Dạy học theo dự án môn công nghệ 10 tại trường trung học phổ thông bình an tỉnh bình dương

DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT

CHỮ NGUYÊN VĂN

CHỮ VIẾT TẮT

1

HS

HỌC SINH

2

GV

GIÁO VIÊN

3

TN

THỰC NGHIỆM

4

ĐC

ĐỐI CHỨNG

5

PTTH

PHỔ THÔNG TRUNG HỌC

6

PPDH

PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

7

THCS

TRUNG HỌC CƠ SỞ

8

PTDH

PHƢƠNG TIỆN DẠY HỌC

9

CN

CÔNG NGHỆ

10

CNTT

CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

v


DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1: Sơ đồ tiến trình dạy học theo dự án ............................................................. 30
Hình 2: Trƣờng THPT Bình An tỉnh Bình Dƣơng ................................................... 40
Hình 3: Trƣờng PTTH Bình An tỉnh Bình Dƣơng ................................................... 42
Hình 4: Sơ đồ tổ chức trƣờng PTTH Bình An ......................................................... 43

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1: Bảng tiêu chí đánh giá (Rubric) cho kỹ năng làm việc nhóm ......................... 26
Bảng 2: Bảng tiêu chí đánh giá kỹ năng thuyết trình .................................................... 27
Bảng 3: Bảng phân phối chƣơng trình mơn Cơng Nghệ 10 .......................................... 48
Bảng 4: Kết quả khảo sát nhận thức của học sinh về nội dung môn học Công nghệ 1050
Bảng 5: Kết quả thống kê thái độ HS học tập môn công nghệ 10................................. 52
Bảng 6. Kết quả thống kê về ngun nhân HS khơng thích học mơn Cơng nghệ ....... 53
Bảng 7: Tính tích cực của học sinh trƣờng PTTH Bình An trong giờ học mơn CN 10 53
Bảng 8: Tính tích cực của học sinh trƣờng PTTH Bình An ngồi giờ học mơn CN 1054
Bảng 9: Bảng thống kê về mức độ sử dụng các PPDH ................................................. 57
Bảng 10: Kết quả ý kiến của giáo viên về việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ............ 58

Bảng 11: Bảng thống kê mức độ sử dụng các tiêu chí vào kiểm tra đánh giá .............. 58
Bảng 12: Bảng thống kê mức độ sử dụng phƣơng pháp đánh giá................................. 59
Bảng 13: Bảng thống kê về sự đáp ứng cơ sở vật chất, thiết bị .................................... 61
Bảng 14: Bảng thống kê mức độ sử dụng phƣơng tiện dạy học ................................... 61
Bảng 15: Bảng thống kê ý kiến GV về những khó khăn khi giảng dạy môn CN 10 .... 62
Bảng 16: Bảng cấu trúc nội dung chƣơng trình mơn Cơng Nghệ 10 theo dự án .......... 67
Bảng 17: Đề xuất phƣơng án tổ chức dạy học theo dự án môn Công nghệ 10 ............. 72
Bảng 18: Tiêu chí đánh giá dự án .................................................................................. 84
Bảng 19: Bảng số liệu thái độ học tập của lớp TN và lớp ĐC ...................................... 85
Bảng 20: Bảng thống kê về kỹ năng tƣ duy sáng tạo của lớp TN và lớp ĐC ............... 85
Bảng 21: Bảng thống kê khả năng tổ chức khi làm việc nhóm của lớp TN và lớp ĐC86
Bảng 22: Bảng thống kê về khả năng tìm kiếm, xử lý thơng tin của lớp TN và lớp ĐC87
Bảng 23: Bảng thống kê về kỹ năng thuyết trình của lớp TN và lớp ĐC ..................... 88
Bảng 24: Bảng thống kê về kỹ năng tự học, tự nghiên cứu của lớp TN và lớp ĐC...... 89
Bảng 25: Bảng thống kê về kỹ năng sử dụng CNTT của lớp TN và lớp ĐC................ 90
Bảng 26: Bảng phân bố tần suất điểm số của học sinh lớp TN và lớp ĐC dự án 1 ...... 92
Bảng 27: Bảng phân bố tần suất điểm số của học sinh lớp TN và lớp ĐC dự án 2 ...... 93
Bảng 28: Bảng phân bố tần suất điểm số của học sinh lớp TN và lớp ĐC dự án 3 ...... 94
Bảng 29: Bảng phân bố tần suất điểm số của học sinh lớp TN và lớp ĐC dự án 4 ...... 96
Bảng 30: Thống kê số liệu kết quả học tập của lớp TN và lớp ĐC ............................... 99
vii


DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC
Phụ lục 1: Phiếu khảo sát (dành cho giáo viên) .............................................................. 1
Phụ lục 2: Phiếu khảo sát (dành cho HS) ........................................................................ 3
Phụ lục 3: Phiếu khảo sát (dành cho HS lớp TN và lớp ĐC) .......................................... 5
Phụ lục 4: Phiếu phỏng vấn giáo viên ............................................................................. 7
Phụ lục 5: Biên bản quan sát hoạt động dạy–học môn công nghệ 10 ............................. 8
Phụ lục 5.1. Biên bản quan sát hoạt động học môn công nghệ 10 .................................. 8

Phụ lục 5.2. Biên bản quan sát hoạt động dạy môn công nghệ 10 .................................. 9
Phụ lục 6: Giáo án dự án 1 và dự án 2 .......................................................................... 10
Phụ lục 7: Một số hình ảnh ngƣời nghiên cứu dạy bằng phƣơng pháp truyền thông ở
lớp đối chứng ................................................................................................................. 18
Phụ lục 8: Sản phẩm dự án xác định sức sống của hạt ................................................. 19
Phụ lục 9: Sản phẩm dự án pha chế dung dịch boocđơ phịng trừ nấm hại .................. 20
Phụ lục 10: Một số hình ảnh quá trình thực hiện dự án và hoàn thành sản phẩm dự án
làm sữa chua .................................................................................................................. 22
Phụ lục 11: Một số hình ảnh sản phẩm dự án kinh doanh ............................................. 24
Phụ lục 12: Một số đề kiểm tra môn Công nghệ 10 ...................................................... 44

viii


MỤC LỤC
LÝ LỊCH KHOA HỌC ................................................................................................. I
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... II
TÓM TẮT ................................................................................................................... III
DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ V
DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... VI
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ................................................................................ VIII
MỤC LỤC ................................................................................................................... IX
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ............................................................................................... 1
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................................ 2
3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 2
4. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 2
5. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU .................................................................................... 2
6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 3
7. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ................................................................................... 3

8. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................... 3
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ............................... 5
1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ DẠY HỌC THEO DỰ ÁN Ở
TRÊN THẾ GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM.......................................................................... 5
1.1.1. Trên thế giới .......................................................................................................... 5
1.1.2.Tại Việt Nam .......................................................................................................... 7
1.2. KHÁI NIỆM DẠY HỌC THEO DỰ ÁN .............................................................. 10
1.3. ĐẶC ĐIỂM CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ...................................................... 13
1.4. PHÂN LOẠI DẠY HỌC THEO DỰ ÁN .............................................................. 15
1.5. ƢU ĐIỂM VÀ HẠN CHẾ CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ............................... 17
1.6. MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ KỸ THUẬT ĐƢỢC SỬ DỤNG
TRONG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ............................................................................. 18
1.6.1. Phƣơng pháp thuyết trình .................................................................................... 18
1.6.2. Phƣơng pháp đàm thoại ....................................................................................... 19
1.6.3. Phƣơng pháp thảo luận nhóm .............................................................................. 21
ix


1.6.4. Kĩ thuật động não (Công não) ............................................................................. 22
1.6.5. Sơ đồ tƣ duy (Lƣợc đồ tƣ duy) ............................................................................ 23
1.7. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ............................. 24
1.8. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO DỰ ÁN ............................................................. 28
1.9. ĐẶC ĐIỂM VỀ TÂM LÍ CỦA HỌC SINH PTTH ............................................... 32
1.9.1. Đặc điểm về sự phát triển thể chất ................................................................... 32
1.9.2. Điều kiện sống và hoạt động ............................................................................... 33
1.9.3. Đặc điểm hoạt động nhận thức và sự phát triển trí tuệ ........................................ 34
1.9.4. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu của học sinh PTTH .................................... 34
1.10. ĐỊNH HƢỚNG KHOA HỌC CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ
ÁN MÔN CÔNG NGHỆ 1O TẠI TRƢỜNG PTTH BÌNH AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG36
1.10.1. Tính khoa học .................................................................................................... 36

1.10.2. Tính thực tiễn..................................................................................................... 36
1.10.3. Phát triển toàn diện học sinh ............................................................................. 37
1.10.4. Kết hợp lý thuyết và thực hành ......................................................................... 38
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................ 39
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN CƠNG NGHỆ 10
TẠI TRƢỜNG PTTH BÌNH AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG ....................................... 40
2.1. MỘT VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG ........ 40
2.1.1. Vị trí địa lý tỉnh Bình Dƣơng .............................................................................. 40
2.1.2. Vị trí địa lý thị xã Dĩ An, Bình Dƣơng ................................................................ 41
2.1.3. Giáo dục - đào tạo............................................................................................... 41
2.1.4 Tổng quan về trƣờng PTTH Bình An ................................................................... 42
2.2. GIỚI THIỆU MÔN CÔNG NGHỆ 10 ................................................................... 44
2.2.1.Mục tiêu mơn học ................................................................................................. 44
2.2.2. Vai trị, nhiệm vụ của môn Công nghệ lớp 10 ở trƣờng phổ thông hiện nay ...... 44
2.2.3. Giới thiệu chƣơng trình khung mơn Công nghệ lớp 10 ...................................... 45
2.3. THỰC TRẠNG DẠY HỌC MƠN CƠNG NGHỆ 10 TẠI TRƢỜNG PTTH BÌNH
AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG ........................................................................................... 48
2.3.1.Thực trạng hoạt động học môn Công nghệ 10 của học sinh trƣờng PTTH Bình
An, tỉnh Bình Dƣơng ..................................................................................................... 50

x


2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy môn Công nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An tỉnh
Bình Dƣơng ................................................................................................................... 56
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................ 63
CHƢƠNG 3 TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MƠN CƠNG NGHỆ 10 TẠI
TRƢỜNG PTTH BÌNH AN TỈNH BÌNH DƢƠNG ................................................. 64
3.1 . CÂU TRÚC NỘI DUNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MÔN CÔNG NGHỆ 10
TẠI TRƢỜNG PTTH BÌNH AN TỈNH BÌNH DƢƠNG ............................................. 64

3.1.1. Nguyên tắc cấu trúc nội dung môn học Công nghệ 10 theo dự án...................... 64
3.1.2. Nội dung cấu trúc chƣơng trình mơn Công nghệ 10 ........................................... 64
3.2. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MƠN CƠNG NGHỆ 10 TẠI TRƢỜNG
PTTH BÌNH AN TỈNH BÌNH DƢƠNG....................................................................... 68
3.2.1. Đề xuất phƣơng án tổ chức dạy học theo dự án môn Công nghệ 10 tại trƣờng
PTTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng ................................................................................. 68
3.2.2. Thiết kế giáo án để tổ chức dạy học theo dự án mơn Cơng nghệ 10 tại trƣờng
PTTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng ................................................................................. 73
3.2.3. Tiêu chí đánh giá ................................................................................................. 83
3.3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................................. 84
3.3.1. Mục đích thực nghiệm, đối tƣợng và nội dung thực nghiệm ............................. 84
3.3.2.Kết quả thực nghiệm............................................................................................. 84
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .......................................................................................... 100
KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ ....................................................................................... 101
1.KẾT LUẬN .............................................................................................................. 101
2. KIẾN NGHỊ ............................................................................................................. 102
3. HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI ................................................................... 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 103

xi


MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Việt Nam đang bƣớc trên con đƣờng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc.
Cùng với sự biến đổi của khoa học công nghệ, thế giới đang chuyển dần sang nền
kinh tế tri thức với hàm lƣợng tri thức cao đòi hỏi ngành Giáo dục – Đào tạo phải có
những đổi mới căn bản, mạnh mẽ, đồng bộ về mọi mặt, trong đó đặc biệt chú trọng
đến đổi mới phƣơng pháp dạy học và phƣơng tiện dạy học. Nghị quyết TW 2 khóa
VIII đã chỉ rõ“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối

truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước
áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học,
đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh…”[10, tr.41].
Định hƣớng trên đây đã đƣợc nêu rõ trong Luật giáo dục điều 26 mục 2 “Phương
pháp giáo dục phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng t ạo của học
sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” [21].
Chủ trƣơng đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc là nâng cao chất lƣợng giáo dục,
đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành,
khả năng lập nghiệp, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất [21, tr.8]. Mục tiêu dạy
học không chỉ dừng lại ở kiến thức mà cịn đào tạo ra con ngƣời có kỹ năng đáp ứng
nhu cầu của xã hội, học tập suốt đời, và các kỹ năng thế kỷ 21 của thế giới.
Bên cạnh đó,“Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng PTTH phải nhìn
nhận vấn đề một cách rộng rãi và linh hoạt theo 3 hƣớng: phát triển năng lực nội sinh
của ngƣời học, đổi mới quan hệ thầy trị, đƣa cơng nghệ hiện đại vào nhà trƣờng”
[15]. Sự chuyển biến này còn kéo theo sự thay đổi và đòi hỏi phải áp dụng các
phƣơng pháp dạy học mới nhƣ: dạy học nêu và giải quyết vấn đề, học tập theo kinh
nghiệm, dạy học theo theo dự án, dạy học theo tình huống… mà trƣớc đây ít đƣợc
quan tâm [16, tr.56].
Mỗi phƣơng pháp dạy học kể trên đều có những đặc điểm, thế mạnh riêng nên
không thể cho phƣơng pháp nào là nổi trội hơn cả. Vì vậy, việc lựa chọn và vận dụng
linh hoạt các phƣơng pháp này vào thực tiễn dạy học là rất cần thiết. Các phƣơng
pháp dạy học này khơng chỉ góp phần hình thành năng lực giải quyết vấn đề ở ngƣời
1


học mà cịn là cơ sở để hình thành năng lực tƣ duy, sáng tạo, năng lực làm việc
nhóm, mở rộng những tri thức lĩnh hội trong quá trình học tập ở ngƣời học [50,
tr.18]. Điều này đƣợc khẳng định qua nhiều nghiên cứu và ứng dụng của Tổ chức
Giáo dục George Lucas, Viện nghiên cứu Giáo dục Buck, … chƣơng trình dạy học

dự án của Intel [11], Microsoft và dự án Việt – Bỉ tại Việt Nam [7].
Thực tế dạy học mơn Cơng nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh Bình
Dƣơng, bên cạnh việc sử dụng phƣơng pháp truyền thống là chủ yếu có một số giáo
viên đã sử dụng phƣơng pháp dạy học tích cực nhƣ đàm thoại, thảo luận song không
thƣờng xuyên. Mặt khác, trong quá trình dạy học, giáo viên ít sử dụng các nhiệm vụ
học tập phức hợp, vận dụng nội dung kiến thức liên mơn giải quyết vấn đề trong thực
tế. Vì vậy, với thực tế dạy mơn Cơng nghệ nói trên khiến một bộ phận khơng nhỏ
học sinh chƣa tích cực chủ động tự giác trong học tập cũng nhƣ hình thành các thái
độ, kỹ năng, năng lực giải quyết vấn đề.
Từ những lý do trên, để góp phần nâng cao chất lƣợng dạy - học môn Công
nghệ 10 tại Trƣờng PTTH Bình An việc nghiên cứu đề tài: “Dạy học theo dự án
mơn Cơng Nghệ 10 tại Trường PTTH Bình An, tỉnh Bình Dương” là cần thiết.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Tổ chức dạy học theo dự án môn Công nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh
Bình Dƣơng.
3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Đề tài tập trung giải quyết các nhiêm vụ sau:
-

Hệ thống hóa cơ sở lý luận về dạy học theo dự án

-

Nghiên cứu thực trạng dạy học môn Công nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An,
tỉnh Bình Dƣơng

-

Tổ chức dạy học theo dự án môn Công nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh
Bình Dƣơng.

4. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
Dạy học theo dự án.
5. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU
Quá trình dạy học mơn Cơng Nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh
Bình Dƣơng.

2


6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Thực nghiệm sƣ phạm dạy học theo dự án cho học sinh khối 10: Lớp 10C1,
10C2 đối chứng và lớp 10C3, 10C4 thực nghiệm. Các nội dung tiến hành thực
nghiệm gồm:
-

Xác định sức sống của hạt

-

Pha chế dung dịch Boocđơ phịng trừ nấm hại

-

Làm sữa chua

-

Xây dựng kế hoạch kinh doanh.

7. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
Hiện nay, mơn Cơng nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng chủ
yếu đƣợc giảng dạy bằng phƣơng pháp thuyết trình một chiều nên học sinh chƣa có
đƣợc các kỹ năng, năng lực giải quyết vấn đề. Vì vậy, nếu vận dụng cách thức tổ
chức dạy theo dự án môn Công nghệ 10 nhƣ ngƣời nghiên cứu đã đề xuất thì học
sinh sẽ hình thành các kỹ năng tự giải quyết vấn đề, thuyết trình, tổng hợp và xử lý
thơng tin, làm việc nhóm, tƣ duy, sáng tạo....của ngƣời học.
8. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện đề tài, ngƣời nghiên cứu sử dụng các phƣơng pháp nghiên
cứu sau:
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, khái qt hóa các tài liệu liên quan tới đổi mới phƣơng
pháp dạy học, dạy học tích cực, dạy học theo dự án đã đƣợc xuất bản trên các ấn
phẩm trong và ngoài nƣớc để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài.
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động của giáo viên và học sinh trong giờ học mơn Cơng nghệ 10
để tìm hiểu thực trạng hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh trong giờ học
theo phƣơng pháp truyền thống và dạy học theo dự án [Phụ lục 5].
8.2.2. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi
Khảo sát bằng phiếu hỏi nhằm tìm hiểu thực trạng và kết quả thực nghiệm mơn
Cơng nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng [Phụ lục 1,2,3].

3


8.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý về hoạt động dạy và học mơn
Cơng Nghệ 10 nhằm tìm hiểu sâu hơn thực trạng dạy và học mơn Cơng nghệ 10 tại
trƣờng PPTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng [Phụ lục 4].

8.2.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm dạy học môn Công nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An để kiểm
nghiệm hiệu quả ban đầu của việc sử dụng cách thức tổ chức dạy học theo dự án mà
ngƣời nghiên cứu đã đề xuất.
8.3. Phƣơng pháp thống kê tốn học
-

Phân tích kết quả thực nghiệm: phƣơng pháp thống kê toán học đƣợc sử dụng để
xử lý kết quả thu đƣợc từ khảo sát thực trạng dạy học và kết quả dạy học theo dự
án môn Công nghệ 10 theo cách thức tổ chức.

-

Kiểm nghiệm giả thiết nghiên cứu: để khẳng định kết quả bƣớc đầu của việc tổ
chức dạy học theo dự án môn Cơng Nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh
Bình Dƣơng.

9. NHỮNG GIÁ TRỊ ĐĨNG GĨP CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài góp phần làm phong phú hơn cách thức tổ chức dạy học theo dự án nói
chung và việc vận dụng cách thức tổ chức dạy học theo dự án vào môn Cơng nghệ
10 nói riêng tại trƣờng PTTH Bình An, tỉnh Bình Dƣơng.
10. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
Luận văn gồm có các phần sau:
Mở đầu
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về dạy học theo dự án.
Chƣơng 2: Thực trạng dạy học mơn Cơng nghệ 10 tại trƣờng PTTH Bình An,
tỉnh Bình Dƣơng.
Chƣơng 3: Tổ chức dạy học theo dự án môn Cơng nghệ 10 tại trƣờng PTTH
Bình An, tỉnh Bình Dƣơng.
Kết luận và kiến nghị

Tài liệu tham khảo
Phụ lục

4


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ DẠY HỌC THEO DỰ
ÁN Ở TRÊN THẾ GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM
1.1.1. Trên thế giới
Dạy học dự án là một trong những phƣơng pháp dạy học tiêu chuẩn (Apel &
Knoll) [49, tr.34], giúp ngƣời học phát triển khả năng tự lập và trách nhiệm, khả năng
thực hành các hoạt động xã hội và dân chủ. Phƣơng pháp dạy học theo dự án đƣợc bắt
nguồn từ Châu Âu nhƣng đƣợc phát triển mạnh ở Mỹ. William Heard Kilpatrick là
ngƣời đầu tiên đã mô tả chi tiết phƣơng pháp dạy học theo dự án trong bài luận
“Phƣơng pháp dự án” và coi đó là phƣơng pháp dạy học quan trọng để thực hiện quan
điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm nhằm khắc phục nhƣợc điểm của dạy học
truyền thống [55, tr.139]. Theo Michael Koll, sau khi nghiên cứu trên 53 tác giả với 73
tài liệu tham khảo khoa học đƣợc công bố từ những năm 1880 đến 1995 trên các lĩnh
vực nghệ thuật, kiến trúc, kĩ thuật, y học, giáo dục, công nghệ thông tin…lịch sử phát
triển của phƣơng pháp pháp dạy học theo dự án có thể đƣợc chia thành 5 giai đoạn
chính nhƣ sau [56]:
-

Giai đoạn 1: Năm 1590-1765: Sự khởi đầu của dạy học dự án tại các học viện
kiến trúc ở Roma và Paris. Vào thế kỉ 16, những kiến trúc sƣ ngƣời Ý đã làm
việc chuyên nghiệp xu hƣớng nghề nghiệp của họ bằng cách thành lập Học viện
nghệ thuật – The Accademia di San Luca – Rome dƣới sự bảo trợ của Giáo
hoàng Gregory XIII năm 1577. Cuộc thi đầu tiên của Học viện đƣợc tổ chức

vào năm 1656. Cấu trúc của các cuộc thi vào Học viện tƣơng đƣơng với kì thi
kiến trúc. Việc thiết kế trong các cuộc thi vào Học viện chỉ là những tình huống
giả định. Sau mơ hình của Ý, Viện hàn lâm kiến trúc Hoàng gia cũng đƣợc
thành lập ở Pháp năm 1761. Với sự giới thiệu của Prix d’Emulatiom, việc đào
tạo đã tập trung vào học tập bằng các dự án. Sinh viên phải hoàn thành một vài
dự án cấp tháng để đƣợc trao tặng huân chƣơng hoặc đƣợc công nhận kết quả.
Sự công nhận này hết sức cần thiết để học tiếp thạc sĩ và đƣợc trao tặng danh
hiệu kiến trúc sƣ hàn lâm. Với Prix d’Emulatiom năm 1763, sự phát triển ý
tƣởng dự án thành phƣơng pháp học tập và giáo dục hàn lâm đƣợc hoàn thiện.
5


-

Giai đoạn 2: Năm 1765-1880: Dạy học theo dự án đã trở thành một phƣơng
pháp dạy học đƣợc áp dụng thƣờng xuyên, bắt đầu ở các trƣờng kĩ thuật của
Pháp, Đức và Thụy Sĩ. Năm 1865 đƣợc William B.Rogers, Đại học Kĩ thuật
Massachuserrs giới thiệu ở Mỹ.

-

Giai đoạn 3: Năm 1880-1915: Calvin M.Woodward, hiệu trƣởng trƣờng Đại
học Bách khoa O’Fallon (thuộc Đại học Washington) đã đƣa phƣơng pháp dạy
học theo dự án vào trƣờng dạy nghề. Dạy học theo dự án, sinh viên không chỉ
thiết kế mà trực tiếp tạo ra các sản phẩm. Dần dần, cách này lan rộng ra các
trƣờng nghề (theo Charles R.Richards), rồi trở thành một phong trào cải cách
giáo dục (theo David.S. Snedden, Rufus W.Stimson) áp dụng vào các ngành
khoa học nói chung (theo John F.Woodhull). Những quan điểm triết học giáo
dục và lí thuyết nhận thức của J.Dewey đóng vai trị quan trọng trong việc xây
dựng cơ sở lý thuyết cho phƣơng pháp dạy học theo dự án của các nhà sƣ phạm

Mỹ đầu thế kỉ XX.

-

Giai đoạn 4: Năm 1915-1965: William Heard Kilpatrick đề cập tới dạy học là
“hành động có mục đích bằng cả trái tim”- đề cao ý nghĩa “mục đích” của dạy
học dự án: cho học sinh tự do hành động nhằm phát triển sự độc lập, tƣ duy phê
phán và năng lực hành động [53,tr 319-334]. Tƣ tƣởng này của Kilpatrick đã
giảm dần mức độ ảnh hƣởng của dạy học theo dự án ở Mỹ nhƣng lại nhận đƣợc
sự đón nhận ở Châu Âu, Ấn Độ và Cộng hịa liêng bang Xô-viết.

-

Giai đoạn 5: Từ năm 1965 đến nay: Phƣơng pháp dạy học của Kilpatrick hiện
đƣợc áp dụng nhƣ phƣơng pháp dạy học tích cực ở Đức, Thụy Sĩ và các nƣớc
Châu Âu khác. Dƣới ảnh hƣởng của nền giáo dục tiểu học Anh, các nhà giáo
dục Mỹ cố gắng xác định lại phƣơng pháp dạy học theo dự án, nhìn nhận nó
nhƣ một phƣơng pháp dạy học phụ trợ quan trọng bên cạnh chƣơng trình giảng
dạy hƣớng vào chủ đề, hƣớng vào giáo viên (teacher-orented, subject-centered)
truyền thống. Có thể coi đây là giai đoạn tái thiết dạy học theo dự án và làn
sóng thứ ba của việc dạy học theo dự án có tính chất quốc tế phổ biến trên
toàn cầu.
Ngày nay, dạy học theo dự án đƣợc quan tâm nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi

trên thế giới, đặc biệt là các nƣớc phƣơng Tây. Dạy học theo dự án là một trong
những phƣơng pháp dạy học hƣớng vào ngƣời học, tích cực hóa ngƣời học với các
6


cơng trình nghiên cứu đã đƣợc cơng bố của các nhà nghiên cứu sau: Dewey, J. [51],

Richards, C.R. [58], Kilpatrick, W. H. [53], Pearl Chen, Huei-Lien [54], Michael Knoll
[55], John W. Thomas [56], Susan J. Wolft, Ed. D [57], Regie Stites [59].
Tất cả các cơng trình nghiên cứu trên đều đề cập tới cơ sở lý luận của dạy học
theo dự án, bản chất quá trình thực hiện dạy học theo dự án ở nhiều góc độ khác
nhau, trong các môn học khác nhau.
Nhƣ vậy, trên thế giới dạy học theo dự án đã đƣợc bắt đầu từ 300 năm trƣớc và
đã có những biến động, di chuyển qua lại từ định nghĩa, cách thức tiến hành, phƣơng
thức áp dụng, mức độ phổ biến….từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác, từ châu lục này
sang châu lục khác. Ngày nay, phƣơng pháp dạy học theo dự án đƣợc áp dụng khơng
chỉ ở các nƣớc có nền giáo dục phát triển mạnh. Vì giáo dục là quốc sách hàng đầu
để tạo nguồn nhân lực cho đất nƣớc phát triển vững mạnh và đi lên nên việc đổi mới
phƣơng pháp dạy học trên thế giới cũng rất đƣợc chú trọng. Dạy học theo dự án giúp
các học sinh tích cực, chủ động, kích thích tƣ duy bậc cao, tƣ duy phê phán, giúp các
học sinh dễ hòa nhập vào thực tiễn cuộc sống.
1.1.2.Tại Việt Nam
Ở Việt Nam, dạy học dự án đƣa vào môi trƣờng học tập của các trƣờng Cao
đẳng và Đại học thông qua các đồ án tốt nghiệp của các ngành học. Hiện nay, các
hình thức bài tập lớn, tiểu luận, khóa luận trong các trƣờng Đại học nói chung và
trong đào tạo giáo viên đã rất quen thuộc với sinh viên. Trong các hình thức này,
sinh viên tự lực thực hiện những nhiệm vụ học tập mang tính nghiên cứu dƣới sự
hƣớng dẫn của giáo viên.
Trong giáo dục phổ thông, vào những năm 1960-1980 ở các trƣờng phổ thơng
cũng có những hoạt động gần gũi với dạy học theo dự án. Đặc biệt trong những năm
1980, cùng với sự phát triển của phong trào hƣớng nghiệp, nhiều trƣờng đã thực hiện
các dự án nhƣ dự án trồng cây, dự án phát triển vƣờn trƣờng. Tuy nhiên cho đến
nay, dạy học theo dự án vẫn chƣa đƣợc sử dụng nhƣ một phƣơng pháp dạy học phổ
biến ở mọi cấp học, bậc học.
Một số năm gần đây, với ƣu điểm vƣợt trội, dạy học theo dự án đang đƣợc
nghiên cứu rộng rãi và đƣợc đề cập nhiều hơn trong các tài liệu Tiếng Việt với những
tên gọi khác nhau: đề án, dạy học theo dự án, phƣơng pháp dạy học theo dự án,

phƣơng pháp dự án. Với sự tăng cƣờng hợp tác quốc tế, dạy học theo dự án đã đƣợc
7


giới thiệu và sử dụng ở Việt Nam thông qua các dự án đào tạo bồi dƣỡng giáo viên
nhƣ các chƣơng trình: “Dạy học hƣớng đến tƣơng lai”, chƣơng trình này đƣợc sự hỗ
trợ của Intel nhằm giúp các giáo viên khối phổ thông trở thành những nhà sƣ phạm
hiệu quả thông qua việc hƣớng dẫn họ cách thức đƣa công nghệ vào bài học, cũng nhƣ
thúc đẩy kỹ năng giải quyết vấn đề, tƣ duy phê phán và kỹ năng hợp tác đối với
học sinh.
Dạy học dự án của Microsoft đã ký kết với Bộ giáo dục và đào tạo Việt Nam
giai đoạn một 2005 – 2009 và giai đoạn hai vào ngày 18 tháng 3 năm 2010 nhằm đẩy
mạnh việc tích hợp cơng nghệ thơng tin vào lĩnh vực giáo dục của Việt Nam, đồng
thời hỗ trợ giáo viên và học sinh Việt Nam tiếp cận và khai thác hiệu quả những
nguồn lực công nghệ thông tin mới nhất nhằm phát huy tối đa khả năng.
Chƣơng trình dạy học theo dự án của Việt – Bỉ triển khai bắt đầu từ niên học
2007-2008 đã tập huấn cho giảng viên, giáo viên cốt cán của một số tỉnh miền núi
phía Bắc [7].
Ngày 23-12-2010 Sở Giáo dục và đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức
khai giảng lớp tập huấn trực tuyến khóa dạy học theo dự án Intel teach elements
(ITE) cho hàng trăm giáo viên tiểu học và THCS trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh [11].
Cùng với việc nghiên cứu lí luận về dạy học theo dự án, hiện nay có nhiều tác
giả đề cập đến việc tổ chức bồi dƣỡng phƣơng pháp dạy học theo dự án trong một số
bài báo, sách nhƣ là Nguyễn Văn Cƣờng [8-9], Đỗ Hƣơng Trà [13-15], Lê Huỳnh Vy
[22], Nguyễn Thị Diệu Thảo [30-32], Nguyễn Lăng Bình, Nguyễn Phƣơng Hồng,
Cao Thị Thặng [13], Nguyễn Thị Hƣơng [28], Trần Văn Thành [45], Nguyễn Thị
Phê [34], Nguyễn Thị Phƣơng Thanh [33]....Có thể cụ thể một số cơng trình nghiên
cứu sau:
Trên cơ sơ nghiên cứu lý luận và phƣơng pháp dạy học theo dự án cho giáo

viên môn Công nghệ phần kinh tế gia đình của Nguyễn Thị Diệu Thảo [32, tr.22]
(2007), tác giả Nguyễn Văn Cƣờng - Nguyễn Thị Diệu Thảo đã đƣa ra một số
phƣơng pháp có chức năng kép trong đào tạo giáo viên [29, tr.15] ,…Trong các cơng
trình nghiên cứu này các tác giả đều cho rằng dạy học theo dự án là phƣơng pháp
hay hình thức dạy học quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học định hƣớng vào

8


ngƣời học, quan điểm dạy học định hƣớng hoạt động và quan điểm dạy học tích hợp
gắn lý thuyết với thực hành, tƣ duy và hành động, nhà trƣờng và xã hội….
Cùng với hƣớng nghiên cứu này tác giả Lê Thị Phƣơng Hoa [23] đã thực hiện
tổ chức dạy học theo dự án một số kiến thức chƣơng “Động lực học chất điểm” sách
giáo khoa Vật lý 10 nâng cao. Đề tài đã làm rõ đƣợc cở sở lý luận của dạy học hiện
đại trong đó có dạy học dự án nhằm phát huy tính tích cực, phát triển năng lực sáng
tạo của học sinh trong học tập. Tác giả đã nghiên cứu soạn thảo tiến trình tổ chức
dạy học dự án thông qua tổ chức câu lạc bộ vật lí trong chƣơng “Động lực học chất
điểm” nhằm đảm bảo cho học sinh tham gia tích cực, phát triển năng lực sáng tạo
của bản thân, vận dụng các kiến thức lý thuyết vào thực tiễn. Quá trình thực nghiệm
của tác giả đã chứng tỏ tính khả thi của tiến trình soạn thảo.Với việc tổ chức hoạt
động dạy học nhƣ thiết kế khơng những phát huy đƣợc tính tích cực, phát triển năng
lực sáng tạo của ngƣời học mà còn rèn luyện cho ngƣời học những kỹ năng tƣ duy
bậc cao (phân tích, tổng hợp, đánh giá…). Đặc biệt, học sinh biết phân công công
việc, biết cách hợp tác trong công việc, biết tự xây kế hoạch thực hiện các dự án, biết
cách đánh giá và tự đánh giá. Tiến trình này cũng có thể làm tài liệu cho giáo viên
phổ thông trung học khi dạy nội dung kiến thức chƣơng “ Động lực học chất điểm”.
Cũng nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học theo dự án, tác giả Trƣơng Phƣớc Tân
[46] đã vận dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án vào dạy học mơn Tốn 12, tác
giả Nguyễn Thị Phê [34] vận dụng dạy học theo dự án vào mơn hoa trang trí cho
sinh viên ngành sƣ phạm. Trong đề tài này, hai tác giả đã nêu đƣợc hiệu quả do

phƣơng pháp dự án mang lại cho học sinh là vơ cùng to lớn, đặc biệt việc hình thành
cho ngƣời học các “kĩ năng mềm” – những kĩ năng thật sự cần thiết cho ngƣỡng cửa
vào đời.
Trong luận án tiến sĩ Giáo dục học của Nguyễn Thị Hồng Gấm [40], Nguyễn
Tuyết Nga - Nguyễn Thị Thanh Trà [42] đã đề cập tới dạy học theo dự án nhƣ một
trong các biện pháp hữu hiệu nhằm phát triển năng lực sáng tạo cho sinh viên và
học sinh.
Nhƣ vậy, trong quá trình đổi mới các phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực
hóa ngƣời học, nhiều tác giả đã vận dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án vào các
môn học trong các cấp học và bậc học khác nhau. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách
quan và chủ quan, việc nghiên cứu và vận dụng dạy học theo dự án trong môn Công
9


nghệ nói chung và mơn Cơng nghệ 10 nói riêng chƣa đƣợc quan tâm đúng mức, các
nghiên cứu chƣa đề cập đến cách thức tổ chức dạy học và công cụ đánh giá trong
việc áp dụng phƣơng pháp dạy học này một cách hiệu quả. Vì vậy, ngƣời nghiên cứu
quyết định lựa chọn đề tài “Dạy học theo dự án mơn Cơng Nghệ 10 tại trường
PTTH Bình An, tỉnh Bình Dương”.
1.2. KHÁI NIỆM DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
Dạy học theo dự án đã trở thành một phƣơng pháp dạy học đƣợc áp dụng
thƣờng xuyên ở các bậc học cũng nhƣ ở các mơn học khác nhau. Do đó, có nhiều
quan niệm và định nghĩa khác nhau về dạy học theo dự án. Trong phạm vi nghiên
cứu của đề tài, ngƣời nghiên cứu tiến hành tìm hiểu khái niệm “dự án” và “dạy học
theo dự án” nhƣ sau:
Trong từ điển Tiếng Việt của tác giả Hoàng Phê, “Dự án” là một danh từ nghĩa
là bản dự thảo về một văn kiện về luật pháp hay về một kế hoạch cụ thể nào đó [19]
Trong tiếng Anh thuật ngữ “Dự án” là “Project”, có nguồn gốc từ tiếng La Tinh
là “Proicere” có nghĩa là phác thảo, dự thảo, thiết kế. Khái niệm “Dự án” cịn là một
loại đề tài có mục đích ứng dụng xác định, cụ thể về kinh tế, xã hội (đáp ứng một

nhu cầu đã đƣợc nêu ra, chịu sự ràng buộc của thời hạn, nguồn lực, phải thực hiện
trong một bối cảnh không chắc chắn [56]. Dự án là bất cứ nỗ lực nào mang tính duy
nhất nhằm thực hiện một mục tiêu, có thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc
xác định [36].
Vậy: Dự án là tập hợp các hoạt động có liên quan đến với nhau đƣợc thực hiện
trong một khoảng thời gian, nguồn lực và tài chính giới hạn để đạt mục tiêu rõ ràng
làm thỏa mãn nhu cầu đối tƣợng mà dự án hƣớng đến [35].
Từ đầu thế kỷ 20, khi các nhà sƣ phạm Mỹ đã xây dựng cơ sở lý luận cho
phƣơng pháp dự án và coi đây là phƣơng pháp dạy học quan trọng để thực hiện dạy
học hƣớng vào ngƣời học nhằm khắc phục nhƣợc điểm của dạy học truyền thống.
Dạy học theo dự án ban đầu chỉ đƣợc áp dụng giảng dạy môn kỹ thuật ở các
trƣờng đại học và cao đẳng, dần dần đƣợc sử dụng rộng rãi trong các môn học khác ở
trƣờng phổ thông và trở nên phổ biến, nhất là ở các nƣớc phát triển. Chính vì vậy mà
cũng có rất nhiều khái niệm khác nhau về phƣơng pháp dạy học theo dự án. Theo
ngƣời nghiên cứu có thể khái quát hai nhóm khái niệm chính về dạy học theo dự án
nhƣ sau:
10


Thứ nhất: Khái niệm dạy học theo dự án theo nghĩa rộng nhấn mạnh tính tự lực
cao của học sinh. Hoạt động thực hành không đƣợc coi là bắt buộc.
Với khái niệm này thì theo các nhà giáo dục Mỹ, dạy học theo dự án là q
trình mơ phỏng và giải quyết các vấn đề thực tế, trong đó học sinh tự lựa chọn đề tài
và thực hiện các dự án học tập dựa trên sở thích và khả năng của bản thân. Các dự án
học tập không chỉ giúp các học sinh học tốt bài trên lớp mà còn mở rộng ra ngoài
phạm vi lớp học khi các em đƣợc phát huy trí thơng minh để hồn thành dự án
của mình [50].
Theo tổ chức giáo dục Oracle (Mỹ), dạy học theo dự án (project- based leaninghoặc học dựa trên mơ hình dự án) là một phƣơng pháp học tập mang tính xây dựng,
trong đó học sinh tự đƣa ra sáng kiến và thực hiện xây dựng phiếu hỏi, thu thập
thơng tin, phân tích dữ liệu và đƣa ra những nhận định, kết luận về các vấn đề

cụ thể [8].
Theo Bộ Giáo dục Singapore, dạy học theo dự án là một hoạt động học tập
nhằm tạo cơ hội cho học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp
dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống. Quá trình học theo dự án giúp học
sinh củng cố kiến thức và xây dựng các kỹ năng hợp tác, giao tiếp và học tập độc lập,
chuẩn bị hành trang cho các em trong sự nghiệp học tập suốt đời và đối mặt với các
thử thách trong cuộc sống [8].
Theo cục Giáo dục Hồng Kông, dạy học theo dự án là một hoạt động tìm hiểu
sâu về một chủ đề cụ thể với mục tiêu, tạo cơ hội để học sinh thực hiện nghiên cứu
vấn đề thông qua việc kết nối các thông tin, phối hợp nhiều kỹ năng giá trị và thái độ
nhằm xây dựng kiến thức và phát triển khả năng và thái độ học tập suốt đời. Các chủ
đề trong học theo dự án chủ yếu liên quan đến việc học và đời sống hàng ngày của
học sinh, có thể nằm trong các mơn học tích hợp hoặc nằm ngồi chƣơng trình [8].
Theo dự án Việt - Bỉ, dạy học theo dự án là một chuỗi các hoạt động dựa trên
động cơ bên trong của học sinh nhằm khám phá và phát hiện một phần của thực tế
(các chuỗi hoạt động thực tế: thực hiện nghiên cứu; khám phá các ý tƣởng theo sở
thích; tìm hiểu và xây dựng kiến thức; học liên môn; giải quyết các vấn đề; cộng tác
với các thành viên trong nhóm; giao tiếp; phát triển các kỹ năng, thái độ và sự
đam mê) [7].

11


Thứ hai: Khái niệm dạy học theo dự án theo nghĩa hẹp hơn yêu cầu dạy học
theo dự án gắn với hoạt động thực hành và có tạo ra các sản phẩm hành động của
dự án.
Với khái niệm này theo Intel (Mỹ), dạy học theo dự án là một hình thức dạy
học. Trong đó, học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với thực tiễn,
kết hợp lý thuyết với thực hành và đánh giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là
theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động có thể giới thiệu đƣợc [32].

Dạy học dự án là việc học tập thông qua các dự án, thông qua nhiệm vụ phức
tạp dựa trên các câu hỏi và vấn đề thách thức, trong đó ngƣời học đóng vai trị là
ngƣời thiết kế, giải quyết vấn đề, đƣa ra các quyết định, hay thực hiện các hoạt động
tham vấn; Với dạy học dự án tạo cho ngƣời học có cơ hội làm việc độc lập trong thời
gian dài, hoàn thành sản phẩm hay bài thuyết trình của dự án (Jones, Rasmussen, &
Moffitt, 1997; Thomas, Mergendoller, & Michaelson, 1999).
Dạy học theo dự án là một phƣơng pháp học lấy ngƣời học làm trung tâm, phát
triển việc hoạt động học tập và đào sâu kiến thức bằng cách cho ngƣời học tham gia
vào giải quyết các vấn đề của thế giới thực trong môi trƣờng cộng tác. Trong đó,
giáo viên đóng vai trị nhƣ ngƣời hƣớng dẫn và ngƣời học là ngƣời tự xây dựng kiến
thức thông qua dự án [27, tr.42].
Dạy học dự án sinh viên (hoặc từng nhóm) đƣợc giao nhiệm vụ tổng hợp từ xác
định mục tiêu, lập kế hoạch, thực hiện kế hoạch, kiểm tra và tự điều chỉnh quá trình
thực hiện, đánh giá kết quả sản phẩm ….của một cơng việc nào đó theo nhiệm vụ
mơn học [39, tr.106].
Dạy học dự án là một phƣơng pháp giảng dạy mà ngƣời học tham gia vào học
kiến thức và kỹ năng thơng qua nhu cầu và tiến trình đƣợc cấu trúc từ câu xác thực,
phức hợp và các nhiệm vụ và sản phẩm đƣợc thiết kế cẩn thận [49, tr.4].
Dạy học dự án là một kỹ thuật giảng dạy biến nội dung dạy học thành các dạng
vấn đề, kích thích ngƣời học xây dựng kiến thức và tƣ duy phê phán [60, tr.348].
Trên cơ sở phân tích các khái niệm về dạy học theo dự án, theo ngƣời nghiên
cứu quan niệm dạy học theo dự án là một phƣơng pháp dạy học, trong đó ngƣời học
thực hiện nhiệm vụ học tập phức hợp theo một quy trình đã xác định, nội dung học tập
gắn liền với thực tiễn, tự lực lập kế hoạch, hoạt động theo nhóm, thực hiện và đánh giá
kết quả dƣới sự cố vấn, giám sát của ngƣời dạy. Kết quả dự án là những sản phẩm có
12


thể giới thiệu đƣợc.Vậy với cách hiểu nhƣ trên, thì dạy học theo dự án thuộc phạm trù
phƣơng pháp dạy học trong đó có nhiều phƣơng pháp dạy học cụ thể khác nhau đƣợc

sử dụng trong dự án học tập.
1.3. ĐẶC ĐIỂM CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
Phƣơng pháp dạy học theo dự án góp phần đảm bảo, cập nhật hóa mục tiêu kiến
thức hƣớng tới các vấn đề thực tiễn, gắn kết nội dung bài học với thực tế, từ đó vận
dụng một cách linh hoạt và sáng tạo hơn. Thông qua việc thực hiện các dự án sẽ góp
phần hình thành rèn luyện kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề một cách hiệu quả,
kết hợp giữa lí thuyết và thực hành là một trong những đặc trƣng cơ bản của phƣơng
pháp dự án. Do đó, khi thực hiện dự án các kĩ năng thực hành sẽ thƣờng xuyên đƣợc
vận dụng. Với việc tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, học sinh
rèn luyện và phát triển các kĩ năng quan sát, nhận xét, phân tích, tổng hợp đánh giá từ
các nguồn thơng tin, tƣ liệu thu thập đƣợc. Qua đó, giúp học sinh nâng cao kĩ năng sử
dụng công nghệ thông tin, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng làm việc
độc lập để hình thành kiến thức và tạo ra sản phẩm. Bên cạnh, việc sử dụng phƣơng
pháp dạy học theo dự án nhằm nâng cao kiến thức và kĩ năng của học sinh thì hiệu
quả của phƣơng pháp này giúp cho học sinh nâng cao về thái độ cảm thấy u thích
mơn học hơn, nhận thấy những giá trị của hoạt động nhóm, chấp nhận những quan
điểm khác nhau, phát triển tƣ duy phê phán từ đó khơng ngừng học tập. Để hình thành
đƣợc kỹ năng trên, đầu thế kỷ XX các nhà sƣ phạm Mỹ khi xác lập cơ sở lý thuyết
cho phƣơng pháp dạy học theo dự án đã nêu ra ba đặc điểm cốt lõi của dạy học theo
dự án: định hƣớng học sinh, định hƣớng thực tiễn và định hƣớng sản phẩm [9, tr.90].
Có thể cụ thể hóa các đặc điểm của dạy học theo dự án nhƣ sau:
 Định hƣớng thực tiễn
Trong q trình thực hiện dự án, có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận
dụng lý thuyết vào hoạt động thực tiễn, thực hành. Chủ đề của dự án xuất phát từ
những tình huống của thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng nhƣ thực tiễn đời
sống. Các dự án học tập góp phần gắn liền nhà trƣờng với thực tiễn đời sống xã hội
và có thể mang lại những tác động xã hội tích cực .
Ví dụ: Trong môn Công Nghệ 10 Bài 6:“Ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế
bào trong nhân giống cây trồng nông, lâm nghiệp” nhờ ứng dụng của khoa học kĩ
thuật mới, các nhà tạo giống đã đề ra phƣơng pháp tạo và nhân giống mới vừa nhanh,

13


tốn ít vật liệu cũng nhƣ diện tích. Xuất phát từ thực tiễn đó, giáo viên sẽ thiết kế dự
án học tập “Nuôi cấy mô tế bào trong nhân giống cây trồng nông, lâm nghiệp”. Sau
khi thực hiện dự án học tập này, học sinh sẽ có đƣợc kỹ năng thực hiện các bƣớc
trong quy trình ni cấy mơ tế bào.
 Có ý nghĩa thực tiễn xã hội
Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trƣờng với thực tiễn đời
sống, xã hội. Trong những trƣờng hợp lý tƣởng, việc thực hiện các dự án có thể
mang lại những tác động xã hội tích cực.
Ví dụ: Khi học về một số loài sâu bệnh hại cây trồng, các loại thuốc bảo vệ thực
vật…giáo viên có thể cho học sinh đi tham quan một cơ sở sản xuất rau, một vƣờn
trái cây để tìm hiểu về các lồi sâu bệnh đó và cách sử dụng các loại thuốc bảo vệ
thực vật để phòng tránh chúng nhƣ thế nào. Đồng thời, trong q trình này, học sinh
cũng có thể thấy đƣợc thực tiễn sản xuất của ngƣời dân ra sao. Hoặc là khi học về
quy trình sản xuất phân bón, giáo viên có thể cho học sinh tham quan một nhà máy
sản xuất phân bón để thấy đƣợc trực tiếp quy trình sản xuất đó diễn ra nhƣ thế nào.
 Định hƣớng hứng thú ngƣời học
Trong dạy học theo dự án, ngƣời học tham gia tích cực và tự lực vào các giai
đoạn của quá trình dạy học, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch thực hiện, kiểm
tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Ở đây, giáo viên chủ yếu
đóng vai trò tƣ vấn, hƣớng dẫn và giúp đỡ ngƣời học.
 Tính phức hợp
Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác
nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp.
Ví dụ: Đối với nội dung mơn Cơng nghệ 10 có sự kết hợp ở nhiều lĩnh vực khác
nhau nhƣ nông- lâm- ngƣ nghiệp, dịch vụ, kinh doanh…ngoài ra nội dung mơn Cơng
nghệ 10 cịn liên quan tới mơn Sinh học và Hóa học.
 Định hƣớng hành động

Trong q trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận
dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thơng qua đó, ngƣời học có
thể tự kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng nhƣ rèn luyện kĩ năng
hành động, kinh nghiệm thực tiễn.

14


 Tính tự lực cao của ngƣời học
Trong dạy học theo dự án, ngƣời học đóng vai trị chủ đạo, họ tự lên kế hoạch
cho mình, tự sáng tạo. Giáo viên chỉ đóng vai trị ngƣời hƣớng dẫn và chỉ đƣờng,
giúp đỡ.
 Cộng tác làm việc
Các dự án học tập thƣờng đƣợc thực hiện theo nhóm. Trong đó có sự cộng tác,
làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy học theo
dự án địi hỏi rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng cộng tác làm việc giữa các thành
viên tham gia, giữa học sinh và giáo viên cũng nhƣ với các lực lƣợng xã hội khác
tham gia trong dự án. Đặc điểm này cịn đƣợc gọi là học tập mang tính xã hội.
 Định hƣớng sản phẩm
Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm đƣợc tạo ra. Sản phẩm của dự án
không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết mà trong đa số trƣờng hợp các dự án
học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những
sản phẩm này có thể sử dụng, công bố giới thiệu rộng rãi [9, tr.90].
Nhƣ vậy, trong phƣơng pháp dạy học theo dự án, giáo viên là ngƣời hƣớng dẫn
cho học sinh tìm ra tri thức của mình và tạo cơ hội cho học sinh tham gia tích cực
vào hoạt động nghiên cứu, sáng tạo. Vì vậy, trong đề tài này ngƣời nghiên cứu sẽ tổ
chức dạy học theo dự án môn Công nghệ 10 dựa vào các đặc điểm để phù hợp với
môn học, lứa tuổi học sinh PTTH cũng nhƣ điều kiện học tập của nhà trƣờng: định
hƣớng hứng thú ngƣời học từ đó sẽ kích thích sự tìm hiểu của học sinh; định hƣớng
hành động để giúp học sinh tìm ra tri thức của mình ; tính tự lực cao của ngƣời học.

Chính điều này giúp cho học sinh hình thành nhiều kĩ năng tìm kiếm thơng tin, kĩ
năng tự học, tự nghiên cứu, khả năng tƣ duy, sáng tạo, tự đọc tài liệu, phân tích, tổng
hợp tài liệu,…cộng tác làm việc để cho ra đời sản phẩm dự án - một sự sáng tạo của
cả tập thể.
1.4. PHÂN LOẠI DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
Dạy học theo dự án có thể đƣợc phân loại theo nhiều phƣơng diện và tiêu chí
khác nhau. Dựa vào các tiêu chí khác nhau, dạy học theo dự án đƣợc phân loại
nhƣ sau [9, tr.92]:

15


 Theo chuyên môn
-

Dự án trong môn học: trọng tâm nội dung nằm trong một môn học

-

Dự án liên môn: trọng tâm nội dung nằm trong nhiều môn học khác nhau

-

Dự án ngồi chun mơn: là các dự án khơng phụ thuộc trực tiếp vào các
môn học.
 Theo sự tham gia của ngƣời học

-

Dự án cho nhóm học sinh, dự án cá nhân, dự án toàn trƣờng, dự án dành cho

một khối lớp, dự án cho một lớp học.

 Theo sự tham gia của giáo viên
-

Dự án dƣới sự hƣớng dẫn của một giáo viên, dự án với sự cộng tác hƣớng
dẫn của nhiều giáo viên.

 Theo quỹ thời gian
Theo K.Frey, dạy học theo dự án đƣợc phân thành các loại nhƣ sau [52, tr 20]:
-

Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học.

-

Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”) nhƣng
giới hạn là một tuần hoặc 40 giờ học.

-

Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần, có thể
kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”).

 Theo nhiệm vụ:
Theo H.J.Apel và M.Knoll đã khái quát các dự án theo các dạng sau (Apel H.J,
Knoll, M: Aus Projekten Lernen, Muenchen, 2001) [49, tr.99]:
-

Dự án tìm hiểu: là dự án khảo sát thực trang đối tƣợng.

-

Dự án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tƣợng,
quá trình .

-

Dự án thực hành (dự án kiến tạo sản phẩm): trọng tâm là việc tạo ra các sản
phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành động thực tiễn nhằm thực hiện
những nhiệm vụ nhƣ trang trí, trƣng bày, biểu diễn, sáng tác.

-

Dự án hỗn hợp: là các dự án có nội dung kết hợp các dạng nêu trên.
Các dự án trên khơng hồn tồn tách biệt với nhau. Trong từng lĩnh vực chun

mơn có thể phân loại các dự án theo đặc thù riêng. Đối với môn Công nghệ 10, ở mỗi
dạng kiến thức khác nhau cần có sự lựa chọn loại hình dự án cho phù hợp. Với các
kiến thức lý thuyết có ứng dụng nhƣ bài 53: “Xác định kế hoạch kinh doanh” thì dự
16


án hỗn hợp là thích hợp nhất. Với các dạng kiến thức có thể tạo ra sản phẩm nhƣ
bài 47: “Thực hành - Làm sữa chua” thì dự án thực hành là thích hợp nhất. Do đó,
trong đề tài này ngƣời nghiên cứu xây dựng dự án theo cách phân loại dự án thực hành
và dự án hỗn hợp. Bên cạnh đó, khi áp dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án cho việc
dạy học nói chung, tùy theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể về quỹ thời gian, địa điểm,
tình hình đặc điểm lớp học, điều kiện cơ sở vật chất của nhà trƣờng, gia đình học
sinh…..và cả dự án học sinh lựa chọn mà giáo viên đƣa ra các kế hoạch thực hiện.

1.5. ƢU ĐIỂM VÀ HẠN CHẾ CỦA DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
Dạy học theo dự án mang lại rất nhiều lợi ích cho cả giáo viên và học sinh. Đối
với học sinh, dạy học theo dự án tăng tính chuyên cần, nâng cao tính tự lực và thái độ
học tập, tự chủ phát huy đƣợc tính chủ động, sáng tạo của học sinh, biến quá trình
truyền đạt kiến thức ở ngƣời dạy thành quá trình tự xây dựng kiến thức ở ngƣời học.
Bên cạnh đó, dạy học theo dự án giúp hình thành các năng lực cần thiết cho ngƣời
học, kĩ năng học tập hợp tác, kỹ năng tƣ duy phê phán, kỹ năng học tập suốt đời, kiến
thức thu đƣợc mang tính chiều sâu vì thơng qua điều tra, tìm hiểu ngƣời học sẽ hiểu rõ
và vận dụng đƣợc các kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Vì
vậy, dạy học theo dự án sẽ kích thích động cơ và hứng thú học tập của ngƣời học, điều
đó giúp cho ngƣời học có thể vƣợt qua đƣợc những khó khăn trong khi giải quyết các
vấn đề, đặc biệt là những vấn đề mang tính phức hợp.Từ đó, học sinh có cơ hội phát
triển những kĩ năng phức hợp nhƣ tƣ duy bậc cao, giải quyết vấn đề, hợp tác và giao
tiếp. Ngồi ra, trong q trình thực hiện dự án, học sinh đã tham gia vào những hoạt
động thực tế có ý nghĩa vƣợt ra khỏi phạm vi lớp học. Khi đó, học sinh có thể sử dụng
kiến thức của những môn học khác nhau để giải quyết vấn đề nhằm phát triển năng lực
tự đánh giá.
Đối với giáo viên, dạy học theo dự án không chỉ tạo ra các cơ hội xây dựng các
mối quan hệ với học sinh mà cịn nâng cao tính chun nghiệp và sự hợp tác với đồng
nghiệp. Ngồi ra, giáo viên có thể bồi dƣỡng kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin và
các phƣơng tiện kĩ thuật hiện đại trong dạy học. Bên cạnh đó, khi áp dụng phƣơng
pháp dạy học theo dự án, giáo viên ln có ý thức tìm hiểu và gắn kết lý thuyết với
thực tiễn. Từ đó, sẽ tạo đƣợc bộ tƣ liệu dạy học ngày càng đa dạng, sâu sắc và giáo
viên cảm thấy yêu nghề hơn.
17


Ngồi những ƣu điểm trên thì phƣơng pháp dạy học theo dự án cũng có những
hạn chế và thách thức nhất định. Dạy học theo dự án đòi hỏi ngƣời dạy phải có kiến
thức sâu, rộng chuyên ngành và kiến thức liên quan. Do đó, sẽ gây cho nhiều giáo viên

khó khăn trong việc thực hiện chƣơng trình giảng dạy. Trong khi đó, thời gian hồn
thành cho một dự án thƣờng kéo dài vì vậy rất khó áp dụng cho một tiết học bình
thƣờng. Khi dạy học theo dự án địi hỏi phải sử dụng kiến thức liên ngành. Vì vậy,
khơng phải mơn nào, nội dung gì cũng có thể áp dụng đƣợc dạy học theo dự án. Ngoài
ra, phƣơng pháp dạy học theo dự án khơng thích hợp trong việc truyền thụ những tri
thức lí thuyết có tính hệ thống. Đối với những trƣờng khơng có đủ phƣơng tiện dạy
học cũng nhƣ cơ sở vật chất còn hạn chế thì phƣơng pháp dạy học theo dự án khơng
đạt hiệu quả cao. Bên cạnh đó, có nhiều học sinh đã quen với phƣơng pháp dạy học
truyền thống nên không quen với việc chủ động định hƣớng quá trình học tập vì thế
cũng gặp nhiều khó khăn đối với việc vận dụng vào môn Công nghệ 10.
1.6. MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ KỸ THUẬT ĐƢỢC SỬ DỤNG
TRONG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
1.6.1. Phƣơng pháp thuyết trình
Có nhiều tác giả đề cập đến khái niệm về phƣơng pháp thuyết trình. Trong đề
tài này, ngƣời nghiên cứu trình bày khái niệm phƣơng pháp thuyết trình theo tác giả
Phan Trọng Ngọ: “phƣơng pháp thuyết trình là phƣơng pháp mà giáo viên sử dụng
ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để cung cấp cho ngƣời học hệ thống thông tin về nội dung
học tập, ngƣời học tiếp nhận hệ thống thơng tin đó từ ngƣời dạy và xử lý chúng tùy
theo tính chủ thể của ngƣời học và các yêu cầu của quá trình dạy học” [25, tr.187].
Phƣơng pháp này thƣờng đƣợc sử dụng vì dễ tổ chức, có thể trình bày cho nhiều ngƣời
cùng một lúc, khả năng truyền đạt và bao quát thơng tin nhanh chóng. Bên cạnh đó,
phƣơng pháp thuyết trình cũng có những hạn chế nhƣ thơng tin truyền đạt chỉ mang
tính một chiều, học sinh thụ động, khơng chứng tỏ đƣợc kiến thức của mình, do đó dễ
bị bão hịa hay q tải về thơng tin.
Phƣơng pháp thuyết trình tuy là một phƣơng pháp truyền thống nhƣng không
thể thiếu trong bất kỳ một mơ hình dạy học nào. Đối với mơn Cơng nghệ 10, sử dụng
phƣơng pháp thuyết trình là cần thiết trong quá trình cung cấp cho học sinh một số
khái niệm cơ bản và một số nội dung khó của bài học.
18