Nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện phú bình, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ MINH THẢO

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGHỀ CHO
LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN PHÚ BÌNH,
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT
TRIỂN NÔNG THÔN

Thái Nguyên, năm 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ MINH THẢO

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGHỀ CHO
LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN PHÚ BÌNH,
TỈNH THÁI NGUN
Ngành: Phát triển nơng thơn
Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT
TRIỂN NÔNG THÔN
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Thái

Thái Nguyên, năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi
cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và
các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả luận văn

Lê Minh Thảo


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu, điều tra số liệu và hồn thành luận văn, tơi đã
nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân trong và ngồi
trường.
Trước tiên tơi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Thái đã trực tiếp
hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và
Phát triển nông thơn, các Thầy Cơ thuộc phịng Đào tạo trường Đại học Nông
Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tơi trong suốt q trình
học tập và nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Đảng ủy, HĐND - UBND huyện
Phú Bình, Phịng Lao động Thương binh và Xã hội huyện Phú Bình,Chi cục
Thống kê huyện Phú Bình, Trung tâm GDNN-GDTX huyện Phú Bình, Trung
tâm dịch vụ nơng nghiệp huyện Phú Bình, UBND các xã: Lương Phú, Tân

Thành,Điềm Thụyvà các hộ gia đình ở 03 xã trên đã cung cấp số liệu thực tế và
thông tin cần thiết để tơi hồn thành luận văn này.
Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã quan
tâm, động viên, đóng góp ý kiến q báu cho tơi trong q trình hồn thiện
luận văn.
Thái Ngun, tháng 8 năm 2020
Người thực hiện

Lê Minh Thảo


3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................ ix
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................... 2
4. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 2
5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn .................................... 3
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................... 4
1.1. Lý luận về đào tạo nghề và giải quyết việc làm .......................................... 4
1.1.1. Đào tạo nghề ............................................................................................. 4
1.1.2. Cơ sở thực tiễn của Đào tạo nghề........................................................... 11
1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan ...................................

22
Chương 2 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU
........................................................................................................................... 26
2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 26
2.2. Nội dung nghiên cứu.................................................................................. 26
2.2.1. Tìm hiểu điều kiện tự nhiên kinh tế - xã hội huyện Phú Bình................ 26
2.2.2. Đánh giá thực trạng đào tạo nghề cho lao động nơng thơn của huyện Phú
Bình, tỉnh Thái Nguyên trong 4 năm từ 2016 - 2019 ....................................... 26
2.2.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao
động nông thôn của huyện Phú Bình trong những năm tới ..............................
26
2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ............................................................. 26
2.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 26


4

2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp..................................................... 26
2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ...................................................... 27
2.4.3. Phương pháp xử lý số liệu ...................................................................... 28
2.4.4. Phương pháp phân tích đánh giá............................................................. 28
2.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu..................................................................... 29
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................... 31
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Phú Bình ......................................... 31
3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................... 31
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................... 35
3.1.3. Đánh giá về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện phú Bình ảnh
hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội ........................................................... 40
3.2. Thực trạng đào tạo nghề cho LĐNT trên địa bàn huyện Phú Bình ........... 42

3.2.1. Mạng lưới cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn huyện.................................. 42
3.2.2. Các yếu tố cơ bản của các đơn vị đào tạo nghề...................................... 42
3.2.3. Chất lượng đào tạo nghề của huyện Phú Bình qua đánh giá của cơ sở đào
tạo và người lao động ....................................................................................... 53
3.2.4. Một số hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước (UBND huyện Phú
Bình)
về cơng tác đào tạo nghề cho LĐNT ................................................................ 58
3.2.5. Đánh giá kết quả đào tạo nghề cho LĐNT trên địa bàn huyện Phú Bình,
tỉnh Thái Nguyên .............................................................................................. 60
3.3. Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho LĐNT của huyện Phú
Bình
........................................................................................................................... 65
3.3.1. Quan điểm, định hướng của huyện Phú Bình về đào tạo nghề cho lao
động nông thôn đến
2025........................................................................................... 65
3.3.2. Mục tiêu đào tạo nghề cho lao động nơng thơn huyện Phú Bình đến năm
2025................................................................................................................... 67
3.3.3. Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nơng thơn trên
địa bàn huyện Phú Bình trong thời gian tới...................................................... 68


5

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 71
1. Kết luận......................................................................................................... 71
2. Khuyến nghị.................................................................................................. 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 75


6

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Nghĩa của từ viết tắt

BCĐ

Ban chỉ đạo

CĐ, ĐH

Cao đẳng, Đại học

CNH

Cơng nghiệp hóa

ĐTN

Đào tạo nghề

GDNN-GDTX

Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên

HĐH

Hiện đại hóa

KCN

Khu cơng nghiệp

KT - XH

Kinh tế - Xã hội

LĐNT

Lao động nông thôn

LĐTB&XH

Lao động thương binh và xã hội

NN

Nông nghiệp

PTNT

Phát triển nông thôn

SC

Sơ cấp

THPT

Trung học phổ thông

TP

Thành phố

TT

Trung tâm

TX

Thường xuyên

UBND

Ủy ban nhân dân

VH

Văn hóa

XKLĐ

Xuất khẩu lao động


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tình tình sử dụng đất của huyện Phú Bình năm 2019 ......................34
Bảng 3.2. Cơ cấu kinh tế huyện Phú Bình.........................................................35
Bảng 3.3. Cơ cấu nơng nghiệp trên địa bàn huyện Phú Bình............................37
Bảng 3.4. Dân số trung bình phân theo giới tính và phân theo thành thị, nơng
thơn của huyện Phú Bình...................................................................37
Bảng 3.5. Cơ sở vật chất, trang thiết bị Trung tâm GDNN-GDTX huyện Phú
Bình....................................................................................................42
Bảng 3.6. Đánh giá chất lượng trang thiết bị dạy nghề .....................................44
Bảng 3.7. Trình độ chun mơn giáo viên giảng dạy của các cơ sở dạy nghề của
huyện Phú Bình năm 2020 ................................................................45
Bảng 3.8. Trình độ nghiệp vụ sư phạm giáo viên của các cơ sở dạy nghề trên
địa bàn huyện năm
2020..........................................................................45
Bảng 3.9. Chi phí đào tạo nghề trên địa bàn huyện Phú Bình qua các năm......47
Bảng 3.10. Cơ cấu thời gian khung chương trình đào tạo nghề ........................48
đang thực hiện trên địa bàn huyện Phú Bình .....................................................48
Bảng 3.11. Số lớp và số lao động được đào tạo nghề trên địa bàn huyện Phú
Bình, tỉnh Thái Nguyên từ 2016 - 2019 ............................................50
Bảng 3.12. Số lượng các lớp nghề đào tạo LĐNT tại huyện Phú Bình giai đoạn
2016 - 2019 chia theo lĩnh vực đào tạo bởi các đơn vị .....................51
Bảng 3.13. So sánh kết quả đào tạo nghề của huyện Phú Bình với một số huyện
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018.......................52
Bảng 3.14. Chất lượng đào tạo nghề cho LĐNT qua đánh giá của các Cơ sở đào
tạo nghề..............................................................................................54
Bảng 3.15. Tình hình việc làm sau đào tạo của LĐNT .....................................55
Bảng 3.16. Thu nhập của người lao động sau đào tạo nghề..............................55
Bảng 3.17. Đánh giá của người lao động về nội dung chương trình đào tạo sau
khi được tham gia đào tạo nghề.........................................................56

8

Bảng 3.18. Đánh giá chung của người lao động sau khi tham gia học nghề ....56
Bảng 3.19. Mức độ đáp ứng yêu cầu công việc của người LĐ sau khi tốt
nghiệp58


9

DANH MỤC CÁCHÌNH
Hình 3.1. Biểu đồ so sánh cơ cấu kinh tế huyện Phú Bìnhgiai đoạn 2016 2019 .................................................................................................. 36
Hình 3.2. Biểu đồ so sánh số lượng lao động đã qua đào tạo nghề trên địa bàn
huyện Võ Nhai, huyện Phú Bình và huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái
Nguyên
.......................................................................................................... 53
Hình 3.3. Biểu đồ so sánh xếp loại học lực của học viên sau khi tham gia các
khóa đào tạo nghề trên địa bàn huyện Phú Bình .............................. 54
Hình 3.4. Ý kiến đánh giá của học viên sau khi tham gia đào tạo nghề........... 57


1


2

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo Quyết định 1956/QĐ-TTg
là chủ trương đúng đắn, kịp thời của Chính phủ nhằm đáp ứng yêu cầu học

nghề, tạo việc làm ổn định, nâng cao nguồn lao động ở nông thôn. Các lớp
đào tạo nghề ngắn hạn đã nâng cao trình độ tay nghề, tính kỷ luật, phẩm
chất đạo đức, đáp ứng yêu cầu việc làm của người lao động. Có thể nói
cơng tác đào tạo nghề cho Lao động nông thôn (LĐNT) là sự nghiệp của
Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất
lượng lao động nói chung và LĐNT nói riêng để đáp ứng yêu cầu cơng
nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) nơng nghiệp, nơng thơn hiện nay.
Chính vì vậy, vấn đề cấp thiết hiện nay là làm sao để phát triển đào tạo
nghề cho LĐNT, có chính sách đảm bảo thực hiện cơng bằng xã hội về cơ
hội học nghề đối với LĐNT, khuyến khích, huy động và tạo điều kiện
thuận lợi để tồn xã hội tham gia đào tạo nghề cho LĐNT.
Phú Bình là một huyện trung du của tỉnh Thái Nguyên. Trong thời gian
qua công tác đào tạo nghề trên địa bàn huyện Phú Bình đã đạt được những
kết quả nhất định. Bước đầu đáp ứng được nhu cầu học nghề của người lao
động, nhu cầu sử dụng lao động của các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ.
Việc phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp, ngành nghề truyền thống
mây tre đan, sản xuất đồ gỗ ... đã thúc đẩy tình hình kinh tế - xã hội Huyện
Phú Bình dần đi vào ổn định và có chiều hướng tăng trưởng tốt. Tuy nhiên,
nông nghiệp vẫn là lĩnh vực sản xuất vật chất quan trọng và thu hút nhiều
LĐNT. Với tình hình đó, khi khoa học cơng nghệ phát triển và được áp
dụng rộng rãi vào sản xuất thì lại chính là khó khăn lớn của huyện Phú
Bình. Một bộ phận lớn LĐNT có xu hướng dơi dư nhưng lại rất khó để có
thể bố trí việc làm cho họ. Vấn đề cơ cấu lại lực lượng LĐNT cũng gặp
nhiều khó khăn do số lao động này chưa được đào tạo nghề khi tham gia
vào lao động sản xuất phi nông nghiệp; số ít đã được đào tạo nghề thì trình
độ nghề chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng tăng về số lượng
và chất lượng của sản xuất


và xã hội. Chính vì vậy, có rất nhiều câu hỏi đặt ra với công tác đào tạo

nghề cho lao động nơng thơn huyện Phú Bình hiện nay: Việc triển khai các
hoạt động đào tạo nghề cho LĐNT tại huyện Phú Bình thời gian qua diễn ra
như thế nào? Có những yếu tố nào ảnh hưởng chính đến chất lượng đào tạo
nghề cho người LĐNT của huyện Phú Bình? Để nâng cao chất lượng đào
tạo nghề cho người LĐNT huyện Phú Bình trong thời gian tới cần thực hiện
những giải pháp chủ yếu nào?... Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi
tiến hành lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Nâng cao chất lượng đào tạo nghề
cho lao động nông thơn tạihuyện Phú Bình, tỉnh Thái Ngun”.
2. Mục tiêu nghiên cứu

- Cập nhật về hệ thống hóa những vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn
cơ bản về nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nơng thơn.
- Tìm hiểu điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội huyện Phú Bình.
- Đánh giá thực trạng đào tạo nghề cho LĐNT của huyện Phú Bình,
tỉnh
Thái Nguyên trong 4 năm 2016 - 2019.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho
LĐNT của huyện Phú Bình trong những năm tới.
3. Đối tượng nghiên cứu

LĐNT, người học nghề, các đơn vị tham gia dạy nghề và giáo viên dạy
nghề, cán bộ quản lý doanh nghiệp trên địa bàn, cán bộ xã và các ngành có
liên quan.
4. Phạm vi nghiên cứu
4.1. Phạm vi về không gian

Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi huyện Phú Bình, tỉnh Thái
Nguyên.
4.2. Phạm vi về thời gian
Các tài liệu, số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài được thu thập trong

giai đoạn từ 2016-2019.Định hướng, giải pháp được tập trung xây dựng cho
giai đoạn 2020 - 2025.
4.3. Phạm vi về nội dung


- Đánh giá thực trạng phát triển nguồn nhân lực của huyện Phú Bình,
đặc biệt là thực trạng đào tạo nghề cho lao động nông thôn bao gồm:
+Đánh giá tác động của một số chương trình đào tạo nghề đến đời
sống và phát triển sản xuất kinh tế nông thôn trên địa bàn huyện Phú Bình.
+Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đào nghề cho lao động
nông thơn của huyện Phú Bình trong thời gian tới.
5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn
5.1. Ý nghĩa đối với học tập và nghiên cứu khoa học

Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu khoa học hữu ích cho việc
nghiên cứu, tham khảo trong việc giảng dạy, học tập tại các trường, các
viện nghiên cứu về lĩnh vực phát triển nông thôn.
5.2. Ý nghĩa đối với thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tư liệu tốt cho chính quyền địa
phương, các cấp, các ngành của huyện Phú Bình nói riêng và tỉnh Thái
Nguyên nói chung sử dụng cho việc thực hiện có hiệu quả chương trình đào
tạo nghề cho LĐNT.


Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Lý luận về đào tạo nghề và giải quyết việc làm
1.1.1. Đào tạo nghề
1.1.1.1. Khái niệm

Đào tạo nghề cho người lao động là quá trình giáo dục kỹ thuật sản
xuất cho người lao động để họ nắm vững một nghề, một chuyên môn, bao
gồm cả người đã có nghề, có chun mơn rồi hay học để làm nghề chuyên
môn khác. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO): "Những hoạt động nhằm
cung cấp kiến thức, kỹ năng và thái độ cần có cho sự thực hiện có năng suất
và hiệu quả trong phạm vi một nghề hoặc nhóm nghề. Nó bao gồm đào tạo
ban đầu, đào tạo lại, đào tạo nâng cao, cập nhật và đào tạo liên quan đến
nghề nghiệp chuyên sâu".
Luật Dạy nghề đưa ra khái niệm như sau: "Dạy nghề là hoạt rộng dạy
và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết
cho người học nghề để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau
khi hồn thành khố học".
Như vậy, đào tạo nghề là hoạt động trang bị năng lực (tri thức, kỹ năng
và thái độ) hành nghề cho người lao động để người lao động có thể tìm việc
làm hoặc tự tạo việc làm.
1.1.1.2. Nội dung đào tạo nghề
- Mục tiêu đào tạo nghề: Việc xác định mục tiêu đào tạo nghề là hết
sức cần thiết và quan trọng, bởi hiện nay bất cứ một công việc, ngành nghề
nào cũng đều có những yêu cầu nhất định về kiến thức, kỹ năng thao tác,
khả năng hoàn thành của người thực hiện.
- Xác định nhu cầu đào tạo: Là cơ sở để lập kế hoạch đào tạo. Xác
định nhu cầu về số lượng và chất lượng của từng ngành nghề, cấp bậc
chuyên mơn cần đào tạo.
- Xác định chương trình đào tạo nghề: Xác định chương trình đào tạo


ghề cho người lao động là xác định trình độ cần đào tạo, ngành nghề cần
đào tạo, khối lượng kiến thức, kỹ năng thực hành cần cung cấp cho người
lao động để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
- Phương pháp đào tạo: Chương trình bắt đầu học lý thuyết, sau đó học

viên được hướng dẫn thực hành tại trường hoặc đưa đến nơi làm việc dưới
sự hướng dẫn của giáo viên, nhân viên lành nghề.
- Đánh giá kết quả đào tạo: Để đánh giá kết quả cần phải đánh giá
chương trình đào tạo để xác định xem nó có đáp ứng được với yêu cầu, mục
tiêu đưa ra không, hiệu quả làm việc của người lao động sau khi được đào
tạo ghề có đáp ứng được với yêu cầu công việc thực tế hay không.
1.1.1.3. Phân loại đào tạo nghề
- Căn cứ vào nghề đào tạo và người học: gồm có đào tạo mới, đào tạo
lại và đào tạo nâng cao.
- Căn cứ vào thời gian đào tạo nghề: gồm đào tạo ngắn hạn và đào tạo
dài hạn.
1.1.1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo nghề
a. Cơ sở vật chất, trang thiết bị của các cơ sở dạy nghề
Trong sự nghiệp giáo dục của toàn Đảng, tồn dân ta nói chung và
trong cơng tác đào tạo nghề nói riêng thì yếu tố cơ sở vật chất, trang thiết bị
của các cơ sở dạy nghề là yếu tố hết sức quan trọng, nó tác động trực tiếp
tới chất lượng đào tạo nghề. Để công tác đào tạo nghề đạt được kết quả tốt,
việc dạy không chỉ chú ý đến dạy lý thuyết mà việc dạy thực hành cũng
chiếm một vị trí quan trọng khơng thể thiếu. Thời lượng thực hành trong
chương trình dạy nghề chiếm một tỷ trọng tương đối lớn, để tạo điều kiện
dạy thực hành cho người học được tốt thì cần phải được trang bị cơ sở vật
chất và trang thiết bị tốt đáp ứng yêu cầu dạy và học. Ứng với mỗi nghề dù
đơn giản hay phức tạp cũng cần phải có các máy móc trang thiết bị chuyên
dùng phục vụ cho giảng dạy và học tập. Trang thiết bị đào tạo nghề giúp
cho học sinh có điều kiện thực hành để hồn thành kỹ năng sản xuất. Điều
kiện cơ sở vật chất, trang


thiết bị dạy nghề càng tốt, càng hiện đại, theo sát với máy móc phục vụ cho
sản xuất trong doanh nghiệp bao nhiêu thì học sinh có thể thích ứng, vận

dụng nhanh chóng với sản xuất trong doanh nghiệp bấy nhiêu. Chất lượng
của các trang thiết bị, cơ sở vật chất đòi hỏi phải theo kịp tốc độ đổi mới
hiện đại hố của máy móc thiết bị sản xuất.
Thực chất, ở các cơ sở dạy nghề ở nước ta hiện nay, cơ sở vật chất
trang thiết bị còn lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo nghề. Phòng
học thiếu thốn nơi thực hành, chỗ nội trú cho học sinh. Phần lớn các trang
thiết bị trong các cơ sở dạy nghề không phải là trang thiết bị phục vụ cho
cơng tác đào tạo nghề một cách chính quy, khơng có tính đồng bộ về hệ
thống, tính sư phạm thấp, ảnh hưởng tới chất lượng đào tạo nghề. Đây là
nguyên nhân dẫn đến tình trạng tuy cơng nhân qua đào tạo đáp ứng được
phần nào các công việc của doanh nghiệp nhưng hầu hết vẫn phải đào tạo
lại để nâng cao khả năng thực hành và tiếp cận công nghệ hiện đại của
doanh nghiệp.
b. Kinh phí đào tạo
Đào tạo nghề là trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi người dân
và toàn xã hội. Tất cả đều phải cùng góp cơng góp sức để phát triển sự
nghiệp đào tạo nghề hiện nay. Bất kể một cơ sở nào muốn tồn tại và phát
triển được thì đều phải có kinh phí để hoạt động. Đây là nhân tố chủ yếu,
nhân tố quyết định xem cơ sở đào tạo nghề nên hoạt động như thế nào, nên
đào tạo những ngành nghề gì, nên nâng cấp, sửa chữa và mua sắm những
trang thiết bị gì để phục vụ cho dạy nghề cũng như trả lương cho cán bộ
cơng nhân viên. Do đó cơ sở dạy nghề nào khi đưa ra một quyết định nào
thì cũng đều dựa trên nền tảng là liệu có kinh phí để thực hiện khơng, và
nếu đủ thì quyết định đó mới được đưa ra. Kinh phí đào tạo cũng có ảnh
hưởng rất quan trọng đến quy mơ và chất lượng công tác đào tạo nghề tại
các cơ sở dạy nghề. Muốn phát triển công tác đào tạo nghề đáp ứng được
nhu cầu học nghề của người lao động trong tương lai ngày một tăng cần
phải được đầu tư kinh phí để xây dựng mới và nâng cấp các cơ sở đào tạo
nghề hiện có, để có thể tăng quy mô

đào tạo và nâng cao chất lượng đào tạo do học viên được có cơ hội tiếp cận
với trang thiết bị dạy học phù hợp với yêu cầu.
Kinh phí để các cơ sở dạy nghề hoạt động được huy động và tận dụng
từ nhiều nguồn khác nhau. Trong đó nguồn quan trọng và chiếm tỷ trọng
lớn là kinh phí do ngân sách Nhà nước cấp và phân bổ cho các trường.
Ngồi ra cịn kể đến là nguồn kinh phí của các Tổng Công ty, các Bộ, các
Ngành (khi họ gửi chỉ tiêu đào tạo); kinh phí từ các tổ chức, các đồn thể,
các cá nhân và do học viên đóng góp đã góp phần tăng nguồn vốn hoạt
động cho các cơ sở đào tạo nghề. Do đó mà chất lượng của học viên ra
trường cũng phụ thuộc rất lớn vào nguồn kinh phí đào tạo. Nếu kinh phí mà
học viên phải đóng góp q cao, thì sẽ ảnh hưởng đến quy mô tuyển sinh
của các trường sẽ giảm sút.
c. Đội ngũ giáo viên
Giáo viên dạy nghề là người giữ trọng trách truyền đạt kiến thức, kỹ
năng kinh nghiệm của mình trên cơ sở trang thiết bị giảng dạy. Vì vậy, năng
lực giáo viên dạy nghề tác động trực tiếp tới chất lượng giảng dạy, đào tạo
nghề.
Dạy nghề có những nét khác biệt so với các cấp học khác trong nền
giáo dục quốc dân, đó là ngành nghề đào tạo rất đa dạng, học sinh vào học
nghề có rất nhiều trình độ cấp văn hố khác nhau. Cấp trình độ đào tạo nghề
ở các cơ sở đào tạo nghề cũng rất khác nhau (bán lành nghề, lành nghề, bồi
dưỡng nâng bậc thợ). Sự khác biệt đó làm cho đội ngũ giáo viên dạy nghề
cũng rất đa dạng với nhiều cấp trình độ khác nhau. Giáo viên tham gia đào
tạo nghề phải đảm bảo yêu cầu giỏi về lý thuyết và thực hành.
Năng lực của giáo viên dạy nghề tốt thì mới có thể dạy các học sinh
được tốt vì các học sinh nắm được lý thuyết, kỹ năng nhanh hay chậm phụ
thuộc rất lớn vào năng lực giáo viên dạy nghề.
d. Nhận thức xã hội về đào tạo nghề
Nếu mọi người trong xã hội đánh giá đúng đắn hơn tầm quan trọng của

việc học nghề thì trước hết lượng lao động tham gia đào tạo nghề sẽ chiếm


một tỉ lệ lớn hơn so với toàn bộ lao động trên thị trường và sẽ có cơ cấu trẻ
hơn, đa dạng hơn. Hơn nữa, nếu mọi người nhận thức được rằng giỏi nghề
là một phẩm chất quý giá của người lao động, là cơ sở vững chắc để có việc
làm và thu nhập ổn định thì cơng tác đào tạo nghề sẽ nhận thêm nhiều
nguồn lực hỗ trợ cần thiết của xã hội để phát triển mạnh hơn.
Thực tế công tác đào tạo nghề hiện nay chưa được xã hội nhận thức
đầy đủ và đúng đắn. Việc làm chuyển biến nhận thức của từng gia đình và
tồn xã hội sẽ có ý nghĩa quan trọng trong dạy nghề và học nghề. Nhận thức
khơng đúng về vai trị của đào tạo nghề đối với sự phát triển kinh tế xã hội
của đất nước, dẫn đến việc tăng dần chỉ tiêu đào tạo CĐ, ĐH mà thiếu hụt
sự quan tâm đến việc tăng chỉ tiêu đào tạo nghề cho tương xứng đáp ứng
được nhu cầu phát triển.
e. Chương trình, giáo trình đào tạo
Chương trình đào tạo là u cầu khơng thể thiếu được trong quản lí
Nhà nước các cấp, các ngành đối với hoạt động đào tạo của các cơ sở đào
tạo nói chung và lĩnh vực dạy nghề nói riêng. Chương trình đào tạo phù
hợp được cấp có thẩm quyền phê duyệt là một trong các yếu tố quan trọng,
quyết định chất lượng đào tạo.
Về chất lượng chương trình, giáo trình đào tạo được thiết kế dựa trên
cơ sở khoa học và luôn được đổi mới để theo kịp sự tiến bộ của khoa học kĩ
thuật thì mới đảm bảo đào tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng.
Trong lĩnh vực dạy nghề, mỗi loại nghề địi hỏi có chương trình, giáo
trình đào tạo riêng. Nhưng thực tế hiện nay, nhiều nghề khơng có chương
trình, giáo trình và nhiều nghề tuy có nhưng lại chưa được sự phê duyệt của
các cấp có thẩm quyền, tức là chưa đạt được chất lượng cần thiết. Đây chính
là một nguyên nhân lớn dẫn đến việc đào tạo ra nguồn nhân lực chưa đáp
ứng được u cầu xã hội. Do đó, địi hỏi có sự quan tâm đầu tư để xây

dựng, đổi mới chương trình, giáo trình đào tạo theo kịp sự tiến bộ của khoa
học-công nghệ.


Vì vậy việc nghiên cứu, xây dựng các chương trình, giáo trình đào tạo
đào tạo hợp lý và sát với nghề đào tạo để học viên có thể nắm vững được
nghề sau khi ra trường là vấn đề hiện đang được quan tâm của các cơ sở
dạy nghề nói riêng và của cả nước nói chung.
f. Thị trường lao động
Hiện nay đang tồn tại nhiều định nghĩa về thị trường lao động từ các
nguồn tài liệu khác nhau:
- Theo Adam Smith, thị trường lao động là không gian trao đổi dịch vụ
lao động (hàng hóa sức lao động) giữa một bên là người mua sức lao động
(chủ sử dụng lao động) và người bán sức lao động (người lao động).
Định nghĩa này nhấn mạnh vào đối tượng trao đổi trên thị trường là
dịch vụ lao động, chứ không phải là người lao động [20].
- Theo Từ điển Kinh tế học Pengiun, thị trường lao động là thị trường
trong đó tiền công, tiền lương và các điều kiện lao động được xác định
trong bối cảnh quan hệ của cung lao động và cầu lao động (Định nghĩa này
nhấn mạnh kết quả của quan hệ tương tác cung - cầu trên thị trường lao
động là tiền công, tiền lương và các điều kiện lao động) [20].
- Theo Từ điển kinh tế MIT, thị trường lao động là nơi cung và cầu lao
động tác động qua lại với nhau. Định nghĩa này nhấn mạnh vào quan hệ
trên thị trường lao động cũng là quan hệ cung - cầu như bất kỳ một thị
trường nào khác.
- Theo Tìm hiểu một số khái niệm trong văn kiện Đại hội IX của
Đảng, thị trường lao động là: "Thị trường mua bán các dịch vụ của người
lao động, về thực chất là mua bán sức lao động, trong một phạm vi nhất
định. Ở nước ta, hàng hóa sức lao động được sử dụng trong các doanh
nghiệp tư bản tư nhân, các doanh nghiệp tư bản nhà nước, các doanh nghiệp

tiểu chủ, và trong các hộ gia đình neo đơn thuê mướn, người làm dịch vụ
trong nhà. Trong các trường hợp đó có người đi thuê, có người làm th, có
giá cả sức lao động dưới hình thức tiền lương, tiền công.


Mặc dù có nhiều điểm khác biệt, nhưng các định nghĩa hiện có về thị
trường lao động đều thống nhất với nhau về các nội dung cơ bản của thị
trường lao động. Có thể tóm lược các nội dung này thành một định nghĩa
tương đối hoàn chỉnh về thị trường lao động như sau:
Thị trường lao động (hoặc thị trường sức lao động) là nơi thực hiện
các quan hệ xã hội giữa người bán sức lao động (người lao động làm thuê)
và người mua sức lao động (người sử dụng sức lao động), thơng qua các
hình thức thỏa thuận về giá cả (tiền công, tiền lương) và các điều kiện làm
việc khác, trên cơ sở một hợp đồng lao động bằng văn bản, bằng miệng,
hoặc thông qua các dạng hợp đồng hay thỏa thuận khác [6].
Thị trường sức lao động được cấu thành bởi ba yếu tố là: cung, cầu và
giá cả sức lao động. Thị trường lao động chỉ có thể hình thành khi hội đủ
các yếu tố như:
+ Có nền kinh tế hàng hóa phát triển theo cơ chế thị trường;
+ Có định chế pháp luật cho phép tồn tại thị trường lao động: trong đó
người chủ sử dụng có quyền tự do mua bán sức lao động; cịn người lao
động có tồn quyền sở hữu sức lao động của mình;
+ Người lao động khơng có sở hữu tư liệu sản xuất đủ để đảm bảo các
nhu cầu của bản thân và của gia đình;
+ Có hệ thống thể chế thị trường lao động thích hợp để giải quyết các
nhu cầu và các quan hệ phát sinh của thị trường như: hệ thống các cơ quan,
tổ chức dịch vụ việc làm (các thể chế cần thiết để đảm bảo các giao dịch về
sức lao động trên thị trường); hệ thống thơng tin về thị trường lao động.
g. Chính sách của Nhà nước liên quan tới công tác đào tạo nghề
Đào tạo nghề có vai trị quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội nhằm

thực hiện mục tiêu chiến lược đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành
một nước công nghiệp. Trong lĩnh vực đào tạo nghề, Nhà nước đã ban hành
hệ thống văn bản pháp luật chính sách tạo hành lang pháp lý, mơi trường
thuận lợi khuyến khích đào tạo nghề phát triển. Chính sách của Nhà nước
có


vai trị quan trọng trong phát triển cơng tác đào tạo nghề, ảnh hưởng đến số
lượng cũng như chất lượng đào tạo nghề. Chủ trương và định hướng của
Đảng về phát triển dạy nghề: Nghị quyết Đại hội Đảng VI (1986); Nghị
quyết Đại hội Đảng VII (1991); Nghị quyết 4 - Khoá VII; Nghị quyết đại
hội Đảng VIII (1996); Nghị quyết TW2 Khoá VIII (1996); Nghị quyết Đại
hội Đảng IX, X, XI đều khẳng định phải mở rộng đào tạo công nhân kỹ
thuật, kỹ thuật viên, nhân viên nghiệp vụ nhiều trình độ; coi trọng đào tạo
đội ngũ cơng nhân tay nghề cao, kỹ sư thực hành và phát triển đào tạo nghề
nhiều cấp trình
độ.
Đào tạo nghề hiện nay đang được quan tâm phát triển với nhiều chính
sách khuyến khích và hỗ trợ phát triển. Đây là điều kiện thuận lợi cho công
tác đào tạo nghề phát triển.
Công tác đào tạo nghề được quan tâm của Đảng và Nhà nước dưới
nhiều hình thức như ban hành các văn bản pháp luật, chính sách khuyến
khích phát triển đào tạo nghề. Mặc dù có vai trị quan trọng nhưng các
chính sách đào tạo nghề vẫn còn nhiều hạn chế gây trở ngại cho cơng tác
đào tạo nghề như phần lớn các chính sách chế độ cịn mang tính giải pháp,
tình huống. Một số chính sách ban hành đến nay cịn có nhiều điểm không
phù hợp hoặc thiếu những văn bản hướng dẫn cụ thể.
1.1.2. Cơ sở thực tiễn của Đào tạo nghề
1.1.2.1. Tình hình đào tạo nghề ở Việt Nam
Đào tạo nghề ở Việt Nam có lịch sử khá lâu đời, gắn liền với sự phát

triển của các làng nghề, của sản xuất nông nghiệp. Hầu như ở bất cứ làng
quê nào cũng có những dấu ấn của sự học nghề và đào tạo nghề. Sau này,
cùng với sự phát triển và đa dạng hoá các ngành nghề sản xuất, các nghề
thuộc lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ cũng đã được tổ chức đào tạo. Tuy
nhiên, đào tạo nghề có tính hệ thống và gắn với sản xuất công nghiệp chỉ
thực sự bắt đầu, kể từ khi hình thành Tổng cục Đào tạo Cơng nhân kỹ thuật
năm 1969. Từ đó đến nay, trải qua nhiều thăng trầm, nhưng đào tạo nghề đã


khẳng định được vai trị của mình trong việc tạo ra một đội ngũ lao động kỹ
thuật cho các ngành kinh tế quốc dân và để lại một số dấu ấn trong quá trình
phát triển của lĩnh vực này.
Phạm vi của các chương trình đào tạo nghề ban đầu và đào tạo nâng
cao hiện nay đều chưa thể đáp ứng được nhu cầu và định hướng trong tương
lai, và có xu hướng khơng linh hoạt. Chính phủ Việt Nam đã nhận thức
được những vấn đề này và đã nỗ lực đáng kể nhằm cải cách và mở rộng hệ
thống đào tạo nghề về:
+ Cơ chế cấp tài chính hiệu quả.
+ Tổ chức hợp tác với các doanh nghiệp.
+ Sử dụng và bảo dưỡng trang thiết bị hiện đại.
+ Biên soạn chương trình đào tạo theo định hướng thị trường.
+ Đào tạo các nhân viên quản lý và giảng dạy có năng lực.
+ Trao đổi kinh nghiệm trong mạng lưới đào tạo quốc tế.
+ Đối thoại trong, liên khu vực và nâng cao tính minh bạch.
Việc tiếp tục phát triển hệ thống giáo dục kỹ thuật và đào tạo nghề,
định hướng theo nhu cầu được coi là một nhiệm vụ rất quan trọng trong q
trình cải cách (hiện đại hố, phát triển, hội nhập vào nền kinh tế thế giới, hỗ
trợ tạo việc làm và xóa đói giảm nghèo). Chính phủ Việt Nam đang đặt mục
tiêu tăng tỷ lệ lao động đã qua đào tạo từ 26% vào năm 2010 lên 50% vào
năm

2020 (Chiến lược của Bộ LĐ-TB&XH). Việc Luật Giáo dục được thông
qua vào năm 2005 và Luật Dạy nghề được thông qua vào năm 2006 đã tạo
cơ sở vững chắc cho việc tiếp tục xây dựng các quy định và chức năng điều
hành của Chính phủ trong lĩnh vực giáo dục kỹ thuật và đào tạo nghề cũng
như vai trò của nền kinh tế.
Theo báo cáo của Hội nghị sơ kết công tác đào tạo nghề cho lao động
nông thôn giai đoạn 2010-2015 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
tổ chức cho thấy, qua 5 năm triển khai thực hiện Đề án đào tạo nghề cho lao
động nông thôn, công tác đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn


đã được chỉ đạo triển khai quyết liệt về mọi mặt. Bộ NN và PTNT đã phối
hợp với các Bộ, Ngành tập trung chỉ đạo thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ
được giao: Tổ chức xây dựng chương trình, giáo trình dạy nghề của 132
nghề nơng nghiệp trình độ sơ cấp nghề cho lao động nông thôn; Thực hiện
thông tin thị trường hàng hóa, hỗ trợ việc tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, tư
vấn học nghề và việc làm cho lao động nơng thơn; Thí điểm triển khai hình
thức cấp Thẻ học nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn và triển khai
các mơ hình dạy nghề cho lao động để làm việc cho các doanh nghiệp
thuộc các Tổng công ty; Kiểm tra, giám sát tình hình thực hiện dạy nghề
nông nghiệp cho lao động nông thôn ở các địa phương… Kết quả, tổng số
lao động được học nghề nông nghiệp là 203.119 người, trong đó có 78.537
lao động nữ (chiếm 38,6%). Số lao động nơng thơn học xong có việc làm
mới hoặc tiếp tục làm nghề cũ nhưng năng suất và thu nhập cao là 166.526
người (chiếm 88,2%). Hiện tại đã có 761 cơ sở tham gia dạy nghề với
12.705 giáo viên. Tổng số lao động nông nghiệp đã được đào tạo cho cả
giai đoạn 2010-2015 là 662.828 người, đạt 50% mục tiêu của Đề án).
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đào tạo nghề nông nghiệp
cho lao động nơng thơn cịn tồn tại những yếu kém như: Thiếu định hướng,
chưa gắn với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và

chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp, với công ty, doanh nghiệp, hợp
tác xã; Nội dung chương trình, phương thức tổ chức lớp,chính sách hỗ trợ
người học cịn nhiều điểm tồn tại, chưa phù hợp...
Về định hướng đào tạo nghề trong giai đoạn 2016-2020, Hội nghị
thống nhất các nội dung theo báo cáo đưa ra như: tập trung đào tạo nghề lao
động nơng thơn làm kỹ thuật viên ngành nơng nghiệp có chứng chỉ nghề
như thuyền trưởng, máy trưởng tàu đánh bắt thủy sản, người làm nghề dịch
vụ thú y, bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật ni, phân bón…); Đào tạo
cho lao động của các xã có quy hoạch phát triển sản xuất, xây dựng nông
thôn mới được duyệt, tập trung dạy các nghề chính, thiết thực theo quy
hoạch của