skkn một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh tiểu học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI
Mã SKKN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HÁT DÂN CA TRONG CHƯƠNG
TRÌNH CHÍNH KHĨA VÀ HOẠT ĐỘNG TẬP THỂ
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC

LĨNH VỰC: ÂM NHẠC
CẤP TIỂU HỌC

Năm học 2016 - 2017


MỤC LỤC
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ...................................................................2
1. Lý do chọn đề tài:..............................................................................................2
2. Thời gian...........................................................................................................4
3. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................4
4. Phạm vi nghiên cứu:..........................................................................................4
5. Ứng dụng: Dạy Âm nhạc và hoạt động tập thể trong trường Tiểu học.............4
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ......................................................5
1. Cơ sở lý luận của vấn đề:..................................................................................5
2. Thực trạng của vấn đề.......................................................................................5
3. Các biện pháp tiến hành:...................................................................................8
3.1 Đối với tiết dạy bài hát dân ca.........................................................................9
3.2 Đối với tiết ôn tập bài hát dân ca...................................................................16
3.3 Đối với tiết học có nội dung nghe nhạc.........................................................19
4. Các hoạt động ngồi giờ lên lớp......................................................................19
5. Kết quả: Kết quả khảo nghiệm học sinh trong năm học 2016 -2017.............24
PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................26

1. Kết luận
2. Khuyến nghị
* TÀI LIỆU THAM KHẢO :..............................................................................27


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Âm nhạc là ngôn ngữ nghệ thuật âm thanh, mang đặc trưng của nghệ
thuật biểu hiện, là ngôn ngữ biểu cảm, tình cảm. Do đó, âm nhạc cũng là một
trong những môn học quan trọng giúp cho học sinh hình thành nhân cách, có lối
sống lành mạnh, tư tưởng đạo đức đúng đắn, có lý tưởng hồi bão cao xa, tu
dưỡng phẩm chất lành mạnh, tư tưởng tình cảm tốt đẹp…Giảng dạy âm nhạc nói
chung và dân ca nói riêng cho học sinh Tiểu học, dưới bất kỳ hình thức giáo dục
tư tưởng nào cũng cần đến cơ sở là tình cảm, nếu chỉ thuyết giảng sng hoặc
truyền thụ lý luận cứng nhắc thì sẽ khó đạt hiệu quả như mong muốn.
Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản
văn hóa của dân tộc. Ngoài nội dung biểu cảm phong phú, chuyển tải tâm tư tình
cảm, có tác động mãnh liệt và sâu sắc đối với nhận thức của con người, giúp cho
học sinh thông qua học tập phần nào hiểu rõ hơn về dân ca, nắm được kỹ năng
âm nhạc nhất định. Các bài hát dân ca cịn có khả năng tác động mạnh mẽ vào
tâm tư, tình cảm của học sinh giúp các em phát triển các phẩm chất tư duy, trí
tuệ, thể chất, những tình cảm đạo đức tốt đẹp và quan trọng hơn là hình thành ở
học sinh ý thức dân tộc và tình yêu với âm nhạc truyền thống. Từ đó học sinh sẽ
có ý thức giữ gìn và trân trọng bản sắc văn hóa dân tộc mình. Dạy hát dân ca
cho học sinh là nhằm giáo dục cho học sinh những tình cảm tốt đẹp với văn
hóa truyền thống. Khi các em được nghe, học hát các bài dân ca đã dần dần
hình thành trong học sinh tình cảm u thích. Đó cũng là con đường ngắn nhất

nhằm bồi dưỡng thị hiếu và tình cảm đạo đức đúng đắn cho học sinh.
Là quốc gia của một cộng đồng với 54 dân tộc anh em chung sống, mỗi
dân tộc đều có đặc điểm địa lý, khí hậu, điều kiện, hồn cảnh sống khác nhau.
Điều đó đã sản sinh ra những bài dân ca mang hương sắc riêng, tô điểm thêm
cho kho tàng dân ca Việt Nam. Cái hay, cái đẹp, cái tinh túy của dân ca đã được
nhân dân ta chắt lọc, gọt giũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca
đã gắn bó với cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham gia vào các
sinh hoạt văn hóa, lao động hàng ngày của mỗi người dân lao động.
Ngay từ thuở ấu thơ, mỗi trẻ em trong cộng đồng dân tộc Việt đã được
tắm mình trong những âm điệu ngọt ngào, thiết tha của những câu hát ru. Những
làn điệu dân ca tiêu biểu, đặc sắc của từng vùng miền đã làm rung động tâm hồn
mỗi người dân Việt. Cho đến ngày nay, những di sản nghệ thuật quý báu ấy vẫn
là những nguồn sữa dinh dưỡng để bồi bổ, nuôi dưỡng tâm hồn cho mỗi con
1/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

người, nhất là trong bối cảnh của thời kì hội nhập và tồn cầu hóa, khi mà sự
giao thoa và tiếp biến các giá trị văn hóa nói chung và văn hóa dân gian nói
riêng đã tạo nên những trào lưu mới trong xã hội, và cũng tạo nên những ảnh
hưởng khơng ít tới sự hình thành và phát triển những nét tâm lý, tính cách
của thế hệ trẻ.
Hát dân ca là một trong những tinh hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam, đã
và đang được gìn giữ, phát triển. Đối với giáo dục, các bài hát dân ca đã được
đưa vào trong chương trình học của các bậc học. Tuy nhiên, trong chương trình
mơn Âm nhạc của bậc Tiểu học thì các bài hát dân ca cịn chưa nhiều. Do vậy sự
hiểu biết của các em học sinh Tiểu học về dân ca chưa thật sự sâu rộng. Mặt
khác sự xâm nhập nhanh chóng của những dịng nhạc hiện đại, nhạc giải trí đã

khiến cho các em, tuy cịn nhưng cũng theo thị hiếu bắt nhập vàít nhiều bị thu
hút theo dòng nhạc hiện đại này.
Trong những năm qua, cùng với phong trào thi đua “Xây dựng Trường
học thân thiện - Học sinh tích cực”, trường tơi đã kết hợp với phòng giáo dục và
đào tạo Quận đã tổ chức nhiều Hội diễn văn nghệ các cấp, thi tự thiết kế và biểu
diễn thời trang các dân tộc, thi biểu diễn văn nghệ giữa các chi đội chào mừng
các ngày lễ do nhà trường tổ chức như ngày 20/11, 8/3, 26/3, hội chợ xuân ...
Qua đấy lồng ghép các bài hát dân ca những điệu múa dân tộc như múa sạp,
múa ô ... được dàn dựng công phu, đặc sắc, mang những nét đặc trưng của từng
vùng miền, cũng thông qua hội diễn nhằm phát triển phong trào ca hát nói chung
và u thích dân ca nói riêng trong các trường Tiểu học. Tuy nhiên , để phong
trào đó mãi được duy trì như mục tiêu đã định thì địi hỏi nhà trường và giáo
viên cần phải có những hoạt động thường xun hơn, tích cực hơn. Vì vậy, là
một giáo viên Âm nhạc, tơi ln trăn trở và đặt cho mình câu hỏi: Phải làm gì,
và làm như thế nào để duy trì và phát triển được phong trào hát dân ca trong
trường Tiểu học, học sinh đam mê tìm hiểu, u thích học hát các bài dân ca? Từ
thực tế học tập của học sinh và qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy, trao đổi với
đồng nghiệp cũng như nghiên cứu trên các tài liệu, phương tiện thông tin đại
chúng, tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm trao đổi với mong muốn nâng
cao định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh, đồng thời góp phần
lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, giúp cho học sinh Tiểu học yêu
thích học hát, hát hay, hát đúng các bài dân ca, góp phần bảo tồn và phát huy
được những giá trị văn hóa to lớn của dân tộc, thơng qua đề tài :

2/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

“Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính
khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học”
2. Thời gian: Từ tháng 9/2016 đến tháng 3/2017
3. Đối tượng: Học sinh Tiểu học
4. Phạm vi nghiên cứu: Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương
trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học.
5. Ứng dụng: Dạy Âm nhạc và hoạt động tập thể trong trường Tiểu học.

3/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận:
Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với
Âm nhạc. Với nhận thức của học sinh Tiểu học thì hát dân ca chiếm vị trí quan
trọng trong nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc dân gian giúp các em hướng tới cái
“Chân - Thiện - Mỹ”. Việc đưa dân ca vào trường học không chỉ đơn thuần là
dạy dân ca, hát dân ca mà quan trọng là giúp học sinh nhận ra được những giá trị
to lớn của dân ca, từ đó các em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ điệu hồn
dân tộc, góp phần giáo dục các em trở thành những người phát triển toàn diện.
Ngoài ra, cịn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ
học căng thẳng.
Trong chương trình Âm nhạc ở Tiểu học, học hát là nội dung trọng tâm,
được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 5, đây cũng là phân mơn học sinh u thích
nhất. Phân mơn Học hát có ba dạng bài là: Bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và
các bài hát nước ngoài. Việc dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học là rất khó so
với dạy các bài hát thiếu nhi trong chương trình sách giáo khoa. Bởi mỗi bài dân

ca trong chương trình đều gắn liền với đời sống sinh hoạt, những truyền
thống văn hóa tốt đẹp của một vùng, hoặc của đặc thù riêng một dân tộc, có cách
nói, cách diễn đạt khác nhau giữa vùng này với vùng khác, hơn nữa đặc điểm
riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Từ thực tiễn
đó đã trở thành động cơ để tơi tìm tịi khám phá, thử nghiệm bằng kinh nghiệm
và năng lực nghiệp vụ của mình để tìm ra kinh nghiệm sư phạm, những phương
pháp dạy học phù hợp với đặc thù của dạy hát dân ca, giúp các em nhanh tiếp
cận với văn hóa âm nhạc dân gian, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
2. Thực trạng của vấn đề.
a. Thuận lợi – khó khăn
* Thuận lợi:
Từ nhiều năm nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào các
trường học phổ thông từ cấp học Mầm non với nhiều hình thức đa dạng, phong
phú. Do vậy, học sinh sớm được làm quen với các bài hát dân ca, nên khi bước
sang Tiểu học, nội dung học hát này khơng cịn lạ đối với các em. Theo đó,
những điệu hò man mát xa khơi, những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca
thấm đẫm tình đất, tình người…đã trở nên quen thuộc đối với nhiều học sinh,
góp phần ni dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách các em ngay từ nhỏ.
4/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

* Khó khăn:
Theo cấu trúc chương trình bộ mơn âm nhạc ở cấp Tiểu học mỗi lớp có 12
bài hát chính khóa và 6 bài hát học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó,
rất khó để giúp học sinh tìm hiểu được sâu về loại hình văn hóa nghệ thuật này.
Hơn nữa cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy dân ca còn chưa được phong phú,
phịng dạy mơn Âm nhạc cịn nhỏ, các trang thiết bị tranh ảnh, tư liệu, các nhạc

cụ dân tộc…còn hạn chế, chưa sử dụng phương pháp diễn xướng dân ca .
b. Thành công – hạn chế
* Thành công
Đa số học sinh đều hào hứng và yêu thích các bài hát dân ca khi được học.
Bước đầu học sinh được tìm hiểu sâu hơn về kho tàng dân ca Việt Nam.
Các em đã biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những giá trị văn hóa của
dân tộc.
Tham gia các cuộc Hội diễn văn nghệ và biểu diễn thời trang dân tộc một
cách hào hứng .
* Hạn chế
- Khả năng tiếp thu và ý thức học tập của một số em còn hạn chế.
- Một số em chưa tự tin, chưa mạnh dạn khi học hát.
- Một số bậc cha mẹ học sinh chưa quan tâm nhắc nhở con em mình
học tập, cũng như chuẩn bị chưa đầy đủ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập
môn Âm nhạc.
c. Mặt mạnh – mặt yếu
* Mặt mạnh
Những nốt nhạc luyến láy, những giai điệu du dương của dân ca tạo nên
âm thanh lơi cuốn dễ đi vào lịng người, nên học sinh rất thích nghe, thích hát và
thuộc rất nhanh các bài hát dân ca.
* Mặt yếu
Các bài hát dân ca còn mang tính chất vùng miền, khi dạy hát học sinh
chưa hiểu hết về tập quán sinh hoạt khi sáng tác bài dân ca của từng vùng khác
nhau trên mọi miền đất nước.
Vốn kiến thức sơ đẳng về dân ca Việt Nam nói chung của các em rất
hạn chế.
d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động
* Nguyên nhân của thành công

5/26

Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

- Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo và ban giám hiệu nhà trường đã
tạo điều kiện tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Âm
nhạc như đàn Organ, một số nhạc cụ gõ đệm.
- Đa số học sinh ngoan, u thích học mơn Âm nhạc
- Có sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong việc góp ý về
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh tiến bộ.
- Bản thân luôn nghiên cứu tham khảo tài liệu, tìm tịi sáng tạo và học hỏi
kinh nghiệm để lựa chọn, đưa ra những phương pháp giảng dạy phù hợp với
từng đối tượng học sinh nhằm nâng cao kiến thức về dân ca cũng như phương
pháp dạy hát dân ca.
* Nguyên nhân của hạn chế
Cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ những yêu cầu cần thiết để dạy dân
ca như: Thiếu các nhạc cụ dân tộc, tranh ảnh minh họa… Hơn nữa không gian
để biểu diễn các bài hát dân ca trong các tiết học cũng chưa được đáp ứng.
Tài liệu, tư liệu về dạy hát dân ca ở trường Tiểu học còn hạn chế (chủ yếu
là giáo viên tự sưu tầm và chọn lọc trong quá trình giảng dạy)
Biểu hiện về năng lực âm nhạc của học sinh cũng khác biệt, mỗi lớp
thường có cả những em có năng khiếu và khơng có năng khiếu Âm nhạc. Cũng
có những học sinh có năng khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát
đúng về cao độ thì lại chưa vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại
yếu về vận động theo nhạc… Đa số học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt
động khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi… Hứng thú, sở
thích âm nhạc của học sinh khơng hồn tồn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ Âm
nhạc của các em cũng khác biệt.
Thực tế hiện nay, trong giảng dạy bộ môn âm nhạc của Tiểu học, chương

trình học dân ca cịn ở mức “khiêm tốn”: khối lớp 1,2,3 mỗi lớp có 12 bài chính
khóa và 6 bài học thêm tự chọn, khối 4,5 mỗi lớp có 10 bài chính khóa và 6 bài
học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, dù học sinh thực sự yêu Âm
nhạc dân tộc mong muốn biết nhiều bài hát dân ca khó thành hiện thực, mặt
khác do số tiết âm nhạc không nhiều và thời lượng cho một tiết học cũng hạn
chế (35 – 40 phút /1 tiết/1 tuần), nên việc giáo dục dân ca cho học sinh khó có
thể đi vào chiều sâu.
Về sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát,
trong đó có 11 bài dân ca, đó là:
- Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng)
- Lícây xanh (dân ca Nam Bộ)
6/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

- Xoè hoa (dân ca Thái)
- Bắc kim thang (dân ca Nam Bộ)
- Gà gáy (dân ca Cống)
- Ngày mùa vui (dân ca Thái)
- Bạn ơi lắng nghe (dân ca Ba na)
- Cò lả (dân ca đồng bằng Bắc Bộ)
- Chim sáo (dân ca Khmer)
- Màu xanh quê hương (dân ca Khmer)
- Hát mừng (dân ca Hrê)
Để việc dạy và học dân ca trong trường phổ thông phát huy hiệu quả, cần
diễn xướng như một phương pháp dạy. Tuy nhiên hiện nay, việc dạy chay vẫn là
hiện tượng phổ biến tại các trường học: Lên lớp tập thể, học thuộc lời, hát đúng
giai điệu là xong, ít giáo viên sử dụng phương pháp diễn xướng (vì khơng có

thời gian cho các hoạt động này). Phần lớn giáo viên dạy theo sách giáo khoa,
kết quả dừng lại ở việc thuộc lịng lời bài hát, làn điệu, tiết học nhạc khơ cứng.
Mặt khác, dân ca liên quan đến môi trường diễn xướng như: cây đa, bến nước,
sân đình, đời sống sinh hoạt xã hội thường ngày của đồng bào các dân tộc, các
vùng miền…các trang phục cho việc biểu diễn các bài hát dân ca chưa được
thực hiện thường xuyên.
Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học Âm nhạc. Những
năm gần đây phòng giáo dục và đào tạo Quận đã tổ chức những buổi chuyên đề,
tập huấn và đưa vào giảng dạy các bài hát dân ca vào những tiết học dành cho
địa phương tự chọn với số lượng một tiết trên một học kì. Tuy số lượng cịn ít
nhưng cũng đã góp phần làm phong phú nguồn tư liệu về dân ca địa phương,
nâng cao chất lượng giáo dục Âm nhạc và giáo dục văn hóa trong trường học.
3. Các biện pháp tiến hành:
Những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm tổng kết các
phương pháp, kĩ năng thu được từ thực tiễn giảng dạy. Mặt khác nhằm trao đổi
với các giáo viên dạy Âm nhạc về việc vận dụng các phương pháp vào trong
giảng dạy giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca, từ đó các
em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ những nét văn hóa của dân tộc, đồng
thời giúp học sinh biết được những phong tục tập quán trên mọi miền đất nước
qua đó các em có thể học tốt các mơn học khác.
Quy trình dạy hát một bài hát dân ca cũng giống với việc dạy hát các bài
hát thiếu nhi và các bài hát nước ngoài (gồm 2 tiết: Tiết dạy bài hát mới và tiết
ôn tập), nhưng kĩ thuật dạy hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác biệt này mới
7/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

tạo nên những phong cách, màu sắc riêng của dân ca. Sau đây là một số kinh

nghiệm mà tôi đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình:
3.1 Đối với tiết dạy bài hát dân ca
Bước 1: Giới thiệu bài hát (các đề mục trong các phần 3.1; 3.2... in
đậm tất)
Bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ để giới thiệu vị trí địa lí
nơi mà bài hát dân ca được ra đời, dùng tranh ảnh, clip, những đoạn phim ngắn
giới thiệu về địa danh, trang phục, những phong tục, hình ảnh sinh hoạt văn hố,
sinh hoạt cộng đồng, về phong cảnh các vùng miền, xuất xứ và nét đặc trưng của
bài dân ca sắp học (như loa máy, máy tính, máy chiếu, các từ đệm, trang phục,
các động tác múa…) sao cho phù hợp với sự tiếp thu của học sinh, ngồi ra tơi
cịn giới thiệu sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc của vùng miền đó, sau đó tơi
gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ vị trí trên bản đồ để nhận biết. Bước này rất hấp dẫn
học sinh và mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu
hơn về xuất xứ bài hát, là dân ca của vùng miền nào, vùng miền đó ở vị trí nào
trên bản đồ đất nước Việt Nam. Trên cơ sở đó các em tuy khơng được đi thăm
quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vùng đất đó thơng qua những đoạn
phim ngắn tơi trình chiếu , giới thiệu cho các em. Mỗi dân tộc có một nền văn
hoá riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng mỗi một bài dân ca có
những nét đẹp riêng. Việc sử dụng bản đồ , đoạn phim ngắn đó nhằm thu hút sự
chú ý tị mị ham hiểu biết của học sinh. khơng những thế nó cịn tạo cho giờ dạy
thêm phong phú và sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả.
Ví dụ: Dạy tiết 19 (Lớp 5) - Học hát: Bài “Hát mừng” dân ca Hrê
(Tây Nguyên).
Trong phần giới thiệu bài hát, tôi đưa ra bản đồ địa lí Việt Nam , yêu
cầu học sinh lên chỉ vùng Tây Nguyên và nêu những hiểu biết của mình về
dân tộc Hrê và những nét đặc trưng riêng của vùng đất này (nếu biết). Sau
đó tơi cung cấp một số kiến thức về Tây Nguyên như: Có nhiều lễ hội của
đồng bào các dân tộc (như Lễ hội mừng lúa mới, cúng bến nước…khi làm lễ
thường sử dụng các nhạc cụ như cồng, chiêng…và giới thiệu trang phục của
dân tộc Hrê qua hình ảnh).

8/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

9/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Hay khi giới thiệu bài hát Bắc kim thang?.....

Bắc kim thang – Dân ca Nam Bộ
Bước 2: Nghe hát mẫu
Đối với học sinh Tiểu học thì việc nghe hát mẫu kết hợp động tác minh
họa kèm theo, sẽ làm cho học sinh cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn được tình cảm của
bài dân ca đó mang lại và học sinh sẽ thấy thích thú hơn, mong muốn được học
hát hơn. Vì vậy khi cho học sinh nghe bài hát mẫu, tơi thường sưu tầm những
băng đĩa có hình ảnh để học sinh vừa được nghe giai điệu bài dân ca, vừa được
xem những động tác biểu diễn, giúp các em hiểu kĩ hơn về trang phục và động
tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền. Qua đó, khi dạy các em trình bày bài
hát kết hợp vận động, các em đã phần nào nắm được những động tác múa hát
đặc trưng của bài dân ca mình trình bày. Tuy nhiên, để thay đổi khơng khí cho
các tiết học, khi hát mẫu - tơi cũng thường tự trình bày bài hát dân ca kết hợp
với một số động tác biểu diễn đơn giản hoặc sử dụng nhạc cụ gõ đệm của dân
tộc như: Song loan, thanh phách… tôi quan sát thấy học sinh rất chăm chú khi
nghe bài hát .

Ví dụ: Dạy tiết 12 (Lớp 4) - Học hát: Bài “Cò lả” dân ca Đồng bằng
Bắc Bộ
10/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Khi hát mẫu bài hát: Lần 1, tôi kết hợp dùng thanh phách gõ đệm theo
nhịp của bài hát, lần 2, tôi kết hợp với một số động tác phụ họa đơn giản phù
hợp với nội dung bài Cò lả.
Bước 3: Đọc lời ca
Để học sinh hiểu được nội dung ý nghĩa của bài dân ca, của từng câu từ,
lời ca dân gian của một dân tộc, một vùng miền là việc làm rất quan trọng, vì khi
học sinh hiểu được ý nghĩa nội dung bài dân ca, các em sẽ cảm thấy gần gũi với
bài hát hơn.
Trong bước đọc lời ca, sau khi đọc, tôi thường cho học sinh giải nghĩa của
một số ca từ (nếu các em biết). Với những từ học sinh chưa hiểu, tôi giải nghĩa
và phân tích kĩ để học sinh năm được những từ khó trong bài hát.
Ví dụ: Từ X hoa trong bài cùng tên có nghĩa là “Múa hoa”. Bài Gà gáy,
từ “té le” là một cách cảm nhận của đồng bào Cống về tiếng gáy te te của chú gà
trống choai. Bài Bắc kim thang, từ “kèo” là thanh gỗ hoặc tre nằm trên cột nhà,
làm khung đỡ trần nhà; “té” nghĩa là ngã; “làm chi” nghĩa là làm gì; “le le”
nghĩa là con vịt trời; “bìm bịp” là một lồi chim. Hoặc bài Cị lả, từ “phủ” là chỉ
đơn vị hành chính ngày xưa, tương đương với “quận,huyện” ngày nay. Hay bài
Lí cây xanh, từ “lí cây xanh” nghĩa là khúc hát ngắn về cây xanh …
Bước 4: Khởi động giọng
Khi dạy các bài hát thiếu nhi hoặc các bài hát nước ngồi, trong bước khởi
động giọng, tơi thường sử dụng gam trưởng hoặc gam thứ của Âm nhạc phương
Tây cho HS khởi động giọng, ví dụ:

Nhưng khi dạy hát dân ca. Do sắc thái riêng của từng vùng miền, nên mỗi
bài lại có một màu sắc riêng, và thường viết bằng thang âm ngũ cung, như Pha
Son La Đô Rê (Trong bài hát Quê hương tươi đẹp), Đô Rê Mi Son La (Trong bài
hát Lí cây xanh)…, vì thế việc sử dụng gam trưởng, thứ của phương Tây là
khơng phù hợp. Do đó tơi thường sử dụng chính thang âm của từng bài làm mẫu
âm khởi động. Thậm chí có bài tơi đã dùng giai điệu của bài hát làm mẫu để học
sinh khởi động giọng.
Ví dụ: Dạy tiết 23 (Lớp 4) - Học hát: Bài “Chim sáo” dân ca Khơ me
Nam Bộ
11/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Tôi đã sử dụng câu hát cuối là mẫu âm dùng để khởi động giọng:

Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm
hưởng của bài hát dân ca, ngồi ra cịn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu
để khi học bài hát dễ dàng hơn, nhanh hơn.
Bước 5: Chia câu hát
Khi dạy bài hát dân ca, việc chia các câu hát trong bài dân ca phải hết sức
linh hoạt: có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân ca thường được xây
dựng từ thơ lục bát, lời ca đệm thêm bằng những hư từ như “ơi, à, í a….” nên
cấu trúc không cân đối.
Ví dụ: Dạy tiết 4 (Lớp 2) - Học hát: Bài “Xòe hoa” dân ca Thái
Tôi chia bài hát thành 4 câu hát với độ dài ngắn không đều nhau:
Câu hát 1: Bùng bong bính boong ngân nga tiếng cồng vang vang.
Câu hát 2: Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng.

Câu hát 3: Nghe tiếng khèn tiếng sáo vang lừng.
Câu hát 4: Tay nắm tay ta cùng xoè hoa.
Bước 6: Tập hát từng câu
Đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất
nhiều. Nên khi dạy học sinh hát dân ca, bước tập hát từng câu là bước trọng tâm
nhất của việc dạy hát. Vì vậy, tơi giải thích cho học sinh hiểu: luyến là tiếng hát
có 2 hoặc nhiều nốt nhạc khác cao độ được liên kết với nhau và có hình vịng
cung phía dưới, nếu nốt nhạc sau cao hơn nốt trước thì là luyến lên và ngược lại.
Để học sinh hát đúng những tiếng hát có dấu luyến, láy cũng như thể hiện được
sắc thái của bài bát, tôi thường tăng cường hát mẫu và hướng dẫn học sinh vừa
nghe hát mẫu, vừa nhìn lời ca, vừa nhìn nốt nhạc, tơi đặt một số câu hỏi để học
sinh nắm chắc kiến thức khi học những bài dân ca có nhiều tiếng hát luyến
láy. Học sinh trả lời đúng câu hỏi của tơi, có nghĩa là đã nắm được 50% giai điệu
của câu hát.

12/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Ví dụ: Bài “Cị lả” là bài dân ca có rất nhiều tiếng hát luyến, tơi hướng
dẫn học sinh hát như sau: Khi dạy câu hát đầu: con cò cị bay lả lả bay la là câu
hát có nhiều tiếng hát luyến lên và xuống, sau khi hát mẫu, tơi đặt câu hỏi: câu
hát đó có mấy tiếng hát luyến, tiếng nào luyến lên, tiếng nào luyến xuống? vì
sao em biết? và với câu hát này tôi thường tập hát nhiều lần hơn, kĩ hơn so với 3
câu khác để học sinh nắm chắc giai điệu của bài hát. Trong lớp có những học
sinh hát tốt, hát hay, tơi chỉ định hát mẫu và hướng dẫn cho các bạn hát chưa
đúng. Ngồi ra, tơi cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2 lần, ở đầu câu và giữa
câu hát

Bước 7: Hát cả bài
Để giờ học hát dân ca sôi nổi, thu hút được sự chú ý, khơi dậy niềm đam
mê yêu thích học hát của học sinh. Khi hướng dẫn hát cả bài, tôi thường sử dụng
nhạc cụ đệm cho các em hát theo. Tôi dùng âm sắc trong đàn để thể hiện âm
hưởng dân ca của từng vùng miền.
Ví dụ: Bài “Xịe hoa” – Dân ca Thái, tôi dùng âm sắc gần giống tiếng
khèn để đệm hát – Tiếng khèn sẽ làm cho các em liên tưởng đến một không
gian bao la của miền Tây Bắc, với ruộng bậc thang và những điệu múa xịe
của các cơ gái Thái.
13/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

14/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Hoặc bài “Bạn ơi lắng nghe” – Dân ca Bana, tôi dùng âm sắc tiếng đàn đá
hoặc đàn T’rưng. Từ những âm sắc đó, các em tưởng tượng ra những con suối
trong vắt hay những rẫy lúa bạt ngàn của vùng đất Tây Nguyên…
Ngoài việc sử dụng nhạc cụ gõ quen dùng, tơi cịn hướng dẫn học sinh kết
hợp sử dụng các nhạc cụ dân tộc để đệm hát cho bài dân ca (có thể là giáo viên
hoặc học sinh chuẩn bị).
Ví dụ: Dùng các nhạc cụ như cồng, chiêng, đàn T’rưng nhỏ…(giáo
viên chuẩn bị) để đệm cho những bài dân ca Tây Nguyên… hoặc dùng

thanh phách, song loan, sáo (học sinh chuẩn bị) để đệm cho những bài dân
ca Đồng bằng Bắc Bộ…
3.2 Đối với tiết ôn tập bài hát dân ca
* Ôn lại kiến thức về dân ca
Tôi yêu cầu học sinh nhắc lại một số kiến thức hiểu biết của mình về dân
ca như: Dân ca là gì?... Sau khi nghe học sinh trả lời tơi tổng hợp lại giúp học
sinh có cái nhìn khái qt nhất về dân ca: Dân ca là những bài hát, khúc ca được
sáng tác và lưu truyền trong dân gian mà không thuộc về riêng một tác giả nào.
Đầu tiên bài hát có thể do một người nghĩ ra rồi truyền miệng qua nhiều người,
từ đời này qua đời khác, có thể được hát hoặc sáng tác khi lao động, khi vui
chơi, khi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ…Và được nhân dân ca hát theo phong tục
tập quán của từng địa phương, từng dân tộc…Các bài dân ca được gọt giũa, sang
lọc qua nhiều năm tháng bền vững cùng thời gian.
Nhắc lại bài dân ca học ở tiết trước là của miền nào? vùng nào? (Bắc Bộ,
Nam Bộ hay Trung Bộ). Như vậy các em đã nắm được một số kiến thức cơ bản
về dân ca.
Để học sinh thuộc và hiểu bài nhanh, tôi hướng dẫn các em cách nhận biết
dân ca vùng nào bằng cách dựa trên các âm đệm và âm hưởng giai điệu riêng
biệt của từng vùng, miền trong bài hát.
Ví dụ: Bắc bộ thì các tiếng hát đệm thường là í,a,i…
Trung bộ thì các tiếng hát đệm thường là bớ, chi rứa, uẩy, ơ hời…
Nam Bộ thì đặc trưng giọng nói chày – chài, quẫy – uẩy…và các tiếng
đệm cho bằng, rượng…
Dân ca Tây Nguyên mang âm hưởng đặc trưng riêng là nhạc dạo thường
dùng các nhạc cụ như đàn T’rưng, những tiếng suối chảy, chim hót…Qua đó tơi
thấy học sinh nhớ và trả lời nhanh, chính xác.
15/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể

cho học sinh Tiểu học.

*Hát kết hợp phụ họa
Cũng như các bài hát thiếu nhi khác, hát kết hợp vận động và phụ họa
cũng là một hoạt động không thể thiếu trong tiết học. Tuy nhiên là bài hát dân
ca, nên khi hướng dẫn học sinh biểu diễn, tơi thường mở đĩa hình các tiết mục
biểu diễn những bài hát dân ca vùng miền của bài dân ca đang học, để học sinh
nắm được các động tác biểu diễn phù hợp, những trang phục biểu diễn cho bài
dân ca này…sau đó hướng dẫn học sinh tập biểu diễn theo nhóm hoặc theo tổ và
tổ chức thi đua giữa các nhóm trong lớp. Tuy chưa có khơng gian biểu diễn
nhưng tơi sử dụng bục giảng làm sân khấu cho học sinh. Thành lập ban giám
khảo cũng chính là các em. Đây là dịp cho các em chứng tỏ được sự hiểu biết
của mình về dân ca, đối với những học sinh nhút nhát cũng dần mạnh dạn tham
gia biểu diễn và tham gia nhận xét bạn bằng sự hiểu biết của mình.
Với các tiết học hát dân ca Tây nguyên, tôi hướng dẫn các em một số
động tác múa Tây Nguyên khi ôn tập bài hát “Bạn ơi lắng nghe”, “Hát mừng”,
Chiếc gùi đung đưa…hoặc cho học sinh kết hợp nhảy sạp khi ôn tập bài hát
“Xịe hoa”... để thay đổi khơng khí học tập và thu hút sự chú ý, yêu thích, ham
học hỏi của học sinh.
* Đặt lời mới cho bài dân ca
Cùng với sự phát triển của xã hội, lời ca của các làn điệu dân ca luôn được
bổ sung để phù hợp với từng giai đoạn của lịch sử, phù hợp với từng nội dung
sinh hoạt lao động, phù hợp với từng lứa tuổi. Bên cạnh đó, các bài hát dân ca
thiếu nhi thường có cấu trúc ngắn gọn và đa số được sáng tác dựa theo các câu
ca dao lục bát.
Ví dụ: Bài “Cị lả” – được sáng tác trên câu ca dao
Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng
Hoặc bài “Lí cây bơng” – Sáng tác trên câu ca dao
Bông xanh bông trắng bông vàng

Bông lê bông lựu đố nàng mấy bông
Đối với học sinh lớp 4,5 - để phát huy tính tích cực và sáng tạo của học
sinh, ngoài việc hướng dẫn học hát và tìm hiểu về dân ca, tơi cịn hướng dẫn cho
những học sinh có năng khiếu hoặc tổ nhóm, biết cách tự tìm và đặt lời ca mới
cho bài dân ca từ các câu thơ lục bát quen thuộc hay do học sinh tự nghĩ ra theo
chủ đề: Thầy cơ, mái trường, gia đình, bạn bè….. Tơi gợi ý cho học sinh có thể
thêm các từ đệm hay tiếng hát luyến, láy để phù hợp với giai điệu của bài.

16/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Ví dụ: Học sinh có thể đặt lời mới cho bài dân ca “Cò lả” từ câu ca dao:
Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng xung quanh mây vàng
Hay với những tiết ôn tập, tôi tổ chức cho học sinh thi theo nhóm để đặt
lời ca mới với bài dân ca tự chọn, đã học, có giai điệu dễ như bài “Xịe hoa”,
“Bắc kim thang”. Tơi thấy học sinh rất hào hứng và tự tin với hoạt động này.
Ví dụ: Bài “Xịe hoa” – một nhóm học sinh đặt lời như sau: “Trường em
rất vui, trong ánh nắng nhẹ ban mai, ngoan rất ngoan em ngồi học bài…..”.
Nhóm khác có lời ca nhí nhảnh hơn: “Tình tang tính tang, em học hát thật là
vui, tay vỗ tay em cùng hòa nhịp….”
Với việc học sinh được tự sáng tác và đặt lời mới cho bài dân ca, học sinh
rất hào hứng học hát và thêm yêu thích các bài hát dân ca, từ đó các em phát huy
tính sáng tạo và muốn tìm hiểu thêm về các bài dân ca của Việt Nam.
* Kết hợp trò chơi
Tùy vào từng bài dân ca, tơi thường lồng ghép các trị chơi dân gian nhằm
tạo cho khơng khí lớp học thêm phong phú, sinh động hơn. Bởi lẽ, trò chơi dân

gian khơng chỉ đơn thuần là trị chơi của trẻ em, mà nó cịn chứa đựng cả nền
văn hóa dân tộc Việt nam độc đáo và giàu bản sắc, thông qua trị chơi giúp các
em tư duy, sáng tạo, đồn kết, thân thiện với bạn bè, thêm yêu mến quê hương
đất nước.
Ví dụ: Bài “Tập tầm vơng” – Lớp 1. Đây không phải là bài hát dân ca,
nhưng lời ca của bài dựa theo bài đồng dao và giai điệu của bài hát cũng mang
âm hưởng dân ca. Nên khi học hát, tơi hướng dẫn học sinh chơi trị chơi “Đố
tay”: Với đồ dùng đơn giản là một viên phấn nhỏ hay một cục tẩy, chỉ định một
em lên giấu vật vào tay, sau khi cả lớp hát xong bài hát, em nào đốn chính xác
vật ở tay nào thì tiếp tục được lên đố các bạn.
Ngồi trị chơi phát triển trí tuệ, tơi cịn kết hợp một số trị chơi vận động
để HS được phát triển thể chất.
Ví dụ: Tiết Ôn tập bài hát “Bắc kim thang”, tôi hướng dẫn học sinh ra
ngồi trời, xếp thành vịng trịn: vừa ơn tập, vừa biểu diễn bài hát, cuối tiết
học dành ít thời gian cho học sinh tham gia các trò chơi như: “Chi chi chành
chành” hoặc “Rồng rắn lên mây”, đây là những trị chơi học sinh rất u
thích vì nó mang tính tập thể, học sinh được tham gia đơng, những em hay
rụt rè nhút nhát cũng tham gia nhiệt tình, qua đó giáo dục học sinh tính đồn
kết thương yêu nhau.

17/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Để mở rộng thêm vốn hiểu biết về dân ca, kích thích sự tìm tịi khám phá
thêm các bài hát dân ca ngồi chương trình, trong các tiết ơn tập, tơi thường tổ
chức thi đua giữa các nhóm trong lớp học:
Ví dụ: Nhóm 1: tìm và hát các bài hát dân ca miền Bắc

Nhóm 2: tìm và hát các bài hát dân ca miền Trung
Nhóm 3: tìm và hát các bài hát dân ca Tây Ngun
Nhóm 4: tìm và hát các bài hát dân ca miền Nam
Nhóm nào tìm và hát đúng được nhiều bài dân ca thì được thưởng số
lượng những bông hoa bằng số lượng các bài dân ca tìm được hoặc cộng thêm
điểm vào điểm thi đua của các tổ…Để khuyến khích học sinh ham tìm hiểu hơn
về dân ca.
3.3 Đối với tiết học có nội dung nghe nhạc
Trong chương trình Âm nhạc Tiểu học, ngồi các nội dung học hát, trong
tiết ơn tập thường có thêm nội dung Nghe nhạc. Với nội dung này, tôi thường
mở băng đĩa nhạc các bài hát dân ca cho các em nghe. Sau khi nghe lần 1, tôi đặt
các câu hỏi để học sinh hiểu sâu hơn về bài dân ca.
Ví dụ: Con nào biết tên bài dân ca vừa nghe? Thuộc vùng nào? Vì sao
con biết? Bài dân ca có nội dung gì? Con cịn biết bài dân ca nào có xuất xứ
giống với bài này? Con thấy bài hát dân ca này có hay khơng ? Con có thích hát
khơng ?... Các con thấy hay, thích hát là các con đã phần nào cảm nhận được cái
hay, cái đẹp của dân ca và các con thường xuyên hát là góp phần gìn giữ , phát
huy giá trị bản sắc dân tộc …
Khi mở nhạc lần 2, tôi hướng dẫn học sinh hát theo (nếu thuộc), có thể
đứng tại chỗ biểu diễn hoặc vận động theo nhạc phù hợp với nội dung bài hát.
Hoặc có thể chia nhóm tổ chức thi hát đúng lời ca, giai điệu theo nhạc.
4. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp
Ngoài các phương pháp và hình thức áp dụng trên trong tiết học, cùng với
phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực”, vào
các dịp khai giảng năm học mới, kỷ niệm các ngày lễ lớn như 20/11, 26/3, Đại
hội “Cháu ngoan Bác Hồ”, các giờ sinh hoạt tập thể…, tôi thường tham mưu với
giáo viên Tổng phụ trách trường và Liên đội tổ chức cho học sinh thi và tìm hiểu
về dân ca, tham gia các trò chơi dân gian, hội chợ xuân , thi hát múa dân ca ...
Để học sinh nắm được những truyền thống, những nét sinh hoạt dân gian đậm đà
bản sắc của dân tộc ta. Do dân ca là những bài hát xuất phát từ người dân lao

động nên ai cũng có thể hát được. Vì vậy ta cần tạo mơi trường diễn xướng cho
tất cả các em được tham gia.
18/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Cụ thể: Lên kế hoạch tổ chức thi văn nghệ vào các ngày lễ lớn: Mỗi lớp12 tiết mục trong đó khuyến khích các bài hát dân ca, có múa phụ họa. Thành lập
ban giám khảo có năng lực chấm và nhận xét công tâm để giúp các em hiểu
được dân ca cần diễn xướng như thế nào, trang phục biểu diễn, động tác múa
như thế nào là phù hợp, tuyên dương và trao giải những tiết mục đặc sắc.

Tiết mục dạt giải nhất : Lớp 4G
Bên cạnh đó, phòng giáo dục và đào tạo Quận thường xuyên tổ chức các
cuộc giao lưu , biểu diễn thời trang cho học sinh Tiểu học nhằm tạo điều kiện
cho học sinh thể hiện năng khiếu ca hát của mình, được hát lên những bài dân ca
yêu thích, được biểu diễn những trang phục dân tộc mang đậm bản sắc, góp
phần giữ gìn và phát huy nền văn hóa truyền thống của dân tộc, tạo sân chơi bổ
ích, giúp các em có dịp giao lưu và khám phá thêm kho tàng dân ca Việt Nam.

19/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Để chuẩn bị cho Hội thi, tôi thường lên kế hoạch cụ thể, bởi theo tôi dạy
dân ca chưa đủ mà cần cho trẻ hóa thân vào những bài dân ca, điều đó sẽ khắc
sâu cho học sinh những hình tượng về con người của từng vùng miền trên đất

nước Việt Nam. Chính vì vậy, tơi thường, lựa chọn những bài dân ca của cả 3
vùng miền Bắc – Trung – Nam phù hợp với chất giọng và lứa tuổi của các em.
Trong mỗi chương trình, tơi thường chọn âm nhạc kết hợp với trang phục, các
động tác biểu diễn phù hợp với từng đối tượng , đặc trưng vùng miền…, để cho
các em có cái nhìn khái qt nhất về các bài hát, điệu múa mà các em biểu diễn .
Khi các em được đứng trên sân khấu biểu diễn những bài dân ca ấy , các em sẽ
thêm yêu mến và có ý thức học tập để sau này xây dựng quê hương ngày càng
giàu đẹp hơn. Tôi đặc biệt chú ý lựa chọn trang phục, các đạo cụ biểu diễn phù
hợp và kết hợp giải thích cho các em hiểu vì sao lại cần mặc những bộ trang
phục và các đạo cụ đó.

Tiết mục tham gia hội thi
Ví dụ: Học sinh hát múa bài dân ca “Đi cấy” thì trang phục phải là yếm,
váy đen, thắt khăn mỏ quạ…đạo cụ là những bó lúa dắt bên hơng, và giải thích
cho học sinh hiểu đây là những bộ trang phục của các bà, các chị thời xưa mặc
20/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

khi đi cấy lúa, khi các con biểu diễn trên sân khấu trang phục này đã được cách
điệu hóa .

Hoặc biểu diễn bài “Hát mừng” – Dân ca Hơ –rê (Tây Nguyên), tôi chọn
những bộ trang phục của đồng bào Hơ rê, đạo cụ là những chiếc cồng, chiêng
được làm từ những tấm bìa cứng có in hoa văn thổ cẩm và giải thích: trong các
lễ hội của người dân Tây Nguyên thì cồng chiêng là một nhạc cụ không thể
thiếu, tiếng cồng chiêng vang lên thay cho lời người muốn nói với các thần linh,
cầu mong bn làng có cuộc sống ấm no hạnh phúc… và cồng chiêng Tây

Ngun đã được UNESCO cơng nhận là văn hóa phi vật thể thế giới, từ đó các
em thêm tự hào và yêu mến quê hương hơn.

21/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Vào các buổi sinh hoạt tập thể dưới cờ, hoặc trong giờ ra chơi giữa buổi,
tơi cịn mở băng đĩa các bài dân ca trên hệ thống loa đài của nhà trường, các em
vừa vui chơi, sinh hoạt vừa được nghe các bài hát thiếu nhi và các bài dân ca
Việt Nam hoặc hướng dẫn và giúp đỡ một lớp xây dựng và tập luyện một tiết
mục dân ca (có thể là đơn ca, tốp ca hoặc kết hợp múa và hát) hát trong giờ chào
cờ đầu tuần, đầu tháng, thi phụ trách Sao giỏi…Bằng cách này, các làn điệu dân
ca cứ dần thấm vào tâm hồn học sinh một cách tự nhiên. Từ chỗ thuộc, rồi hiểu
và yêu thích. Đây là hoạt động tuyên truyền, giáo dục về dân ca rất hữu ích.
Ngồi ra, tơi cịn nhắc nhở, dặn dò các em về nhà nhờ bố, mẹ, anh, chị
sưu tầm, mở cho nghe những băng, đĩa nhạc về dân ca để từ đó các bậc cha mẹ
có thể phối hợp cung cấp các kiến thức dân ca ở nhà bằng cách: cho học sinh
nghe dân ca vào các buổi tối, hoặc trước lúc đi ngủ qua băng đĩa hoặc bằng các
bài hát ru thông thường, hoặc cùng phối hợp với giáo viên chuẩn bị những trang
phục cho học sinh các cuộc thi hát dân ca …
c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp
+ Giáo viên phải nắm vững các kiến thức về dân ca, tìm hiểu nguồn gốc,
xuất xứ của từng bài, có kĩ năng sư phạm tốt, sáng tạo, đổi mới trong cách tổ
chức các hoạt động dạy học.
+ Tìm hiểu và nắm được trình độ tiếp thu của các đối tượng học sinh
trong lớp để giao nhiệm vụ phù hợp và có những phương pháp, hình thức tổ
chức dạy học sao cho tất cả học sinh đều được tham gia hoạt động học tập với ý

thức tự giác, tích cực, chủ động.
+ Cơ sở vật chất phục vụ môn học phải đảm bảo tương đối đầy đủ như:
Có khơng gian lớp học để học sinh được biểu diễn, có một số trang phục phù
hợp, đạo cụ phù hợp sẵn có hoặc tự làm để tham gia biểu diễn và tham gia các
trò chơi nhỏ khi học hát dân ca. Có nhạc cụ đệm hát phù hợp cho giáo viên thay
thế các nhạc cụ phương tây, nhạc cụ gõ đệm của học sinh tạo không khí sơi động
khi học các bài hát dân ca.
+ Sự lãnh đạo sát sao của nhà trường và sự phối hợp chặt chẽ của Liên đội
trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
+ Sự phối hợp giữa giáo viên Âm nhạc với các thầy, cô giáo chủ nhiệm và
cha mẹ học sinh trong việc cung cấp các tư liệu, các kiến thức dân ca của từng
vùng miền đến với các em học sinh ở trường cũng như ở nhà.
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp

22/26


Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể
cho học sinh Tiểu học.

Các biện pháp định hướng cho những giải pháp tiến hành và có mối quan
hệ chặt chẽ với nhau, ln có sự tác động hỗ trợ lẫn nhau, bám sát vào điều kiện
hoàn cảnh, mức độ khả năng tiếp thu của từng đối tượng học sinh. Chính ví thế
trong quá trình giảng dạy giáo viên cần đưa ra những giải pháp hữu hiệu để thực
hiện và vận dụng các biện pháp vào giảng dạy sao cho đạt kết quả cao nhất.
5. Kết quả: Kết quả khảo nghiệm học sinh trong năm học 2016 -2017,
sau khi tôi áp dụng các giải pháp trên như sau:
Mức độ đạt được của học sinh

Đầu năm học

Cuối năm học

Hát đúng giai điệu, lời ca các bài
dân ca đã học

75%

90%

Biết sử dụng nhạc cụ gõ đệm phù
hợp với từng bài dân ca

80%

95%

Biết hát kết hợp với biểu diễn động
tác phù hợp với từng bài dân ca

75%

90%

Phân biệt được dân ca vùng, miền
khi được nghe

60%

80%

65%

90%

Yêu thích các bài dân ca

Tỉ lệ học sinh yêu thích học hát các bài dân ca, hát đúng giai điệu và lời
ca, biết sử dụng nhạc cụ gõ đệm và biểu diễn các động tác múa phù hợp với sắc
thái của từng bài hát dân ca đã tăng lên rõ rệt. Tỉ lệ học sinh phân biệt được dân
ca vùng, miền khi được nghe vẫn chưa cao tuy nhiên cũng đã tăng hơn so với
đầu năm học.
- Giá trị khoa học: Với những kinh nghiệm trên tôi đã thành công trong
việc dạy hát và cung cấp thêm những kiến thức ban đầu về kho tàng dân ca của
Việt Nam. Học sinh được học hát, được nghe các làn điệu dân ca và hiểu được
rằng: Dân ca là sản phẩm tinh thần q giá của ơng cha để lại, từ đó các em càng
phải trân trọng, giữ gìn, học tập, tiếp tục phát triển những vốn quý ấy, từ đó các
em càng thêm yêu mến và tự hào về nhân dân ta, đất nước ta.
Hầu hết học sinh đều rất yêu thích và hào hứng học tiết Âm nhạc có bài
hát dân ca. Đa số học sinh hát đúng giai điệu, hát đúng các tiếng hát luyến láy
của bài hát, một số em năng khiếu cịn biết thể hiện tình cảm của mình vào bài hát.
Các em đã biết phân biệt được làn điệu dân ca của từng vùng miền qua
nghe giai điệu và lời ca của các bài hát có sử dụng các từ đệm. Từ đó học sinh
23/26