NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN THÀNH PHẨM BÁN HÀNG VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ BÁN HÀNG

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN THÀNH PHẨM
BÁN HÀNG VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ BÁN HÀNG
I. CÁC KHÁI NIỆM CHUNG VỀ THÀNH PHẨM, BÁN HÀNG VÀ Ý NGHĨA
CỦA CÔNG TÁC BÁN HÀNG
1.1. Khái niệm về thành phẩm
- Thành phẩm là các loại vật tư, sản phẩm có hình thái hoặc không có
hình thái vật chất mà doanh nghiệp mua về với mục đích để bán.
+ Trong doanh nghiệp sản xuất công nghiệp: Thành phẩm cũng là những
sản phẩm đã kết thúc toàn bộ quy trình công nghệ sản xuất do doanh nghiệp
tiến hành hoặc thuê ngoài gia công chế biến và đã được kiểm nghiệm phù hợp
với tiêu chuẩn kỹ thuật quy định và đã nhận kho thành phẩm.
+ Trong ngành xây dựng cơ bản: Thành phẩm chỉ là công trình đã hoàn
thành bàn giao cho chủ đầu tư, còn sản phẩm bao gồm cả công trình đã hoàn
thành bàn giao cho chủ đầu tư và công trình hoàn tành bàn giao theo điểm
dừng kỹ thuật đã được quy ước.
+ Trong sản xuất nông nghiệp: thì thường sản phẩm sản xuất cũng là t
hành phẩm.
* Phân biệt giữa thành phẩm và sản phẩm:
- Xét về mặt giới hạn:
+ Thành phẩm là kết quả cuối cùng củ quá trình sản xuất gắn với 1 quy
trình công nghệ sản xuất nhất định trong phạm vi một doanh nghiệp.
+ Sản phẩm là kết quả của quá trình sản xuất, cung cấp dịch vụ.
- Xét về mặt phạm vi:
+ Thành phẩm duy nhất là sản phẩm hoàn thành ở giai đoạn cuối cùng
của quá trình công nghệ sản xuất.
+ Sản phẩm bao gồm thành phẩm và nửa thành phẩm.
* Khái niệm bán hàng:
1
Trần Đức Minh Lớp: K40A
1
- Bán hàng là quá trình bán sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất ra và bán

hàng hóa mua vào, cung cấp dịch vụ là thực hiện công việc đã thỏa thuận theo
hợp đồng trong 1 hoặc nhiều kỳ kế toán.
Bản chất của quá trình bán hàng:
- Quá trình bán hàng là quá trình hoạt động kinh tế bao gồm 2 mặt:
Doanh nghiệp đem bán sản phẩm, hàng hóa, cung cấp dịch vụ đồng thời đã
thu được tiền hoặc có quyền thu tiền của người mua. Qúa trình bán hàng thực
chất là quá trình trao đổi quyền sở hữu giữa người bán và người mua trên thị
trường hoạt động.
- Hàng hóa cung cấp nhằm để thỏa mãn nhu cầu của các tổ chức kinh tế
khác, các cá nhân bên ngoài. Trong trường hợp hàng hóa cung cấp giữa các
đơn vị trong cùng một công ty, tổng công ty, tập đoàn..,. được gọi là bán hàng
nội bộ.
* Ý nghĩa của công tác bán hàng
- Công tác bán hàng có ý nghĩa quan trọng đối với doanh nghiệp bởi vì
quá trình này chuyển hóa vốn từ hình thái hiện vật sang hình thái giá trị " tiền
tệ", giúp cho các doanh nghiệp thu hồi vốn để tiếp tục quá trình sản xuất kinh
doanh tiếp theo của doanh nghiệp.
1.2. Các phương pháp xác định giá gốc của thành phẩm
* Nguyên tắc ghi sổ kế toán thành phẩm
- Giá trị thành phẩm theo nguyên tắc phải được ghi nhận theo giá gốc (trị
giá thực tế), trường hợp giá trị thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc
thì giá trị thành phẩm phải phản ánh theo giá trị thuần có thể thực hiện được.
- Trong thực tế, doanh nghiệp thường sản xuất nhiều mặt hàng và hoạt
động nhập, xuất thành phẩm trong doanh nghiệp luôn có sự biến động lớn do
nhiều nguyên nhân, để phục vụ cho việc hạch toán hàng ngày kịp thời, kế toán
thành phẩm còn có thể sử dụng giá hạch toán để ghi chép vào phiếu nhập,
2
Trần Đức Minh Lớp: K40A
2
xuất và ghi số kế toán chi tiết thành phẩm.

* Giá gốc thành phẩm nhập kho
- Thành phẩm do các bộ phận sản xuất chính và bộ phận sản xuất phụ
của doanh nghiệp sản xuất phải được ghi nhận theo giá thành sản xuất thực tế,
bao gồm: chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp;
chi phí sản xuất chung để sản xuất thành phẩm.
- Thành phẩm thuê ngoài gia công chế biến được ghi nhận theo giá thành
thực tế gia công chế biến , bao gồm: Chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp;
chi phí; chi phí thuê gia công và các chi phí khác có hiệu quả trực tiếp đến
quá trình gia công như chi phí vận chuyển, bốc gỡ khi giao nhận, gia công.
* Giá gốc thành phẩm xuất kho
- Phải tuân thủ nguyên tắc tính theo giá gốc, nhưng do thành phẩm được
nhập từ các nguồn nhập và là hoạt động trong quá khứ của các kỳ kế toán
khác nhau. Do đó để xác định giá gốc của thành phẩm xuất kho, kế toán có
thể áp dụng một trong các phương pháp tính giá hàng tồn kho.
+ Phương pháp tính theo giá trị đích danh (giá thực tế của từng lô nhập)
+ Phương pháp bình quân gia quyền (sau mỗi lần nhập hoặc cuối kỳ).
+ Phương pháp nhập trước, xuất trước (FIFO)
+ Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO).
* Phương pháp nhập trước - xuất trước
- Phương pháp này được áp dụng dựa trên giả định là hàng sản xuất hoặc
mua trước thì được xuất trước và hàng tồn kho còn lại cuối kỳ là hàng được
mua hoặc sản xuất gần thời điểm cuối kỳ.
- Theo phương pháp này thì giá trị hàng hóa xuất kho được tính theo giá
của lộ hàng nhập kho tại thời điểm đầu kỳ hoặc gần đầu kỳ, giá trị của hàng
tồn kho được tính theo giá của hàng nhập kho ở thời điểm cuối kỳ hoặc gần
cuối kỳ còn tồn kho.
3
Trần Đức Minh Lớp: K40A
3
- Sử dụng phương pháp này sẽ cho phép tính toán giá vốn hàng xuất bán

tương đối hợp lý trong điều kiện giá cả ổn định và nhận diện được.
* Phương pháp nhập sau - xuất trước
- Phương pháp này được áp dụng dựa trên giả định là hàng tồn kho được
mua sau hoặc sản xuất sau thì được xuất trước và hàng tồn kho còn lại cuối kỳ
là hàng tồn kho được mua hoặc sản xuất trước đó.
- Pheo phương pháp này thì giá trị hàng xuất kho được tính theo giá của
lô hàng nhập sau hoặc gần sau cùng, giá trị hàng tồng kho được tính theo giá
của hàng nhập kho đầu kỳ đầu kỳ hoặc gần đầu kỳ còn tồn kho.
- Sử dụng phương pháp này khi tính trị giá vốn thực tế của hàng xuất bán
phương án được trị giá của hàng ở thời điểm xuất bán và đảm bảo nguyên tắc
thận trọng của kế toán. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi tính toán nhiều,
phải theo dõi được đơn giá từng lần nhập. Phương pháp này thích hợp trong
điều kiện có sự tăng giá của hàng hóa trên thị trường.
* Phương pháp bình quân gia quyền
- Giá trị của loại hàng tồn kho được tính theo giá trị trung bình của từng
loại hàng tồn kho tương tự đầu kỳ và giá trị từng loại hàng tồn kho được mua
hoặc sản xuất trong kỳ (bình quân gia quyền cuối kỳ). Giá trị trung bình có
thể định tính theo thời kỳ hoặc vào mỗi khi lô hàng về, phụ thuộc vào tình
hình doanh nghiệp (bình quân gia quyền sau mỗi lần nhập).
= x
- Trong đó, ĐVBQ có thể tính 1 trong các phương án sau:
+ Phương án 1: Tính theo giá bình quân gia quyền cả kỳ dự trữ (còn gọi
là giá bình quân gia quyền toàn bộ luân chuyển trong kỳ).
=
+ Phương án 2: Tính theo giá bình quân gia quyền sau mỗi lần nhập (còn gọi là bình
quân gia quyền liên hoàn)
=
4
Trần Đức Minh Lớp: K40A
4

- Phương pháp này áp dụng tính riêng cho từng loại sản phẩm.
- Ưu điểm: là đơn giản, dễ tính.
- Nhược điểm: là độ chính xác không cao đồng thời trong phản ánh được
tình hình hình biến độ của hàng hóa.
1.3. Khái niệm doanh thu bán hàng, các khoản giảm trừ doanh thu bán
hàng, nguyên tắc xác định doanh thu bán hàng và kết quả bán hàng.
* Khái niệm doanh thu:
- Là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong kỳ kế
toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường của doanh
nghiệp góp phần tưng vốn chủ sở hữu.
* Điều kiện nghi nhận doanh thu
- Thời điểm nghi nhận doanh thu bán hàng: doanh thu bán hàng được ghi
nhận khi:
+ Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với
quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hóa cho người mua.
+ Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người
sở hữu hàng hóa hoặc kiểm soát hàng hóa.
+ Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
+ Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch
bán hàng.
+ Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng.
* Doanh thu bán hàng bao gồm doanh thu bán hàng ra ngoài và doanh
thu bán hàng nội bộ.
- Thời điểm ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ:
+ Doanh thu được xác định lợi ích kinh tế từ giao dịch cung cấp dịch vụ.
+ Xác định phần công việc đã hoàn thành vào ngày lập bảng cân đối kế toán.
+ Xác định được chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành
5
Trần Đức Minh Lớp: K40A
5

giao dịch cung cấp dịch vụ đó.
Doanh thu phát sinh từ tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức và lợi nhuận chia
của doanh nghiệp:
+ Có khả năng thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch đó.
+ Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
* Khái niệm các khoản giảm trừ doanh thu
- Chiết khấu hao thương mại: là khoản doanh thu bán giảm giá niêm yết
cho khách hàng mua hàng với khối lượng lớn.
- Hàng bán bị trả lại: là giá trị khối lượng hàng bán đã xác định là bán
hoàn thành bị khách hàng trả lại và từ chối thanh toán.
- Giảm giá hàng bán: là khoản giảm trừ cho khách hàng do hàng hóa kém
phẩm chất, sai quy cách hoặc lạc hậu thị hiếu.
- Các loại thuế có tính vào giá bán: là thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất
khẩu, thuế GTGT, là khoản tiền thuế mà doanh nghiệp phải nộp cho Nhà nước
khi bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ.
1.4. Các phương thức bán hàng và phương thức thanh toán nên viết
theo doanh nghiệp thương mại
* Các phương thức bán:
- Kế toán bán hàng theo phương thức bán hàng trực tiếp.
+ Bán hàng trực tiếp là phương thức giao hàng cho người mua trực tiếp
tại kho (hay trực tiếp tại các phân xưởng không qua kho) của doanh
nghiệp.Khi giao hàng hay cung cấp dịch vụ cho người mua, doanh nghiệp đã
nhận được tiền hoặc có quyền thu tiền của người mua, giá trị của hàng hóa đã
được thực hiện vì vậy quá trình bán đã hoàn thành.
Sơ đồ kế toán tổng hợp bán hàng theo phương thức trực tiếp
6
Trần Đức Minh Lớp: K40A
6
TK 155, 154
TK 632 TK 911

TK 511,512 TK 111, 112, 131… TK 521, 531, 532
(1) (6)
(5) (2)
(3)
TK 33311
(4)
- Trong đó:P
(1): Giá gốc thành phẩm, hàng hóa, dịch vụ xuất bán trực tiếp.
(2): Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ.
(3): Các khoản giảm trừ doanh thu phát sinh.
(4): Kết chuyển toàn bộ các khoản giảm trừ doanh thu để xác định doanh
thu thuần của hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ.
5) Kết chuyển doanh thu thuần của hoạt động bán hàng và cung cấp dịch
vụ.
(6): Kết chuyển giá vốn hàng bán của hoạt động bán hàng và dịch vụ
cung cấp.
- Kế toán bán hàng theo phương thức gửi hàng đi cho khách hàng.
+ Phương thức gửi hàng đi là phương thức bên bán gửi hàng đi cho
khách hàng thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán thì lợi ích và rủi ro được
chuyển giao toàn bộ cho bên mua, giá trị hàng hóa đã được thực hiện và là
thời điểm bên bán được ghi nhận doanh thu bán hàng.
7
Trần Đức Minh Lớp: K40A
7
TK 155, 154
TK 157 TK 632 TK 911 TK 511 TK 5111,112,131
(1) (2.2)
(4) (3)
(2.1)
TK 311

TK 154, 155 TK 157 TK 632 TK 911 TK131 TK 641
(1) (2.2)
(5)
(4)
(3)
TK 333111
TK 511
(2.1)
Sơ đồ kế toán tổng hợp phương thức gửi hàng đi bán
- Trong đó:
(1): Trị giá vốn thực tế của hàng gửi bán
(2.1): Doanh thu của hàng gửi bán đã thu được tiền hoặc khách hàng
chấp nhận thanh toán.
(2.2): Trị giá vốn thực tế của hàng gửi bán đã bán.
(3): Cuối kỳ, kết chuyển doanh thu thuần để xác định kết quả kinh doanh.
(4): Cuối kỳ kết chuyển giá vốn hàng bán để xác định kết quả kinh
doanh.
- Kế toán bán hàng theo phương thức gửi đại lý, ký gửi bán đúng giá
hưởng hoa hồng.
+ Phương thức bán hàng gửi đại lý, ký gửi bán đúng giá hưởng hoa hồng
là phương thức bên giao đại lý (chủ hàng) xuất hàng giao cho bên nhận đại lý,
ký gửi (bên đại lý) để bán hàng cho doanh nghiệp. Bên nhận đại lý, ký gửi
phải bán hàng theo đúng giá bán đã quy định và được hưởng thù lao dưới hình
thức hoa hồng.
Sơ đồ kế toán tổng hợp hàng gửi bán đại lý, ký gửi
8
Trần Đức Minh Lớp: K40A
8
- Trong đó:
(1): Trị giá vốn thực tế của hàng gửi bán đại lý ký gửi.

(2.1): Ghi nhận doanh thu của hàng gửi bán đại lý ký gửi.
(2.2): Trị giá vốn thực tế của hàng gửi bán đại lý ký gửi.
(3): Hoa hồng trả cho đơn vị nhận đại lý ký gửi.
(4): Cuối kỳ kết chuyển giá gốc hàng bán để xác định kết quả kinh
doanh.
(5): Cuối kỳ kết chuyển doanh thu thuần để xác định kết quả kinh doanh.
- Kế toán bán hàng theo phương thức trả chậm, trả góp
+ Bán hàng trả chậm, trả góp là phương thức bán hàng thu tiền nhiều lần,
người mua thanh toán lần đầu ngay tại thời điểm mua. Số tiền còn lại người
mua chấp nhận trả dần ở các kỳ tiếp theo và phải chịu 1 tỷ lệ lãi xuất nhất
định. Xét về bản chất hàng hóa bán trả chậm, trả góp vẫn thuộc quyền chủ sở
hữu của đơn vin bán, nhưng quyền kiểm soát tài sản và lợi ích kế toán sẽ thu
được của tài sản đã được chuyển giao cho người mua. Vì vậy, doanh nghiệp
ghi nhận doanh thu bán hàng theo giá bán trả ngay và ghi nhận vào doanh thu
hoạt động tài chính phần lãi trả chậm tính trên khoản phải trả nhưng trả chậm
phù hợp với thời điểm ghi nhận doanh thu được xác định.
(Sơ đồ 1)
9
Trần Đức Minh Lớp: K40A
9
TK 511
TK 511
Doanh thu bán hàng trả chậmtrả góp chưa có thuế GTGT
TK 515
TK 3387
TK 3387
Từng kỳ kết chuyển doanh thutiền lãi theo cam kết trả chậm
Tiền trảlần đầu
TK 33311
Sốn tiền cònnợ trả dần

Chênh lệch giữa tổng giá bán trả chậm với giá bán trả ngay chưa thuế GTGT
Thuế GTGT đầu ra
Sơ đồ 1:
Kế toán theo phương thức trả chậm, trả góp
10
Trần Đức Minh Lớp: K40A
- Kế toán bán hàng theo phương thức hàng đổi hàng
+ Phương thức bán hàng đổi hàng là phương thức bán hàng doanh nghiệp
đem sản phẩm, vật tư, hàng hóa để đổi lấy vật tư hàng hóa khác không trương tự
của khách hàng. Giá trao đổi là giá hiện hành của hàng hóa, vật tư tương ứng
trên thị trường.
* Phương thức thanh toán
- Hoạt động bán hàng hóa của doanh nghiệp thị trường có thể thực hiện
theo 2 phương pháp: bán buôn và bán lẻ
+ Bán buôn: là bán hàng cho các đơn vị thương mại khác hoặc bán cho các
đơn vị sản xuất để tiếp tục sản xuất. Đặc điểm của nghiệp vụ bán buôn là hàng
hóa chưa đến tay người tiêu dùng, giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa chưa
được thực hiện đầy đủ.
+ Bán lẻ: là bán hàng cho người tiêu dùng, chấm dứt quá trình lưu chuyển
hàng hóa.
- Thanh toán hàng tiền mặt
+ Vận chuyển thẳng có tham gia thanh toán: theo hình thức này hàng hóa
được vận chuyển thẳng. Về mặt thanh toán đơn vị trung gian vẫn làm nhiệm vụ
thanh toán tiền với đơn vị cung cấp và thu tiền của đơn vị mua.
1.5. Nhiệm vụ của kế toán thành phẩm, bán hàng và xác định kết quả
kinh doanh
- Yêu cầu của công tác quản lý thành phẩm đặt ra là phải quản lý về các
mặt hiện vật và giá trị. Về mặt hiện vật được thể hiện cụ thể về số lượng, khối
lượng và phẩm chất quy cách của sản phẩm. Về mặt giá trị, giá trị của thành
phẩm được ghi nhận theo giá thành sản xuất thực tế của thành phẩm sản xuất

hoàn thành nhập kho hoặc xuất kho.
- Hoạt động bán hàng có liên quan đến nhiều khách hàng khác nhau, doanh
nghiệp có thể áp dụng nhiều phương thức bán hàng và các phương thức thanh
toán khác nhau nhằm đẩy mạnh việc thực hiện kế hoạch bán hàng và thu hồi
11
Trần Đức Minh
Lớp: K40A
nhanh tiền hàng tránh bị chiếm dụng vốn. Để công tác quản lý quá trình bán
hàng có hiệu quả cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau:
+ Nắm vững sự vận động của thành phẩm, vật tư, hàng hóa trong quá trình
hạn chế các chỉ tiêu giá trị và hiện vật của từng loại thành phầm, vật tư, hàng
hóa cũng như tình hình tổng quát.
+ Theo dõi chặt chẽ quá trình thực hiện từng phương thức bán hàng,
phương thức thanh toán và tình hình thanh toán với từng khách hàng, đôn đốc
thu hồi kịp thời các khoản nợ phải thu của khách hàng.
Nhiệm vụ:
- Tổ chức theo dõi phản ánh chính xác, đầy đủ, kịp thời và giám sát chật
chẽ về tình hình hiện có và sự biến động của từng loại thành phẩm, hàng hóa về
các mặt số lượng, quy cách, chất lượng và giá trị.
- Theo dõi, phản ánh, kiểm soát chặt chẽ hoạt động bán hàng và cung cấp dịch
vụ, hoạt động tài chính và các hoạt động khác. Ghi nhận đầy đủ, kịp thời các khoản
chi phí và thu nhập của từng địa điểm kinh doanh, từng mặt hàng, từng hoạt động.
- Xác định chính xác kết quả của từng hoạt động trong doanh nghiệp, phản
ánh và kiểm tra, giám sát tình hình phân phối kết quả kinh doanh. Đôn đốc,
kiểm tra tình hình thực hiện nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước.
- Cung cấp những thông tin kinh tế cần thiết cho các đối tượng sử dụng
thông tin liên quan. Định kỳ tiến hành phân tích kinh tế đối với hoạt động bán
hàng, kết quả kinh doanh và tình hình phân phối lợi nhuận.
1.6. Chứng từ kế toán và các phương pháp kế toán chi tiết thành phẩm.
- Để đáp ứng yêu cầu quản trị doanh nghiệp, kế toán chi tiết hàng hóa phải

được thực hiện theo từng kho, từng loại và phải được tiến hành đồng thời: ở kho
và phòng kế toán trên cùng cơ sở chứng từ.
- Mọi nghiệp vụ làm biến động đều phải được ghi chép, phản ánh vào
chứng từ ban đầu phù hợp và theo đúng nội dung, phương pháp ghi chép chứng
từ kế toán đã quy định theo chế độ.
12
Trần Đức Minh
Lớp: K40A