Khái quát va­n học dân gian VN

Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Đỗ Viết Cường
Tiết theo PPCT: 4. Đọc văn
KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM
Ngày soan: 17.08.10
Ngày giảng:
Lớp giảng: 10B1
Sĩ số:
A. Mục tiêu bài học.
Bài giảng của giáo viên nhằm giúp học sinh:
1. Hiểu và nhớ được những đặc trưng cơ bản của VHDG (đây là mục tiêu quan
trọng nhất của bài học)
2. Hiểu được những giá trị to lớn của VHDG, đây là cơ sở để HS co thái độ trân
trọng đối với di sản văn hoá tinh thần của dân tộc, từ đó học tốt hơn phần VHDG
trong chương trình.
3. Nắm được khái niệm về các thể loại của VHDG Việt Nam. Mục tiêu đặt ra là
HS có thể nhớ và kể tên các thể loại, biết sơ bộ phân biệt thể loại này với thể loại
khác trong hệ thống.
B. Phương tiện thực hiện
- Chuẩn kiến thức kĩ năng Ngữ văn 10
- SGK, SGV
- Thiết kế bài học
- Giáo trình VHDG Việt Nam
C. Cách thức tiến hành
GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận,
trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy học
1. ổn định tổ chức
2. KTBC
Cho biết các bộ phận hợp thành của VHVN? (Sơ đồ hoá)
3. GTBM
4. Hoạt động dạy học

Hoạt động của Thày và Trò Yêu cầu cần đạt
GV: yêu cầu HS nhắc lại khái niệm
VHDG?
HS trả lời GV ghi bảng
I. Khái niệm VHDG
- Là những sản phẩm nghệ thuật ngôn
từ truyền miệng
- Là sản phẩm của quá trình sáng tác tập
thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp
cho các sinh hoạt khác nhau trong đời
sống cộng đồng.
1
Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Đỗ Viết Cường
GV: dựa vào SGK, hãy cho biết những
đặc trưng của VHDG VN?
HS: đặc trưng của VHDG:
- Tính truyền miệng
- Tính tập thể
Tính thức hành
GV: em hiểu thế nào là tính truyền
miệng?
HS: lưu truyền phổ biến trong ngôn ngữ
nói
GV: tính truyền miệng trong VHDG có
tác dụng gì?
HS: làm cho những sáng tác được lưu
truyền rộng rãi, có thể thay đổi cho phù
hợp với từng vùng miền.
GV: Trong truyện cổ tích Đá vọng phu.
chi tiết người mẹ bồng con lên núi

ngóng trônghoá thành đá
Có văn bản: điỉnh núi Đề Ba-Phù Cát-
Bình Định; có văn bản: Lạng Sơn
GV: em hiểu thế nào là tình tập thể của
VHDG?
HS: là sáng tác không của riêng ai mà
là của cả tập thể
II. Đặc trưng cơ bản của VHDG
1. Tính truyền miệng
- Tác phẩm không lưu hành bằng chữ
viết, truyền từ người này sang người
kia, đời này qua đời khác. Nóp được
biểu hiện trong diễn xướng dân gian
(cheo, tuồng, cải lương)
- Tác dụng:
+ Làm nên sự phong phú, đa dạng nhiều
vẻ của VHDG
+ Làm nên nhiều bản kế, hiệ tượng dị
bản của VHDG.
2. Tính tập thể
- Tác phẩm VHDG là do 1 tập thể sáng
tác, quá trình sáng tác VHDG diễn ra
như sau:
Cá nhân khởi xướng tập thể hưởng
ứng tham gia, truyền miệng trong dân
gian. Quá trình truyền miệng lại được tu
bổ, sửa chữa, thêm bớt cho hoàn
chỉnh sáng tác dân gian mang tính tập
thể.
- Mọi người có quyền tham gia bổ sung

2
Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Đỗ Viết Cường
GV: VHDG có bao nhiêu thể loại? đó là
những thể loại nào?
HS: gồm 12 thể loại, đó là (HS kể tên
các thể loại)
GV: Ra bài tập cho HS về nhà làm.
Em hãy đọc kĩ định nghĩa từng thể loại
VHDG, sau đó hãy thống kê những
điểm giống nhau giữa các thể loại, và
tìm ra những điểm khác nhau trong các
thể loại.
GV: đưa ra một số câu đố dân gian
(không khí giờ giảng thay đổi)
1. Ai vui tôi cũng vui cùng
Ai buồn tôi cũng buồn cùng với ai.
(cái gương)
2. Có cây mà chẳng có cành
Có ba thằng bố dập dềnh đôi bên
(cây ngô)
GV: VHDG có giá trị cơ bản nào?
HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi
GV: em có nhân xét gì về kho tri thức
được phản ánh trong VHDG?
HS: rất phong phú và đa dạng
GV: khái niệm xem thời tiết:
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì nắng bay vữa thì dâm
- Vấn đề ăn ở, đối xử:
ở hậu gặp hậu, ở bạc gặp bạc

GV: VHDG giáo dục con người về
phương diện nào?
sửa chữa sáng tác dân gian.
3. Văn học dân gian gắn bó và phục vụ
trực tiếp các sinh hoạt khác nhau trong
đời sống cộng đồng (tính thực hành)
III. Hệ thống thể loại của VHDG
IV. Những giá trị cơ bản của VHDG
1. VHDG là kho tri thức vô cùng
phong phú về đời sống các dân tộc.
- Thuộc đủ mọi lĩnh vực của đời sống:
tự nhiên, xax hội, côn người…
- Tri thức dân gian: là những khái niệm
lâu đời, được nhân dân ta đúc kết từ
thực tiễn, được trình bày ngắn gọn bằng
ngôn ngữ nghệ thuật.
- Nó thể hiện trình độ và quan điểm
nhận thức của nhân dân ta.
2. VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về
đạo lí làm người
- VHDG giáo dục con người tinh thần
3
Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Đỗ Viết Cường
GV yêu cầu HS lấy ví dụ
HS:
- Tinh thần lạc quan: bài 10 cái trứng
Chớ than phận khó ai ơi
Còn da lông mọc còn trồi nảy cây
- Tinh thần nhân đạo:
Lá lành đùm lá rách.

GV: theo em ở đặc trưng này VHDG có
nhiệm vụ gì?
nhân đạo và lạc quan
- Nhiệm vụ của VHDG: hình thành
những phẩm chất tốt đẹp, lòng yêu quê
hương đất nước, tinh thần bầt khuất,
đức kiên trung và vị tha, tính cần
kiệm…
3. VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp
phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng
cho nền văn học dân tộc.
- VHDG là kêt tinh nghệ thuật ngôn từ
của nhân dân, đó là một nghệ thuật đậm
đà bản sắc Việt Nam, tạo được những
đỉnh cao như là những chuẩn mực trong
văn học nghệ thuật. Mỗi thể loại có cái
hay cái đẹp riêng đem lại những rung
động thẩm mĩ trong người đọc
- VHDG cong là nguồn nuôi dưỡng, là
cơ sở của văn học viết. Nhiều nhà thơ
nhà văn đã tìm đến VHDG để học tập
(Tố Hữu)
5. Củng cố và dặn dò
- Nhắc lại kiến thức cơ bản
- Về nhà học bài và soạn bài tiếp theo
4