THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÂN TÍCH CƠ BẢN TRONG ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÂN TÍCH
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÂN TÍCH


CƠ BẢN TRONG ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TẠI
CƠ BẢN TRONG ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TẠI


VIỆT NAM
VIỆT NAM
2.1. Khái quát về TTCK Việt Nam
2.1.1. TTCK một số nước trên thế giới
2.1.1.1. TTCK Mỹ
TTCK Mỹ có lịch sử phát triển lâu dài và đã đạt đến trình độ cao về mọi
mặt, từ hệ thống luật chứng khoán đến hệ thống giao dịch chứng khoán và đặc
biệt đã xây dựng được cơ quan quản lý nhà nước mạnh. Chính vì vậy, mô hình
TTCK Mỹ đã được nhiều nước học tập, áp dụng và sửa đổi cho phù hợp với
thực trạng, điều kiện kinh tế của từng nước. TTCK Mỹ xuất hiện từ năm 1792
và đến năm 1800 đánh dấu sự ra đời SGD chứng khoán đầu tiên, tiếp theo đó là
hàng loạt các SGD chứng khoán được hình thành trên khắp nước Mỹ.
SGD chứng khoán New York (NYSE) là SGD lớn nhất và lâu đời nhất
nước Mỹ. Năm 2000, hệ thống giao dịch của Sở được hoàn thiện hơn bằng sự
thay đổi của cách yết giá (yết giá dạng thập phân thay cho dạng phân số).
SGD chứng khoán Mỹ (AMEX) là TTCK tập trung lớn thứ hai ở Mỹ và
hiện có hơn 1/5 số chứng khoán của Mỹ được mua bán trên thị trường này.
Cũng tương tự như SGD chứng khoán New York, AMEX hoạt động theo hệ
thống đấu giá mở và các chuyên gia trên thị trường đóng vai trò quan trọng.
Bên cạnh các TTCK tập trung là các SGD (hiện có khoảng 14 SGD
chứng khoán khác nhau), tại Mỹ còn có TTCK phi tập trung (OTC) rất phát
triển mà tiêu biểu là thị trường Nasdaq. Thị trường OTC qua mạng máy tính
Nasdaq được thành lập từ năm 1971, là bộ phận lớn nhất của thị trường thứ cấp

Mỹ xét về số lượng chứng khoán giao dịch trên thị trường với trên 15000 chứng
khoán, chứng khoán giao dịch trên thị trường này chiếm đa số là của các công
ty thuộc ngành công nghệ thông tin và các công ty vừa và nhỏ. Thị trường được
vận hành bởi một hệ thống các nhà tạo lập thị trường và các nhà môi giới, có
khoảng 600 nhà tạo lập thị trường hoạt động tích cực trên Nasdaq và trung bình
mỗi nhà tạo lập thị trường đảm nhiệm 8 loại cổ phiếu. Thị trường Nasdaq hiện
nay đã được nối mạng toàn cầu với nhiều thị trường OTC khác trên thế giới.
2.1.1.2. TTCK Nhật Bản
Ở Nhật Bản, TTCK đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thu hút
vốn dài hạn cho Chính phủ và các công ty. Nói đến TTCK Nhật Bản, trước hết
phải kể đến SGD chứng khoán Tokyo (TSE), đây là thị trường ra đời sớm nhất
và là thị trường lớn nhất tại Nhật Bản về số lượng chứng khoán đang lưu hành,
là SGD lớn thứ hai trên thế giới về doanh số bán, chỉ sau NYSE. SGD chứng
khoán Tokyo được hình thành vào cuối năm 1878, những năm 1943 – 1945,
SGD này bị đóng cửa do ảnh hưởng của chiến tranh thế giới thứ II. Năm 1948,
Luật chứng khoán và giao dịch chứng khoán được ban hành và SGD chứng
khoán Tokyo được mở cửa hoạt động trở lại vào năm 1949. Đến nay, SGD
chứng khoán Tokyo đã trở thành một định chế tài chính quan trọng trong hệ
thống kinh tế của Nhật Bản. Sau khi đưa hệ thống giao dịch bằng máy tính
chính thức đi vào hoạt động (ngày 18/03/1991). Hiện nay, các cổ phiếu trên TSE
vẫn được giao dịch theo hai phương thức khác nhau: giao dịch tại sàn và thông
qua hệ thống máy tính. Trên TSE, hầu hết các giao dịch mua bán chứng khoán
được thanh toán vào ngày làm việc thứ ba sau ngày giao dịch (T+3).
Hiện nay, Nhật Bản có 8 SGD chứng khoán, bên cạnh các SGD chứng
khoán là các TTCK phi tập trung (OTC), tiêu biểu là thị trường Jasdaq và thị
trường J – net.
Thị trường Jasdaq, hoạt động từ năm 1991 trên cơ sở phát triển thị trường
OTC truyền thống hoạt động từ tháng 2/1963. Thị trường J – net mới được đưa
vào hoạt động từ tháng 5/2000, chịu sự quản lý trực tiếp của SGD chứng khoán
Osaka, được tổ chức dành cho các chứng khoán không được niêm yết trên SGD

nhằm đáp ứng yêu cầu tiết kiệm thời gian và chi phí cho các đối tượng tham gia
thị trường, hoạt động theo phương thức thương lượng giá. Thành viên của SGD
Osaka, người đầu tư và trung tâm quản lý được trực tiếp nối mạng với nhau
thông qua một mạng điện tử đa tầng, tạo điều kiện chia sẻ thông tin thị trường
một cách dễ dàng.
2.1.1.3. TTCK Thái Lan
TTCK Thái Lan là một trong những TTCK phát triển nhanh nhất ở khu
vực châu Á. TTCK Thái Lan ban đầu được các công ty tư nhân thành lập (tháng
7/1962), đến năm 1992, Uỷ ban chứng khoán, cơ quan quản lý trực tiếp TTCK
Thái Lan mới được thành lập. Tại Thái Lan, các CTCK muốn trở thành thành
viên của SGD chứng khoán thì phải được Bộ tài chính đồng ý. Các thành viên
phải có khả năng tài chính lành mạnh, có khả năng thực hiện các giao dịch
chứng khoán và có kinh nghiệm trong các hoạt động giao dịch đó. TTCK Thái
Lan cũng là nơi điển hình của việc sử dụng hệ thống vi tính hoàn toàn tự động.
Với hệ thống giao dịch tự động này, SGD chứng khoán Thái Lan cho phép các
CTCK thông qua hệ thống vi tính thực hiện các giao dịch ngay tại văn phòng
của họ mà không cần trực tiếp đến Sở.
2.1.2. TTCK Việt Nam
Để thực hiện đường lối công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, duy trì
nhịp độ tăng trưởng kinh tế bền vững và chuyển dịch mạnh mẽ cơ cấu kinh tế
theo hướng nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh, đòi hỏi phải có nguồn vốn lớn
cho đầu tư phát triển. Vì vậy, việc xây dựng TTCK ở Việt Nam đã trở thành
nhu cầu bức xúc và cấp thiết nhằm huy động các nguồn vốn trung, dài hạn ở
trong và ngoài nước vào đầu tư phát triển kinh tế thông qua chứng khoán nợ và
chứng khoán vốn. Thêm vào đó, việc cổ phần hóa các DN nhà nước với sự hình
thành và phát triển của TTCK sẽ tạo môi trường ngày càng công khai và lành
mạnh hơn. Ngày 10/07/1998 Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định
48/1998/NĐ-CP về Chứng khoán và TTCK cùng với Quyết định thành lập hai
(02) TTGDCK tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh.
Sự ra đời của TTCK Việt Nam được đánh dấu bằng việc đưa vào vận

hành TTGDCK tại thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20/07/2000, và thực hiện
phiên giao dịch đầu tiên vào ngày 28/07/2000, với 02 loại cổ phiếu niêm yết
2.1.2.1. Các chủ thể tham gia trên TTCK Việt Nam
- UBCKNN:
UBCKNN được thành lập theo Nghị định số 75/CP ngày 28/1/1996 của
Chính phủ. Đây là cơ quan trực thuộc Chính phủ, thực hiện chức năng tổ chức
và quản lý Nhà nước về chứng khoán và TTCK, quản lý việc cấp phép, đăng ký
phát hành và kinh doanh chứng khoán, tổ chức công tác thanh tra, giám sát các
hoạt động giao dịch, mua bán chứng khoán… để đảm bảo thị trường hoạt động
ổn định, công bằng và minh bạch.
- SGD chứng khoán:
Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh, tiền thân là
TTGDCK thành phố Hồ Chí Minh, được chuyển đổi theo Quyết định 599/QĐ-
TTg ngày 11/05/2007 của Thủ tướng Chính phủ. Ngày 08/08/2007, Sở Giao
dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh đã chính thức được khai trương.
SGD Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh là pháp nhân thuộc sở hữu Nhà
nước, được tổ chức theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên,
hoạt động theo Luật Chứng khoán, Luật DN, Điều lệ của SGD chứng khoán và
các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh có quyền hạn và
nghĩa vụ như sau:
+ Quyền hạn: Ban hành các quy chế về niêm yết chứng khoán, giao dịch
chứng khoán, công bố thông tin và thành viên giao dịch sau khi được UBCKNN
chấp thuận; Tổ chức và điều hành hoạt động giao dịch chứng khoán tại SGD
chứng khoán; Tạm ngừng, đình chỉ hoặc huỷ bỏ giao dịch chứng khoán theo
Quy chế giao dịch chứng khoán của SGD chứng khoán trong trường hợp cần
thiết để bảo vệ NĐT; Chấp thuận, huỷ bỏ niêm yết chứng khoán và giám sát
việc duy trì điều kiện niêm yết chứng khoán của các tổ chức niêm yết tại SGD
chứng khoán; Chấp thuận, huỷ bỏ tư cách thành viên giao dịch; Giám sát hoạt
động giao dịch chứng khoán của các thành viên giao dịch; Giám sát hoạt động

công bố thông tin của các tổ chức niêm yết, thành viên giao dịch tại SGD
chứng; Cung cấp thông tin thị trường và các thông tin liên quan đến chứng
khoán niêm yết; Thu phí theo quy định của Bộ Tài chính; Làm trung gian hoà
giải theo yêu cầu của thành viên giao dịch khi phát sinh tranh chấp liên quan
đến hoạt động giao dịch chứng khoán
+ Nghĩa vụ: Bảo đảm hoạt động giao dịch chứng khoán trên thị trường
được tiến hành công khai, công bằng, trật tự và hiệu quả; Thực hiện chế độ kế
toán, kiểm toán, thống kê, nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật; Thực
hiện công bố thông tin về giao dịch chứng khoán, thông tin về tổ chức niêm yết
tại SGD chứng khoán, thông tin về CTCK, công ty quản lý quỹ, quỹ ĐTCK,
công ty ĐTCK và thông tin giám sát hoạt động của thị trường; Cung cấp thông
tin và phối hợp với các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong công tác điều tra
và phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và TTCK; Phối
hợp thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về chứng khoán và
TTCK cho NĐT; Bồi thường thiệt hại cho thành viên giao dịch trong trường
hợp SGD chứng khoán gây thiệt hại cho thành viên giao dịch, trừ trường hợp
bất khả kháng.
- TTGDCK Hà Nội:
Ngày 11 tháng 07 năm 1998, Chính phủ ra Quyết định số 127/1998/QÐ-
TTg thành lập hai TTGDCK trực thuộc UBCKNN. Theo đó, TTGDCK Hà Nội,
là đơn vị sự nghiệp có thu, có tư cách pháp nhân, có trụ sở, con dấu và tài khoản
riêng, kinh phí hoạt động do ngân sách Nhà nước cấp. Biên chế của TTGDCK
Hà Nội thuộc biên chế của UBCKNN. TTGDCK Hà Nội có các nhiệm vụ chủ
yếu sau:
1. Tổ chức, quản lý, điều hành việc mua bán chứng khoán;
2. Quản lý, điều hành hệ thống giao dịch chứng khoán;
3. Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ việc mua bán chứng khoán, dịch vụ lưu ký
chứng khoán;
4. Thực hiện đăng ký chứng khoán.
Việc xây dựng mô hình hoạt động cụ thể cho TTGDCK Hà Nội có ý

nghĩa rất quan trọng, vừa phải đáp ứng những nhu cầu cấp thiết của nền kinh kế,
vừa phải phù hợp với quy mô và lộ trình phát triển TTCK Việt Nam. Ngày
05/8/2003 Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt chiến lược phát triển TTCK Việt
Nam đến 2010. Theo đó, xây dựng thị trường giao dịch cổ phiếu của các DN
vừa và nhỏ tại Hà Nội, chuẩn bị điều kiện để sau 2010 chuyển thành Thị trường
giao dịch chứng khoán phi tập trung (OTC). Tháng 6/2004, Bộ tài chính ra
Thông báo số 136/TB/BTC nêu kết luận của Lãnh đạo Bộ về mô hình tổ chức
và xây dựng thị trường giao dịch chứng khoán Việt Nam. Trong đó, định hướng
xây dựng TTGDCK Hà Nội thành một thị trường giao dịch phi tập trung (OTC)
đơn giản, gọn nhẹ, theo đó, TTGDCK Hà Nội sẽ phát triển theo hai giai đoạn.
Giai đoạn đầu, từ 2005 đến 2007 - thực hiện đấu giá cổ phiếu DN nhà nước cổ
phần hoá và đấu thầu trái phiếu chính phủ đồng thời tổ chức giao dịch chứng
khoán chưa niêm yết theo cơ chế đăng ký giao dịch. Giai đoạn sau 2007 - Phát
triển TTGDCK Hà Nội thành thị trường phi tập trung phù hợp với quy mô phát
triển của TTCK Việt NamMô hình hoạt động của TTGDCK Hà Nội đã từng
bước được cụ thể hoá. Gần đây, Bộ Tài chính đã ra Quyết định số
244/2004/QÐ-BTC ban hành Quy chế tạm thời tổ chức giao dịch chứng khoán
tại TTGDCK Hà Nội. Như vậy, có thể nói cơ sở pháp lý ban đầu cho hoạt động
của TTGDCK Hà Nội đã được thiết lập. Theo đó, có thể khái quát các nội dung
hoạt động chính trong giai đoạn đầu của TTGDCK Hà Nội như sau
1. Tổ chức đấu giá cổ phần cho các DN: TTGDCKHN cung cấp các
phương tiện để thực hiện đấu giá cổ phần, đặc biệt là cổ phần của các DN nhà
nước cổ phần hoá, theo tinh thần Nghị định số 187/2004/NĐ-CP về việc chuyển
công ty nhà nước thành công ty cổ phần vừa được Chính phủ ban hành và thông
tư số 126/2004/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định
187/2004/NÐ-CP. Trong đó quy định các DN khi cổ phần hoá phải bán đấu giá
công khai ra bên ngoài tối thiểu 20% vốn điều lệ. Trường hợp DN cổ phần hóa
có khối lượng cổ phần bán ra trên 10 tỷ đồng phải tổ chức đấu giá cổ phần tại
TTGDCK để thu hút người đầu tư, các trường hợp khác cũng được khuyến
khích đấu giá qua TTGDCK

2. Tổ chức đấu thầu trái phiếu: TTGDCKHN tổ chức đấu thầu trái phiếu,
bao gồm các loại trái phiếu chính phủ, trái phiếu được chính phủ bảo lãnh, trái
phiếu chính quyền địa phương, trái phiếu công trình…
3. Tổ chức giao dịch chứng khoán theo cơ chế đăng ký giao dịch
Ngày 08/03/2005, TTGDCK Hà Nội chính thức khai trương hoạt động,
đánh dấu một bước phát triển mới của TTCK Việt Nam. Ngày 14/07/2005,
TTGDCK Hà Nội khai trương Sàn Giao dịch chứng khoán thứ cấp
- Các CTCK
Trên TTCK Việt Nam, các CTCK được thành lập dưới hình thức pháp lý
là công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn. Đó là những tổ chức kinh
tế có tư cách pháp nhân, có vốn riêng và hạch toán kinh tế độc lập. Tuỳ theo vốn
điều lệ và đăng ký kinh doanh mà một công ty có thể thực hiện một hoặc một số
nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán: môi giới chứng khoán, tự doanh, bảo lãnh
phát hành, tư vấn đầu tư.
Tính đến hết tháng 09/2008, Việt Nam có 98 CTCK đi vào hoạt động
- Các tổ chức phát hành chứng khoán
Các tổ chức được phép phát hành chứng khoán ở Việt Nam bao gồm:
+ Chính phủ: phát hành tín phiếu kho bạc, trái phiếu kho bạc và trái phiếu
đầu tư.
+ Chính quyền địa phương: phát hành trái phiếu tài trợ cho các dự án và
nhu cầu chi tiêu của chính quyền địa phương.
+ Các công ty cổ phần: phát hành cổ phiếu và trái phiếu DN
+ Các DN nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn: phát hành trái phiếu
DN