Luận văn thạc sĩ quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại bệnh viện y học cổ truyền bộ công an
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.91 MB, 102 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------------------
NGUYỄN THỊ HỒNG THƯƠNG
QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN- BỘ CÔNG AN
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Hà Nội - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------------------
NGUYỄN THỊ HỒNG THƯƠNG
QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN- BỘ CÔNG AN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Thị Hồng Điệp
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
thông tin và kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là trung thực, có nguồn
gốc rõ ràng và chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ luận văn nào.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Hồng Thương
LỜI CÁM ƠN
Qua hai năm học tập tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, với sự nỗ
lực không ngừng của bản thân và sự hướng dẫn tận tình của các giảng viên
nhà trường. Đến nay tơi đã hồn thành xong Luận văn Thạc sỹ với đề tài
“Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Bệnh viện Y học cổ
truyền - Bộ Công an”.
Trước hết tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và bảy tỏ lòng biết ơn sâu
sắc tới PGS-TS Phạm Thị Hồng Điệp - Người đã giành nhiều thời gian và
tâm huyết trực tiếp tận tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu và
hồn thành Luận văn của mình. Đồng thời, tơi cũng xin chân thành gửi lời
cảm ơn tới các thầy cô trong Ban Giám hiệu nhà trường và tập thể giảng viên
khoa Kinh tế chính trị thuộc Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN đã giúp đỡ
tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường.
Mặc dù bản thân đã nỗ lực cố gắng trong quá trình nghiên cứu luận văn
nhưng do thời gian hạn chế nên chưa nghiên cứu vấn đề theo nhiều phương
diện khác nhau. Vì vậy luận văn sẽ cịn những thiếu sót nhất định. Tơi mong
nhận được sự quan tâm, đóng góp ý kiến của q thầy cơ và bạn đọc để có thể
hồn thiện hơn nữa nghiên cứu của mình cả về mặt thực tiễn và lý luận.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Hồng Thương
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... i
DANH MỤC BẢNG...................................................................................ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ................................................................................. iii
MỞ ĐẦU................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC TẠI CƠ SỞ Y TẾ CƠNG LẬP..................................................... 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu............................................................ 5
1.1.1. Cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ......................................... 5
1.1.2. Nhận xét chung về các cơng trình nghiên cứu. .................................... 9
1.2. Lý luận chung về Quản lý chi thường xuyên NSNN tại cơ sở y tế
công lập ....................................................................................................10
1.2.1. Khái quát về chi thường xuyên NSNN...............................................10
1.2.2. Khái niệm và vai trò của quản lý chi thường xuyên NSNN tại cơ sở y tế
công lập ....................................................................................................16
1.2.3. Nội dung quản lý chi thường xuyên NSNN tại cơ sở y tế công lập ......18
1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN tại các cơ
sở y tế công lập..........................................................................................26
1.2.5. Tiêu chí đánh giá quản lý chi thường xuyên NSNN tại cơ sở y tế
công lập ....................................................................................................30
1.3. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện y tế công
lập và Bài học cho Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an. ......................31
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Nhi
Trung ương...............................................................................................31
1.3.2. Bài học rút ra cho Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ công an. ...............33
Kết luận chương 1....................................................................................35
CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................36
2.1. Phương pháp thu thập thông tin ...........................................................36
2.1.1.Thu thập thông tin sơ cấp...................................................................36
2.1.2. Thu thập thông tin thứ cấp ................................................................36
2.1.3. Phương pháp xử lý số liệu.................................................................37
2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp .....................................................37
2.3. Phương pháp so sánh ...........................................................................37
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN - BỘ
CÔNG AN................................................................................................38
3.1. Tổng quan về Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an và các yếu tố ảnh
hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện ..........................38
3.1.1. Tổng quan về Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an. ....................38
3.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh
viện Y học cổ truyền - Bộ Công an. ............................................................46
3.2. Phân tích Thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y
học cổ truyền - Bộ công an giai đoạn 2016 -2018 ........................................51
3.2.1. Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên NSNN tại bệnh viên Y học cổ
truyền - Bộ công an....................................................................................51
3.2.2. Thực trạng việc chấp hành dự toán quản lý chi thường xuyên NSNN tại
Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an giai đoạn 2016 – 2018. .................56
3.2.3. Thực trạng quyết toán chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học cổ
truyền - Bộ Công an...................................................................................65
3.2.4. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra việc quản lý chi thường xuyên
NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an ....................................68
3.3. Đánh giá về công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viên Y
học cổ truyền - Bộ Công an ........................................................................71
3.3.1. Kết quả đạt được ..............................................................................71
3.3.2. Những hạn chế còn tồn tại ................................................................72
3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế, tồn tại ......................................................74
CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUÁN LÝ CHI THƯỜNG
XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ
TRYỀN - BỘ CÔNG AN .........................................................................77
4.1. Phương hướng và mục tiêu đặt ra đối với hòan thiện quản lý chi thường
xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Cơng an ..........................77
4.1.1. Phương hướng hịan thiện quản lý chi thường xuyên NSNN...............77
4.1.2. Mục tiêu đặt ra đối với hoàn thiện quản lý chi thường xuyên. .............79
4.2. Các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tại bệnh viện
Y học cổ truyền - Bộ Cơng an ....................................................................81
4.2.1. Hồn thiện công tác lập kế hoạch chi thường xuyên ngân sách nhà nước
tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Cơng an ...............................................81
4.2.2. Hồn thiện cơng tác tổ chức thực hiện dự tốn thu chi........................83
4.2.3. Nâng cao trình độ đội ngũ làm cơng tác Tài chính kế tốn. .................85
4.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá ............................................86
4.2.5. Xây dựng hệ thống định mức, tiêu chuẩn chi tiêu nội bộ hợp lý. .........87
4.2.6. Ứng dụng Công nghệ thông tin vào cơng tác quản lý tài chính............87
4.2.7. Tăng cường sự phối hợp giữa các bộ phận trong quản lý tài chính ......88
KẾT LUẬN ..............................................................................................90
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................91
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
Nguyên nghĩa
Từ viết
tắt
1
BCA
Bộ Công an
2
BHYT
Bảo hiểm y tế
3
CAND
Công an nhân dân
4
CBNV
Cán bộ nhân viên
5
NSNN
Ngân sách nhà nước
6
YDHCT
Y
dược
truyền
i
học
cổ
DANH MỤC BẢNG
TT
Bảng
Nội dung
1
Bảng 3.1
2
Bảng 3.2
3
Bảng 3.3 Hoạt động chi của Bệnh viện từ năm 2016 – 2018
4
Bảng 3.4
5
Bảng 3.5 Tình hình chấp hành dự tốn từ năm 2016-2018
62
6
Bảng 3.6 Tỷ lệ chấp hành dự tóan từ năm 2016 – 2018
63
7
Bảng 3.7
Tình hình phân cơng cán bộ quản lý Tài chính tại
Bệnh viện.
Tình hình lập dự tốn chi thường xun NSNN từ
năm 2016 - 2018
Tỷ lệ hoạt động chi của Bệnh viện từ năm 2016 –
Trang
45
54
57
60
2018
Bảng so sánh giữa dự toán và thực hiện chi NSNN
giai đoạn 2016-2018
ii
65
DANH MỤC SƠ ĐỒ
TT
Sơ đồ
1
Sơ đồ 1.1
2
Sơ đồ 3.1
3
Sơ đồ 3.2
4
Sơ đồ 3.3
5
Sơ đồ 3.4
Nội dung
Trang
Quy trình quản lý chi thường xuyên tại cơ sở y tế
19
công lập
Ban giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền – Bộ Công
43
an
Cơ cấu tổ chức của Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ
44
công an
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên
46
NSNN
55
Dự toán chi thường xuyên năm 2018
iii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trong điều kiện nền kinh tế nước ta cịn nhiều khó khăn do ảnh hưởng
tiêu cực của hậu khủng hoảng kinh tế thế giới, thu ngân sách bị hạn chế, bội
chi thường xuyên ngân sách nhà nước quá lớn trong khi nhu cầu về nguồn lực
để đáp ứng các nhiệm vụ chi thường xuyên của NSNN đặt ra ngày càng
nhiều. Nhiệm vụ chủ yếu của chi thường xuyên NSNN là duy trì hoạt động
của các cơ quan Nhà nước, an ninh, quốc phòng, các hoạt động sự nghiệp y
tế, giáo dục, văn hóa, xã hội, thơng tin thể thao, khoa học công nghệ, kinh tế
và đảm bảo an ninh xã hội….nhằm thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và phát triển
đất nước. Chính vì thế, việc quản lý chặt chẽ các khoản chi nhằm đảm bảo tiết
kiệm, hiệu quả là hết sức quan trọng trong giai đoạn hiện nay.
Với nhiệm vụ quan trọng đó, trong những năm qua các cơ quan, đơn vị
sử dụng NSNN đã chủ động triển khai quyết liệt các giải pháp để ổn định kinh
tế, tích cực xây dựng khuôn khổ hành lang pháp lý, phân định trách nhiệm
giữa các ban ngành về quản lý chi NSNN nói chung và chi thường xuyên nói
riêng. Cải cách thủ tục hành chính, cơng khai minh bạch các quy trình nghiệp
vụ; hồn thiện nhiều cơ chế, chính sách trong việc phân bổ và giám sát q
trình thực hiện dự tốn chi thường xuyên. Tuy nhiên, trong quá trình lập, chấp
hành, quyết tốn chi thường xun cịn nhiều vấn đề bất cập. Dự toán chưa
gắn kết chặt chẽ với nhiệm vụ của đơn vị, phân bổ ngân sách chưa được chú
trọng đúng mức, thiếu hệ thống các tiêu chí thích hợp để xác định thứ tự ưu
tiên trong phân bổ ngân sách. Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi thường xuyên
còn lạc hậu, chưa phù hợp với hồn cảnh thực tế. Cơng tác quản lý cịn chưa
chặt chẽ, thanh quyết tốn chưa nghiêm, tiêu cực, tình trạng lãng phí NSNN
cịn khá phổ biến….
1
Trong những năm qua, nhằm thực hiện tự chủ tài chính, chính sách xã
hội hóa các hoạt động y tế và cơng tác quản lý tài chính theo Nghị định số
16/2015/NĐ-CP của Chính phủ, các đơn vị sự nghiệp y tế đã có rất nhiều cố
gắng và những chuyển biến tích cực trong cơng tác quản lý tài chính của
mình, kéo theo đó là chất lượng phục vụ cũng được tăng lên đáp ứng được
phần lớn nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Tuy nhiên, qua thực tế khảo
sát cho thấy, công tác quản lý chi thường xuyên tại các bệnh viện y tế cơng
lập cịn một số hạn chế trong việc quản lý chi thường xuyên NSNN dẫn tới
lãng phí. Những hạn chế đó địi hỏi phải có biện pháp khắc phục để hồn
thiện hơn nữa cơng tác quản lý chi thường xuyên của bệnh viện, phù hợp với
cơ chế tự chủ tài chính như hiện nay.
Bệnh viện Y học cổ truyền – Bộ Công an là Bệnh viện công lập nằm
trong hệ thống Y tế của Bộ Công an nhân dân, bên cạnh những kết quả đạt
được Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an cũng cịn một số hạn chế như:
Cơng tác lập dự toán chi NSNN chưa được lãnh đạo đơn vị thật sự quan tâm,
dẫn đến tình trạng kế hoạch lập khơng sát với thực tế; công tác kiểm tra, công
tác quyết tốn thực hiện cịn chậm,….Những hạn chế này đang lặp đi lặp lại
trong những năm gần đây và chưa có hướng giải quyết. Vì vậy, cần có một đề
tài tập trung nghiên cứu làm rõ luận cứ, phương thức quản lý cũng như thực
tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ
Công an là rất cần thiết nhằm giảm thiểu những hạn chế đang tồn tại và đưa
việc quản lý chi thường xuyên NSNN của Bệnh viện lên một cách hiệu quả,
tự chủ theo đúng mục tiêu của Nhà nước đề ra.
Xuất phát từ lý do trên và nhận thức được tầm quan trọng của quản lý
NSNN trong hoạt động chi thường xuyên tại các bệnh viện công lập, tác giả
chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý chi thường xuyên Ngân sách nhà nước tại
Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an” với mong muốn tổng hợp, phân
2
tích, khái qt hóa, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại
Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an trong giai đoạn 2016 - 2018, từ đó
đề ra những giải pháp quản lý chi NSNN một cách hữu hiệu, có khả năng thực
thi, giúp cho Bệnh viện phát triển ngày một lớn mạnh, đáp ứng ngày càng tốt
hơn các yêu cầu của thực tiễn và nhiệm vụ được giao.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1 Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hóa lý thuyết và phân tích thực trạng về quản lý
chi thường xuyên NSNN tại các cơ sở y tế công lập, luận văn đề xuất các giải
pháp cơ bản nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi thường xun NSNN tại
Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an vừa đảm bảo mục tiêu, phương
hướng phát triển, vừa đảm bảo tính tiết kiệm và hiệu quả.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi NSNN ở các
cơ sở khám chữa bệnh cơng lập.
+ Phân tích thực trạng tình hình quản lý chi thường xuyên NSNN tại
Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an; chỉ ra mặt mạnh và hạn chế, cùng
tìm ra nguyên nhân, những thuận lợi và khó khăn để việc quản lý chi NSNN
đạt hiệu quả và tiết kiệm nhất.
+ Đề xuất phương hướng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi
NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là các vấn đề liên quan đến hoạt động quản lý chi
thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an.
3.2 Phạm vi nghiên cứu:
Quản lý chi thường xuyên NSNN là vấn đề rộng. Do khn khổ luận
văn có hạn, thời gian tiến hành nghiên cứu không nhiều nên việc nghiên cứu
3
chủ yếu tập trung làm rõ những nội dung cơ bản của quản lý chi thường
xuyên ngân sách do Nhà Nước cấp, với chủ thể Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ Công an.
+ Phạm vi không gian: tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ Công an giai
đoạn 2016-2018.
+ Phạm vi thời gian: nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2016 – 2018;
đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN cho giai đoạn 2020 – 2025.
+ Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu lý luận, cơ sở thực tiễn
và thực trạng quản lý chi thường xuyên của bệnh viện Y học cổ truyền – bộ
Công an, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý chi thường xuyên.
Từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện đổi mới quản lý chi thường xuyên tại
bệnh viện Y học cổ truyền – bộ Cơng an.
4. Kết cấu luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm bốn chương.
Chương 1: Tổng quan nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi
thường xuyên ngân sách nhà nước tại cơ sở y tế công lập.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học
cổ truyền - Bộ Công an.
Chương 4: Giải pháp quản lý chi thường xuyên NSNN tại Bệnh viện Y học
cổ truyền - Bộ Công an.
4
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ
QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI CƠ
SỞ Y TẾ CƠNG LẬP
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Chi NSNN đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong ổn định tăng trưởng
kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. Nó càng quan trọng hơn khi nguồn
NSNN đang thiếu hụt đòi hỏi việc sử dụng nguồn kinh phí thường xuyên cho
các khoản chi phải tiết kiệm, hiệu quả và thiết thực.
Quản lý NSNN là nội dung trọng yếu của quản lý tài chính do Nhà
nước điều hành và là một mặt của quản lý kinh tế - xã hội quan trọng. Đây là
chủ đề được quan tâm và có nhiều nghiên cứu khá sâu rộng. Các nhà nghiên
cứu lĩnh vực quản lý chi NSNN nói chung và quản lý chi NSNN cho các bệnh
viện cơng nói riêng cũng chứng minh rằng việc quản lý chi NSNN không hiệu
quả sẽ dẫn đến nền kinh tế bất ổn.
Ở Việt Nam cho đến nay, cịn rất ít cơng trình nghiên cứu thuần túy lý
thuyết viết về quản lý chi NSNN. Đa phần các nghiên cứu đi sâu vào phân
tích chính sách hoặc mơ tả thực trạng quản lý NSNN.Vì thế, trong khn khổ
luận văn này chỉ tổng quan tình hình nghiên cứu về thực trạng quản lý chi
NSNN ở Việt Nam nói chung và quản lý chi NSNN nói riêng ở một số bệnh
viện công.
Thứ nhất là những nghiên cứu chung về quản lý chi NSNN.
Luận văn Thạc sĩ - Học viện Tài chính “Hồn thiện cơ chế chi NSNN
cho việc cung ứng hàng hố cơng cộng ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn
Ngọc Hải (2012). Luận văn đã hệ thống hoá và làm rõ các vấn đề lý luận về
5
hàng hố cơng cộng; vai trị của Nhà nước đối với việc cung ứng hàng hố
cơng cộng và phương thức tổ chức cung ứng. Khẳng định tính tất yếu của việc
sử dụng công cụ chi NSNN cho việc cung ứng hàng hố cơng cộng. Đây
chính là cơ sở thực tiễn quan trọng để đề ra các giải pháp hoàn thiện cơ chế
quản lý chi NSNN cho việc cung ứng hàng hóa cơng cộng.
Sách chun khảo: “Quản lý chi tiêu cơng ở Việt Nam - Thực trạng và
giải pháp” của tác giả Dương Thị Bình Minh. Cuốn sách đã hệ thống hóa các
vấn đề lý luận về quản lý chi tiêu cơng và tiến hành phân tích thực trạng quản
lý chi NSNN ở Việt Nam giai đoạn 1991-2004, chỉ rõ những thành công, hạn
chế và nguyên nhân. Tác giả cũng đề xuất một số giải pháp đổi mới chi tiêu
công cho giai đoạn 2006-2010 như tăng cường tính minh bạch, nâng cao trách
nhiệm giải trình, nâng cao hiệu quả chi tiêu công...
Luận án Tiến sỹ Kinh tế: “Đổi mới quản lý chi NSNN trong điều kiện
kinh tế thị trường ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Minh. Trong cơng
trình nghiên cứu này, tác giả đã làm rõ một số vấn đề lý luận về quản lý chi
NSNN phù hợp với kinh tế thị trường, các vấn đề về phân cấp quản lý kinh tế
và phân cấp quản lý NSNN, cơ chế quản lý chi NSNN, sự cần thiết phải đổi
mới quản lý chi NSNN ở Việt Nam giai đoạn 2001-2010. Đặc biệt, Luận án
nhấn mạnh vai trò của chi NSNN khơng chỉ như phương tiện tài chính bảo
đảm cho hoạt động của bộ máy Nhà nước, mà cịn là cơng cụ điều tiết vĩ mơ.
Tác giả cũng trình bày khái quát thực trạng quản lý chi Ngân sách ở Việt Nam
theo yếu tố đầu vào kết hợp với quản lý chi theo chương trình mục tiêu, dự
án, một phần theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ chi tiêu ngắn hạn. Luận án
tiếp tục đề xuất 5 nhóm giải pháp đổi mới quản lý chi NSNN, nhấn mạnh giải
pháp đẩy mạnh triển khai thực hiện quản lý NSNN theo kết quả đầu ra.
Trên diễn đàn lý luận cũng xuất hiện một số bài viết đăng trên các Tạp
chí nghiên cứu về vấn đề liên quan đến quản lý chi NSNN như:
6
- Bài viết: “Public Spending-Major Principles and Facts of Vietnam –
Chi tiêu công – Những nguyên tắc chủ yếu và thực tiễn ở Việt Nam” của tác
giả Đinh Thị Nga đăng trên Vietnam Economic Review. Bài viết đã nêu rõ 3
nguyên tắc chi tiêu công trong điều hành chi NSNN là: Tơn trọng kỷ luật tài
chính tổng thể, phân bổ nguồn lực tài chính theo những ưu tiên chiến lược và
đảm bảo hiệu quả chi tiêu công. Đồng thời tác giả cũng phân tích thực trạng
thực hiện các nguyên tắc này ở Việt Nam giai đoạn 2005-2010, kiến nghị một
số giải pháp để thực hiện các nguyên tắc này.
- Vietnam's State Budget Revenues and Expenditures-Scale Analysis and
Recommendations to the Legal Framework (2013) - Thu chi Ngân sách Nhà
nướcViệt Nam:Phân tích quy mô và khuyến nghị đối với khuôn khổ pháp lý
của tác giả Phạm Xuân Hoan và Hoàng Quốc Tùng. Bài viết chỉ rõ một số tồn
tại trong thu, chi NSNN Việt Nam trước năm 2013, thực tế quy mô chi NSNN
lớn hơn nhiều so với con số công bố cơng khai vì nhiều khoản thu – chi
khơng phản ánh theo đúng quy định của pháp luật. Các tác giả đưa ra khuyến
nghị Việt Nam nên cải cách theo hướng giảm dần quy mô chi NSNN.
- Hai bài viết: “Nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công ở Việt Nam hiện
nay”của tác giả Nguyễn Thế và “Tăng cường hiệu quả chi tiêu Ngân sách ở
Việt Nam” của cùng tác giả Nguyễn Thúy Nguyệt đã đưa ra các bằng chứng
cho thấy, hiệu quả chi tiêu NSNN công ở Việt Nam khá thấp và kiến nghị một
số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả chi tiêu công của Việt Nam trong
các thời gian tiếp theo.
Thứ hai, những nghiên cứu về quản lý chi thường xuyên NSNN trong
các Bệnh viện công lập.
- Luận án Tiến sỹ kinh tế “Đổi mới cơ chế quản lý tài chính các bệnh
viện cơng ở Việt nam” (2017) của tác giả Phạm Thị Thanh Hương. Luận án
đã hệ thống hóa và làm rõ thêm các vấn đề lý luận về quản lý NSNN và định
7
hướng quản lý NSNN tại các bệnh viện công ở Việt Nam từ đó có những giải
pháp phù hợp, hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN; xác định cơ
chế quản lý tài chính quyết định đến tồn bộ cơng tác quản lý tài chính tại
bệnh viện cơng. Nghiên cứu đã phân tích và rút ra bài học kinh nghiệm từ
thực tiễn của cơ chế quản lý tài chính các Bệnh viện cơng ở một số nước trên
thế giới, từ đó vận dụng vào Việt nam.Thơng qua nghiên cứu và các lý luận
thực tiễn, tác giả đã đưa ra quan điểm và mục tiêu đổi mới cơ chế quản lý tài
chính các bệnh viện cơng. Xác định quan điểm đổi mới cơ chế quản lý tài
chính phải có lộ trình cụ thể và có sự đồng bộ với cơ chế chính sách liên
quan.Tạo điều kiện thuận lợi cho cơng tác quản lý tài chính tại các bệnh viện
cơng hiệu quả hơn.
- Luận văn Thạc sỹ Kinh tế, trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia
Hà Nội “Quản lý chi NSNN cho các cơ sở khám chữa bệnh thuộc sở y tế trên
địa bàn Hà Nội” của tác giả Vương Thị Hải Anh (2016). Nghiên cứu đã hệ
thống hóa lý luận về chi NSNN và quản lý chi NSNN tại cơ sở y tế công lập,
chỉ ra được thực trạng quản lý chi NSNN tại các cơ sở khám chữa bệnh thuộc
Sở Y tế Hà Nội. Từ đó đưa ra các giải pháp đồng bộ giúp cơ quan chính
quyền và các cơ quan tham mưu trên địa bàn Thành phố Hà Nội thay đổi tư
duy, nhận thức áp dụng đồng bộ các giải pháp để đạt hiệu quả tốt hơn trong
việc quản lý chi NSNN tại các cơ sở khám chữa bệnh trên địa bàn TP Hà Nội.
- Luận văn Thạc sỹ Trường Đại học Kinh Tế và Quản trị kinh doanh Đại học Thái Nguyên "Tăng cường quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa
huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương" của tác giả Đỗ Thị Thành (2015). Nghiên
cứu trình bày nội dung quy chế quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp; quan
tâm đến hồn thiện quy chế quản lý tài chính của các Bệnh viện công. Tác giả
đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa huyện
Gia Lộc tỉnh Hải Dương nhằm làm rõ những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý
8
tàichính; trên cơ sở đó tác giả đưa ra đề xuất một số giải pháp nhằm hồn
thiện cơng tác quản lý tài chính tại Bệnh viện huyện Gia Lộc trong những
năm tới.
1.1.2. Nhận xét chung về các cơng trình nghiên cứu.
Hầu hết các cơng trình nghiên cứu trong nước về quản lý chi NSNN
đều đề cập đến khuôn khổ lý thuyết và pháp lý hiện có về quản lý chi NSNN,
sử dụng khn khổ lý thuyết – pháp lý đó để phân tích thực trạng chi NSNN ở
Việt Nam ở các khía cạnh khác nhau. Từ đó, chỉ rõ những hạn chế, nguyên
nhân để đề xuất giải pháp đổi mới quản lý chi NSNN theo hướng phù hợp với
điều kiện thực tế, hội nhập và phát triển. Các tác giả cũng đề cao vai trò của
Luật NSNN và đưa ra những yêu cầu trong điều hành quản lý chi NS như:
hoàn thiện khung khổ pháp lý quản lý chi NSNN; cải thiện tính minh bạch
trong q trình chi NSNN; Nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực; Đổi mới cơ
cấu chi và tăng cường hoạt động kiểm soát chi....
Những kết quả nghiên cứu trên có những giá trị nhất định làm cơ sở
cho việc đổi mới và hồn thiện cơng tác quản lý tài chính nói chung và quản
lý chi NSNN đối với cơ sở y tế cơng lập nói riêng. Tuy nhiên các cơng trình
nghiên cứu khoa học mới chỉ đưa ra các giải pháp chung và các giải pháp cho
đơn vị cụ thể, chưa có giải pháp thực tế có thể áp dụng đối với cơng tác quản
lý tài chính các đơn vị thuộc lực lượng an ninh quốc phịng, đặc biệt là các cơ
sở y tế cơng lập thuộc khối y tế Công an nhân dân cụ thể là Bệnh viện Y học
cổ truyền - Bộ Công an.
Trên cơ sở thừa kế kết quả đạt được từ các cơng trình nghiên cứu trước
đó, tác giả đi sâu nghiên cứu quản lý chi NSNN thơng qua q trình lập dự
toán, quyết toán và kiểm soát chi NSNN tại Bệnh viện Y học cổ truyền - Bộ
Công an. Nghiên cứu tiếp thu và kế thừa có chọn lọc những kết quả nghiên
cứu đã cơng bố có liên quan để phục vụ cho mục đích nghiên cứu của mình.
9
1.2. Lý luận chung về Quản lý chi thường xuyên NSNN tại cơ sở y tế công lập
1.2.1. Khái quát về chi thường xuyên NSNN
1.2.1.1. Khái niệm về chi thường xuyên NSNN
Ngân sách nhà nước
Trong lịch sử, thuật ngữ NSNN xuất hiện khi phương thức sản xuất tư
bản chủ nghĩa ra đời, nghĩa là khi nền sản xuất xã hội đã phát triển đến một
giai đoạn nhất định. Sự xuất hiện của phạm trù NSNN gắn với sự xuất hiện
của nền kinh tế hàng hóa và nhà nước. Chính vì vậy NSNN vừa là một phạm
trù kinh tế, vừa mang bản chất chính trị. Từ khi xuất hiện đến nay, khái niệm
về NSNN vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau.
Theo Philip.E.Taylor: “Ngân sách nhà nước là chương trình tài chính
chủ yếu của Chính phủ, tập trung các dữ liệu thu và chi trong khoảng thời
gian tài khóa bao hàm các chương trình hoạt động phải thực hiện và phương
tiện tài trợ cho các hoạt động ấy ” [11.tr.8]
Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được
dự toán và thực hiện trong khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước
có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện chức năng nhiệm vụ của nhà
nước (Điều 4 Luật NSNN năm 2015)
Tóm lại, NSNN là công cụ được Nhà nước sử dụng để động viên, phân
phối nguồn lực tài chính quốc gia, nhằm duy trì sự hoạt động của bộ máy nhà
nước và đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ về kinh tế - xã hội.
Chi ngân sách nhà nước
Là quá trình Nhà nước phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà
nước theo những nguyên tắc nhất định cho việc thực hiện các nhiệm vụ của
nhà nước.
Do vậy chi ngân sách nhà nước là những việc cụ thể không chỉ dừng lại
trên các định hướng mà phải phân bổ từng mục tiêu, từng hoạt động và từng
công việc thuộc chức năng của nhà nước.
10
Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã
hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước;
chi trả nợ của nhà nước; chi viện trợ (Điều 2 Luật ngân sách nhà nước 2002)
Theo quy định tại khoản 2, Điều 5 của luật NSNN năm 2002, chi NSNN
chỉ được thực hiện khi có đủ các điều kiện sau:
+ Đã có trong dự tốn ngân sách được giao, trừ trường hợp quy định
của luật;
+ Đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quy định.
+ Đã được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách hoặc người được ủy
quyền quyết định chi NSNN.
Chi thường xuyên NSNN
Chi thường xuyên NSNN là quá trình phân phối, sử dụng vốn NSNN
để đáp ứng cho các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ của
Nhà nước về lập pháp, hành pháp, tư pháp và một số dịch vụ công khác mà
nhà nước vẫn phải cung ứng; (Điều 4 Luật NSNN năm 2015)
Chi thường xuyên NSNN tại một cơ sở y tế công lập là quá trình phân
phối sử dụng một phần vốn tiền tệ của đơn vị để chi trả thường xuyên cho
việc duy trì, phát triển theo ngun tắc khơng hồn trả trực tiếp, là quá trình
phân phối, sử dụng nguồn lực tài chính của NSNN nhằm trang trải những nhu
cầu của cơ sở y tế cơng lập, qua đó thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước ở
các hoạt động sự nghiệp khám chữa bệnh và các hoạt động sự nghiệp khác.
Hay nói một cách đơn giản hơn, chi thường xuyên cho bệnh viện là khoản chi
nhằm đảm bảo cho các cơ sở khám chữa bệnh hoạt động bình thường và thực
hiện chức năng, nhiệm vụ của mình.
Chi thường xuyên NSNN là một bộ phận của chi NSNN, nó phản ánh
quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN để thực hiện các nhiệm vụ chi
11
thường xuyên về quản lý kinh tế xã hội của Nhà nước bao gồm các khoản chi
thanh toán cho cá nhân; chi hàng hóa dịch vụ; chi trả lãi tiền vay và các lệ phí
liên quan đến các khoản vay; các khoản chi khác phát sinh thường xuyên của
Nhà nước.
Chi thường xuyên là nhiệm vụ chi của NSNN nhằm đảm bảo hoạt động
của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, hỗ trợ hoạt
động của các tổ chức khác và thực hiện nhiệm vụ thường xuyên của nhà nước
về phát triển kinh tế - xã hội đảm bảo Quốc phòng – An ninh (Điều 4, Luật
NSNN năm 2015)
1.2.1.2. Đặc điểm chi thường xuyên NSNN
Chi thường xuyên NSNN có một số đặc điểm cơ bản như sau:
Một là, chủ yếu các khoản chi thường xun từ NSNN đều mang tính
ổn định và có tính chu kỳ trong một khoảng thời gian nhất định đã được dự
trù hàng tháng, hàng quý, hàng năm trước đó.
Hai là, các khoản chi thường xuyên phần lớn nhằm mục đích tiêu dùng,
đảm bảo hoạt động thường xuyên, liên tục của các cấp chính quyền. Hầu hết
các khoản chi thường xuyên nhằm trang trải cho các nhu cầu về quản lý hành
chính, hoạt động sự nghiệp, về an ninh quốc phịng, trật tự an tồn xã hội và
các hoạt động xã hội khác. Các hoạt động này hầu như không trực tiếp tạo ra
của cải vật chất mà đảm bảo để duy trì hoạt động của bộ máy. Tuy nhiên,
những khoản chi thường xuyên có tác dụng quan trọng đối với phát triển kinh
tế vì nó tạo ra một mơi trường kinh tế ổn định, nâng cao chất lượng lao động
thông qua các khoản chi cho giáo dục - đào tạo.
Ba là, phạm vi và mức độ chi thường xuyên NSNN gắn liền với cơ cấu
tổ chức bộ máy Nhà nước và việc thực hiện các chính sách kinh tế, chính trị,
xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ.1
1
Giáo trinh Quản lý nhà nước về kinh tế, 2018, NXB Đại học kinh tế quốc dân
12
1.2.1.3. Nguyên tắc chi thường xuyên NSNN
Hoạt động chi NSNN là một hoạt động của ngân sách Nhà nước. Chính
vì vậy chi NSNN phải tuân thủ nguyên tắc chung của quản lý NSNN. Luật
NSNN quy định: NSNN được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung
dân chủ, công khai, có phân cơng trách nhiệm gắn với quyền hạn, phân cấp
quản lý giữa các ngành, các cấp. Trên cơ sở nguyên tắc chung đó, các quy
phạm pháp luật trong các văn bản pháp luật quy định về chi NSNN còn thể
hiện những tư tưởng mang tính chất chỉ đạo của Nhà nước, đặt ra phương
châm và mục đích của hoạt động chi NSNN. Các nguyên tắc đó bao gồm:
Nguyên tắc cân bằng thu, chi; Nguyên tắc chi theo kế hoạch và đúng mục
đích; Nguyên tắc tăng cường thu và tiết kiệm chi.
Nguyên tắc cân bằng thu, chi: Mối tương quan giữa hoạt động thu, chi
NSNN tác động trực tiếp tới tình trạng NSNN và tồn xã hội. Bởi vậy, trong
quản lý NSNN, cân bằng giữa thu và chi NSNN là một trong những nguyên
tắc quan trọng trong chi NSNN. Nguyên tắc này cần phải được quán triệt
trong toàn bộ quá trình ngân sách, đặc biệt là khâu chấp hành ngân sách. Theo
nguyên tắc này, các khoản thu, chi thể hiện trong dự tốn NSNN phải đảm
bảo tính cân đối. Các khoản chi chỉ được xây dựng trên cơ sở nguồn thu đã
được xác định. Ngược lại, các nguồn thu cho NSNN sẽ nhằm đáp ứng cho
nhu cầu chi tiêu đã được hoạch định. NSNN sẽ được cân bằng theo cách xác
định tổng số thu từ thuế, phí, lệ phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên
của ngân sách và góp phần tích lũy ngày càng cao để phục vụ cho nhu cầu chi
đầu tư phát triển. Trường hợp NSNN bội chi, số bội chi phải nhỏ hơn số c hi
đầu tư phát triển, tạo điều kiện tiến đến cân bằng NSNN. Trên thực tế, đôi khi
khả năng nguồn thu bị hạn chế và tăng chậm trong khi các khoản chi lại tăng
nhanh hơn nên tình trạng bội chi ngân sách ln có thể xảy ra. Để xử lý bội
chi NSNN, một trong những giải pháp là đi vay trong hoặc ngoài nước. Trong
13
trường hợp này, việc sử dụng nguồn vay để bù đắp bội chi chỉ nhằm mục đích
đầu tư phát triển nhằm đảm bảo khả năng chi trả nợ của Nhà nước, mà tuyệt
đối không được sử dụng các khoản vay để thực hiện những khoản chi mang
tính chất tiêu dùng.
Nguyên tắc chi theo kế hoạch và đúng mục đích: Tính kế hoạch của
NSNN đòi hỏi hoạt động thu chi NSNN đều phải dựa trên cơ sở kế hoạch. Sự
thiếu ăn khớp giữa thu, chi NSNN đều tạo ra những khó khăn cho hoạt động
quản lý NSNN và hạn chế hiệu quả trong thực tế. Do đó, để bảo đảm sự ăn
khớp giữa thu và chi NSNN đòi hỏi chúng phải được thực hiện theo kế hoạch.
Nguyên tắc tiết kiệm chi và tăng cường thu: Trong cơ chế thị trường
việc nhà nước cắt bỏ một vài khoản chi tiêu không đồng nghĩa với việc gánh
nặng chi tiêu của NSNN sẽ được giảm bớt. Trong điều kiện kinh tế của nước
ta nguồn thu NSNN hạn hẹp, nhu cầu chi tiêu rất lớn, chỉ có tiết kiệm chi mới
có thể đủ nguồn tài chính trang trải được các nhu cầu cấp bách. Qúa trình
hoạch định chính sách, hình thành và thực hiện NSNN cũng không thể dự liệu
trước được từ đầu năm. Thêm vào đó, các thơng tin để xây dựng kế hoạch
ngân sách khơng đủ mức chính xác cần thiết, nên mặc dù trong các dự toán
NSNN hàng năm, người ta đã ln bố trí một khoản dự phịng khoảng 2 – 5%
tổng số dự tốn chi NSNN, nhưng số dự phịng trên cũng khơng thể bảo đảm
cho q trình điều hành NSNN. Vì vậy, tiết kiệm chi và đẩy mạnh thu là một
trong 3 nguyên tắc phải được quán triệt ngay từ đầu khi bắt đầu một chu trình
ngân sách. Tiết kiệm chi không phải đơn thuần là cắt bỏ các khoản chi NSNN
một cách tùy tiện, mà là chi tiêu đúng theo các định mức, đúng tiêu chuẩn và
đúng chế độ mà Nhà nước quy định cho từ đơn vị sử dụng ngân sách, cơ quan
có lập dự tốn thu chi.
1.2.1.4. Nội dung chi thường xuyên NSNN.
Nội dung chi thường xuyên NSNN được phân biệt theo lĩnh vực, đối
tượng và tính chất chi tiêu. Cụ thể như sau:
14
Theo lĩnh vực chi, chi thường xuyên NSNN bao gồm 12 nội dung chi
theo luật định, cụ thể như sau:
- Các hoạt động sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo, Y tế, Văn hóa – xã hội,
Văn học nghệ thuật, Thể dục thể thao, Khoa học - công nghệ và các sự nghiệp
xã hội khác;
- Các hoạt động sự nghiệp kinh tế;
- Quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội;
- Hoạt động của các cơ quan Nhà nước;
- Hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam;
- Hoạt động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Lao
động Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến
binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam;
- Trợ giá theo chính sách của Nhà nước;
- Phần chi thường xuyên thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia, dự
án Nhà nước;
- Hỗ trợ quỹ bảo hiểm xã hội;
- Trợ cấp cho các đối tượng chính sách xã hội;
- Hỗ trợ cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội,
tổ chức xã hội - nghề nghiệp;
- Các khoản chi thường xuyên khác theo quy định của pháp luật.
Theo đối tượng chi trả, chi thường xuyên NSNN bao gồm các nội dung
chủ yếu sau:
- Các khoản chi cho con người thuộc khu vực Hành chính - sự nghiệp
như: tiền lương, tiền cơng, phụ cấp, học bổng cho học sinh và sinh viên v.v..
- Các khoản chi về hàng hoá, dịch vụ tại các cơ quan nhà nước như:
văn phòng phẩm, sách, báo, dịch vụ viễn thơng, điện, nước, cơng tác phí, chi
phí hội nghị v.v..
15
