Doanh nghiệp xã hội trong lĩnh vực du lịch cộng đồng tại Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (145.24 KB, 4 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Doanh nghiep xa hoi

trong ITnh vi/c du Ijch cong dong

tai Viet Nam

• • v a HCTdNG GIANG'

DAG NGOC TIEN"

Tom tat

Muc tieu cua nghien cdu ndy Id nham tim hieu thUc trgng hogt dong cua cdc doanh nghiep xd 
hoi (DNXH) trong linh vytc du lich cdng dong (DLCD) tgi VietNam trong nhitng ndm gdn day 
Dua tren ket qud nghien cdu khdo sdt duac thUc hi$n tren 59 td chdc hogt dgng trong linh vUc 
DLCD, bdi viet da chi ra duac thuc trgng phdt trien cdc DNXH trong iTnh vUc DLCD tgi Viet 
Nam, cUng nhu nhUng khd khdn, md cdc doanh nghiep ndy phdi cdn nhac khi ra quyet dinh 
ddng ky/chuyen ddi thdnh DNXH theo dung Ludt Doanh nghiep ndm 2014, nhdt la khi chua co 
mot DNXH trong linh vUc DLCD ndo ddng ky kinh doanh theo quy dinh cua Ludt.

Tuf khoa: doanh nghiep xd hdi, du lich cdng dong, phdt trien doanh nghiep xd hoi trong linh 
vUc du lich cdng ddng

Summary

The paper aims at investigating the current operating situation of social enterprises in the field 
of community-based tourism in Vietnam in recent years. Based on a survey of 59 organizations 
in the field of community-based tourism in Vietnam, the study shows the current development 
situation of social enterprises in the aforementioned field as well as the difficulties those 
enterprises have to face while considering to register/transform into a social enterprise under 
Enterprise Law 2014 in the context that there has not yet been any community-based tourism 
organizations registered as official social enterprise under the Enterprise Law 2014.

Keyvi'ords: social enterprise, community-based tourism, development of social enterprise in

community-based tourism ^

GlOfI THIEU

Trong nhffng nam gan day, DNXH da trd thanh mdt
xu hffdng phat trie'n ed quy md va tam anh hffdng toan
eau. DNXH cd boat ddng kinh doanh nhff mgi doanh
nghiep khac, nhffng lai dat sff mang giai quye't cae van
de xa hdi va mdi trffdng lam trgng tam. Chinh vi vay,
cae DNXH can mdt he sinh thai dac thii hdn de thiie day
sff phat trien tinh than kinh doanh va sang tao xa hdi.

Trong ITnh vffc DLCD, viec phat trie'n eac DNXH
cd y nghia rat ldn trong viee nang eao chat Iffdng cude
sd'ng eua ngffdi dan dia phffdng tai die'm de'n. Trong
dd, hg la mdt nhan td eau thanh cac san pham DLCD,
dffdc trffc tie'p tham gia vao eac boat ddng du lich trong
qua trinh phue vu du khach. Va, thdng qua DLCD, thu
nhap ciia cgng ddng gia tang, chat Iffdng cude sd'ng
dffdc cai thien va hg trd thanh dd'i tffdng hffdng ldi
chinh tff cac boat ddng du lieh ay. Tren thffc te', ne'u
chi xet ve phffdng dien san pham du lieh, thi DLCD

chi la mdt nhan td eau thanh san pham
du lieh nham mang lai nhffng trai nghiem
cho du khach ve truyen thd'ng van hoa,
tap tue va iS nghi sinh boat eua dan cff dia

phffdng trong qua trinh tham gia vao cac
boat ddng du lieh. Dd cung la vai tro cua
edng ddng dia phffdng trong eac chffdng
trinh DLCD ddn thuan cua eac doanh
nghiep kinh doanh du lich truyen thdng.
Tuy nhien, DNXH se khdng chi mang lai
nhieng ldi ich cho dan cff dia phffdng trong
ngan ban, ma hg cdn sff dung phan ldn l0i
nhuan tff hoat dgng du lieh dd cung cap
eho edng ddng dia phffdng sinh ke de tif
hg chu dgng tham gia va tie'n dan tdi quan
ly hoat dgng du lieh tai dia phffdng minh.
Dieu nay khie'n cdng ddng dia phffdng cd
the lam chu dan cude sd'ng, cung nhff hoat
dgng du lich trong dai ban.

*ThS., Vien Dai hoc Md Ha Noi

** PGS, TS., Tru'dng Dai hoc Ngoai thircing I Email:

Ngdy nhan bdi: 30/08/2018; Ngdy phdn bien: 08/10/2018; Ngdy duyet ddng: 18/10/2018

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Vi the, nhffng tac ddng tich cffc ve lau
dai, ma cac DNXH trong linh vffc DLCD
mang lai eho dan cff dia phffdng tai diem
de'n, se mang lai nhffng hieu qua ben
vffng tren ca ba tru cdt (kinh te', xa hdi va
mdi trffdng) tai die'm de'n du lieh.

Tuy nhien, de ed the de xua't xay dffng

nhffng ehinh sach hdp ly va hieu qua, thi
viee xae dinh rd nhffng DNXH la can
thie't. Tai Viet Nam, Luat Doanh nghiep
da cd quy dinh ve viec dang ky DNXH da
dffdc the che hda, nhffng tren thffc te, chffa
cd mgt doanh nghiep du lich nao dang ky
DNXH theo quy dinh nay, mac du cd kha
nhieu cac doanh nghiep du lich boat dgng
vdi nhffng dac diem tffdng tff va phan nao
phu hdp vdi DNXH. Viee tim hieu nhffng
khd khan, ly do eua tinh trang nay se la ed
sd de thifc hien quy dinh dang ky DNXH,
eung nhff hffdng tdi thue day sff phat trien
eua DNXH trong linh vffc DLCD.

CO SOf LY THUYET VA PHl/ONG
PHAP NGHIEN CLfU

Khdi niem

O Viet Nam, mac du da cd rat nhieu
td chffc hoat dgng theo md hinh DNXH
va dat dffdc nhieu thanh tffu, mang lai
ldi ieh khdng nhd cho cdng ddng, nhffng
den nam 2014, loai hinh doanh nghiep
nay mdi dffdc luat hda trong Luat Doanh
nghiep nam 2014. Theo Dieu 10 eiia
Luat nay, DNXH phai dap ffng dffdc cac
tieu chi sau day:

-I- La doanh nghiep dffdc dang ky
thanh lap theo quy dinh ciia Luat Doanh
nghiep;

-I- Muc tieu boat ddng nham giai quye't
cac van de xa hgi, mdi trffdng, vi ldi ieh
edng ddng;

-I- Sff dung it nha't 51 % td'ng lgi nhu|n
hang nam cua doanh nghiep de tai dau
tff nham thffc hien muc tieu xa hdi, mdi
; trffdng nhff da dang ky.

• Nhff vay, vdi khai niem nay, DNXH
trffdc he't la mdt doanh nghiep. Dd la mdt
td chffc ed ten rieng, cd tai san, tru sd
i giao dich, dffdc dang ky thanh lap theo
quy dinh cua phap luat nham mue dich
kinh doanh.

Theo nhffng quy dinh eiia Luat Doanh
j nghiep nam 2014, thi DNXH dffdc hieu
la mgt dinh che' ed nhieu dieu kien rang
huge nha't dinh.

Vdi each tie'p can tren day, DNXH
dffdc hie'u la mdt loai hinh kinh doanh
nham thu ldi nhuan. Trong dd, thay vi td'i

da hda ldi nhuan cho eac cd ddng hoac chu dau tff, thi

ldi nhuan se dffdc tai dau tff cho boat dgng kinh doanh
va thifc hien cae mue tieu xa hdi, mdi trffdng, vi ldi ich
cdng ddng.

Trong khi dd, DLCD mang lai cho du khach nhffng
trai nghiem ve euge sd'ng dia phffdng. Cu the, d dd,
eac cgng ddng dia phffdng tham gia trffc tie'p vao cae
boat ddng du lich va thu dffdc cac ldi ich kinh te' xa
hdi tff cac boat ddng du lich va chiu trach nhiem bao
ve tai nguyen thien nhien, mdi trffdng va van hda ban
dia. Nhff vay, DNXH trong ITnh vifc DLCD trffdc he't
la mdt DNXH. Doanh nghiep nay boat ddng trong ITnh
vife DLCD. Muc tieu va tdn ehi boat ddng cua doanh
nghiep la nham thffe hien eac muc tieu xa hdi va sff
dung ldi nhuan de' tai dau tff cho mue tieu do hoac eho
edng ddng dia phffdng tai die'm de'n, thay vi td'i da hda
ldi nhuan eho cd ddng hoac ehu sd hvtu.

PhiiOng phdp nghien citu

Viec dieu tra bang phie'u dffdc thffc hien vdi 59 doanh
nghiep/td chffc ed kinh doanh san pham DLCD (bao
gdm: kinh doanh dich vu lffu tru homestay, dich vu an
ud'ng, dich vu hffdng dan du lieh dia phffdng...) tai 3 tinh,
thanh phd ed cac die'm DLCD tai Viet Nam la: Sapa
(Lao Cai), Mai Hich (Hda Binh), Ban Lac (Hda Binh).

MSU dieu tra dffdc Iffa chgn ngiu nhien. Danh sach
cac dd'i tffdng dieu tra dffdc td'ng hdp tff nhieu ngudn
khae nhau va viec tie'p can ehu ye'u dffa tren md'i

quan he cua tac gia trong thdi gian tff thang
09/2016-06/2017. Dff lieu dieu tra dffdc thu thap dffdi hai hinh
thffc: gffi phie'u dieu tra qua dffdng thff dien tff; gap gd
de phdng van trffc tie'p.

Cac tac gia da tie'n hanh phdng van xin y kie'n
ehuyen gia (bao gdm: 5 nha khoa hge va nha quan ly
d Trung ffdng va dia phffdng; 3 ban quan ly cae die'm
DLCD tai eac die'm DLCD (Sapa (Lao Cai), Mai Hich
(Hda Binh), Ban Lac (Hda Binh)); 5 chuyen gia nghien
effu ve DNXH, DLCD ve viee phat trie'n eac DNXH
trong ITnh vffc DLCD tai Viet Nam (Bdi viet sd dung 
cdch viet sd thdp phdn theo chudn qudc te).

KET QUA NGHIEN CLfU

ThUc trang hoat ddng cdc DNXH trong Unh vUc 
DLCD tai Vi?t Nam

Ve quy md cac DNXH trong ITnh vffc DLCD, sd'
lieu khao sat da cho tha'y, trong so 59 td chffc dffdc
khao sat, thi hau he't cae DNXH trong ITnh vffc DLCD
hien nay ed quy md nhd va vffa (64%), ed quy md sieu
nhd (30.5%) vdi thdi gian boat ddng nhieu nha't trong
khoang tff 5 de'n dffdi 10 nam (33.9%) va tff 3 de'n dffdi
5 nam (30.5%), mdt so Iffdng tffdng dd'i cac doanh
nghiep ed thdi gian hoat ddng tren 10 nam (16.9%).

Td'ng sd' vd'n kinh doanh eiia eac doanh nghiep
nay khi mdi thanh lap nhin chung rat tha'p. Trong dd,

cd tdi 42.4% doanh nghiep ed ngudn vd'n kinh doanh
dffdi 0.5 ty ddng vao thdi die'm thanh lap. Tuy nhien,
so lieu thd'ng ke ngudn vd'n kinh doanh ciia eac doanh
nghiep vao thdi diem nam 2015 da ed sff thay ddi rd

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

HINH 1: Cd CAU CAC DNXH TRONG LINH VCTC DLCD

3-4% _l-7%-^i.7% 3-2% • Doanh nghiep nha nipac

18 ^i^^^.

" ^ ^ ^ e Doanh nghiep tif nhan
• Congty TNHH mpt thanh vien

• Congty TNHH hai thanh vien
trd len

HINH 2: jvvofc DO ANH HddNG CUA CAC ISHAN TO 
THUOC MOI TRtfCJNG Vl MO TCJI SCT P H A T TRIEN CAC DNXH

TRONG LINH VCfC DLCD

I H Rit tchong quan trong ^ B Khong quan trong • • Tnjng binh H Quan Uong ^ 1 Rat quan trong

Ntian 16 Chinh trj - Luat
phap

Nban to VSn boa - Xa hfli Nhan t6 Cong nghe

Ngu6n: Ket qua l^hao sat cua nhom tac gia

ret. Ty le cac doanh nghiep cd vd'n kinh doanh tff 5 de'n
dffdi 10 ty ddng da gia tang dang ke. Ngoai ra, mdt sd'
doanh nghiep dac biet cd td'ng sd' vd'n kinh doanh len
tdi hdn 50 ty ddng. Tuy nhien, so Iffdng doanh nghiep
ed ngudn vd'n kinh doanh eao nhff vay khdng nhieu (ehi
chie'm khoang 3.3%) (Hinh 1).

Mdt diem dang ehii y la trong eau hdi ve dff dinh
chuyen ddi thanh DNXH, thi hau he't cac td chffc kinh
doanh la cac hg kinh doanh ea the cd ty le tra ldi vdi dif
dinh ehuyen ddi thanh DNXH la cao nhat. Dieu nay cho
tha'y, day la mdt trong so nhffng nhdm dd'i tffdng rat ed
tiem nang chuyen ddi thanh DNXH trong Hnh vffc DLCD.

Cdc nhdn td dnh hUdng tdi sU phdt trien cua cdc 
DNXH trong linh vUe DLCD tgi Viet Nam

Cdc nhdn td thudc mdi trudng vTmd:

Theo danh gia ciia cac doanh nghiep dffdc khao sat
va y kie'n ciia cac chuyen gia ve DNXH va DLCD,
trong sd' 4 nhan td' thudc mdi trffdng vT md (Van hda
xa hdi, Kinh te; Cdng nghe; Chinh tri luat phap),
thi nhan to chinh tri luat phap dffdc danh gia la nhan
to ed anh hffdng quye't dinh tdi boat ddng kinh doanh
va sff phat trie'n ciia cac DNXH trong ITnh vffc DLCD.
Tie'p dd, Kinh te. Van hda xa hdi eung dffdc coi la
nhffng nhan to cd mffe do anh hffdng quan trgng tdi sff
phat trie'n cac DNXH trong ITnh vffc DLCD. Nhan td

cdng nghe dffdc coi la khdng cd anh hffdng ldn tdi boat
ddng eiia cac DNXH trong ITnh vffc DLCD. Nguyen
nhan la do DLCD la boat ddng du lieh dffa vao cac
gia tri van hda va truyen thd'ng ban dia cua edng ddng
dia phffdng, nen nhan td Cdng nghe khdng anh hffdng
nhieu tdi chat Iffdng dich vu va san pham DLCD cung
cap cho du khach (Hinh 2).

Cdc nhdn td thudc mdi trudng ngdnh kinh doanh: 
Ngoai eac nhan td thudc mdi trffdng vT md, cac nhan
td thudc mdi trffdng nganh kinh doanh (bao gdm cac
nhan to: Dd'i thu canh tranh; Khaeh hang; Nha eung

ffng) eung ed anh hffdng ldn tdi sff phat
trie'n eua cae DNXH trong ITnh vtfc
DLCD. Trong dd, dd'i thii canh tranh
trong cung nganh kinh doanh la ni6t
thach thffc ldn dd'i vdi viee van hanh va
phat trien cae doanh nghiep nay. Bdi,
trong khi eac doanh nghiep kinh doanh
truyen thd'ng ehi phai phat trien hoat
ddng kinh doanh de thu ve ldi nhuan, thi
vdi DNXH khdng ehi kinh doanh de thu
ldi nhuan, ma cdn phai phan phd'i it nhat
51 % ldi nhuan dd de thffc hien cac muc
tieu xa hdi. Ben canh ngudn life ve kinh
te', cac DNXH trong ITnh vffc DLCD con
phai dd'i mat vdi khd khan ve chat IffOng
ngudn nhan life lao ddng, Idii 70%-100%
lao ddng trong cae DNXH d ITnh vuTc

DLCD la ngffdi dan dia phffdng vdi tnnh
do va ky nang phue vu du lieh khdng cao.
Trong khi day lai la nhan td' quye't dinh
tdi chat Iffdng eac dich vu DLCD cung
cap cho du khaeh.

Cdc nhdn td thudc mdi trUdng ben 
trong doanh nghiep:

Ke't qua khao sat eho tha'y, nhifng
nhan td', nhff: Ngudn nhan Iffe; Nguon
life vat chat; va mdt sd' nhffng nhan to
khac cd anh hffdng quye't dinh tdi chat
Iffdng boat ddng cua eac DNXH trong
ITnh vffc DLCD. Trong dd, Ngudn nhan
life dffdc coi la nhan to' quan trgng bac
nha't (Hinh 3)

Nhu'ng kho khan trong viec ra quyfe't 
dinh dang ky/chuyen d^i thanh DNXH 
trong Unh vtfc DLCD tai Vi$t Nam

Hien nay, ed rat nhieu cae doanh
nghiep/td chffe/cd sd kinh doanh cd day
dli cae thanh td eau thanh eac DNXH.
Tuy nhien, tren thffc te, chffa cd doanh
nghiep nao dang ky trd thanh DNXH
trong ITnh vffc DLCD theo dung quy dinh
ciia Luat Doanh nghiep nam 2014. Ket
qua khao sat da chi ra rang, cd hai nhom

khd khan, ma cae doanh nghiep/td chiJc/
cd sd kinh doanh phai can nhac khi difa
ra quye't dinh dang ky/chuyen dd'i thanh
DNXH trong ITnh vffc DLCD. Dd la:

Mot Id, nhitng khd khdn ve the 
che-luat phdp:

Chffa cd khung phap ly day du va
thuan ldi cho cac DNXH trong ITnh viic
DLCD phat trie'n.

- Chffa cd he smh thai thuan ldi cho cac
DNXH trong ITnh vifc DLCD phat trien.

Han che trong kha nang tie'p can cac
ngudn tai ehinh.

Han che'trong kha nang tie'p can cac
ngudn tai trd/vien trd.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Hai Id, nhitng khd khdn ve ndng lUc 
quan tri, van hdnh DNXH trong Unh 
vUc DLCD. Bao gdm:

Han che ve nang life quan ly cua
DNXH trong ITnh vffc DLCD. DNXH
la mdt loai hinh doanh nghiep ed nhffng
dac diem khac biet so vdi cae loai hinh
doanh nghiep truyen thd'ng. Muc tieu

tien quye't cho boat dgng kinh doanh cua
cae DNXH dd la viee thffc hien cac mue
tieu xa hdi. Vi the, van hanh boat ddng
kinh doanh chinh la edng eu de' cae doanh
nghiep nay thife hien sff menh xa hdi, ma
minh da dinh hffdng. Do dd, cae DNXH
can dffdc trang hi nhffng kie'n thffe va ky
nang dae thu de ed the van hanh boat
ddng kinh doanh cua cac DNXH trong
ITnh vffc DLCD mdt each hieu qua, de'
ed the thife hien dffdc mue tieu kinh te',
lam nen tang eho viec thffc hien cac muc
tieu xa hdi da theo dudi. Trong khi do,
d Viet Nam hien nay, mac dil tinh than
kinh doanh xa hdi rat cao vdi rat nhieu
cac td chffc cd day du cae nhan td' ca'u
thanh DNXH, nhffng hau he't cae doanh
nghiep nay chffa dffdc dao tao mdt each
bai ban ve viec quan tri DNXH.

Han che' ve dich vu nang cao nang
life van hanh va nang life canh tranh cho
cac DNXH. Trong khi ngay cang nhieu
cae td chffc, doanh nghiep dang cd tiem
nang phat trien hoac cd nhu cau chuyen
ddi sang md hinh DNXH, thi he thd'ng cac
ddn vi ed Idia nang cung cap cac dich vu
tff van, dao tao edn rat mdng, chffa phat
trie'n. So Iffdng cac khda tap hua'n, dao
tao so vdi nhu eau edn rat ban che', chffa

the dap ffng dffdc mgt phan nhu cau ngay
cang tang ciia cae ea nhan, td chffc dang
quan tam hoac cd mong mud'n chuye'n ddi
sang loai hinh doanh nghiep nay.

HINH 3: MCfC DO ANH HCTCiNG CUA CAC N H A N TO THUOC MOI TRtfCiNG 
BEN TRONG DOANH NGHIEP TCJI SCf P H A T TRIEN CAC DNXH

TRONG LINH VCfC DLCD

H I R^t khong quan trong ^ B Khdng quan trong M i Trung binh • • Ouan Irong • • R i l quan trong

30
20
to

^iHH

Nguon nhan ILTC Nguon li/c vat chat Khac (Ghi ro)

N g u 6 n : Ket qua l<hao sat cua n l i o m tac gia

MOT SO GIAI PHAP

Cd the ndi, Viet Nam la mdt da't nffdc ed nhieu
tiem nang phat trie'n DNXH, dac biet la trong ITnh vffc
DLCD. Tuy nhien, de phat trie'n nhffng tiem nang ay,
thuc day sff gia tang cac DNXH trong ITnh vffc DLCD
ca ve Iffdng va chat, thi rat can sff phd'i hdp tff nhieu
phia. Trong dd, vai trd dinh hffdng va tao mdi trffdng

kinh doanh thuan ldi eho eac doanh nghiep nay thdng
qua cac ehinh sach cua Nha nffdc cd y nghTa quye't dinh,
bao triim tdi toan bd sff phat trien ciia cac DNXH trong
ITnh vffc DLCD. Cu the': can sff hd trd ve cac chinh sach
thuc day DNXH ndi chung va DNXH trong ITnh vffc
DLCD ndi rieng de' tao ra mdt khung phap ly day dii,
mdt he sinh thai thuan ldi eho cae doanh nghiep nay
phat trien. Nhffng chinh sach nay can mang tinh thffc
tien, giup hd trd nang cao nang life van hanh va nang
life canh tranh cua cac DNXH trong ITnh vffc DLCD,
ma cu the la nhffng chinh sach hd trd thue, ehinh sach
hd trd tie'p can cac ngudn vd'n vay; tiep can cac khoan
tai trd, vien trd tff cac td chffc khac... Va dac biet, rat
can nhffng chffdng trinh hanh ddng cu the giiip nang
eao nhan thffc ciia edng ddng ve DNXH, eung nhff
nhffng chffdng trinh dao tao bai ban ve DNXH nham
nang cao nang life eiia cac DNXH va nang life canh
tranh ciia cac doanh nghiep nay.Q

TAI LIEU THAM KHAO

1. Qudc hdi (2014). Ludt Doanh nghiep, sd 68/2014/QH 13, ngay 26/11/2014

2. Trffdng Dai hge Kinh te'Qud'c dan, Hdi ddng Anh tai Viet Nam (2012). Ky yeu Hoi thdo khoa 
hoc "Phdt trien DNXH thdng qua cdc trudng dgi hoc tgi Viet Nam "

3. Trung tam hd trd sang kie'n phue vu edng ddng (CSIP) (2015J. Ky yeu Hoi thdo khoa hoc 
"DNXH Cdch tiep can sdng tgo hudng tdi ben vvtng cho cdc td chdc Xd hoi"

4. Laura Scheiber (2012). Social Entrepreneurs in Rio De Janeiro: Learning Experiences and

Social Capital, Columbia University

5. Melody Lee (2012). The Value Creation of Social Enterprise in Tourism Industry, Bachelor 
Thesis, Imatra Faculty of Tourism and Hospitality Degree Programme in Tourism, Saimaa
University of AppHed Sciences Business and Cuhure

6. W. Legrand, P. Sloan, C. Simons-Kaufmann (2012). Social entrpreneurship in the hospitality 
and tourism industries as a business model for bringing about social improvement in developing 
economies, 25-27th October 2012

</div>