Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (464.5 KB, 7 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>PHAM THI THU* </b>
O o sanh van hgc Nhat Ban va van hgc
<i>LJ Viet Nam la mdt vln d l cdn kha </i>
<i>mdi. Tren tap chi Nghien cicu vdn hgc, gin </i>
dly xuat hien hai bai viet so sanh van hgc co
Viet Nam va Nhat Ban ciia Doan Le Giang
<i>vdi tieu di: So sanh quan niem vdn hgc trong </i>
<i>vdn hgc co Viet Nam vd vdn hgc cd Nhdt </i>
<i>Bdn va Basho - Nguyen Trdi - Nguyin Du </i>
<i>nhicng hdn tha ddng dieu. Trong bai viet nay, </i>
chiing tdi mud'n tiep tuc hudng nghien ciiu
tren blng viec so sanh nhin vat tha boa trong
truyen ngln cua hai nha van Akutagawa va
Nam Cao.
1. Trudc bet la vai net vl Akutagawa.
Akutagawa (1892-1927) la mdt cay but thien
tai ciia nln van hgc hien dai Nhat Ban. Mac
dil mat d tuoi 35 nhung Akutagawa da d l lai
mdt di san quy gia vdi tren 140 tac pham
thugc thi loai truyen ngln va cac bai nghien
ciiu. Truyen ngln ciia Akutagawa dugc danh
gia la nhiing trang viet phong phu vl ndi
dung, da dang vl hinh thiic va mang tinh tu
tudng bac nhlt d Nhat so vdi trudc dd. Gidi
nghien cuu phe binh khdng ngln ngai tdn
vinh dng la mdt "bac thly uu tii" cua thi loai
truyen ngln; la mdt hien tugng van hgc phu:c
a'y hoa chung vdi van hgc th6' gidi^'^ Cd thi
ndi, neu khdng cd su tien phong cua
Akutagawa nen van hgc hien dai "xii Phii
tang" se khdng cd su toa sang vdi hai giai
Nobel danh cho Yasunari Kawabata (1968)
va Oe Kenzaburo (1994). Bdi vay, sau khi
dng mat, ten cua dng dugc lay lam ten giai
thudng van hgc danh cho cac nha van tre
xuat sic d Nhat.
Phong Vii la djch gia cd cdng dlu trong
<i>viec dua Tuyen tap truyen ngdn Akutagawa </i>
den vdi ddc gia Viet Nam. Ong cho ring:
"Thirc te Nhat Ban da hinh thanh chu nghTa
hien thue ciia Akutagawa va chu nghTa hien
thue ay cua dng ciing nhu cua van hgc Nhat
Ban dlu the ki XX dugc xac lap khi nd vugt
qua mdt ben la chu nghTa tu nhien va mdt
ben la chu nghTa suy ddi"*^'. Cac hgc gia
Nhlt Ban duang thdi coi Akutagawa la thu
lanh ciia trudng phai sang tac theo "chu
nghTa tan hien thue"*'''. Va khi dat
Akutagawa ben canh Nam Cao, chiing tdi riit
ra dac diem: Tuy dai dien cho hai nln van
hgc d hai qud'c gia Chau A khac nhau ve the
' Thae sT NgiJ van, Dai hoc Su pham Thai Nguyen
' Phong Vu (2000), M6t d6i net ve Akutagawa va truyfin
ngdn ciia ong, Akutagawa - TuyS'n tap truySn ngdn, Nxb
Hoi nha van, tr 344, 345.
"' Nhir trieh dan 1
<b>(3) </b>
<i>Khuong Viet Ha (2005), Cdc kliuynh hirang phdn ti( </i>
<i>nhien chii ngliTa trong vdn lipc Nlidl Bdn dau the ky XX. </i>
<i>Ngliien ci'ni vdn hpc so 8, tr 126. </i>
thdi dai. Ciing sdng vao nhirng nam dlu cua
the ki XX, Akutagawa va Nam Cao dlu la
dai bilu xult sic cho nln van hgc hien dai
ciia hai dan tdc va cting thi hien trong tac
phlm cua minh mdt "thu" ggi la "chii nghTa
hien thirc". Do dilu kien lich sir d hai nude
khac nhau nen cd rat it kha nang hai nha van
chju anh hudng ciia nhau. Nhung qua tac
phlm cua hg, ta cd thi khang djnh ring hg la
nhtrng "tin do" ciia van hgc ddng y thiic
-mot dong van hgc dugc khdi xudng tir the ki
XIX vdi cac dai bilu kiet xuat nhu:
L.Tonxtoi, Ddxtdiepxki, Sekhov... Vi the,
2. Tha boa la qua trinh con ngudi bj mlt
di ban chat vd'n cd ciia minh lam cho nd trd
nen xa la vdi chinh nd va nhirng ngudi xung
quanh. Qua trinh tha boa diln ra do nhung
tac dgng nhilu chilu tir hoan canh xa hdi.
Con tu y thiic la giai doan phat triln cao
nhat ciia y thii:c, la qua trinh con ngudi tu
nghiln nglm vl minh va the gidi xung
quanh. Tuy nhien, qua trinh nay khdng chi
diing lai d miic do suy nglm thdng thudng
ma nhilu khi nd cdn pblt triln den miic
gilng xe, dau ddn trong ndi tim cua con
ngudi.
Trong truyen ngln cua Nam Cao, hoan
canh xa hdi dugc ndi den 11 xa hdi thue dan
nira phong kien. Xa hdi ay vdi chinh sach
boc lot ha khic cua che do thue dan va sir
thdng tri tan bao ciia bgn phong kien tay sai
da bop nghet mgi dudng sdng, bdp meo nhan
each, nhan pham ciia con ngudi lam cho nd
bien dang khdng cdn la ngudi nua. Cac nhan
vat cua Nam Cao du dugc hien than trong
hinh hai mdt anh ndng dan hay trong tu each
ciia mdt ngudi tri thiic dlu luon ludn cd nguy
CO bi bin ciing boa din den tha boa, bien
chat. The nhung, nhan vat cua Nam Cao
khdng chi tha boa nhu cac nhan vat cua Ngd
Tit Td, NguyIn Cdng Hoan... ma cao hon nd
cdn cd y thirc vl sir tha hoa, chdng lai sir tha
hoa dl bao ve "ban chat nhan dao" ciia con
ngudi. Dgc truyen ngln cua Nam Cao khong
ai cd thi quen hinh anh mdt anh Chi Pheo
hiln lanh trd thanh mdt con quy dir cua lang
Vu Dai. La mdt ngudi nong dan dich thirc,
Chi Pheo cung gidng nhu bao ngudi nong
dan khac mong mud'n co mdt mai Im gia
dinh, vg chdng yeu thuong nhau. Vay ma cai
xa hdi 6 trgc, thdi nat vdi nhirng ke gian
hung nhu Ba Kien da tudc mlt cua Chi Pheo
nilm hanh phuc nho nhoi va dly han vao
canh til tgi. Va nha tii thue dan - phong kiln
gidng nhu mdt "cd may" san xult hang loat
da bien nhirng Chi Pheo, Binh Chii:c, Nam
Thg tir nhirng ngudi nong dan hiln lanh trd
thanh nhirng ke sat nhan mat nhan tinh sal
hai chinh ddng loai ciia minh. The nhung,
khdng ai ngd dugc ring tinh yeu da danh
thiifc phln ngudi d Chi Pheo va hln mudn
lam mgt ngudi luong thien. Tuy nhien, Chi
Cung nhl'n manh den vln de tu y thirc va
sir tha boa ciia con ngudi nhung nhan vat ciia
Akutagawa so vdi nhan vlt ciia Nam Cao cd kl vl mdt ten day td mdi bi chu sa thai trong
nhilu khac biet. Trudc het la vl hoan canh cai dem trii mua d cong thanh Raxidmdn va
xa hdi. Thdi nien thieu, Akutagawa sdng vao gap mdt mu gia nho trdm tdc cua ngudi chet.
nhung nam cudi ciia thdi ki Minh tri (1868 - Hln bit ngay mu gia vi cho ring mu dang
1912) nhung nhung tac pham dau tien ciia lam mdt dilu ac khdng thi tha thii: dugc,
dng lai dugc ra ddi dudi trieu dai ciia hoang nhung rdi ngay sau dd, bin lai tudc doat bd
de Taisho (sau khi Minh tri ket thiic). Liic Kimdnd duy nhlt tren than thi gia yeu cua
nay, nude Nhat co ban da trd thanh mdt nude mu vdi ly do neu khdng lam the thi bin se
de qud'c chii nghTa hung manh. Tuy nhien chet ddi. Cau chuyen cho thay mdt thue te
sau khi chien tranh the gidi ket thiic, Nhat dau ddn la cai ddi va cudc sdng khdng cd ldi
Ban lam vao tinh trang suy thoai nang nl, su thoat da bien con ngudi thanh nhirng ke
rdi loan xa hdi dudi thdi hoang de Taisho cudp, ke trdm. Dl dugc sdng sdt, con ngudi
ngay cang trd nen sau sic. Tit ca bdi canh ay trd nen tan nhin vdi ngay ca ddng loai cua
da dugc Akutagawa dua vao trong truyen minh. 6 dly, Akutagawa va Nam Cao gap
ngln ciia dng nhung khdng true dien nhu nhau d mdt dilm la ca hai nha van dlu diing
trong tac pham ciia Nam Cao ma mang mau cai ddi dl lam phuong tien bilu dat cho sir
sic rieng. Cac nhan vlt tha hoa cua tha hoi ciia con ngudi. Nhan vat ngudi cha
<i>Neu nhu Chi Pheo la truyen ngln md dlu nhiing ngudi chet ma mu da nh6 tdc dlu la </i>
va la dinh cao cua ddi van Nam Cao thi nhirng ke da tirng lam mdt hoac mdt sd dilu
<i>truyen ngln Cong thdnh Raxidmdn cung la ac vl vay hg "xiing dang" bi nho trdm tdc. </i>
cai mdc dau tien danh dau su nghiep van hgc Cdn ten day td, trudc khi gap mu gia cung da
ciia Akutagawa. Ca hai truyen ngln dlu "din do xem nen chiu chet ddi hay la lam ke
thanh cdng khi khlc hoa hinh anh nhung con trdm" thi den liic nay khi nghe "triet ly" cua
ngudi dudi day bi tha hoa do tac ddng ciia mu, hln khdng cIn phai phln vln niia, hln
<i>hoan canh xa hdi. Cong thdnh Raxidmdn lly bilu ring hln lly bd Kimdnd tren ngudi mu </i>
cdt truyen tir mdt cau chuyen co. Cau chuyen vi mu cung "xung dang" bi nhu the va neu
khong thi hln chet ddi. Tdi ac cd "bien
chumg" cua ten dly td va mii gia la ldi td cao
danh thep xa hdi Nhat Ban duong thdi, xa
hgi ay da "dao thai" con ngudi, bien hg tii
nhii'ng ngudi lao ddng chan chinh trd thanh
3. Ndi den su tu y thiic cua nhan vat trong
tac pham cua Akutagawa va Nam Cao, ta cIn
nhin manh den clc nhan vat tri thii:c. Bdi
nhan vat tri thiic thudng hay ca nghT, suy tu
vl cugc sdng, tham chi cdn tu md xe, din vat
ngi tam dl hoan thien minh. Trong truyen
ngln ciia Nam Cao, cac nhan vat ly la Diln
<i>trong Gidng sdng, Hd trong Diri thica, Hai </i>
<i>trong Quen dieu do, Diln trong Niccyc mdt </i>
<i>hay nhin vlt "Tdi" trong Nhicng truyen </i>
<i>khdng mud'n viet, Mua nhd, Lao Hgc... Hau </i>
hit cac nhin vlt nay dlu la nhtrng nhin vlt
ca nghT, cd ddi sdng tu tudng va tinh cam
phong phii, nhilu sic thai. Hg ludn sdng
trong trang thai suy tu, tran trd, cd khi ndi
gian vd cd vdi vg con nhung rdi lai an ban,
xot xa. Hg xuat thin la nhirng nha van, nha
giao luon Ip ii nhirng gil'c mo, hoai bao
cang liin sau hon vao vung lly tha boa. vi
pham ngay chinh nguyen tic sdng do minh
<i>dl ra. Diln trong Gidng sdng "nguyen cam </i>
chju tat ca nhiing thieu thdn, doa day" miln
la dugc thoa "cai mdng van chuong"; Hd
<i>trong Ddi thica thi vira mudn trd thanh mdt </i>
nha van noi tieng cd tac pham dat giai Nobel
lai vira mudn "nang dd ke khac tren ddi vai
ciia minh". Vay m l cudi cimg nhtrng gilc
mo ly cung tan bien bet chi vi hg cIn tiln de
nudi vg con, nudi ban than nhung tiln khdng
kiem dugc thi hg lai din vat, trach moc vg
con, trach mdc chinh minh va lam vao bi
kich khdng cd ldi thoat.
Neu nhan vat tri thiic trong tie pham ciia
Nam Cao la ting Idp tri thu-c tilu tu san mdi
dugc hinh thanh trong xa hgi thirc dan nira
phong kien thi trong tie phlm ciia
Akutagawa kieu nhin vat nay xult hien kha
phong phii. Hg cd thi la hoa sT, bac .sT va tat
nhien la ca thi .sT va hg cd diem chung la dlu
dugc dat trong tinh trang bi tha boa. Khac
Idxikhide phai cd rlt nhilu nguyen mlu va hoa. Nhin vlt boa sT la mdt loai nhin vat tri
dng ta da tu tao ra nhiing nguyen mlu I'y thiic tha hoa rat ddc dao cua Akutagawa.
bang each hanh ha nhung hgc trd ciia minh. Con ngudi cd thi bi tha boa bdi nhieu each
Tuy nhien, de ve canh trung tam ciia biic va tha hoa vi nghe thuat cung la mdt trong
tranh - canh mdt ngudi phu nii ngdi trong cd nhirng each dd. Chi tiet cudi cung cua tac
xe ngua bj thieu chay roi tit tren cao xudng, pham, sau cai chet cua cd con gai, ngudi boa
<i>hoa sT cIn den su giup dd ciia Cu Ldn. Va sT hoan thanh kiet tac va tu vln. Y)6 la mdt </i>
trong mdt dem tdi khdng trang, hoa sT da bilu hien cho thi'y qua trinh din vat dau khd
dugc chiing kien canh tugng kinh hoang dd va tu hdi cai cua ngudi hoa sT.
<i>nhung that khdng ngd ngudi phu nii bi thieu Trong truyen ngln Vii dn mang the'ky dnh </i>
<i>chay dau ddn, quIn quai trong cd xe ngua lai sdng, nhan vat blc sT Kitabatake la nhin vlt </i>
gilt ngudi. Bdi vay. ca clu chuyen la mdt
<i>Ddt nude ciia cdc thuy ddn la mdt truyen </i>
ngln dugc sang tie trudc khi Akutagawa tu
vln khong lau. Truyen ngln dugc danh gia la
tac pham co tinh chit tdng kit qua trinh tim
toi tu tudng sang tac ciia Akutagawa. Tie
pham dugc xay dung dudi hinh thiic mgt cau
chuyen tudng tugng hoang dudng vdi but
phap chim biem, hai bude. Dly la mgt clu
chuyen do mdt benh nhan bi thin kinh mang
sd hieu hai muoi ba trong mdt benh vien tam
thin kl lai. Anh ta k l ring: vao mua he ba
nam trudc trong mdt lln di den sudi nude
nong, anh ta da bi lac vao the gidi cua loai
Kappa - mdt sinh vat buyen thoai sdng dudi
xl hdi tu san Nhat Ban. Cac nhan vat trong
truyen tir giam ddc hang thuy tinh Ghero,
bac sT Tsace, triet gia Maggo, quan toa Bepp,
thi sT Tdcc, tham chi ca cd vg hoa khdi
Kappa ciia Baggo... Tat ca dlu bde Id nhirng
bilu hien ciia su tha boa rd net. Chlng ban d
nhan vat Ghero (giam ddc hang thuy tinh),
ban chit ciia chii nghTa tu ban da an sau
trong tiing quan niem. Vdi Ghero cung nhu
nhung con Kappa tu ban khac, d dlt nude
ciia loai Kappa, viec san xult hang loat may
moc se sa thai hang chuc cong nhan mdi
ngay va nhirng cdng nhan bi thai nghiep do
se dugc xa hdi giai quyet blng each... an thit
hg. Ndi vl vln dl nay, Akutagawa mudn du
bao nhirng nguy co tha boa khung khilp se
den vdi xa hdi Nhat Ban hien dai.
Trong truyen ngln nay, Imi y cd nhan vat
thi sT Tocc la mdt nhan vat kha gan vdi cac
dd khi d the gidi ben kia, anh ta se tiep tuc
cam Sling luc va ket lilu ddi minh blng tu
phiic sinh. Xly dung hinh tugng nhan vlt
Tdcc, nhilu ngudi cho ring Akutagawa da
cd du cam vl su bat luc cua ban thin dng
cung nhu nhilu tri thiic Nhlt trong xa hdi tu
ban. Bdi vay, chi trong khoang thdi gian
<i>ngln sau khi hoan thanh tac pham Ddt nicdc </i>
<i>ciia cdc thuy ddn, Akutagawa da udng thud'c </i>
ngu tu vln khi mdi d tudi 35. Cai chet ciia
dng "la mdt ldi canh tinh nghiem khlc ddi
vdi ddng dao gidi tri thiic cdn dao ddng trong
<i>viec chgn dudng" {Bach khoa todn thu vdn </i>
<i>hgc Nhdt Bdn, 1954). </i>
4. Akutagawa la mdt tac gia cdn kha mdi
vdi ddc gia Viet Nam du tuyIn tap truyen
ngln ciia dng da dugc dich va gidi thieu d
nude ta tir nam 2000. Sang tac ciia
Akutagawa ludn tao dugc hiing thu dac biet
cho ngudi dgc va dac dilm nay cting la mdt
dac diem dl nhan thay d nha van Nam Cao
-Viet Nam. Dilm tuong ddng thii vi nay la
ddng lire thiic day tac gia bai viet tim hiiu va
so sanh sang tac cua hai nha van ndi tren. Cd
thi ndi, dilm gap gd ddc dao nhai trong sang
tac ciia Akutagawa va Nam Cao chinh la d
nghe thuat xly dung nhin vlt tha boa. Thue
te van dl nghien cuu nhin vlt tha boa trong
van hgc khdng phai la mdt van dl mdi.
<i>Nhung neu dat van di nay trong cai nhin ddi </i>
sanh giira mdt tac gia Nhat Ban va mdt tie
gia Viet Nam thi bin la cdn mdi me. Trong
sang tac ciia Akutagawa va Nam Cao, nhan
vat tha boa la mdt phuong tien giup nha van
len an xa hdi va canh tinh cop ngudi trudc
vat la: nhan vat thugc ting Idp dudi day
<i>trong xa hgi va nhan vat tri thiic. Qua do, </i>
chung ta da phln nao thl'y dugc sir tuong
ddng va di biet trong sang tac cua hai nha
van thugc hai nln van hgc Chau A. Tuy
nhien, bai viet nay mdi chi la nhung ddi sanh
bude dau ve nghe thuat xly dung nhin vlt
cua Akutagawa va Nam Cao, trong khi dd
sing tie cua hai nha van nay cdn dat ra nhilu
phuong dien khac cIn tim hiiu nhu: nghe
thuat tran thuat, nghe thuat td chiic
khdng-thdi gian, nghe thuat td chdc ket ca'u... Va
ngay trong nghe thuat xly dirng nhin vlt
cung cdn nhilu khia canh dang dl so sanh
nhu each thiic td chdc cac cudc thoai ciia
nhin vat, each khlc boa nhan vat qua ngdn
ngii, ngoai hinh... Nhirng khia canh nay se
dugc chiing tdi de cap den trong mdt djp
khac thuan tien hon.
<b>TAI LIEU THAM KHAO </b>
<i>(1) M. Bakhtin (1993), Nhicng vdn de thi </i>
<i>phdp Ddxtdiepxki, Nxb Giao due, Ha Ngi. </i>
<i>(2) Ha Minh Diic (1999), Nam Cao todn tap, </i>
NXB Van hgc. Ha Ngi.
<i>(3) Doan Le Giang (1997), So sanh quan </i>
<i>niem vdn hoc trong vdn hoc cd dien Viet Nam vd </i>
<i>Nhdt Bdn, Nghien cicu vdn hgc sd9. </i>
<i>(4) Doan Le Giang (2003), Basho - Nguyin </i>
<i>Trdi - Nguyin Du nhicng hon tha dong dieu, </i>
<i>Nghien cicu vdn hgc sd 6. </i>
<i>(5) Khuong Viet Ha (2005), Cdc khuynh </i>
<i>hudng phdn tu nhien chii nghTa trong vdn hgc </i>
<i>Nhdt Bdn dau the'ky XX, Nghien cicu vdn hgc sd </i>
8, U 126.
<i>(6) Phong Vu (2000), Mgt ddi net ve </i>
<i>Akutagawa vd truyen ngdn ciia ong, Akutagawa </i>
<i>- Tuyen tap truyen ngan, Nxb Hgi nha van, tr </i>
344, 345.