(Luận án tiến sĩ) nghiên cứu khả năng hấp thụ một số kim loại nặng trong đất của cỏ vetiver và đánh giá hiệu quả cải tạo đất ô nhiễm
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (33.08 MB, 203 trang )
DANH MUC CÀC CHtT VIÉT TÀT
BF
He so nóng dị sinb boc (He so ticb IQy sinh hoc)
BVMT
Bào ve mói tnióng
CEC
Khà nàng trao dói Cation
KLN
Kim loai nàng
QCVN
Quy chuàn Viét Nam
TF
He so van chuyén
MUC LUC
Trang phu bìa
Lịì cam doan
Muc lue
Danh muc càc chù viet tàt
Danh muc càc bang
Danh muc càc hình ve
MỊDÀU
1
1. Tinh càp tbiét cùa de tài
1
2. Y nghìa cùa de tài
3
2.1. Y nghìa khoa hoc cùa de tài
3
2.2. Y nghìa thuc tién cùa de tài
3
3. Muc dich nghién cùu
3
4. Nhiìng dóng góp mói cùa de tài
4
ChuOTig 1. TĨNG QUAN TÀI LIEU
5
1.1.0 nhiém KLN trong dàt va càc phuong phàp truyèn ihóng xù ly KLN trong dàt.. 6
1.1.1. Kbài niem ve KLN va tàc hai cùa chùng:
6
1.1.2. Càc nguón ó nhiém KLN trong dàt
7
1.1.2.1. Nguón ó nhiém KLN do càc boat dóng khai khồng
S-
1.1.2.2. Ngn ó nhiém KLN trong dàt do càc boat dóng cóng nghiép va nc
thài dị thi
9
1.1.2.3. Ngn ó nhiém KLN trong dàt tu làng dong khi quyén
10
1.1.2.4. Ò nhiém KLN do càc boat dóng nóng nghiép
11
1.1.2.5. Ị nhiém KLN trong dàt do bùn thài dò thi
13
1.1.3. Dac diém boa hoc cùa Cd, Zn, Cu vàPb trong dàt
14
1.1.3.1. Cadimi (Cd)
14
1.1.3.2. Kém (Zn)
15
1.1.3.3. Dòng (Cu)
16
1.1.3.4. Chi (Pb)
17
1.1.4. Mot so phuong phàp truyèn thòng xù ly dàt ó nhiém KLN
18
1.1.4.1. Phuong phàp dào va chuyén chò (Dig and Haul)
18
1.1.4.2. Phuong phàp rùa dat (Soil Washing)
18
1.1.4.3. Phuong phàp co dinh boac bòa ràn (Stabilization/Sobdification)
19
1.1.4.4. Phuong phàp tbùy tinh bòa (Vitrification)
19
1.2. Tòng quan ve còng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt
20
1.2.1. Kbài quàt ve còng nghe thuc vat xù ly ị nhiém
20
1.2.2. Càc u tó mịi trng ành hng dén qua trình hàp tbu KLN cùa thuc vat. 21
1.2.3. Càc co che cùa cóng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt
24
1.2.3.1 Co che chiét tàch chat ò nhiém bang thuc vat (Phytoextraction)
24
1.2.3.2, Co che co dinh chat ó nhiém bang thuc vat (Phytostabibzation)
25
1.2.3.3 Co che xù ly chat ó nhiém nhị qua trình thồt boi nc ó thuc vat
(Phytovolatilization)
25
1.2.4. Mot so két qua nghién cùu khà nàng hàp tbu Cd, Zn,Cu va Pb bang thirc vat26
1.2.4.1 Cadimi (Cd)
26
1.2.4.2. Kém (Zn)
27
1.2.4.3. Dóng (Cu)
28
1.2.4.4. Chi (Pb)
29
1.2.5. LTU diém va ban che cùa cóng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt
30
1.2.5.1. Uu diém
31
1.2.5.2. Han che
33
1.2.5.3. Mot so vàn de mói trng càn quan tàm dói vói cịng nghe thuc vat xù ly
ó nhiém
34
1.2.6. Trién vong cùa cịng nghe thuc vat xù ly KLN trong dàt
35
1.3. Tòng quan ve co Vetiver va nbùng ùng dung trong BVMT dat
38
1.3.1. Mot so dac diém cùa co Vetiver trong BVMT
38
1.3.1.1. Giói thiéu ve co Vetiver
38
1.3.1.2. Dac diém hình thài
39
1.3.1.3. Dac diém ve sinb thài
39
1.3.1.4. Dac diém di truyèn
41
1.3.1.5. Dac diém sinh ly cùa co
41
1.3.1.6. Khà nàng thichnghì vói KLN
43
1.3.1.7. Khà nàng tró thành sinh vat la
44
1.3.2. Nbiing ùng dung co Vetiver trong cài tao mói trng dàt
45
1.3.2.1. Phuchói dàt ó nhiém tai càc khai trng
45
1.3.2.2. Cài tao dàt tai càc bài cbón làp ràc
48
1.3.2.3. Cài tao dàt thồì bịa
49
Chucmg 2. DĨI TU^ONG VÀ PHU'ONG PHÀP NGHIÉN CÙtJ
52
2.1. Pham vi va dói tuong nghién cùu
52
2.1.1. Pham vi nghién cùu
52
2.1.2. Dói tuong nghién cùu
52
2.2. Phuong phàp nghién cùu
2.2.1. Tbi ngbiem trong chàu ó nhà luói
53
53
2.2.1.1. Chuàn bi nguyén liéu nghién cùu
53
2.2.1.2. Tbiét ké thi nghiem
53
2.2.2. Thù nghiem ngoài thuc dia
60
2.2.3. Càc phuong phàp pbàn ticb trong pbòng tbi ngbiem
62
2.2.4. Phuong phàp danh già bieu qua hàp tbu KLN cùa co Vetiver
63
2.2.5. Phuong phàp xù ly so lieu
64
Chuong 3. KÉT QUA NGHIÉN ClTU VÀ BÀN LUÀN
62
3.1. Khà nàng sinh trng cùa co Vetiver di ành hng cùa nong dò KLN
trong dàt
65
3.1.1. Cadimi (Cd)
65
3.1.2. Kem (Zn)
67
3.1.3. Dòng (Cu)
69
3.1.4. Chi (Pb)
71
3.2. Khà nàng sinb truòng va hàp tbu KLN cùa co Vetiver trong càc mòi truòng dàt
khàcnhau
3.2.1. Khà nàng sinh truòng va hàp tbu Cd cùa co Vetiver
74
74
3.2.1.1. Khà nàng tàng truòng ve cbiéu cao cùa co Vetiver di ành hng cùa
mot so nóng dị Cd trong càc mòi truòng dàt khàc nbau
74
3.2.1.2. Khà nàng ticb lùy Cd trong thàn + lavare cùa co Vetiver
76
3.2.1.3. Tuong quan giùa bàm lugng Cd trong dàt va trong co Vetiver
78
3.2.1.4. Hiéu qua hàp tbu Cd trong mói trng dàt cùa co Vetiver
80
3.2.2. Khà nàng sinh truòng va hàp tbu Zn cùa co Vetiver
82
3.2.2.1. Khà nàng tàng truòng ve cbiéu cao cùa co Vetiver di ành hng cùa
mot so nóng dị Zn trong càc mói trng dàt khàc nbau
82
3.2.2.2. Khà nàng ticb lùy Zn trong thàn + là va ré cùa co Vetiver
83
3.2.2.3. Tuong quan giùa bàm lugng Zn trong dàt va trong co Vetiver
86
3.2.2.4. Hiéu qua hàp tbu Zn trong mòi truòng dàt cùa co Vetiver
87
3.2.3. Khà nàng sinh truòng va hàp tbu Cu cùa co Vetiver
89
3.2.3.1. Khà nàng tàng trng ve cbiéu cao cùa co Vetiver di ành hng cùa
mot so nóng dị Cu trong càc mói trng dàt khàc nbau
89
3.2.3.2. Khà nàng ticb lùy Cu trong thàn + là va ré cùa co Vetiver
91
3.2.3.3. Tuong quan giùa bàm lugng Cu trong dàt va trong co Vetiver
94
3.2.3.4. Hiéu qua hàp tbu Cu trong mòi truòng dàt cùa co Vetiver
95
3.2.4. Khà nàng sinh truòng va hàp tbuPb cùa co Vetiver
97
3.2.4.1. Khà nàng tàng truòng ve cbiéu cao cùa co Vetiver di ành hng cùa
mot so nóng dị Pb trong càc mòi truòng dàt khàc nbau
97
3.2.4.2. Khà nàng tich lùy Pb trong thàn + l a v a r e cùa co Vetiver
98
3.2.4.3. Tuong quan giùa bàm lugng Pb trong dàt va trong co Vetiver
101
3.2.4.4. Hiéu qua hàp tbu Pb trong mói trng dàt cùa co Vetiver
102
3.2.5. So sành su bién dóng nóng dị KLN trong càc mịi trng dàt tbi nghiem
sau 3 thàng trong co Vetiver
104
3.3. Khà nàng sinh truòng va hàp thu KLN cùa co Vetiver duói ành huóng cùa
hòn bop 4 KLN (Cd, Zn, Cu va Pb) trong dàt
108
3.4, Dànb già khà nàng cài tao dàt ó nhiém KLN cùa co Vetiver trong diéu kien tbi
ngbiem nhà luói
113
3.4.1. Khà nàng sinb truòng cùa co Vetiver va mot so lồi thuc vat bàn dia trén
càc mói trng dàt ó nhiém
113
3.4.2. Khà nàng hàp thu KLN cùa co Vetiver va mot so lồi thuc vat bàn dia
trịng trén càc mói trng dàt ó nhiém KLN trong diéu kien tbi ngbiem
nhà luói
115
3.4.3, Hiéu qua hàp thu KLN trong dàt cùa co Vetiver va càc loài thuc vat bàn
dia sau 3 thàng trịng trén càc mói trng dàt ó nhiém KLN trong diéu kien thi
nghiem nhà luói
119
3.5. Dành già hiéu qua cài tao dàt ị nhiém KLN trong diéu kien tbi nghiem
ngồi dóng rng
121
3.5.1. Khà nàng sinh trng cùa co Vetiver trịng tai bài ràc Kbành Son
va bài thài phé lieu HóaMinb
122
3.5.2. Hiéu qua cài tao dàt ó nhiém cùa co Vetiver tai bài ràc Khành Son
va bài thài phé lieu Hòa Minh
123
3.6. Hiéu qua ve kinh té - mói trng va nhiing trién vong ùng dung co Vetiver
trong cài tao dàt ó nhiém KLN ó Viet Nam
128
3.6.1. Khai quàt ve bài ràc Kbành Son va càc phuong àn de xuàt phuc bịi mói
trng sau khi dóng cùa bài ràc
128
3.6.2. Pbàn tich chi phi trịng co Vetiver de phuc bịi mói trng bài ràc
Kbành Son
130
3.6.2.1. Chi phi dàu tu ban dàu
130
3.6.2.2. Chi phi vàn hành bang nàm
130
3.6.3. Lgì ich ve kinh té, xà bịi va mói trng cùa phuong àn trịng co Vetiver
de phuc bịi mói trng bài ràc Khành Son
131
3.6.3.1. Tiét kiem kinh phi dàu tu
131
3.6.3.2. Càc lgì ich ve kinh té va mói trng
132
3.6.3.3. Càc lgì ich ve xà boi
133
3.6.4. Nhùng trién vong ùng dung co Vetiver trong cài tao dàt ó nhiém
ó Viet Nam
134
3.6.4.1. Phuchói mói trng tai càc mó khai tbàc khồng san
134
3.6.4.2. Phuc bịi mịi trng tai càc bài cbòn làp ràc khòng hgp ve sinh
136
3.6.4.3. Cài tao dàt thồì bịa, dàt ó nhiém va pbịng chịng su co mói trng . 137
3.6.4,4, Tiém nàng tròng co Vetiver de cài tao dàt thồì hịa két hgp khai thàc
ngun lieu phuc vu san xt bang thù cóng my nghe, góp pbàn giài qut
cịng àn vìec làm, cài thién thu nhàp cho nóng dan nóng thón
138
KÉT LN VÀ KIÉN NGHI
140
DANH MUC CỊNG TRÌNH CÙA TÀC GIÀ
TÀI LIÉU THAM KHÀO
PHU LUC
143
144
DANH MUC CAC BANG BIEU
Bang 1,1. Hàm lugng trung bình mot so KLN trong dà va trong dàt
7
Bang 1.2. Bién dòi bàm lugng KLN trong dàt do càc boat dòng khai khồng theo thịi
gian
8
Bang 1.3. Hàm lugng KLN trong chat thài cùa mot so mó vàng dìén hình ó Australia9
Bang 1.4. Hàm lugng càc kim loai trong bùn cóng rành dò thi
10
Bang 1,5. Hàm lugng KLN trong giàng thuy
11
Bang 1.6. Hàm lugng KLN trong nguón pbàn bón nóng nghiép
12
Bang 1.7. Hàm lugng chophép càc KLN trong bùn thài
14
Bang 1.8. Uu diém va han che cùa cóng nghe thuc vatxù ly KLN
31
Bang 1.9. So sành chi phi xù ly KLN trong dàt cùa càc cóng nghe khàc nbau
32
Bang 2.1. Dac tinh ly hịa va hàm lugng KLN trong dàt óthi nghiem 1
54
Bang 2.2. Nóng dị càc KLN dugc chgn nghién cùu ò thi nghiem 1
54
Bang 2.3. Dac tinh ly hòa va bàm lugng KLN trong dàt ó tbi nghiem 2
56
Bang 2.4. So dị bó tri thi nghiem
57
Bang 2,5. Dac tinh ly bịa va hàm lugng KLN trong dàt ó thi nghiem 3
58
Bang 2,6. Dac tinh ly bòa va bàm lugng KLN trong càc mói trng dàt chgn tbi
nghiem
59
Bang 3.1. Ành hng cùa nóng dị Cd dén khà nàng sinh trng cùa co Vetiver
65
Bang 3,2. Anh hng cùa nóng dị Zn dén khà nàng sinb trng cùa co Vetiver
67
Bang 3.3. Ành hng cùa nóng do Cu dén khà nàng sinb trng cùa co Vetiver
69
Bang 3.4. Ành hng cùa nóng dị Pb dén khà nàng smb truòng cùa co Vetiver
71
Bang 3.5. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Cd trong càc nén dàt khàc nhau
74
Bang 3.6. Hàm lugng Cd tich lùy trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nhau
77
Bang 3.7. Hiéu qua hàp thu Cd trong dàt cùa co Vetiver
80
Bang 3.8. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Zn trong càc nén dàt khàc nhau
82
Bang 3.9. Hàm lugng Zn tich lùy trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nbau
84
Bang 3.10. Hiéu qua hàp thu Zn trong dàt cùa co Vetiver
88
Bang 3.11. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Cu trong càc nén dàt khàc nhau
90
Bang 3.12. Hàm lugng Cu tich lùy trong thàn + là va rè cùa co Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nhau
92
Bang 3.13. Hiéu qua hàp thu Cu trong dàt cùa co Vetiver
95
Bang 3.14. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Pb trong càc nén dàt khàc nhau
97
Bang 3.15. Hàm lugng Pb tich lùy trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng
tròng trong càc nén dàt khàc nhau
99
Bang 3.16. Hiéu qua hàp thu Pb trong dàt cùa co Vetiver
102
Bang 3.17. Bién dóng hàm lugng KLN trong càc nén dàt truóc va sau khi tròng co
Vetiver
106
Bang 3.18. Khà nàng sinb truòng cùa co Vetiver di ành hng cùa hịn hgp Cd, Zn,
Cu va Pb trong dàt
109
Bang 3.19. So sành hàm lugng KLN ticb lùy trong co Vetiver di tàc dịng cùa hịn
hgp càc KLN trong dàt va tàc dóng cùa tùng KLN riéng le
Ili
Bang 3.20. Ma tran tuong quan giùa hàm lugng càc KLN tich lùy trong co Vetiver 113
Bang 3.21. Khà nàng sinh trng cùa co vetiver so vói mot so lồi thuc vat bàn dia
trịng trén càc nén dàt ó nhiém KLN trong diéu kien tbi ngbiem nhà luóil 14
Bang 3.22. Hàm lugng KLN tich lùy trong co vetiver va mot so loài thuc vat bàn dia
sau 3 thàng trong trén càc nén dàt ó nhiém trong diéu kien tbi nghiem trong
nhà luói
116
Bang 3.23. He so tich lùy sinh hoc va he so van chuyén KLN cùa co vetiver va càc loài
thuc vat bàn dia
120
Bang 3.24. Khà nàng sinh truòng cùa co Vetiver trén mói trng dàt bài ràc Khành
Son va bài thài phé lieu Hịa Minh, quan Lién Cbiéu, thành phó Dà Nàng
122
Bang 3.25. Hàm lugng KLN ticb lùy trong thàn + là cùa co Vetiver theo thòi gian tbi
ngbiem
123
Bang 3.26. Hàm lugng KLN (g) dugc tich lùy trong co Vetiver trén 1 m^ sau 12 thàng
trịng ngồi thuc dia
125
Bang 3.27. Bién dịi dàc tinh mói trng dàt trc va sau 12 thàng tròng co Vetiver tai
bài ràc Khành Son va bài thài phé liéu Hịa Minh, quan Lién Cbiéu, thành
phó Dà Nàng
127
Bang 3.28. Kbài tồn chi phi dàu tu trịng co Vetiver de phuc bịi mói trng tai bài ràc
Khành Son
130
Bang 3.29. Khài tồn chi phi van hành bang nàm dịi vói viec trịng co Vetiver de phuc
bịi mói trng tai bài ràc Kbành Son
Bang 3.30. So sành chi dàu tu cùa càc phuong àn dóng cùa bài ràc Kbành Son
131
131
Bang 3.31. Dien tich dàt bi thồi bịa tai mot so mó khai tbàc khồng san ị Viet Nam
135
Bang 3.32, Mùc dị ó nhiém dàt nóng nghiép do khai thàc mó
136
DANH MUC CAC HINH
Hinh 1.1, Ành huóng cùa mot so u tó mói trng dàt dén su hàp thu KLN cùa thuc
Hình 2.1.
vat
22
Vi tri thù ngbiem ngồi thuc dia
60
Hình 3.1. Ành hng cùa nóng dị Cd trong dàt dén khà nàng sinh trng cùa co
Vetiver
Hình 3.2,
66
Anh hng cùa nóng dị Zn trong dàt dén khà nàng sinb trng cùa co
Vetiver
68
Hình 3.3. Ành hng cùa nóng dị Cu trong dàt dén khà nàng sinb trng cùa co
Vetiver
Hình 3.4.
70
Anh hng cùa nóng dò Pb trong dàt dén khà nàng sinh truòng cùa co
Vetiver
72
Hình 3.5. Mùc dị giàm khà nàng sinb trng cùa co Vetiver giùa càc lo tbi ngbiem
so vói lo dịi chùng
Hình 3.6.
73
Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Cd trong càc mói trng dàt khàc nhau
75
Hình 3.7. Hàm lugng Cd (ppm) trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng trịng
trong càc mịi trng dàt khàc nbau
78
Hình 3.8.
Tuong quan hàm lugng Cd trong co Vetiver va trong mói trng dàt
79
Hình 3.9.
Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Zn trong càc mói trng dàt khàc nhau
83
Hinh 3.10. Hàm lugng Zn (ppm) trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng trong
trong càc mói trng dàt khàc nbau
Hình 3,11. Tuong quan hàm lugng Zn trong co Vetiver va trong mịi trng dàt
85
84
Hình 3.12, Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Cu trong càc mói trng dàt khàc nbau
91
Hình 3.13, Hàm lugng Cu (ppm) trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng tròng
trong càc mói trng dàt khàc nhau
Hmh 3.14. Tuong quan bàm lugng Cu trong co Vetiver va trong mòi truòng dàt
93
94
Hmh 3.15. Bién thién cbiéu cao cùa co Vetiver theo thịi gian di ành hng cùa mot
so nóng dị Pb trong càc mói trng dàt khàc nbau
98
Hình 3.16. Hàm lugng Pb (ppm) trong thàn + là va ré cùa co Vetiver sau 3 thàng trịng
trong càc mói trng dàt khàc nhau
Hình 3.17. Tuong quan hàm lugng Pb trong co Vetiver va trong mói trng dàt
100
102
Hình 3.18. Hàm lugng KLN trong càc mói trng dàt sau 3 thàng trịng co Vetiver 107
Hình 3.19. Sinb trng cùa co Vetiver di ành hng hịn hgp Cd, Zn, Cu va Pb trong
mói trng dàt
109
Hình 3.20. So sành hàm lugng KLN ticb lùy trong co Vetiver trong tbi ngbiem hịn hgp
va thi nghiem tàc dóng riéng le
112
Hình 3.21. Sùih trng cùa co Vetiver va mot so lồi thuc vat bàn dia sau 3 thàng trịng
trén càc mói trng dàt ị nhiém KLN
115
Hình 3.22. Hàm lugng KLN tich lùy trong co vetiver va mot so loài thuc vat bàn dia
sau 3 thàng tròng trén càc mòi trng dàt ị nhiém trong diéu kien thi
nghiem nhà li
117
Hình 3,23. Bién thién cbiéu cao va su pbàn chòi cùa co Vetiver trén mói trng dàt bài
ràc Kbành Son va bài thài phé lieu Hịa Minh
122
Hình 3.24. Bién thién hàm lugng KLN tich lùy trong co Vetiver sau 12 thàng trịng trén
mói trng dàt ó nhiém
Hình 3.25. So dị dia hình bài ràc Khành Son
124
129
-1
MODAU
1. Tinh càp thìét cùa de tài
Ngày nay, ị nhiém kim loai nàng (KLN) trong dàt dà tró thành mịi quan tàm
dac biét cùa nhiéu quóc già trén the giói, khòng chi vi mùc dò dgc bai cùa chùng ma
con là tàc nbàn rat kbó pbàn hùy trong mịi trng, co nguy co de doa dén sue kbòe
con nguòi, càc loài sinb vat va tiém àn nhiéu rùi ro sinh thài khàc,
Cùng vói qua trình pbàt trién cùa càc ngành cịng nghiép, nịng nghiép va
khai khồng trén pham vi tồn càu, quy mò va cuòng dò ò nhiém KLN trong dàt
ngày càng già tàng. Viec nghién cùu tìm kiém càc phuong phàp xù ly KLN trong
dàt là bét sue càn tbiét, nhàm góp pbàn cài tao chat lugng dàt, nhàt là trong xu thè
tài nguyén dàt trén trén thè giói dang suy giàm nbanh cbóng ve dien ticb va chat
lugng, de dga dén tinh ben vùng ve an ninb luong thuc trong tuong lai.
Dén nay, dà co rat nhiéu phuong phàp bòa - ly khàc nhau dugc su dung de
xù ly KLN trong dàt nhu: Cóng nghe rùa dàt (Soil flushing Technology); Còng
nghe co dinh tai cho (In-stu solidification/stabilization Technology); Còng nghe xù
ly bang dien dòng hoc (Electrokinetic Remediation Technology),.., Tuy nhién, vói
xu hng ị nhiém mịi trng dàt dìén ra trén quy mó rgng, càc phuong phàp bịa ly
trun thòng tò ra khòng hiéu qua vi chi phi xù ly qua cao [50].
Tu nbùng nàm 1990, phuong phàp su dung thuc vat de xù ly ò nhiém
(Phytoremediation) dà dugc giói thiéu nhu mot loai cịng nghe tbuong mai. Cịng
ngbé này dugc dành già là co nhiéu uu diém noi trgi nhu: de tbirc hién, khịng dịi
bịi trình dị ky tbuat cao, chi phi xù ly tbàp va dac biét là thàn thién vói mịi trng
(Chaney & nnk., 1997). Tuy nhién, ban che cùa còng nghe thuc vat xù ly ò nhiém là
trong tu nhién co rat it loài thuc vat bòi tu dù càc tiéu chi co bàn nhu: pbàt trién
dugc trong mòi truòng dàt ò nhiém; sinh truòng nbanh; sinb kbói cao, co khà nàng
hàp thu dugc càc chat ị nhiém vói nịng dị cao, bién do sinb thài rgng va khịng co
nguy co tró thành sinb vat ngoai lai.
-2-
Trong gàn 2 tbàp nièn tró lai day, vói nhùng nị lue tìm kiém càc giài phàp
cài tao, phuc bịi dàt ò nhiém, nguòi ta dà pbàt bién mot dòi tugng thuc vat bòi tu
dugc nhiéu dac diém ly tuòng trong cài tao dàt dị là lồi co Vetiver (Vetiveria
zizanioides), gàn day dugc dinh loai là Chrysopogon zizanioides L. Roberty. Day là
loài thuc vat co sue song rat manh, chiù dung tòt trong mòi truòng dàt khàc ngbiet
nhu nòng dò KLN cao (Randloff et al., 1995, Knoll, 1997, Truong va Baker, 1998,
Chen, 1999). Mac dù, theo dành già cùa nhiéu tàc già trén the giói, co Vetiver
khịng dugc xép vào nhòm thuc vat 'sièu ticb tu' (byper-accumulation), nbung khà
nàng ticb lùy mot so KLN nhu As, Cd, Cr, Ni, Cu, Pb va Hg tu mòi truòng dàt ò
nhiém cùa co Vetiver dà dugc Truong va Baker (1998) khàng dinh [106]. Khà nàng
hàp thu KLN cùa co Vetiver cùng dugc càc nhà khoa hoc Thài Lan còng bò qua
mot so két qua nghién cùu trong diéu kien mịi trng dàt t (Roongtanakiat va
Chairoj, 2002).
Hién nay, co Vetiver dang dugc ùng dung ị bon 100 qc già trén kbàp thè
gi vói càc muc dich khàc nhau nhu: dugc lieu, my pbàm, làm dị thù cịng my
nghe va thành cịng nhàt trong lìnb vuc chịng xói mịn, sat lo, co dinh càc co so ha
tàng,... Viec ùng dung co Vetiver trong xù ly ò nhiém dà dugc chù y dén trong 15
nàm trò lai day, chù u là lìnb vuc xù ly nc thài, trong khi dò, nbùng hiéu biét
ve dòi tugng này trong lìnb vuc cài tao dàt ị nhiém KLN chua dugc de càp mot
càcb day dù [123]. Vi vay, viéc nghién cùu khà nàng hàp tbu KLN cùa co Vetiver
trong càc mòi truòng dàt khàc nhau cùng nhu viec dànb già hiéu qua cài tao dàt ò
nhiém KLN cùa chùng là rat càn tbiét.
O Viet Nam, co Vetiver dugc dua vào tu nàm 1999, sau 6 nàm co 43 tinh,
thành dà trịng co vói càc muc dich khàc nbau nhu: chịng xói mịn, sat lo; ùng dung
xù ly nc thài tu càc trang trai chàn nuòi; pbòng chòng va giàm thiéu thién tai ò
mién Trung; xù ly chat dgc bòa hoc Dioxin ó A Luói (Tbùa Thién - Hué),... [12],
Tuy nhién, ngoai trù lìnb vuc chịng xói mịn, sat lo dà ùng dung thành còng nhu
-3-
mot loai cịng ngbé, trong khi càc lìnb vuc con lai vàn con dang trong giai doan
nghién cùu thù nghiem.
De tài "Nghién cùu khà nàng hàp thu mot so kim loai nàng trong dàt cùa
co vertiver (Vetiveria zizanioides (L.) Nash) va dành già hteu qua cài tao dàt ò
nhiém" nhàm góp pbàn nghién cùu giài quyét càc vàn de néu trén va làm co so cho
viec ùng dung còng ngbé thuc vat xù ly ị nhiém vào tình hình cu thè ò Viet Nam.
2. Y nghia cùa de tài
2.1. Y nghia khoa hoc cùa de tài
Nghién cùu se làm sàng tò khà nàng sinh truòng va hàp tbu KLN cùa co
Vetiver di ành hng cùa nịng dị càc KLN trong càc mòi truòng dàt khàc nbau.
Trén co so dò, dành già hiéu qua hàp tbu KLN trong dàt cùa co Vetiver thòng qua
càc he so tich lùy sinb hoc (BF) va he so van chuyén (TF), Dòng thòi càc két qua
cùa nghién cùu này cùng dóng góp nhiing co so khoa hoc cho viec nghién cùu va
phàt trién càc co che cùa còng nghe thuc vat xù ly ò nhiém - cịng nghe dugc dànb
già rat cao ó càc nc phàt trién, nbung dang con khà mói me ó Viet Nam.
2.2. Y nghìa thuc tién cùa de tài
Ve thuc tién, de tài tién hành xàc djnb tinh khà thi cùa viec ùng dung co
Vetiver de cài tao dàt ò nhiém KLN trong diéu kien mòi truòng dàt Viet Nam. Day
là nhùng co so co y nghìa cho viec lira chgn càc giài phàp pbịng cbóng suy thồi tài
ngun dàt, bào ve mòi truòng (BVMT), cùng nhu tàng cuòng nghién cùu ùng
dung càc cóng nghe thàn thién vói mịi trng theo tinh thàn chù truong chung cùa
dàt nc ta trong thịi ky day manh còng nghiép bòa va hién dai bòa dàt nuóc.
3. Muc dich nghién cihi
- Xàc dinh khà nàng ticb lùy mot so KLN trong càc bò pbàn cùa co Vetiver
va hiéu qua hàp tbu KLN trong càc mòi trng dàt khàc nbau (thành pbàn co giói
nàng/ nbe; giàu/nghèo bùu co) vói càc mùc dị ị nhiém KLN khàc nbau.
-4-
- Xàc dinh khà nàng hàp thu KLN cùa co Vetiver di tàc dịng cùa hịn hgp
càc KLN trong mịi truòng dàt.
- Dànb già hiéu qua cài tao mòi truòng dàt ò nhiém KLN cùa co Vetiver
trong diéu kien sinb thài tu nhién. Nhàm xàc dinh tinh khà thi cùa viéc ùng dung dịi
tugng này de cài tao dàt ó nhiém,
4. Noi dung nghién CÙ'U
- Nghién cùu khà nàng sinh trng cùa co Vetiver di tàc dịng cùa càc
nịng dị KLN trong dàt (tbi ngbiem 1)
- Nghién cùu khà nàng hàp thu KLN cùa co Vetiver di tàc dịng cùa mot
so KLN riéng le trong càc nén dàt khàc nbau (thi nghiem 2)
- Nghién cùu khà nàng hàp tbu KLN cùa vetiver di tàc dịng cùa hịn hgp
càc KLN trong dàt (tbi ngbiem 3)
- Dành già hiéu qua hàp tbu KLN cùa co Vetiver dịi vói nén dàt ị nhiém
trong diéu kien tròng trong chàu (thi ngbiem 4)
- Dành già hiéu qua cài tao dàt ò nhiém KLN cùa co Vetiver ó diéu kien
thuc dia
- Pbàn tich nbùng Igi ich ve kinh té - xà bòi - mòi truòng de xàc dinh tinh
khà thi cùa giài phàp cài tao dàt ò nhiém bang co Vetiver
5. Nhirng dóng góp mói cùa de tài
- Lan dàu tién, khà nàng hàp tbu KLN cùa co Vetiver dugc nghién cùu mot
càcb day dù va he thịng, di tàc dịng cùa nhiéu u tị khàc nbau nhu: thành pbàn
co giói dàt, bàm lugng chat bùu co, nòng dò càc KLN trong dàt va su tuong tàc cùa
hòn bop càc ion KLN trong dàt.
- Phuong phàp su dung thuc vat xù ly KLN trong dàt là phuong phàp mói
dugc nghién cùu ùng dung trén thè giói tu nbiJng nàm 1990 tró lai day. Day là
-5-
phuong phàp thàn thién vói mịi trng va co nhiéu trién vong thay thè càc còng
nghe xù ly truyèn thòng. Tuy nhién, ban che lón nhàt cùa phuong phàp này là phu
thuòc vào diéu kien sinh thài dia phuong. Làn dàu tién ị Viét Nam, hng nghién
cùu mói me này dugc trién khai trén dịi tugng co Vetiver va bc dàu dà xàc làp
dugc co so khoa hoc va thuc tién cho viéc ùng dung dòi tugng thuc vat này vào
muc dich cài tao dàt ò nhiém KLN.
- Mat khàc, day cùng là làn dàu tién ò Viet Nam, phuong phàp dành già hiéu
qua hàp tbu KLN trong dàt thòng qua càc he so nòng dò sinh hoc (BF) va he so van
chuyén (TF) dugc àp dung. Phuong phàp này dà mị ra mot trién vong mói là co thè
tiép tue diéu tra, kbào sàt, tbàm dò de pbàt bién càc dòi tugng thuc vat ticb tu KLN
khàc, co vai trò trong xù ly dàt ò nhiém.
-6-
ChtfOTig 1. TONG QUAN TAI LIEU
1,1. Ò nhiém KLN trong dàt va càc phucug phàp truyèn thòng xfr ly KLN
trong dàt
7.7.7. Khài niem vi KLN va tàc hai cùa chùng
Tbuat ngù "kim loai nàng" dugc tu dìén boa hoc dinh nghìa là càc kim loai
CĨ ty trong lón bon 5. Dịi vói càc nhà dgc tó hoc, tbuat ngù "kim loai nàng" chù
yéu dugc dùng de chi càc kim loai co nguy co gay nén càc vàn de ve mòi truòng,
bao gòm: Cu, Zn, Pb, Cd, Hg, Ni, Cr, Co, V, Ti, Fé, Mn, Ag, Sn (Rainbow, 1985,
Hopkin, 1989; Bryan & Langston, 1992). Ngoài ra, càc à kim nhu As va Se cùng
dugc xem là càc KLN [21].
Càc KLN thuòng ò dang vét trong mòi truòng dàt tu nhién. Càc KLN pbò
bién nhàt là: Cd, Cr, Cu, Hg, Pb va Zn. Trong dò, Cu va Zn là càc nguyén tò vi
lugng, co vai trị quan trgng dịi vói qua trình trao dòi chat trong té bào va là thành
pbàn, càu trùc cùa càc protein va enzym. Tuy nhién, càc nguyén tị vi lugng nói
riéng va KLN nói chung ị nịng dò cao là yéu tò cuc ky dgc hai dòi vói qua trình
trao dịi chat cùa té bào. Vi vay, ò nhiém dàt bòi tàc nbàn KLN co thè dàn dén màt
càn bang cùa càc lồi dịng, thuc vat bàt tbàp trong dàt va ành bng dgc hai dén
càc lồi dòng, thuc vat bàt cao. Dac biét, trong mòi truòng dàt bi ị nhiém KLN vói
nịng do cao, thuc vat pbàt trién kém, dò che pbù bé mat tbàp, bau qua là càc KLN
se xàm nbap vào ngn nc ngàm va nc mat [61].
Trong nhùng nàm gàn day, ị nhiém KLN trong dàt dà thu bùt su quan tàm
cùa càc nhà khoa hoc vi tinh chat ben vùng cùa chùng. Dgc tinh cùa kim loai dịi
vói sinb vat lién quan dén co che òxy bòa va dgc tinh gen [31].
Tàc hai cùa càc KLN dịi vói dịng vat va ngi là làm tòn hai boac giàm
chùc nàng cùa he thàn kinh trung uong, giàm nàng lugng sinh hoc, tòn bai dén càu
trùc cùa màu, pbòi, thàn, gan va càc co quan khàc. Tiép xùc vói KLN trong thịi
gian dai co thè ành huóng man tinh dén the chat, co va qua trình thồi bịa he thàn
kinh dàn dén biéu hién càc benb Alzbiemer, Parkinson, bénb teo co, benh da xo
cùng. Hon nùa, KLN con làm tàng càc tuong tàc di ùng va gay nén dot bién gen,
canh tranb vói càc kim loai càn tbiét trong co thè ó càc vi tri lién két sinb bòa va
pbàn ùng nhu càc khàng sinb giói han rgng chịng lai cà vi kbuàn co lgì va co hai.
Dgc tinh KLN va nguy co ticb lùy sinb hgc cùa KLN trong chuòi tbùc àn là mot
trong nbùng vàn de bue xùc ve mòi truòng va sue kbòe còng dòilg trong xà bòi
còng nghiép ngày nay [46].
7.7.2 Càc nguèn o nhiém KLN trong dàt
Qua trình khồng bịa dà va càc boat dịng cùa con nguòi là 2 nguòn chinb
cung càp KLN vào trong mòi truòng dàt.
Dà me là nguòn cung càp dàu tién càc ngun tị khồng va co vai trị quan
trgng trong viec ticb luy càc KLN trong dàt. Trong nhùng diéu kien xàc dinh, phu
thuòc vào càc loai dà me khàc nhau ma càc dàt dugc bình thành co chùa bàm lugng
càc KLN khàc nhau (bang 1.1) [7].
Bang 1.1. Hàm lu-ang trung bình mot so KLN trong dà (ppm)
T
Nguyén
té
As
Bi
Cd
Hg
In
Pb
Sb
Se
Te
Ti
Dà baza
(Baselt)
1,5
0,031
0,13
0,012
0,058
3
0,2
0,05
Dà axit
(Granite)
1,5
0,065
0,09
0,08
0,04
24
0,2
0,05
-
-
0,08
1,1
Dà tram
tich
7,7
0,4
0,17
0,19
0,044
19
1,2
0,42
<0,1
0,95
Vị phong
hồ
1,5
0,048
0,11
0,05
0,049
14
0,2
0,05
0,005
0,6
Dao dóng
trong dàt
0,1-40
0,1-0,4
0,01-2
0,01-0,5
0,2 - 0,5
2-300
0,2-10
0,01-1,2
Trung bình
trong dàt
6
0,2
0,35
0,06
0,2
19
1
0,4
-
-
0,1-0,8
0,2
Ngn: Fergusson (1991) [7]
Theo Ross (1994), nguòn ò nhiém KLN do con nguòi dugc chia ra thành 5
nhịm chinb: (1) qua trình khai tbàc va che bién khoàng san (As, Cd, Pb va Hg); (2)
8-
hoat dòng còng nghiép (As, Cd, Cr, Co, Cu, Hg, Ni, Zn); (3) làng dgng khi quyén
(As. Cd. Cr. Cu. Pb, Hg, U); (4) boat dòng nòng nghiép (As, Cd, Cu, Pb, Se, U, Zn)
va (5) chat thài (As, Cd, Cr, Cu, Pb, Hg, Zn) [89].
/. 1.2.1. Nguon ó nhiém KLN do càc hoat dóng khai khồng
Càc boat dịng Idiai mị thài ra mot lugng lón càc KLN vào dịng nc va
góp pbàn gay ị nhiém che dàt. Su rị ri chat thài ò Tày Australia, dà làm già tàng
bàm lugng Pb trong nc gàn ngn pbàt thài lén tói 100 |ig/l, va Cd là 680 p-g/l.
Hàm lugng Pb trong tram tich lón bon 9600 pg/g. Lugng pbàt thài càc KLN ben
quan dén boat dòng này Idiòng ngimg già tàng trén quy mị tồn thè giói (bang 1.2)
[47].
Bang 1.2. Bién dói hàm Ivang KLN trong dàt do càc boat dong khai khồng
theo thịi gian (Dan vi: l(f tàn)
Ngun tó
Cu
Zn
Pb
Cd
Hg
Trc
1850
18501900
7900-
45
50
55
13
15
25
-
-
1950
1960
1970
1980
49
40
51
2650
1970
1670
Ain
3286
2387
6026
5469
3395
7660
5220
3096
-
6
1
11
1,4
17
1,5
15
1,2
1940
-
Ngn: Nriagu, 1979; Nriagu & Pacyna, 1987 [48].
Mòi truòng dàt tai càc mị vàng mói khai tbàc thng co dị kiém cao (pH: 89), ngugc lai ó càc mị vàng cu, thng co dò axit manh (pH: 2,5 - 3,5); dinh duòng
dàt tbàp va bàm lugng KLN rat cao. Chat thài ò day thuòng là nguòn gay ò nhiém
mòi truòng, cà pbàn trén mat dàt va pbàn di mat dàt. Ị Australia, chat thài tu càc
mó vàng chùa bàm lugng càc KLN vugt tiéu chuàn cho phép rat nhiéu làn (bang
1.3) [19].
Bang 1.3. Hàm Ivang KLN trong chat thài cùa mot so mị vàng dien hình ị
Australia
KLN
As
Cr
Cu
Mg
Pb
St
Zn
Hàm luang KLN tịng so (mg/kg)
1 120
55
156
2 000
353
335
283
Nguón: ANZ (1992) [\9\
1.1.2.2. Nguón ó nhiém KLN trong dàt do càc hogt dóng cóng nghiép va nuóc thài
dị thi
Tàc dịng cùa qua trình cịng nghiép va dị tbi dén mòi truòng dàt xày ra rat
manh tu cuòc càcb mang cịng nghiép ó thè ky XVIII - XIX, dac biét là trong nhùng
tbàp nièn gàn day. Càc chat thài còng nghiép ngày càng nhiéu va co dgc tinh ngày
càng cao, nhiéu loai rat kbó bi pbàn buy sinb hoc, dac biét là càc KLN. Càc KLN co
thè dugc ticb luy trong dàt trong thòi gian dai gay ra nguy co tiém tàng dịi vói mịi
trng.
Càc chat thài co khà nàng gay ị nhiém KLN trong dàt ó mùc dị lón nhu chat
thài cịng nghiép tày rùa, cịng nghe pbàn bón, thc bào ve thuc vat, thc nbugm,
màu ve, cịng nghiép san xt pin, thc da, cóng nghiép san xt khồng chat.
Két qua diéu tra mịi trng dàt cùa 53 dị tbi ị nc Anh cho thày bau bét
dàt co bàm lugng chi tòng so vugt trén 200 ppm, ó nhiéu vùng còng nghiép dà vugt
qua 500 ppm [6].
Nuóc thài tu cịng rành thành pbị bao gịm cà nc thài sinb boat va còng
nghiép cùng chùa nhiéu càc KLN (bang 1.4).
10-
Bàng 1.4. Hàm Ivong càc kim loai trong bùn cong rành dị thi
f
Ngun tị
As
Cd
Co
Cu
Cr
F
Fé
Hg
Mn
Mo
Ni
Pb
Sn
Se
Zn
mg/kg chat khó
Khồng dao dịng
1,1-230
1-3410
11,3-2490
84-17000
10 - 99000
80 - 33500
1000- 154000
0,6 - 56
32-9870
0,1-214
2 - 5300
13 - 26000
2,6 - 392
1,7- 17,2
101-49000
Trung bình
10
10
30
800
500
260
17000
6
260
4
80
500
14
5
1700
Nguon: Logan, 1990 [36]
Ị Viét Nam, nbìn chung ò nhiém KLN trong dàt chua pbài là pbò bién, chi
mang tinh chat cuc bò. Khi nghién cùu ve bàm lugng KLN trong dàt ó 4 buyen
ngoai thành Ha Nói, Nguyén Xuàn Thành (1996) nbàn thày ò nhiém KLN chù yéu
tap trung ò mot so kbu vuc nhu Uy Nò, Due Giang, Càu Chui, Vàn Dìén, Kim
Giang, Yèn So là nhùng noi tap trung càc nhà mày làu dòi cùa Ha Nói. Trong dị 25
màu dàt kbào sàt co 12% so màu bi ị nhiém Zn, 8% bi ó nhiém Cu va 16 % bi ò
nhiém Cd. Do chiù tàc dịng cùa nc thài nén dàt kbu vuc cịng ty pin Vàn Dién co
nguy co ò nhiém Zn cao, bàm lugng Zn chiét bang HNO3 IN rat cao dao dóng trong
khồng 198,76 - 268,25 ppm [4],
1.1.2.3. Ngn ó nhiém KLN trong dàt tir làng dong khi quyén
Càc yéu tò quyét dinh dang tòn tai va dang xàm nhàp cùa càc KLN qua
duòng khi quyén vào dàt gòm co: co bat, dị hồ tan, khồng càcb tu ngn pbàt
thài dén noi tiép nbàn, dị axit cùa nc mua. Càc sol khi kim loai trong khi quyén
co duòng kinh rat khàc nhau tu 0,01 - Ipm (dịi vói Pb trong khi thài cùa ịtị, kbói
11
dàu, kbói luyén kim), tu 1,0 - 10,0pm (trong tro nhién liéu, bui luyén kim), va tu 10
- 80^m (trong tro dot lo) [47].
Càc bat bui này dugc giài pbóng vào khịng khi. Càc pbàn tu kim loai lón
nhàt roi xng di dang két tua kbó boac theo mua mang pbàn kim loai boa tan. Ò
nbùng dia diém càcb xa nguòn pbàt thài, KLN boa tan tu khi quyén dugc dua vào
dàt là chù yéu, dac biét khi càc sol khi dat tói dị cao hình thành mua (Pacyna &
nnk., 1991). Hàm lugng Hg trong nuóc mua tu 0,001 - 4pg/l, bàm lugng cao hon
thuòng lién quan dén càc kbu cịng nghiép. Hàm lugng Pb trong nc mua thay dịi
tu < 0,lpg/l ò vùng xa dén > lOOOpg/1 trong càc kbu vuc dịng due, vói già tri tap
trung trong khồng 5 - 30pg/l. Hàm lugng Cd trong nuóc mua ó mot so kbu \uc
cịng nghiép dat tói 30 - 500pg/l, nbung pbàn lón nhị bon lpg/1. Dị hồ tan cùa Pb
tàng lén dàng ké khi pH cùa nuóc mua giàm tu 6,4 xuòng 3,4 (bang 1.5)
(Zimmerman, 1986) [44].
Bang 1.5. Hàm lu'O'ng KLN trong giàng thuy (|ig/l)
Khu vuc
Dòng bàc Scotlen
Mién nam NewJersey
Pb
Cd
Cu
0,6 - 29 0,1 - 1,52 0,1-13
4 - 118 < 0,1-5,1 < 1 - 16
Zn
2,5 - 95
Mién bàc Due
Mién nam Thuy Dién
11-14 0,19-0,35 2,3 - 2,5
7,9 - 8,5 0,13-0,16 1.3-2,0
320
25-37
-
Tàc già
Balls(1987)
Swandon &
Johnson (1980)
Schultz(1987)
Bergkvist & nnk.,
(1989)
Nguón: Fergusson, 1991 [47]
1.1.2.4. O nhiém KLN do càc hogt dóng nóng nghiép
Qua trình san xt nòng nghiép dà làm tàng dàng ké càc KLN trong dàt. Càc
loai thuòc BVTV thuòng chùa As, Hg, Cu, trong khi càc loai pbàn bón boa hoc
chùa nhiéu Cd, Pb, As,...
Dành già bàm lugng Cu, Zn, Cd, Pb trong càc loai pbàn boa hoc va c tinh
kbịi lugng KLN bo sung vào dàt tròng lùa ò Valencia (Tày Ban Nba) cho thày:
Pbàn photphat là loai pbàn boa hgc co chùa bàm lugng càc KLN lón nhàt: Cu 1-
-12.
3000 mg/kg; Zn 50 - 1400 mg/kg; Pb 7 - 225 mg/kg; Cd 0,1 - 170 mg/kg. Pbàn
nitrat co chùa 0,05 - 8,5 mg Cd/kg; pbàn ure 0,008 mg Cd/kg (bang 1.6).
Bang 1.6. Hàm lu'O'ng KLN trong nguon phàn bón nòng nghiép (ppm)
Kim
hai
As
Bi
Cd
Hg
Pb
Sb
Se
Te
Phàn
Photpho
<1 - 1200
-
0,1 - 190
0,01-2
4 - 1000
<1-10
0,5 - 25
20-23
,
Phàn
Nuóc
Bùn cóng
thài
ehuóng
tuoi
2-30
<10
<1 - 100
< 0 , l - 9 <0,05-0.1 2 - 3000 < 0 , l - 0 , 8 <0,05
< l - 5 6 <0,01-0,2
0,3-3
0,4 - 16
<20
2-120 20- 1250 2 - 7000
2-44
<0,1-0,5
1- 17
0,2-2,4
<0,05
<0.1
0,2
Phàn
Nita
2- 120
Dà vói
TBVTV
3-30
-
0,6-6
11-26
-
Nguón: Trich theo Le Vàn Khoa (2004) [8]
Cadimi co trong nguyén liéu dùng de san xuàt pbàn làn va vói. Hàm lugng
trong dà photphat dugc su dung làm nguyén liéu san xuàt pbàn làn thay dịi theo
ngn góc dia chat va loai dà: 0,15 - 5,0 mg/kg ó càc dà co ngn gịc nùi lùa va 5 300 mg/kg ó càc loai dà tram ticb. Trong san xt pbàn bón cịng nghiép, co khoàng
60 - 80% lugng Cd trong dà photphat nàm lai trong thành phàn cùa pbàn, ty le Cd
trong pbàn phu thuòc vào loai dà va bàm lugng P2O5 cùa pbàn bón. Hàm lugng
thịng thng cùa Cd trong phàn photphat là 3 - 110 mg/kg P2O5. Vói lugng su
dung trung bình 50 kg PiOs/ha/nàm se bò sung vào dàt 0,15 - 5,5 g Cd/ba/nàm [49].
Hàm lugng Cu, Zn, Cd, Pb trong càc loai pbàn boa hoc (uré, Ca(HC03)2,
sulfat - Fé, Cu) va kbói lugng KLN nhiém vào dàt trịng lùa ó Valencia (Tày Ban
Nba) theo dng phàn bón dugc c tinh nhu sau: supephotphat là loai pbàn bón
hồ hgc co chùa bàm lugng càc tap chat Cd, Cu va Zn cao nhàt. Càc muòi sulfat Cu va Fé co hàm lugng Pb lón nhàt. Hàm lugng càc KLN trong phàn photphat: 1 300 mg Cu/kg; 50 - 1450 mg Zn/kg; 7 - 225 mg Pb/kg; 0,1 - 170 mg Cd/kg. Pbàn
nitrat co chùa 0,05 - 8,5 mg Cd/kg, bàm lugng Cd tbàp nhàt trong pbàn uré (0,008
mg/kg) (Alloway & nnk., 1988) [49].
13-
Cò nhiéu loai thuòc diét nàm, trù sàu gay bai cho mùa màng là càc muòi cùa
KLN. Vi du nhu HgCl2 va càc hgp chat thuy ngàn bùu co (thuòc trù sàu), CUSO4,
Na3As04 là thuòc diét vat gay hai nhu diét sén can (H. aspersa) (Godan, 1983).
Trong qua trình su dung cbàc chàn càc KLN sé de dàng xàm nhàp vào chi tbùc
àn, gay nén hién tugng pbóng dai sinb hgc [21].
1.1.2.5. Ó nhiém KLN trong dàt do bùn thài dị thi
Ngồi viéc cung càp chat bùu co {- 50%), bùn thài con làm giàu mot so chat
dinh duòng cho dàt nhu nito (1 - 7%), làn (1 - 5% P2O5), kali (0,1 - 3% K2O) va càc
nguyén tò khàc [100]. Do dò bùn thài dugc xem là loai phàn bón tịt, ré tién va cài
thién thành pbàn co giói dàt. Dịng thịi vói dàc tinh giài phóng cham, ban che dugc
dàng ké viec màt chat dinh duong do dòng chày nén bùn thài giù vai trò quan trgng
trong nén nịng nghiép bùu co. Trén thè giói co nhiéu nc su dung bùn thài de bón
cho dàt, dac biét dịi vói nbùng dàt nghèo chat bùu co, dịng thịi chat buu co co
nguòn gòc dòng vat lai khan bièm.
Két qua diéu tra nàm 1969 cho thày, bon 60% lugng bùn thài ò Thuy Dién
dugc dùng vào nòng nghiép. Lugng bùn thài giàm cham, - 40% vào nbùng nàm 80
va - 30% vào nàm 1993 (Socialstyrelsen, 1970). Hién nay 40% bùn thài ị Due,
40% bùn thài ó Anh, 34% bùn thài ò càc nuóc thuòc còng dòng chung chàu Au
dugc dùng cho nịng nghiép [52].
Trong bùn thài KLN tịn tai di nhiéu dang khàc nbau: ion, cacbonat, pbùc
bùu co tan va khòng tan. Theo Stover & nnk (1976), trong bùn thài dang tịn tai chù
u dịi vói Pb va Cd là hgp chat cacbonat (tuong ùng là 61% va 49%), Zn tịn tai
chù u di dang bùu co (35%), trong khi dang tòn tai chù yéu cùa Cu là dang
sulfixa (35%). Trong bùn thài dang di dòng (de tiéu) tòn tai rat it (17%) (Stover &
nnk., 1976) [52].
Hàu bét càc tàc già cho ràng co su ticb luy dàng ké càc KLN trong lóp dàt
mat dugc bón bùn thài. Peterson (1993) cho ràng KLN dugc bò sung qua bùn thài
