thể đã thực hiện hành vi nguy hiểm

13


cho xã hội bị coi là tội phạm và có lỗi trong điều kiện hồn tồn có đủ năng lực
TNHS

hƣ vậy việc QĐHP chỉ đƣợc Tòa án thực hiện khi chủ thể thực hiện

hành vi phạm tội bị Tòa án đƣa ra xét xử khẳng định là có tội và đƣợc xác định
bằng một tội danh cụ thể trong BLHS. Có nhƣ vậy mới đảm bảo đƣợc mục
đích của hình phạt đối với chủ thể phạm tội.
QĐHP là một hoạt động hoạt động nhận thức và áp dụng pháp luật của
Tòa án trong giai đoạn xét xử nhằm tuyên một hình phạt có căn cứ, tƣơng
xứng với tính chất, hậu quả của hành vi phạm tội Vì vậy QĐHP mang trong
mình những ý nghĩa sau:
Một là, QĐHP đúng là điều kiện để đạt đƣợc mục đích, hiệu quả của
hình phạt Hình phạt là biện pháp cƣỡng chế hà nƣớc đƣợc giao cho Tịa án
là cơ quan duy nhất có quyền nhân danh

hà nƣớc áp dụng đối với chủ thể

phạm tội bị kết án Trên cơ sở đó, Tịa án căn cứ vào các quy định của BLHS
tuyên bố áp dụng loại hình phạt và mức hình phạt đối với chủ thể phạm tội bị
kết án, thể hiện sự lên án, sự trừng trị của

hà nƣớc Tuy nhiên, khi QĐHP

Tòa án cũng đã xem xét một cách toàn diện về mục đích và hiệu quả của hình
phạt đối với chủ thể phạm tội bị kết án Việc QĐHP đúng, phù hợp đối với
chủ thể phạm tội bị kết án không chỉ thể hiện trách nhiệm của hà nƣớc trong
việc trừng trị, bảo vệ các quan hệ xã hội, định hƣớng hành vi lệch chuẩn của
các chủ thể với các giá trị trong xã hội mà còn thể hiện bản chất của hà nƣớc
trong việc cải tạo giáo dục, góp phần đảm bảo mục đích và nâng cao hiệu quả
của hình phạt
Hai là, kết quả của hoạt động QĐHP đúng sẽ đảm bảo tính khả thi của hệ
thống hình phạt trên thực tế. Theo quan điểm của GS TSKH ê Văn Cảm:
Hệ thống hình phạt là tổng hợp các biện pháp cưỡng chế về hình sự
nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quy định trong pháp luật hình sự,
căn cứ vào mức độ nghiêm khắc của mỗi loại được sắp xếp thành một danh
mục cụ thể theo trình tự nhất định từ nhẹ đến nặng hoặc ngược lại và chỉ

14


do Tòa án quyết định trong bản án kết tội đối với bị cáo vì đã thực hiện tội
phạm [3, Tr 688].
Mỗi tội phạm có sự khác nhau về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã
hội cho nên hệ thống hình phạt cũng có sự khác nhau Việc phân hóa hệ thống
hình phạt trong

HS để áp dụng đối với tội phạm sẽ là căn cứ để Tòa án đƣa

ra đƣợc QĐHP đúng, chuẩn và phù hợp, ngƣợc lại thơng qua thực tiễn hoạt
động QĐHP của Tịa án thì

hà nƣớc sẽ tổng hợp để xây dựng và hoàn thiện

hệ thống hình phạt trong tƣơng lai

ói cách khác, hình phạt trong

HS phải

đƣợc áp dụng trong thực tiễn xét xử, nếu hình phạt đó đƣợc quy định nhƣng
khơng đƣợc áp dụng thì nó sẽ đƣơng nhiên khơng cịn ý nghĩa và mất đi giá trị
trong việc trừng trị tội phạm Do đó, QĐHP có ý nghĩa rất lớn trong việc đảm
bảo tính khả thi của hệ thống hình phạt khơng chỉ nhằm trừng trị, giáo dục
ngƣời bị kết án mà còn phát huy đƣợc tác dụng của hình phạt trong đấu tranh
phòng, chống tội phạm cũng nhƣ phù hợp với pháp luật quốc tế
Ba là, QĐHP đúng góp phần bảo đảm pháp chế trong
hòa xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt

hà nƣớc Cộng

am. Trong xã hội ngày nay thì tuân thủ

pháp luật là điều bắt buộc đối với mọi chủ thể, một xã hội tốt là trong đó các
chủ thể đều phải có ý thức tơn trọng pháp luật, tn thủ nghiêm chỉnh pháp
luật Và kể cả trong hoạt động QĐHP của Tòa án cũng cần tuân thủ nghiêm
chỉnh quy định của pháp luật, vì QĐHP đúng sẽ có ý nghĩa trong việc đảm
bảo pháp chế trong hà nƣớc.
Để thực hiện đƣợc vai trị đó thì QĐHP đúng là một trong những yêu cầu
hết sức quan trọng Việc QĐHP sai, không thể hiện đƣợc tính nghiêm minh
của pháp luật sẽ làm cho pháp luật, các quy tắc của cuộc sống, các quyền và

lợi ích hợp pháp của con ngƣời bị xâm phạm

gƣợc lại, QĐHP đúng khơng

những đảm bảo mục đích trừng trị của hình phạt mà cịn giáo dục ngƣời bị kết
án có ý thức tơn trọng, tự giác chấp hành pháp luật và các quy tắc của

15


cuộc sống để từ bỏ hẳn con đƣờng phạm tội

goài ra, QĐHP đúng sẽ làm

cho các thành viên khác trong xã hội vững tin vào pháp luật, coi pháp luật là
chỗ dựa vững chắc cho mọi hành động Đối với các thành viên khác còn thiếu
niềm tin vào pháp luật thì thấy tính nghiêm minh của pháp luật mà từ bỏ ý
định phạm tội và tự giác chấp hành pháp luật một cách nghiêm chỉnh.

hƣ

vậy, QĐHP đúng sẽ có tác động đến ý thức của mỗi cá nhân trong xã hội để
họ thấy sợ hình phạt mà khơng dám phạm tội và quan trọng hơn là nhận thức
đƣợc tính nghiêm minh của pháp luật để tự giác chấp hành pháp luật Từ đó
cũng tự xác định cho mình ý thức chủ động và trách nhiệm tham gia tích cực
vào cơng tác đấu tranh phịng ngừa và chống tội phạm, góp phần bảo đảm
pháp chế trong hà nƣớc cộng hòa XHCN Việt am [17, Tr 30 - 31].
1.1.2. Khái niệ , đặc điể

và ý nghĩ củ quyết định hình phạt nhẹ

hơn luật định
Trong khoa học pháp lý cũng nhƣ thực tiễn pháp luật chƣa có sự phân
biệt nào mang tính tuyệt đối về việc xác định hình phạt nhẹ, hình phạt nặng,
do vậy việc hiểu thế nào là hình phạt nhẹ hơn luật định để vận dụng trong
hoạt động QĐHP là rất cần thiết Theo lẽ đƣơng nhiên thì việc xác định tính
nhẹ hơn của hình phạt căn cứ vào việc tác động trực tiếp đến các quyền của
ngƣời bị kết án, do đó hệ thống hình phạt chính trong

HS năm 2015 đƣợc

các nhà làm luật sắp xếp theo thứ tự từ nhẹ đến nặng tại khoản 1, Điều 32
Theo đó thì cảnh cáo là hình phạt nhẹ nhất rồi tiếp tục tăng dần đến các hình
phạt tiền, hình phạt Cải tạo khơng giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù
chung thân và hình phạt tử hình là hình phạt nặng nhất

hƣ vậy, theo cách

sắp xếp này thì các hình phạt khơng tƣớc tự do đƣợc coi là các hình phạt
mang tính chất nhẹ hơn các hình phạt tƣớc tự do và tƣớc quyền sống đối với
ngƣời bị kết án Do đó việc xác định hình phạt nhẹ hơn luật định có ý nghĩa
rất lớn trong việc định hình nhận thức về pháp luật của các Cơ quan tiến hành

16