Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (335.72 KB, 11 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>NGUYfeN THI H A I ' </b>
<b>1. Tinh h i n h c h u n g </b>
Khac vdi tai lieu dia ba cua Binh Dinh,
Ha Ddng, Ha Ndi, dia ba cua phudng Na LQ
chi neu ra tdng rudng da't cdng tU dien thd
cac hang ma khdng de cap den di't vien tri
hay than td, phat tU. Thiic td, da't than td
phat tu (tQc l i rudng di't cdng d i n h cho
vipc thd cung den vua Le) da tdn tai d
phUdng Na LQ mudn nha't l i n i m 1813. Bia
Den Vua Le lap n i m Gia Long 12 (1813) da
ghi rd vd chdng Hoang Trung C i n cung 5
d i t bac, 10 m i u rudng vio den. Sau khi
dng ba mi't, dUdc tdn l i m h i u mai maj,
dUdc cung vio n g i y sinh, ngay gid (3).
NhUng sd rudng n i y cung khdng dUde phan
anh trong dia ba Minh Mpnh n i m 1840.
Dieu dd chQng td r i n g , dia ba N i LQ dQdc
l i p chi ke khai rudng da't phai nop thud cho
n h i nQdc. Sd' rudng cda den dUdc chia cho
mdt sd hd ciy d y , h i n g n i m phai nop san
pham de td chQc cung le d den nen khdng
phai nop thud.
Thdi Gia Long, tdng dien tich dien thd cac
hang l i 382 m i u 13 thUdc 5 ti'c, trong dd tU
dien l i 344 m i u 7 sio 3 ti'c (90,3%), thd trach
(quan thd) l i 37 m l u 3 sio 13 thUdc 2 ti'c
(9,7%), khdng cd quan didn. N i m 1840, Minh
<b>Tinh hinh ru6ng dat d Ra LOr... </b> <b><sub>31 </sub></b>
nhung khdng dang ke, chi chiem 0,4% tdng
dipn tich rudng di't.
So sanh vdi qua trinh tU hQu hda d cac
x i khac trong tdng H i Dim, chau Thach
Lam cd cung dia ba Gia Long 4 (1805) va
Minh Menh 21 (1840), ta thi'y: Sd hQu tQ d
tdng H i D i m chiem ty Ip ri't cao (95,23%
v i 91,8%), trong dd cd nhidu xa, phudng da
tu hQu g i n nhu h o i n t o i n , tieu bieu l i Gia
Bing, Kim Giap, Phuc Cd, N i LQ. Ty Ip n i y
<b>cao hdn nhidu so vdi trung binh cua d nUdc </b>
<i>luc bi'y gid. Theo Si hoq,n tu tri luc cua </i>
Nguyin Cdng Tiep thi luc dd, da't tU hQu
chiem tren 80% dien tich canh t i c ca nUdc.
Nhu viy, CO sd kinh te cua cU dan N i LQ
khdng phai l i rudng di't cdng m i chinh l i
rudng di't thudc quydn sd hQu cua gia dinh.
Tu hQu p h i t trien manh thudng cho ph^p
nhan, nhi't l i d nhQng vung xa trung tam,
dieu kipn di lai khd k h i n . N i LQ l i mdt
c i n h ddng cd, hinh thanh tQ sdm, lai la ndi
cd dieu kien thuan ldi cho canh tac, n i m d
khu vUc trung tam kinh te - chinh tri lau
ddi cua vung nen qua trinh tu hQu hda dien
ra nhanh, manh cung phan n i o phan anh
sQ phat trien cua kinh te tQ hQu ci the (xin
xem Bang 1).
Rudng di't N i LQ hoin t o i n l i rudng
hang 2 (43%) v i hang 3 (57%). Xdt ve mit
dia hinh, phudng N i LQ cd ddi nui xen lln
vdi ddng rudng, cd dien tich canh t i c Idn,
chiem 39,04% dipn tich tdng H i Dam. Theo
<i>Ddng Khdnh dU dia chi, rudng di't huyen </i>
Thach Lam theo sd gd'c l i 7659 m i u 7 sio 7
thudc 6 ti'c (4). Trong khoang thdi gian tQ
Gia Long cho den Ddng Khanh, sd lUdng
rudng di't ting, giam khdng dang ke, do dd
chung tdi tam thdi coi dd l i sd lipu rudng
<b>di't chung cua d huypn Thach Lam thdi </b>
<b>T § n x a , </b>
<b>p h u d n g </b>
N4 LQ (5)
<b>l U D i r a (6) </b>
Kim Giap (7)
Xu4n An (8)
Vu Tuygn (9)
Gia Bfing (10)
P h v i c C d d l )
Gil Sdn (12)
<i><b>Tdng </b></i>
<i><b>B a n g 1: I ) d n g t\i d i e n t h d c u a c a c x a </b></i>
<b>G i a Lon </b>
<b>T U d i l n </b>
So lUiJng
(miu.s&o.
thudc. ta'c)
344.7.0.3
115.4.7.6
40.6.14.3
173.8.1.1
166.3.13.1
28,6.12.4
8.5.0.0
<i><b>868S.S.8 </b></i>
T y l «
(%)
100
85,16
100
97,57
94,87
100
<b>100 </b>
<i><b>95,23 </b></i>
<b>; 4 ( 1 8 0 5 ) </b>
<b>Q u a n d </b>
So lUdng
(mSu. s i o .
thudc. t4'c)
0
20.1.1.8
0
4.3.5.5
9.0.0.0
0
0
<i><b>29.1.1.8 </b></i>
e n
T y l $
(%)
0
14,84
0
2,43
5,13
0
0
<i><b>4,77 </b></i>
<i><b>, p h i f o ( n g t h u o c l o n g </b></i>
<b>M i n h M ^ n </b>
<b>T u d i e n </b>
So'lUqlng
( m i u . s i o .
thudc. ti'c)
347.1.13.3
117.4.7.6
40.6.14.3
175.8.1.1
28.6.12.4
115.6.0.1
<i><b>825.4.3.8 </b></i>
T y l ?
(%)
99,6
88,2
100
97,5
100
68,7
<i><b>91,8 </b></i>
Ha Dam
<b>h 2 1 (1840) </b>
<b>Q u a n d </b>
So lU(?ng
(mfiu. s i c .
thudc. ti'c)
0.5.2.0
15.7.1.8
0
4.3.5.5
0
52.6.3.2
<i><b>69.1.12.5 </b></i>
e n
T y l $
(%)
0,4
11,8
0
2,5
0
31.3
<i><b>8,2 </b></i>
<b>22 </b> <b>Rghi&i cdu Lich sd. sg 6.2009 </b>
nUdc tudi cho mua vu nen rudng di't dUdc t i n
dung triet de. It cd rudng di't hoang hda. Day
l i dieu kien het sQc thuan ldi de phat trien
<b>2. Tinh h i n h p h a n bo' sd h d u tuT n h a n </b>
Tong hdp dipn tich tU dien cua dia ba
<b>N i LQ d d hai thdi diem Gia Long 4 (1805) </b>
va Minh Mpnh 21 (1840) theo each cdng
dipn tich sd hQu cua tdng chd ta thi'y cd sU
chenh lech so vdi sd lieu tdng q u i t ke khai
trong dia ba. Thdi Gia Long theo thd'ng ke
trong dia ba la 344 m i u 7 sio 3 ti'c nhUng
khi cdng lai chi cd 341 m i u 7 sao 3 ti'c. Thdi
Minh Menh, dien tich thd'ng ke trong dia ba
nhieu hdn 9 sio. Su chenh lech khdng dang
ke dd cd the do n h i m l l n khi l i p hoic sao
chdp dia ba. Vi the, chiing tdi giQ nguyen sU
khac biet dd n h i m tdn trpng tii lieu gdc,
nhUng khi phan tich vd sd hQu tU nhan,
chung tdi cin cQ vao sd lieu lipt ke theo tiing
chu sd hQu (xem Bang 2).
Sd chd cd mdc sd hQu dUdi 5 m i u thdi
Gia Long la 79, chiem 84,04% tdng sd chu
v i sd hQu 59,06% dipn tich rudng da't; thdi
Minh Menh giam xud'ng cdn 56 chu, chidm
72,73% tdng sd chd v i 38,83% di$n tich
rudng di't. Cd the coi day la bd p h i n ndng
dan tu canh cua phudng N i LQ.
Sd ehu cd sd hQu td 5 m i u trd l#n vio
Neu li'y mdc sd hQu 5 m i u l i m gidi han
xic dinh chd rudng kha gia v i so s i n h vdi cac
dia phUdng khic, ke ca mdt sd huypn mien
nui nhu huypn Quang Hda (Cao Bing) (13),
Ngan Sdn (Bic Kan) (14) hay mpt sd tinh
ddng bing nhU Thai Binh (15), H i Ddng (16)
vio thdi diem Gia Long 4 thi ty 1$ sdchd kha
gia cda N i LQ l i t h I p nhit.
Nhu viy, m i c du qua trinh tU hQu hda
<i>Bang 2: Quy mo sd hvtu rudng ti^ pbticfng N& LQ </i>
<b>Quy mo sd </b>
<b>hChi </b>
DiJ6il mau
1 - 3 mSu
3 - 5 mau
5 - 10 mau
1 0 - 2 0 m l u
2 0 - 5 0 m l u
<i><b>Tong cpng </b></i>
<b>Gia Long 4 (1806) </b>
<b>So chu </b>
So luclng
<b>4 </b>
43
32
8
7
<i><b>94 </b></i>
(%)
4,26
45,74
34,04
8,51
7,45
<i><b>100 </b></i>
<b>Di6n tich sd hihi </b>
Dif n tich
2.7.0.0
79.1.0.0
120.0.0.0
47.5.10.0
93.3.5.3
<i><b>341.7.0.3 </b></i>
Ty If
(%)
0,79
23,15
35,12
13,92
27,02
<i><b>100 </b></i>
<b>Minh Mf nh 21 (1840) </b>
<b>So chu </b>
SolU(3ng
<b>1 </b>
<b>38 </b>
<b>17 </b>
<b>16 </b>
<b>3 </b>
<b>2 </b>
<b>77 </b>
<b>Ty If </b>
<b>(%) </b>
1,30
49,35
22,08
20,78
3,90
<b>2,60 </b>
<i><b>100 </b></i>
<b>DiSn tich sd huTu </b>
<b>Dif n tich </b>
<b>0.9.0.0 </b>
<b>68.1.5.3 </b>
<b>65.4.0.0 </b>
<b>117.6.10.0 </b>
<b>44.1.0.0 </b>
50.0.13.0
<i><b>346.2.13.3 </b></i>
<b>Ty If </b>
(%)
<b>0,26 </b>
<b>19,68 </b>
<b>18.89 </b>
<b>33,98 </b>
<b>12,74 </b>
<b>14,46 </b>
<i><b>100 </b></i>
Tinh htnh ruOng dat d Ra Liir..
<i><b>Bieu do 1: Quy mo sd hijfu tvt nh&n phudng Na Luf </b></i>
S3
<b>5 0 . 0 0 % </b>
45.00% Jr^T
<b>4 0 . 0 0 % </b>
<b>3 5 . 0 0 % </b>
<b>3 0 . 0 0 % </b>
<b>2 5 . 0 0 % </b>
<b>2 0 . 0 0 % </b>
<b>15,00% </b>
<b>10.00% </b>
<b>5.00% </b>
<b>0 . 0 0 % J </b>
<i><b>ãô '.v^T ! </b></i> <i><b><sub>.-.-^:;--</sub></b></i><b>~--_-——-TTT^ </b> <sub>y </sub>
<i>' </i>•-' • /' . '<i>' -•'/'• •^'.": •'• ., </i>
<i>. • - : • • , , , , : • • • - - : </i>
<i><b>Dutrl A m&u 1 - 3 m i u 3 - 5 m5u 5 - 1 0 mSu 1 0 - 2 0 m 5 u 20 - 50 mSu </b></i>
<b>B S O CHO "mOfJ GIA LONG </b>
<b>• S O C H O • m O l MINH M ^ N H </b>
<i><b>I DT SO HLCU TTH&I GIA LONG </b></i>
<b>I DT s O H O U TTHCI M I N H M $ N H </b>
<i><b>B i i u do 2: Ty 16 chu kh& gia \k sd hOu ruong dat cua ho d mot so dia phiYcTng theo thong k6 </b></i>
<b>dia ba Gia Long </b>
<b>Nd LO </b> <b>Q u d n g H6a </b> <i><b>HA OOng </b></i> <b>Thdi Blnh </b> <b>Ngan Sorn </b>
<b>r S6 chu • Di$n tich </b>
rupng di't d N i LQ dien ra nhanh v i b i t
d i u cd hi^n tUdng t$p trung rudng di't vio
tay mpt so ngudi, tao thanh nhQng chu sd
hQu Idn nhung chUa manh, chd ydu v i n l i
sd hQu nhd, manh miin.
Ndu 80 sanh binh quan dipn tich cua
mdi chd sd hQu cua N i LQ vdi mdt sd' dia
phUdng khac trong tinh, ta cd bang sau
(Bang 3).
Nhin vio bang 3 ta thi'y, N i LQ l i ndi cd
binh q u i n sd hQu mpt chd thi'p nhi't trong
sdxa dupe chpn d Cao Bing. Die diem d cac
tinh midn nui l i dan cU thUa thdt, di't dai
rOng, nhi't l i trong cac thung lung ving.
<b>34 </b> <b>Rghien ciiru Lich sd, s6 6.2009 </b>
<i><b>Bang 3: Binh quan sd hvlu mot chu cua mot so xa, phiidng Cao B&ng </b></i>
<b>nda dau the ky XIX (17) </b>
X a p h u d n g
N a L a
Cach Linh
Ngil3ng Dong
Ngoc Q u a n
<b>G i a L o n g 4 (1805) </b>
Dif n tich thuc
t i n h sd hiJu
341.7.0.3.0
336.4.8.1.0
343.9.14.5.0
302.5.11.8.0
So chu
94
49
62
45
Binh q u a n
3.6.5.3.0
6.8.9.9.6
5.5.7.2.5
6.7.3.5.9
<b>M i n h M e n h 21 (1840) </b>
Dien tich thUc
t i n h sd hiiu
346.2.13.3.0
336.9.8.1.0
379.2.4.7.7
318.0.14.9.0
So chii
77
52
107
57
Binh q u a n
4.4.14.5.8
6.4.11.9.8
5.5.12.1.0
5.5.12.1.0
thi'p hdn so vdi tinh hinh chung cua cac xa
mien niii d nUdc ta ndi rieng v i Cao Bing
ndi chung. Sang den thdi Minh Menh, du
mdc dp t i p trung rudng di't cda Na LQ cd
t i n g nhUng cung khdng cd nhieu thay ddi.
Neu chu cd mQc sd hQu cao nhi't d N i LQ
mdi dat hdn 28 mau thi cac xa d Quang
Hda da cd chu dat tren 70 m i u (18). Cd
hipn tUdng tren bdi le N i LQ n i m trong
vung trung tam tinh Cao Bing, sd' lUdng
3. Sd h d u r u o n g c u a c h u n d , p h u c a n h
Vao dau thd ky XIX, viec phu nQ ddng
ten chu sd hQu rudng da't l i hien tUdng k h i
phd bidn, la ndt doc dao cua x i hdi Vipt
Nam thdi trung dai (19). PhUdng N i LQ
cung khdng n i m ngoii tinh trang chung i'y
(Bang 4).
TQ so' lieu thd'ng ke d bang 4 cd the tha'y,
sU bidn ddng manh me cua sd hQu nQ trong
khoang thdi gian 1805 - 1840. Dau the ky
XIX, trong tdng so' 94 chu sd hQu cd tdi 34
chu la nQ, chidm 36,17% s d c h d v i 29,05%
dien tich rudng da't tU. Trung binh mdi chu
nQ sd hQu 2 m i u 9 s i o 3 thude, thi'p hdn
mdc binh quan sd hQu cda t o i n phudng.
Trong khi dd, "d vung Bic Bd, ty Ip rudng
di't cua chu nQ thudng thi'p hdn ty Ip sd
chu nhUng d hai ty le n i y h l u nhU khdng
vUdt qua 1/4" (20). NhU viy, ty Ip phan bd
NhUng den n i m 1840, s d c h d nQ chi cdn
mdt ngUdi l i Tdng Thi LQ, sd hQu 2 mlu 6
sio vdi tu each l i phu canh. Sd chd sd hQu
nQ giam do nhieu nguyen n h i n : cd the do
dan sd t i n g , die bipt l i nam, trong khi
rudng di't khai p h i h l u nhU khdng ting
nen vipc chia di't cho con gii trong cic gia
dinh khdng dUdc duy tri nhU trUdc; hoic cd
the do ngUdi phu nQ d i chuyen giao quyen
sd hQu cua minh cho chdng hoic con trai
khi l i p lai dia ba...
<b>Tinh hinh ruOng dat d Ra Liir... </b> <b>25 </b>
<b>Bang 4: Phan bo chu sd hufu tU dien p h u d n g Na Luf </b>
Tong so c h u
Chu scl hiiu nQ
P h v c a n h
<b>G i a L o n g 4 (1806) </b>
So c h u
94
34
49
Di?n tich scl hQu
(m&u.s^o.
thudc.ta'c)
665.7.0.3
99.2.10.0
179.4.3.5
Di^n tich binh
q u a n (mHu.B^o.
thudcta'c)
3.6.5.3
2.9.3.0
3.6.9.3
<b>M i n h M $ n h 21 (1840) </b>
So chu
77
1
16
Di?n tich scl
hQu ( m l u . e a o .
thuflcta'c)
346.2.13.3
2.6.0.0
79.3.0.0
Di^n tich binh
quan (mlu.s&o.
thu6c.t4'c)
4.4.14.6
2.6.0.0
4.9.8.5
<i>(Nguon: Dia bg phu&ng Nd La, </i>
tdng, huypn hoic thudc tdng, huyen khic. Sd
chu phu canh cua N i LQ thdi Gia Long la 49,
chiem 52,13% tdng sdchd v i 52,51% dien tich
canh tic. Die biet, trong sd 7 chd sd hQu tren
10 m l u chi cd 1 chd l i chinh canh. NhU viy,
d i u the ky XIX, rudng di't dUde mua ban,
trao ddi khdng ehl trong pham vi phUdng N i
LQ, m i cdn md rdng ra pham vi tdng, tri'n.
N i m 1840, sd chd phu canh cQng giam
dang ke, ehl cdn 16 ngUdi (20,78%), sd hQu
22,9% rudng di't. Cic chd sd hQu Idn tren 20
mlu deu l i chinh canh. Dieu dd cho thi'y,
thdi Minh Mpnh, rudng di't d N i LQ tUdng
ddi dn dinh, it cd sU trao ddi, mua ban hay
ngUdi tQ ndi k h i c den xin khai hoang ciy cay.
<b>4. Sd h d u r u o n g cua c h d c s a c </b>
Dia ba l i ngudn t i i lipu quy, khdng chi
cho chung ta thi'y bQc tranh chung vd tinh
hinh rudng di't m i cdn cung ci'p nhQng
thdng tin quan trpng vd td chQc bd miy
Theo thd tuc h i n h chinh, cudi dia ba
bao gid cung cd p h l n ghi ten v i diem chi
cda nhQng chQc s i c chiu t r i c h nhipm l i p
dia ba. Vi viy, chung ta biet dUde chinh xic
<i>Gia Long 4 vd Minh Menh 21] </i>
ten va chQc vu cua mdt sd chdc sic phUdng
N i LQ. Vao thdi Gia Long, ddng dau
phudng l i phudng trUdng (trong khi dQng
d i u cac xa la xa trUdng), nhUng den n i m
1840, dQng d i u N i LQ lai la ly trQdng. TQ
t h i n g 7 n i m 1828, Minh Menh quy dinh
viec d i t ly trQdng d Bic t h i n h "cho cac xa
thdn cac phUdng deu d i t 1 ly trUdng, dinh
sd 50 ngUdi trd len thi d i t them 1 Phd ly
trudng, dinh so' 150 ngUdi trd len thi d i t
them 2 Phd ly trUdng. Deu li'y ngUdi v i t liic
d n can cho lim, do Cai tdng cung dan ling
ddng tQ b l u cd, phu huyen xdt ky lai, b i m
len tri'n de d p v i n b i n g v i mpc trien cho.
<b>36 </b> <b>Rghito curu Ljch sd. stf 6.2009 </b>
<b>B a n g 5: Sd h d u r u o n g d a t cda c h d c s^c phUdng Na Luf n&m 1805 </b>
Ten
s i c muc Dim Dinh Van
Phudng trudng Nguyen Trpng Td
Pham Ding Quan
Tdng
Di§n tich sd hihi
3.0.0.0
13.4.0.0
1.1.0.0
<b>24.1.0.0 </b>
Ty le (%)
12.45
55.60
4.56
<b>100 </b>
<i>[Ngudn: Dia bg phudng Nd LU, Gia Long 4] </i>
<i><b>B a n g 6: Sd hiifu r u 9 n g d a t cda chiic sdc phiidng N i Lvl n a m 1840 </b></i>
<b>Ten </b>
<i>Lf trudng Hoing Kim Cue </i>
Hudng muc Nguyen Duy Muu
Cai tdng BQi Duy Doanh
Tdng
Di@n tich
7.1.0.0
5.2.0.0
28.5.0.0
<b>40.8.0.0 </b>
Ty le (%)
17,40
<i>[Ngudn: Dia bg phudng </i>
tin vdi l i n g xa dUdc mdi de l i m chQng cho
vipc l i p dia ba. O day, chung tdi tam coi hp
l i chQc sic cua phudng de budc d i u phan
tich vai trd kinh te cua hp trong l i n g x i .
NhUng khi phan tich quydn liic kinh td
giQa chdc dich- v i s i c muc, chung tdi chi
phan tich dUa tren sd lieu cda nhQng ngUdi
ghi rd chQc danh n h i m dam bao tinh khoa
hgc v i c h i n thiic cua tU lieu.
Cac chdc s i c deu cd rudng di't tU, song
mdc dp sd hQu khdng cao, chidm 5,3% sd
chu v i 7,05% dipn tich rudng tU cua
phudng. Tuy nhien, t i e gia chUa cd dieu
kipn khae sat t o i n bd dia ba cua chau
Thach Lam cung nhU Cao B i n g thdi Gia
Long de thd'ng ke sd rudng eua hp d d c xa
khac vdi tu each la phu canh. Do dd, ket
qua thd'ng ke, phan tich chi diia v i o p h l n
rudng di't m i hp sd hQu d phudng N i LQ
(xin xem bang 5). NgUdi ed sd hQu cao nhi't
l i Phudng trudng Nguyen Trpng Td, chidm
55,6% sd rudng thudc quyen sd hQu cda
chdc sic. Vdi mdc sd hQu len ddn 13 m l u 4
<i>Nd La. Minh Menh 21] </i>
song hai chd kia deu l i phu canh nen cd
the coi dng l i ngUdi cd thd lUc kinh te manh
nhi't phudng. PhUdng trUdng l i ngUdi ddng
d i u trong h i n g ngu chQc dich, chju trach
nhipm chinh ve cac nghia vu cua phQdng
vdi chinh quyen ci'p tren (tdng, chau...).
Trong khi dd, sd hQu cua s i c muc chi chidm
12,45%. NhQ viy, d N i LQ vio nhQng nim
cudi the ky XVIII d i u the ky XIX, chdc
dich la nhQng ngUdi cd quyen lUc thiic sii
ve chinh tri va kinh te.
Theo thdng ke trong dia ba Na LQ n i m
1840, ngoii cac chQc ly trUdng, hUdng muc
ci'p xa, phudng cdn cd chdc s i c ci'p tdng l i
ngUdi dia phUdng.
<b>Thih hinh ru^ng dat d Ra LOr... </b> <b>37 </b>
hQu cua ngudi dQng d i u bd m i y chQc dich d p phUdng v i n dUpc bao dam.
<b>ci'p phUdng giam, trong khi mdc sd hQu cua 5. s d h d u t h e o n h o m ho </b>
ngudi dQng d i u bd may tti quan ling xa ting. Qua dia ba, chung ta cd the nghien cdu
Song, quyen liic cua chQc dich trong bp may sau hdn ve vi'n dd ddng hp trong l i n g xa.
<i><b>Bang 7: Tinh hinh sd hvtu cua cac nhom hq phiidng Na Lii </b></i>
T T
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
H 9
Be
D i m
D i n g
D a n h
D i o
Dd
DUdng
Giap
H i
H o i n g
L i n g
Le
Ly
Nguyen
NhQ
Ndng
P h ^ m
PhQng
Tdng
T r i n
Vu
<b>Gia L o n g 4 (1805) </b>
So' chu
0
0
1
1
4
1
5
1
<b>4 </b>
1
1
1
4
Dipn tich sd hQu
0
0
1.0.0.0
6.6.0.0
15.7,0.0
3.3.0.0
20.1.0.0
4.5.0.0
14.8.10.0
2.0.0.0
5.5.0.0
4.3.0.0
8.4.0.0
3.4.0.0
21.1.0.0
2.0.0.0
<b>M i n h M§nh 21 (1840) </b>
So'chu
1
5
0
0
9
1
0
1
2
0
3
1
3
1
7
0
14
0
Dipn tich sd hQu
2.6.0.0
41.8.0.0
0
0
59.6.13.0
2.6.0.0
0
12.5.0.0
3.5.0.0
0
8.9.0.0
1.0.0.0
18.6.10.0
3.3.0.0
23.4.0.0
0
46.2.0.0
0
11.9.0.0
19.0.0.0
0
<b>38 </b> Rghi&i curu Lich sd. atf 6.2009
Bang 8: Tinh h i n h sd hQu cda cac n h o m ho Idn phiidng N i L d
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Hp
BQi
Danh
Dd
Dam
Hoing
Le
Nguyen
Ndng
Gia Long 4 (1805)
So'chu
0
5
4
4
4
6
6
1
3
Dien tich
0
20.1.0.0
14.8.10.0
15.7.0.0
8.4.0.0
21.1.0.0
34.1.0.0
4.2.0.0
8.0.0.0
<b>Minh Menh 21 (1840) </b>
So' chu
5
4
4
Dien tich
41.8.0.0
0
3.5.0.0
59.6.13.0
18.6.10.0
23.4.0.0
46.2.0.0
11.9.0.0
19.0.0.0
<i>[Ngudn: Dia bg phudng Nd </i>
Tuy nhien, chi vdi thdng tin trong dia ba
thi chUa du de k h i n g dinh nhQng ngUdi
mang hp gid'ng nhau la cung chung huyet
thd'ng. Tren thtic te, cd nhieu ngUdi cung hp
nhUng khdng he biet nhau, ke d khi liet ke
den ten dem thQ hai. Bdi le, ten dem cua
<i>Ui, Gia Long 4 vd Minh Menh 21] </i>
cung ten hp, khdng phai phu canh cd the
coi l i mdt hp. De dam bao tinh khach quan
cua tu lipu khi phan tich ve ddng hp, chung
tdi xep nhQng ngUdi chinh canh, cd cung
ten hg vio mdt nhdm, gpi chuiTg l i nhdm hp
Nguyen, nhdm hp Pham, nhdm hp Dim,
nhdm hp Bui ... Qua dieu tra thiic tdtai khu
vUc phudng N i LQ, chi cd nhdm hp Nguyen
Trong vdng 35 n i m , tinh hinh sd hQu
rudng di't theo cac ddng hp cua N i LQ cd
nhieu bidn ddng, phan anh sii bien dpng
cua xa hdi, the hien qua vipc so sanh quy
md sd hQu cua d c nhdm hp d ca hai thdi
diem. Cu the nhU sau:
<b>Tinh hinh ruOng dat d Ra LCr... </b> <b>39 </b>
hdn so vdi chd phu canh. Den n i m 1840,
tuy phudng N i LQ chi cdn 17 nhdm hp
chinh canh, nhUng chiem 79,22% tdng sd
chd v i 77,1% sd rudng, cao hdn nhidu so vdi
phu canh. NhU viy, chi trong vdng 35 n i m ,
dan sd eua N i LQ t i n g nhanh v i bien ddng
ve ddng hp cung tUdng ddi Idn. Cd 8 ddng
hp vdn sinh sd'ng d N i LQ thdi Gia Long da
chuyen di vio thdi Minh Menh, trong dd cd
nhQng ddng hp Idn nhU hp Danh; ddng thdi
cd 3 hp chuyen den l i hp Bui, Bd, NhQ. Su
bidn ddng manh me i'y the hien rd nhi't
qua cac ddng hp cd thd liic d N i LQ.
Ndu nhu thdi Gia Long, nhdm hg
Nguyen, Le, Danh l i 3 nhdm n i m trong tay
<i><b>Nhu vay, rudng di't N i LQ vao nda diu </b></i>
the ky XIX h l u hdt l i tU hQu, chiem hdn
99%. Q u i trinh tU hQu hda d N i LQ cd le dien
ra td cudi thd ky XVI, khi n h i Mac dly manh
chinh sich khai hoang v i phat trien ndn kinh
te h i n g hda. Rudng di't tu hQu d mien nui
phat trien nay sinh tren hai cd sd chu ydu,
mpt m i t l i tU hQu hda tren cd sd rudng di't
mang danh nghla rudng cdng cua ban mudng
trUdc dd; mdt m i t l i do d mien nui, din cU
thUa thdt, d i t dai rdng nen rudng dat do cac
gia dinh khai hoang da trd thanh tU hQu.
Qua trinh tU hQu d N i LQ cdn do day la ndi cd
giao thdng t h u i n tien, thUdng nghiep phat
Thdng qua dia ba Gia Long 4 (1805) v i
Minh Mpnh 21 (1840), chung ta thi'y chu
phu canh suy giam rd ret ve ca sd lUdng
chu v i rudng di't sd hQu. Dieu dd chQng td
cQ dan N i LQ d i d i n dn dinh v i gin chit
vdi ddng rudng.
<b>40 </b> <b>Rghi&i cdu Lich sd. sg 6.2009 </b>
<i><b>CHU THICH </b></i>
<i>(1), Nguyen Trdi todn tap, Nxb. Khoa hoc xa </i>
hoi, H& Noi, 1976, tr. 240.
(2). Theo chiing toi, phudng Nk Lii bfit diu c6
tit khi n h i Mac len Cao Biing, chon N i Lii lim
<i>kinh do. PhUdng \k mpt ddn vi h i n h chinh c&'p cd </i>
<i>sd cua do thi, tUdng dUdng v6i xa h v i n g nong </i>
thon, c6 chiic n&ng to chiic vi quan ly cU dfin do thj
theo dia vUc. N h i Mac da ap dicing mo hinh to chflc
kinh do d Thing Long de to chtic kinh do N i Lvl
khi xay dung chi'nh quyfe'n cat cii cl Cao Bing. Sau
khi n h i Mac bi danh bai hoin toin (nim 1677),
trieu (finh Le - Trinh, tiep do l i cac vua diu trieu
Nguyin vSn giiJ nguyen ddn vi phUdng dii cho N i
Lii khong con l i kinh thinh. Trong thdi ky niy,
<i>phuong danh, lUu trii tai Bao ting Cao B^ng, </i>
<i>t r . l l 8 ; Vifn Nghien ciiu Han Nom. Ten Idng xd </i>
<i>Viet Nam ddu the ky XIX (cdc tinh tii Nghe An trd </i>
<i>ra), Nxb. Khoa hoc xa hpi, H i Npi, 1981, tr. 93; </i>
Ngo Diic Tho-Nguyen Vin Nguyen- Philip Papin.
<i>Ddng Khdnh dia dU chi, t^p 1, Nxb. The gidi, H i Npi, </i>
2003, tr. 659.
<i>(3). Bia Den Vua Le, Ling Den, xi Hoing </i>
Tung, huyfn Hoa An, tinh Cao B^ng lip nim
1813.
<i>(4). Dia bg phudng Nd LU, Gia Long 4, KH </i>
<i>DB.130; Dia bg phudng Nd LU, Minh Menh 21, </i>
KH: DB. 131, TTLTQG 1.
<i>(5). Dia bg xd Hd Dam, Gia Long 4, KH: </i>
<i>DB180; Dia bg xd Hd Dam, Minh Menh 21, KH: </i>
DB. 181, TTLTQG 1. .
<i>(6). Dia bg xd Kim Giap, Gia Long 4, KH: DB. </i>
<i>141; Dia bg xa Kim Giap, Minh Menh 21, KH: 142, </i>
TTLTQG 1.
<i>(7). Dia bg xd Xudn An, Gia Long 4, KH: DB. </i>
<i>329; Dia bg xd Xudn An, Minh Menh 21, KH: DB. </i>
330, TTLTQG 1.
<i>(8). Dia bg xd Manh Tuyin, Gia Long 4, </i>
KH:DB. 254, TTLTQG 1.
<i>(9). Dia bg xa Gia Bang. Gia Long 4, KH: </i>
<i>DB.172; Dia bg xd Gia Bdng, Minh Menh 21, KH: </i>
DB. 173, TTLTQG 1.
<i>(10). Dia bg xd Phuc Co, Gia Long 4, KH: </i>
DB.200, TTLTQG 1.
<i>(11). Dia bg xd Cd Scm, Minh Minh 21, KH: </i>
DB.165, TTLTQG 1.
(12). Ngo Diic Thp, Nguyin Vin Nguyen, Philip
<i>Papin: Ddng Khdnh dia dU chi, t i p 1, Nxb. Th^ </i>
gidi, H i Npi, 2003, tr. 665.
<i>(13). Dim Thi Uyen: Huyen Quang Hda (tinh </i>
<i>Cao Bdng) tii khi thdnh Idp de'n givCa theky XIX, </i>
Luin an Tien si Lich sii, trUcIng D^i hpc Sii ph^m
H i Npi, MS: 5.03.25, 2000, tr. 57.
<i>(14). Nong Quoc Huy: Huy?n Ngdn Sdn, tinh </i>
<i>Bac Kgn the ky XIX, Luin v i n Thac si Lich sii, </i>
trudng Dai hpc Su pham Thai Nguyfin, MS:
60.22.54, 2008, tr. 26.
(15). Phan Huy Le, Nguyin Diic Nghinh, Vu
Minh Giang, Vii Vin Quin, Phan PhUdng Thao:
<i>Dia bg Thdi Binh, Nxb. Th6' gidi, H i NOi, 1997, tr. </i>
30.
(16). Phan Huy Le, Vu Minh Giang, Vii Vfin
<i>Quan, Phan PhUdng Thao: Dia bg Hd Ddng, Nxb. </i>
Khoa hpc xa hpi. H i Npi, 1995, tr. 26.
(17). Trir N i Lii, cic x i con l^i diu thupc huy$n
Quang Hoa, tinh Cao Bing. Tic gia chpn nhQng x5
c6 tong rupng di't thi^c tUdng dUdng vdi N i Lfl cl ca
hai thdi diim. S^ li^u tren duijc li'y til: Dim Thj
Uyen, sdd, tr. 58, 59, 69.
(18). Dim Thi Uyen, sdd, tr. 57, 70.
<i>(19). Phan PhUdng Thao: Chinh sach qudn diin </i>
<i><b>nam 1839 d Binh Dinh qua tU li^u dia bg, Nxb. </b></i>
Thg'Gidi, H i Npi, 2004, tr. 55.
(20). Phan PhUdng Thao, sdd, tr. 55.
(21). Dim Thj Uyen, sdd, tr. 60.
(22). Phan Phudng Thao, sdd, tr. 58.
<i>(23). Quoc sii quan trilu Nguyin: Dgi Nam </i>