quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện cái bè, tỉnh tiền giang

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP

PHẠM HỒNG LÂM

QUẢN LÝ Q TRÌNH DẠY HỌC
CỦA TỔ TRƯỞNG TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. PHẠM VĂN KHANH

ĐỒNG THÁP - NĂM 2019


ii

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất cứ
cơng trình nào khác.

Tác giả

Phạm Hồng Lâm


iii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và nghiện cứu và hồn chỉnh luận văn, tơi nhận
được sự giúp đỡ tận tình của các tổ chức và cá nhân.
Tơi xin trân trọng cảm ơn TS Phạm Văn Khanh đã tận tâm hướng dẫn tơi
để luận văn được hồn thành.
Tơi xin cám ơn Phòng đào tạo sau đại học, Thư viện trường Đại học
Đồng Tháp đã tận tình giúp đỡ tơi trong suốt quá trình học tập và tạo điều
kiện cho tơi thực hiện, hồn thiện luận văn.
Tơi xin cảm ơn lãnh đạo, cán bộ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tiền
Giang, Ban giám hiệu, giáo viên các trường trung phổ thông huyện Cái Bè đã
cung cấp tài liệu, giúp đỡ tơi có các thơng tin, tài liệu cần thiết để phục vụ quá
trình nghiên cứu.
Cuối cùng, dù đã rất cố gắng nhưng do thời gian nghiên cứu và khả năng
bản thân có hạn nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Tơi kính mong q
thầy, cơ và các bạn đồng nghiệp và Hội đồng chấm luận văn góp ý cho những
thiếu sót trong luận văn để tơi hồn chỉnh luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!


iv

MỤC LỤC
Phụ bìa ............................................................................................................ i
Lời cam đoan ................................................................................................ ii
Lời cảm ơn ................................................................................................... iii

Mục lục ........................................................................................................ iv
Danh mục các chữ viết tắt .......................................................................... viii
Danh mục các bảng ...................................................................................... ix
Danh mục các sơ đồ ...................................................................................... xi
A. PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 4
6. Giới hạn nghiên cứu ................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................... 5
B. PHẦN NỘI DUNG................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC
CỦA TỔ TRƯỞNG TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................... 6
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngồi .................................................. 6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước ................................................... 7
1.2. Một số khái niệm .................................................................................... 9
1.2.1. Quản lý ............................................................................................. 9
1.2.2. Chức năng quản lý .......................................................................... 11
1.2.3. Quá trình dạy học ........................................................................... 12


v

1.2.4. Quản lý quá trình dạy học ............................................................... 13
1.2.5. Tổ chuyên môn .............................................................................. 15

1.2.6. Tổ trưởng tổ chuyên môn ............................................................... 16
1.3. Những nội dung cơ bản về thực hiện quá trình dạy học
trong tổ chun mơn ............................................................................... 18
1.3.1. Bản chất, đặc điểm, các thành tố của quá trình dạy học .................. 18
1.3.2. Các chức năng quản lý quá trình dạy học........................................ 21
1.3.3. Nhiệm vụ của tổ trưởng tổ chuyên môn .......................................... 22
1.3.4. Tổ chức thực hiện những nội dung của q trình dạy học
trong tổ chun mơn .................................................................................... 24
1.4. Quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở trường trung học
phổ thông ..................................................................................................... 29
1.4.1. Những yêu cầu về phẩm chất và năng lực quản lý của tổ trưởng
tổ chuyên môn ......................................................................................... 29
1.4.2. Lập kế hoạch dạy học của TCM ..................................................... 31
1.4.3. Tổ chức thực hiện QTDH của tổ trưởng TCM ................................ 33
1.4.4. Chỉ đạo thực hiện QTDH của tổ trưởng TCM ................................ 33
1.4.5. Kiểm tra đánh giá QTDH của tổ trưởng TCM ................................ 34
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn ở trường trung học phổ thông ................................................... 35
1.5.1. Những yếu tố chủ quan ................................................................... 35
1.5.2. Những yếu tố khách quan ............................................................... 36
Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 37
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC
CỦA TỔ TRƯỞNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Cái Bè,
tỉnh Tiền Giang ........................................................................................... 38


vi

2.1.1. Khái quát về địa lý, tự nhiên và lịch sử .......................................... 38
2.1.2. Phát triển Giáo dục & Đào tạo ........................................................ 40
2.2. Thực trạng về đội ngũ tổ trưởng tổ chuyên môn ở các trường trung học
phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang .................................................... 44
2.2.1. Số lượng, cơ cấu tổ chuyên môn ..................................................... 44
2.2.2. Năng lực đội ngũ giáo viên ở các trường trung học phổ thông huyện
Cái Bè, tỉnh Tiền Giang ............................................................................... 46
2.3 Thực trạng về thực hiện q trình dạy học của tổ trưởng tổ chun mơn
các trường trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang .................. 48
2.3.1. Khái quát về khảo sát thực trạngthực hiện q trình dạy học của tổ
trưởng tổ chun mơn .................................................................................. 48
2.3.2. Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức thực hiện quá trình dạy học ở
các trường trung phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang .......................... 49
2.4. Thực trạng về quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở
các trường trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang ................... 52
2.4.1. Thực trạng phẩm chất, năng lực đội ngũ tổ trưởng tổ chuyên môn ... 52
2.4.2. Thực trạng quản lý công tác lập kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn ... 54
2.4.3. Thực trạng về tổ chức thực hiện quá trình dạy học trong tổ của tổ trưởng
tổ chuyên môn ............................................................................................... 56
2.4.4. Thực trạng về chỉ đạo thực hiện quá trình dạy học của tổ trưởng
tổ chuyên môn. ........................................................................................ 58
2.4.5. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn .................................................................................................. 60
2.4.6. Thực trạng về đổi mới quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn .................................................................................................. 62
2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn .................................................................................................. 64
2.6. Nhận xét và đánh giá chung................................................................... 65
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 68

vii

CHƯƠNG 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH DẠY HỌC
CỦA TỔ TRƯỞNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI BÈ, TỈNH TIỀN GIANG
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng
tổ chuyên môn .............................................................................................. 69
3.2. Các biện pháp quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ... 70
3.2.1. Tăng cường công tác xây dựng và triển khai kế hoạch thực hiện
quá trình dạy học của tổ chuyên môn ........................................................... 70
3.2.2. Tổ chức tốt việc thực hiện chương trình, nội dung dạy học trong
quản lý q trình dạy học của tổ chun mơn ............................................... 74
3.2.3. Tổ trưởng tổ chun mơn tích cực chỉ đạo hoạt động dạy học trên
lớp của giáo viên trong thực hiện quản lý quá trình dạy học ........................ 77
3.2.4. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá kết quả giảng dạy của giáo viên
và kết quả học tập của học sinh .................................................................... 81
3.2.5. Đổi mới quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên ........ 84
3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất...................................... 87
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............. 88
Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 94
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................ 95
1. Kết luận ................................................................................................... 95
2. Khuyến nghị ............................................................................................. 96
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................. 98
DANH MỤC BÀI BÁO LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN ...................... 101
PHỤ LỤC


viii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
1

DH

Dạy học

2

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

3

GV

Giáo viên

4

HS

Học sinh

5

TCM

Tổ chuyên môn

6

THPT

Trung học phổ thông

7

PPDH

Phương pháp dạy học

8

QL

Quản lý

9

QLGD

Quản lý giáo dục

10

QTDH

Quá trình dạy học


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Quy mô trường, lớp học sinh trên địa bàn huyện Cái Bè
năm 2018 ..................................................................................... 40
Bảng 2.2. Trình độ cán bộ, giáo viên ngành giáo dục huyện Cái Bè
năm 2018 ..................................................................................... 41
Bảng 2.3. Số liệu học sinh các trường trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh
Tiền Giang ................................................................................... 42
Bảng 2.4. Kết quả học lực, hạnh kiểm của học sinh các trường trung học
phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang .................................... 43
Bảng 2.5. Kết quả các hội thi của học sinh các trường trung học phổ thông
huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. .................................................... 44
Bảng 2.6. Số lượng, cơ cấu TCM ở các trường trung học phổ thông
huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang năm học 2017-2018..................... 45
Bảng 2.7. Trình độ chun mơn của Tổ trưởng TCM ở các trường trung học
phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang .................................... 46
Bảng 2.8. Kết quả đánh giá chuẩn năng lực giáo viên huyện Cái Bè,
tỉnh Tiền Giang ............................................................................ 47
Bảng 2.9. Thực trạng về các yếu tố thực hiện q trình dạy học ở các trường
trung học phổ thơng huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang. ................... 50
Bảng 2.10. Năng lực của tổ trưởng tổ chuyên môn hiện nay ở các trường
trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang ................... 52
Bảng 2.11. Phẩm chất của tổ trưởng tổ chuyên môn hiện nay ở các trường
trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang ................... 53
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý công tác lập kế hoạch dạy học của
tổ chuyên môn ............................................................................ 55

Bảng 2.13. Thực trạng về tổ chức thực hiện quá trình dạy học trong tổ của tổ
trưởng tổ chuyên môn. ............................................................... 56


x

Bảng 2.14. Thực trạng về chỉ đạo thực hiện quá trình dạy học của tổ trưởng
tổ chun mơn ............................................................................. 58
Bảng 2.15. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá quá trình dạy học của tổ trưởng
tổ chuyên môn ............................................................................ 61
Bảng 2.16. Thực trạng về đổi mới quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn ................................................................................ 62
Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất.................................. 89
Bảng 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .................................... 91


xi

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1: Cầu trúc hệ thống quản lý................................................................10
Sơ đồ 2: Chức năng quản lý ..........................................................................12
Sơ đồ 3: Quá trình dạy học ............................................................................13
Sơ đồ 4: Quản lý quá trình dạy học ...............................................................14
Sơ đồ 5: Đặc điểm của quá trình dạy học ......................................................20
Sơ đồ 6: Các thành tố của quá trình dạy học ..................................................21
Sơ đồ 7: Chức năng của QTDH .....................................................................22
Sơ đồ 8: Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dạy học ...................................36
Biểu đồ 1: Biểu diễn trình độ chun mơn của tổ trưởng tổ chuyên môn ..... 46
Biểu đồ 2: Biểu diễn kế quả đánh giá chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT ........ 47
Biểu đồ 3: Thực trạng về kiểm tra, đánh giá QTDH của tổ trưởng TCM .......... 61

Biểu đồ 4: Thực trạng về đổi mới QL QTDH của tổ trưởng TCM ................... 62
Biểu đồ 5: Biểu diễn tỷ lệ % mức độ cần thiết của 5 biện pháp QL
quá trình dạy học ............................................................................... 89
Biểu đồ 6: Biễu diễn tỷ lệ % mức độ khả thi của 5 biện pháp đề xuất ............... 91


1

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập và tồn cầu hóa, đất nước ta đang trên đường phát
triển và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Nhu cầu đào tạo nguồn nhân
lực để phát triển kinh tế - xã hội đã đặt ra cho ngành giáo dục những yêu cầu
và nhiệm vụ mới. Vì vậy, nhiều hoạt động trong giáo dục và đào tạo phải hội
nhập, đổi mới để đáp ứng yêu cầu nhất là trong quản lý giáo dục phổ thông.
Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 tại Hội nghị Ban
chấp hành Trung ương 8 (khóa XI) nêu rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, trong điều
kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo bao gồm: đổi mới tư duy; đổi mới
mục tiêu đào tạo; hệ thống tổ chức, loại hình giáo dục và đào tạo; nội dung,
phương pháp dạy và học; cơ chế quản lý; xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ
quản lý; …”. Như vậy, theo tinh thần Nghị quyết 29, việc đổi mới cơ chế
quản lý, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục là vấn đề cơ bản của đổi
mới giáo dục hiện nay.
“Chiến lược Phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020” đã được Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt có nêu: Xây dựng nền giáo dục có tính nhân dân,
tính dân tộc, tiên tiến, hiện đại, xã hội chủ nghĩa, lấy chủ nghĩa Mác-Lê Nin
và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng. Thực hiện cơng bằng xã hội trong
giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn để đạt được mặt bằng

chung, đồng thời tạo điều kiện cho các địa phương và các cơ sở giáo dục có
điều kiện bứt phá nhanh, đi trước một bước đạt trình độ ngang bằng với các
nước có nền giáo dục phát triển. Xây dựng xã hội học tập, tạo điều kiện để ai
cũng được đi học, học tập suốt đời, đặc biệt đối với người dân tộc thiểu số,
người nghèo, con em diện chính sách.


2

Cụ thể hóa Nghị quyết 29 và thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục
giai đoạn 2011-2020, trong những năm qua, ngành GD&ĐT luôn nhận được
sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn thể xã hội. Ngành GD&ĐT đã có
nhiều giải pháp tăng cường hiệu quả cơng tác quản lý dạy và học. Đội ngũ
GV, cán bộ quản lý GD các cấp được tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên
nhằm nâng cao phẩm chất, năng lực. Chất lượng giáo dục, hiệu quả cơng tác
quản lý đã có những chuyển biến quan trọng theo yêu cầu đổi mới hiện nay,
đặc biệt là những chuyển biến trong quản lý các quá trình giáo dục và đào tạo.
Đối với trường THPT, tổ chuyên môn là đơn vị quản lý trực tiếp triển
khai các hoạt động chuyên môn. Hoạt động tổ chuyên môn luôn có một vai
trị quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ, chất lượng dạy
học trong nhà trường. Đối với giáo viên, tổ chuyên môn là nơi mà họ có thể
thực hiện học tập, trao đổi chun mơn một cách gần gũi và thiết thực nhất.
Hoạt động của tổ trưởng tổ chun mơn hiệu quả thì chất lượng dạy và học
trong nhà trường được nâng cao. Tuy nhiên, trong quản lý quá trình dạy học
của tổ trưởng tổ chuyên mơn ở trường THPT cịn bộc lộ nhiều khó khăn, bất
cập. Nhiều trường chưa nhận thức đúng và đầy đủ vị trí vai trị hoạt động của
tổ trưởng tổ chun môn trong hoạt động chung của nhà trường. Các tổ
trưởng tổ chuyên môn chưa phát huy được hiệu quả hoạt động để có thể đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Đó là đổi mới tư duy, nhận thức về sứ
mạng của giáo dục; đổi mới quan điểm phát triển giáo dục; đổi mới mục tiêu

giáo dục; đổi mới và lành mạnh hóa mơi trường giáo dục; đổi mới nội dung
và phương thức giáo dục; đổi mới cơ chế quản lý giáo dục; đổi mới động lực
– nguồn lực phát triển giáo dục; đổi mới tổ chức chỉ đạo thực hiện quá trình
đổi mới giáo dục.Vấn đề quản lý hoạt động của tổ trưởng tổ chuyên môn như
thế nào vừa đảm bảo hoạt động quản lý của hiệu trưởng vừa không làm rào
cản hoạt động tổ trưởng tổ chun mơn, vừa phát huy được vai trị, khả năng


3

hoạt động sáng tạo, hiệu quả của tổ trưởng tổ chuyên môn trong hoạt động
quản lý hoạt động giảng dạy và thực hiện mục tiêu giáo dục.
Ở địa phương nơi tôi công tác, trong công tác quản lý giáo dục nói chung
và quản lý q trình dạy học nói riêng của đa số các tổ trưởng tổ chuyên môn
ở các trường đã thực hiện đạt được kết quả nhất định nhưng còn những hạn
chế về quản lý kế hoạch, tổ chức thực hiện, đánh giá chất lượng, hiệu quả thật
sự của quá trình dạy học, chưa đáp ứng được với yêu cầu ngày càng cao của
công tác quản lý giáo dục.
Xuất phát từ những lý do như trên tôi chọn đề tài “Quản lý quá trình dạy
học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền
Giang” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn QL QTDH ở các
trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang, đề tài đề xuất các biện pháp QL
QTDH của tổ trưởng TCM các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang
nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
QL QTDH của tổ trưởng TCM ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Các biện pháp QL QTDH của tổ trưởng TCM ở các trường THPT huyện
Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.
4. Giả thuyết khoa học
Qua nghiên cứu, nếu đề tài hệ thống hóa, xây dựng được khung lý luận
về QL QTDH của tổ trưởng TCM và đánh giá đúng thực trạng về QL QTDH
của tổ trưởng TCM của các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang thì
sẽ đề xuất được các biện pháp QL QTDH phù hợp, khả thi góp phần nâng cao


4

chất lượng giáo dục của các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang
trong thời gian tới.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về QL QTDH của tổ trưởng TCM
trường THPT.
5.2. Nghiên cứu đánh giá thực trạng QL QTDH và các biện pháp QL
QTDH của tổ trưởng TCM ở các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.
5.3. Đề xuất các biện pháp QL QTDH của tổ trưởng TCM ở các trường
THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang trong thời gian tới.
5.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu các biện pháp QL QTDH của tổ trưởng TCM ở các
trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.
6.2. Giới hạn về thời gian nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu khảo sát hoạt động QL QTDH trong ba năm học
gần đây.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp khái qt hóa.
- Phương pháp mơ hình hóa
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:
- Phương pháp điều tra
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp phỏng vấn


5

7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
- Phương pháp thống kê tốn học.
- Phương pháp so sánh
8. Cấu trúc luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ
lục, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn ở trường trung học phổ thơng.
Chương 2. Thực trạng quản lý q trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên
môn ở các trường trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.
Chương 3. Các biện pháp quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ
chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang.


6

B. PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ Q TRÌNH DẠY HỌC
CỦA TỔ TRƯỞNG TỔ CHUN MƠN
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Xã hội càng phát triển thì giáo dục càng được quan tâm nhiều hơn. Việc
nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo đã trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu
của các quốc gia trên thế giới. Chẳng những đối với các nhà giáo dục học mà
cả những nhà kinh tế học, xã hội học cũng đã thấy rõ vai trò, động lực của
giáo dục trong phát triển và phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Do vậy vấn
đề quản lý giáo dục khoa học, có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
ngày càng quan trọng. Quản lý giáo dục cơ bản là là quản lý các quá trình dạy
học, quá trình giáo dục và quản lý con người.
Cuối thế kỷ XVII, vấn đề hoạt động DH được nhiều nhà GD quan tâm
nghiên cứu. Trong thời kỳ đó có thể kể một số xu hướng tiêu biểu là:
Cômenki (1592 - 1670), ông đã đưa ra quan điểm GD phải thích ứng
với tự nhiên. Theo ơng, q trình DH để truyền thụ và tiếp nhận tri thức là
phải dựa vào sự vật, hiện tượng do HS tự quan sát, tự suy nghĩ mà hiểu biết,
không nên dùng uy quyền bắt buộc, gò ép HS chấp nhận bất kỳ một điều gì và
ơng đã nêu ra một số ngun tắc DH có giá trị lớn đó là: nguyên tắc trực
quan; nguyên tắc phát huy tính tự giác tích cực của HS; nguyên tắc hệ thống
và liên tục; nguyên tắc củng cố kiến thức; nguyên tắc giảng dạy theo khả năng
tiếp thu của HS; DH phải thiết thực; DH theo nguyên tắc cá biệt. Vì vậy, việc
quản lý giáo dục cần đi vào cụ thể, chuyên môn sâu…


7

Ở các nước Tây Âu, Bắc Mỹ vốn có nền giáo dục phát triển các tác giả
đã có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến khoa học quản lý nói chung
và quản lý giáo dục nói riêng như: Frederick Winslow Taylor (1856 – 1915)
– Mỹ; Henry Fayol (1841- 1925) - Pháp; Max Weber (1864 – 1920) - Đức,
đều đã cho rằng QL là khoa học và đồng thời là cũng là nghệ thuật thúc đẩy
sự phát triển của xã hội.
Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết trước đây nhấn mạnh rằng: Kết
quả quá trình quản lý nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng
đắn, hợp lý các hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên.
V.A Xukhômlinxki (1918-1970) - Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học giáo
dục Liên Xô, trong tác phẩm “Kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng” ơng đã
đưa ra nhiều tình huống QL giáo dục, trong đó tác giả bàn nhiều về cách thức
thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình và hình thức, phương pháp dạy
học… Đó là những yếu tố cơ bản của QL QTDH.
Xukhơmlinxki nhấn mạnh vai trị của cán bộ QL nhà trường và đưa ra
những kinh nghiệm có giá trị về QL QTDH, giáo dục trong nhà trường
phổ thơng.
Tóm lại những cơng trình nghiên cứu về QL hoạt động DH và QL
QTDH ở nước ngồi có giá trị cả về lý luận và thực tiễn cho đến ngày nay.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước
Ở nước ta, nhiều nhà QL GD đã tiến hành nghiên cứu một cách tồn diện
các vấn đề về vị trí, vai trò của việc QL QTDH, ý nghĩa của việc nâng cao
chất lượng DH trên lớp đối với việc nâng cao chất lượng GD. Những ưu điểm
và nhược điểm của việc QL hoạt động DH trên lớp, bản chất và mối quan hệ
giữa QL hoạt động dạy và hoạt động học, QL vai trò của người dạy và người
học, QL đổi mới nội dung và cách thức tổ chức tiến hành các hình thức tổ
chức DH trên lớp, như các tác giả: Trần Kiểm [24], Hà Thế Ngữ [28]…


8

Trong những năm gần đây đứng trước nhiệm vụ đổi mới GD&ĐT nói
chung và đổi mới hoạt động DH nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong đó có
những nhà GD, tâm lý học đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới QL QTDH
nhằm nâng cao tính hiện đại, gắn khoa học với thực tiễn sản xuất và đời sống,
vấn đề lấy HS làm trung tâm trong hoạt động DH như tác giả: Phạm Viết
Vượng [ 38]...
Có thể nói vấn đề QL GD nói chung và QL QTDH từ lâu đã được các
nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Ngày nay, vấn đề này càng
được quan tâm nhiều hơn và trở thành mối quan tâm của toàn xã hội, đặc biệt
của các nhà nghiên cứu GD, ý kiến của các nhà nghiên cứu có thể khác nhau
nhưng điểm chung có thể thấy trong các cơng trình nghiên cứu của họ là:
Khẳng định vai trị quan trọng của cơng tác QL trong dạy và học.
Hiện nay, QL QTDH là một vấn rất được quan tâm, tiếp tục được nghiên
cứu để đổi mới nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường. Đã có
nhiều cơng trình nghiên cứu trong lĩnh vực này như: tác giả Nguyễn Cảnh
Toàn, Trần Kiểm, Hồ Ngọc Đại, Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Đặng Quốc
Bảo, Bùi Minh Hiền, Nguyễn Ngọc Bảo, Phạm Viết Vượng, Đặng Thành
Hưng…, đã đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện về vai trị, vị trí, nhiệm vụ,
tổ chức QTDH. Các nhà sư phạm đã tập trung nghiên cứu những vấn đề như:
Những ưu điểm và hạn chế của quá trình tổ chức dạy học trên lớp, sự nhận
thức về bản chất của QTDH, mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động
học, vai trò của người dạy và người học, sự đổi mới hiện nay về nội dung và
những phương pháp tổ chức dạy học trên lớp, trang thiết bị cơ sở vật chất
phục vụ cho dạy học, biện pháp QL hoạt động dạy học trên lớp.
QL QTDH là nhiệm vụ của nhà QL giáo dục. Các luận văn thạc sĩ
chuyên ngành QLGD của một số tác giả tác giả Châu Hoàng Dũng với đề tài
“Nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THPT huyện

9

Càng Long, tỉnh Trà Vinh”; tác giả Nguyễn Duy Thịnh với đề tài “Một số
biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trưởng THPT Nam Lương Sơn tỉnh
Hịa Bình” (2007); tác giả Nguyễn Thị Hồng Hạnh với đề tài “Quản lý quá
trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở các trường THCS huyện Cao
Lãnh, tỉnh Đồng Tháp”(2017); tác giả Phạm Hoàng Phương với đề tài “Một
số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THPT
huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây”;
Các đề tài chủ yếu nghiên cứu về vấn đề dạy học và hoạt động dạy học,
việc nghiên cứu về QL QTDH của tổ trưởng TCM cịn ít. Vì vậy, tác giả luận
văn chọn đề tài : “Quản lý quá trình dạy học của tổ trưởng tổ chuyên môn ở
các trường THPT huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang” làm luận văn thạc sĩ.
1.2. Một số khái niệm
1.2.1. Quản lý
QL là một phạm trù tồn tại khách quan được ra đời từ bàn thân nhu cầu
của mọi chế độ xã hội, mọi quốc gia, mọi thời đại.
Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều định nghĩa QL từ các góc độ
khác nhau:
Theo Đặng Quốc Bảo - Bùi Việt Phú: “Quản lý là quá trình gây tác động
của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu chung” [3].
Theo tác giả Nguyễn Minh Đạo: "Quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về các mặt
văn hóa, chính trị, kinh tế, xã hội bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách,
các nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường
và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng" [16]. 1
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói
chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến" [31].

10

Tác giả Trần Kiểm: “Quản lý một hệ thống xã hội là tác động có mục
đích đến tập thể người - thành viên của hệ - nhằm làm cho hệ vận hành thuận
lợi và đạt tới mục đích dự kiến”. [25]
Như vậy QL là sự tác động của chủ thể QL đến khách thể QL một cách
có định hướng, có chủ định nhằm làm cho tổ chức vận hành, đạt mục tiêu
mong muốn bằng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra.
Các tiếp cận về QL, trong các khái niệm QL gồm có ba yếu tố: chủ thể
QL và khách thể QL và mục tiêu QL. Chủ thể QL là tác nhân tạo ra các hoạt
động, còn khách thể là người chịu sự QL của chủ thể QL. Mục tiêu QL là
những yêu cầu, kết quả cần đạt. Giữa chủ thể QL và khách thể quản lý có
chung một mục tiêu và quy trình, dựa vào đó làm căn cứ để chủ thể tạo ra tác
động. Ln có mối quan hệ, tác động qua lại lẫn nhau. Chủ thể tác động đến
khách thể bằng công cụ và phương pháp phù hợp, có hiệu lực và hiệu quả.

Sơ đồ 1: Cấu trúc hệ thống quản lý
1.2.2. Chức năng của quản lý


11

Chức năng QL là một thể thống nhất những hoạt động tất yếu của chủ
thể QL nảy sinh từ sự phân cơng, chun mơn hóa hoạt động QL nhằm thực
hiện mục tiêu.
Quản lý là một quá trình tác động của chủ thể quản lý đến khách thể
quản lý bằng các hoạt động kế hoạch hóa, tổ chức, lãnh đạo, kiểm tra dựa trên
những nguồn lực và những điều kiện có thể nhằm đạt được mục đích của tổ
chức. Như vậy, theo cách phân loại hiện nay, chức năng quản lý bao gồm các

chức năng: Kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.
Chức năng kế hoạch: là quá trình xác định mục tiêu, mục đích đối
với thành tựu tương lai của tổ chức và quyết định các con đường, biện pháp,
cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Chức năng này gồm có ba nội
dung chủ yếu:
Xác định, lựa chọn mục tiêu đối với tổ chức; xác định và đảm bảo các
nguồn lực để đạt được các mục tiêu; quyết định hoạt động nào là cần thiết để
đạt được các mục tiêu đó.
Chức năng tổ chức: là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ
giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ
thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức.
Chức năng chỉ đạo: bao hàm việc định hướng và lôi cuốn mọi
thành viên của tổ chức thông qua việc liên kết, liên hệ với người khác và
khuyến khích động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được
mục tiêu của tổ chức. Lãnh đạo không chỉ có sau khi lập kế hoạch, có tổ chức
mà chức năng này đan xen vào các các chức năng khác, ảnh hưởng quyết định
đến các chức năng đó, điều hồ, điều chỉnh các hoạt động của tổ chức trong
quá trình quản lý.
Chức năng kiểm tra: là quá trình đánh giá thành tựu và điều chỉnh nhằm
đạt tới mục tiêu đã đề ra. Trong quá trình kiểm tra một cá nhân, một nhóm
hoặc một tổ chức theo dõi, giám sát kiểm tra đánh giá các thành quả hoạt


12

động và tiến hành những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Là quá
trình điều chỉnh và tự điều chỉnh, diễn ra có tính chu kỳ từ người QL đặt ra
những chuẩn mực thành đạt của hoạt động, đối chiếu, đo lường kết quả so với
mục tiêu chuẩn mực đã đặt ra điều chỉnh những vấn đề cần thiết và thậm chí
phải hiệu chỉnh, sửa lại những chuẩn mực cho phù hợp.

Các chức năng QL có sự đan xen kết hợp hỗ trợ và thúc đẩy nhau để
cùng thực hiện mục tiêu của quá trình quản lý.
Lập kế hoạch

:

Kiểm tra, đánh giá

Thông tin

Tổ chức

Chỉ đạo

Sơ đồ 2: Chức năng quản lý
1.2.3. Quá trình dạy học
QTDH học là một quá trình rất phức tạp và chứa đựng nhiều mâu thuẫn.
Chỉ khi ta nghiên cứu, phát hiện ra bản chất, mục đích và những yếu tố ảnh
hưởng đến q trình đó dựa trên các cơ sở khoa học thì mới có thể hiểu rõ
được những quy luật, nguyên tắc chi phối nó để từ đó tổ chức và chỉ đạo quá
trình dạy học một cách đúng đắn, hợp quy luật.
QTDH là q trình trong đó có sự phối hợp thống nhất giữa hoạt động
chỉ đạo của Thầy thông qua hoạt động dạy với hoạt động lĩnh hội tự giác, tích
cực, tự lực và sáng tạo của Trị thơng qua hoạt động học nhằm đạt mục tiêu
dạy học.
Hoạt động chỉ đạo của Thầy ở đây được hiểu là người Thầy giữ vai trò tổ
chức, hướng dẫn và kiểm tra QTDH.


13

QTDH là sự thống nhất biện chứng giữa quá trình dạy và quá trình học.
Các yếu tố cơ bản của quá trình này là: Mục tiêu, nội dung, phương pháp,
phương tiện, hình thức tổ chức, đánh giá kết quả của hai chủ thể dạy và học.
Giữa các yếu tố của QTDH cũng có mối quan hệ biện chứng với nhau.
Người Thầyy giữ vai trò chỉ đạo:
(Tổ chức, hướng dẫn, kiểm tra)

Người học ở thời điểm t0 (thời điểm
bắt đầu quá trình dạy học):

Trạng thái nhân cách S0:
+ Kiến thức
+ Năng lực
+ Hệ thống quan điểm
+ Các điều kiện bên trong

Hoạt động học

Người học ở thời điểm tn (thời
điểm kết thúc quá trình dạy học):
Trạng thái nhân cách Sn:

Hoạt động tự điều chỉnh

+ Kiến thức
+ Năng lực
+ Hệ thống quan điểm
+ Các điều kiện bên trong

Điều kiện bên ngoài

Sơ đồ 3: Mơ hình của q trình dạy học
1.2.4. Quản lý q trình dạy học
Dạy học là hoạt động trung tâm của nhà trường, vì vậy, trọng tâm của
quản lý trường THPT là QL QTDH. Khái quát, QL QTDH của trường phổ
thông nói chung và QL QGTDH của trường THPT nói riêng được hiểu là các
cách/biện pháp/giải pháp được sử dụng để quản lý các hoạt động của quá trình
dạy học nhằm hoàn thành các mục tiêu và chiến lược dạy học của nhà trường.
Cụ thể hơn, QL QTDH của trường THPT là cách tổ chức không gian vật chất
của lớp học, HS, các nguồn lực và thiết bị để đem lại hiệu quả hay thành cơng
của dạy học.
Đối tượng chính của QL QTDH của trường THPT là hoạt động dạy
của GV, hoạt động học của HS và kèm theo nó là môi trường GD/học tập,
cũng như CSVC phục vụ cho việc giảng dạy và học tập.


14

Mục tiêu của QL QTDH của trường THPT thường là mục tiêu hỗn
hợp và là kết quả của nhiều yếu tố hay quá trình bộ phận, nhưng nhìn chung
đều là nhằm bảo đảm thực hiện đầy đủ các mục tiêu, kế hoạch và nội dung
chương trình dạy học theo đúng tiến độ thời gian qui định; và bảo đảm quá
trình dạy học đạt được chất lượng cao.
QL QTDH là sự tác động có chủ đích, hợp quy luật chủ thể QL dạy
học đến chủ thể dạy học (người dạy và người học) bằng các giải pháp phát
huy tác dụng của phương tiện QL dạy học như chế định GD&ĐT, bộ máy tổ
chức, nhân lực dạy học, nguồn tài lực và vật lực dạy học, môi trường dạy học
và thông tin dạy học, nhằm đạt được mục đích QL dạy học.
Khơng gian, phạm vi của QTDH ( trong trường, ngoài trường)

Chủ thể QL

Thời gian của QTDH Học kỳ, năm học, khóa học

Hiệu
trưởng
(BGH)

Tính chất QL

Tồn trường tất
cả GV, NV, HS
thuộc các lĩnh
vực chuyên môn

Mục tiêu QL

Phạm vi QL QTDH

Mục tiêu

Mục tiêu, nội dung, phương

Dạy học

pháp, phương tiện, hình thức

tồn trường

tổ chức, kiểm tra-đánh giá,

(Cấp học,

kết quả dạy học

lớp học)

(trong toàn trường)

Tổ chuyên mơn
Tổ trưởng
(tổ trưởng,
phó)

GV bộ mơn, HS,

Mục tiêu

mơn học (Học

mơn học chủ

theo tự chọn và

yếu (theo

môn học bắt

lớp học)

buộc)
Mục tiêu
GV, HS

Tự quản, cá nhân

day học của

Mục tiêu, nội dung, phương
pháp, phương tiện, hình thức
tổ chức, kiểm tra-đánh giá,
kết quả dạy học môn học
(thuộc tổ chuyên môn)
Tự thực hiện đáp ứng

cá nhân
Sơ đồ 4: QL QTDH ở trường THPT

theo yêu cầu