Vấn đề rèn luyện kĩ năng tính và những tồn tại trong trường phổ thông

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510




RÈN LUYN K NNG TÍNH
VAI TRÒ VÀ NHNG TN TI TRONG TRNG PH THÔNG

1. Ti sao li có bài vit này?
Mc dù đang ht sc bn rn vi công tác nghiên cu cng nh nhng công vic cá nhân,
nhng trong sut thi gian qua, k t khi 2 bài gii chi tit ca tôi cho đ thi H khi A môn
Hóa nm 2007 và 2008 đc đa lên mng, tôi đã thng xuyên “đc làm phin” bi rt nhiu
bn hc sinh cng nh giáo viên trên c nc.
Trong s rt nhiu đin thoi, tin nhn, email gi đn cho tôi, có mt ý kin mà đa s các
bn đu đt ra là “mc thi gian làm bài mà tôi đt ra trong đáp án da trên cn c nào”, “không
th tính nhm nhanh trong mt thi gian ngn nh th”, .... thm chí, đã có bn hc sinh không
tic li lng m tôi qua đin thoi, vì cho rng tôi đã “phô din” quá mc, rng ch có “thn
thánh” mi có th làm bài nhanh nh th, rng tôi “bc phét”, .... mt bn giáo viên khác thì cho
rng đáp án mà tôi đa ra đã gây ra s c ch tâm lý rt ln đi vi các bn đã không thi tt đt
thi va qua và to ra c sc ép cho các hc sinh chun b tham gia đt thi sp ti.
V ý kin ca bn giáo viên n, tôi hoàn toàn có th chia s, mc dù mc đích ca tôi là
đt ra mc tiêu cho các em phn đu, cng nh mt s đng viên đi vi các em rng đ thi
không h khó, cng không h dài, đ các em có thêm t tin bc vào k thi.
Có th xem li phân tích mà tôi đã dùng c trong 2 đáp án:
“
 gii nhanh đc mt bài toán mà rng hn là mt đ thi Hóa hc, đòi hi s kt hp nhun nhuyn và hiu
qu 4 yu t: kin thc, k nng, kinh nghim và phng pháp (chú ý là tôi xp phng pháp  hàng th yu, cui
cùng), mà mi mt yu t đu đòi hi mt quá trình rèn luyn tích cc và đúng hng (nên cn phi đc hng
dn). Nhng mc thi gian làm bài tôi đt ra trong đáp án là trong điu kin lý tng, vi mt hc sinh đã hi t đ c 4
yu t trên và trong điu kin nh vy thì mt đ thi H (dù tng đc đánh giá là khó) cng có th gii quyt đc
trong vòng 15-20 phút. Tt nhiên, tâm lý thc t  trong phòng thi s khác và không có nhiu hc sinh hi t đ c 4

yu t trên, song, phi nói nh vy đ các em thy và t tin rng “vic gii trn vn đ thi H trong vòng 30 phút
không phi là điu không th và trong 60-90 phút thì là điu hoàn toàn có th”
Khi mt thông tin đa ra, có th có nhiu cách tip nhn khác nhau, đi vi ngi này là
mt li đng viên, đi ngi khác, đó li là mt áp lc. iu đó hoàn toàn có th hiu, có th
thông cm đc và tôi mt ln na khng đnh vi các em rng:
“hãy t tin vào nhng gì mình
đã có, 90 phút đ vt qua mt đ thi trc nghim nh vy không phi là điu không th”.

Còn đi vi nhng ai cho rng tôi đang “phô din”, tôi đang “th hin”. Xin hi, các bn
đã đc đc bao nhiêu bài ging ca tôi trên mng, d đc bao nhiêu bui hc Online mà tôi
đng lp. Tht thà mà nói, nu đ “khoe khoang, th hin”, tôi còn không ít th có th phô din
ch không phi vi 2 cái đáp án đã có. Hn na, tôi cng không rnh ri đ khoe khoang nhng
th vô ngha đi vi tôi, tôi còn nhiu công vic ý ngha vi bn thân mình hn đ làm. Nu
vic cm ci gii đ thi, vit bài ging đn tn sáng sm đ các em có thêm hc liu là khoe
khoang, th hin thì có l tôi nên đóng ca Blog và delete các bài vit trên các 4rum là hn.
Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510




Dù sao thì cng phi tr li vn đ ca ngày hôm nay, đó là s yu kém trong K nng
ca các hc sinh ca chúng ta. Mc dù s yu kém này không hoàn toàn thuc v li ca các em
mà là ca c h thng giáo dc.
Bài vit phân tích v k nng và vai trò ca vic rèn luyn k nng tôi đã tng post lên
Blog cách đây na tháng, nhng vì trong đó không trình bày phng pháp rèn luyn k nng
nên tôi không ph bin trên các 4rum. Phn m đu ca bài ging nh sau:

RÈN LUYN K NNG TÍNH NHANH
 GII NHANH BÀI THI TRC NGHIM HÓA HC
Các em không th đòi hi vic gii nhanh mt bài toán Hóa hc nu nh chính các em không th tính nhanh đc

t nhng phép tính đn gin nht!

I. t vn đ:
1. K nng là gì?
Hiu theo ngha đn gin, k nng là bit cách làm.
Khái nim K nng rt rng và bao hàm nhiu khía cnh, trong thc t chúng ta vn thng nghe đn
“k nng hc”, “k nng sng”, “k nng mm”, “k nng làm vic theo nhóm”, …
Có rt nhiu đnh ngha v k nng, tuy nhiên chúng ta có th tng hp đc đnh ngha đn gin v
k nng nh sau: K nng (Skill) là kh nng hoàn thành mt công vic mt cách thành tho, d dàng,
khéo léo – kh nng này có th hc đc, hoc phát trin đc thông qua đào to hoc t tri nghim.
2. Ti sao phi hc và rèn luyn k nng?
Ngi bình thng ai cng bit nói, nhng nhng ngi nói gii không nhiu; ai cng bit đc nhng
không phi ai cng đc nhanh, nm ht nhng điu quan trng... S qua vài ví d nh vy ta có th thy làm
mt công vic và làm đc mt công vic là hai chuyn hoàn toàn khác nhau.
Não ta làm vic da trên 98% là thói quen (Routine). Rèn luyn k nng làm vic tc là rèn luyn cho
não thói quen làm vic tt. Khi ta hc cách làm mt công vic – dù nh hay ln – cng đu là ta đang dy
cho não chúng ta bit cách t duy, x lý vn đ. Quan trng hn, đó là dy cho não thói quen làm vic gì
cng yêu cu hiu qu. Thay vì cm đu vào làm vic thì ta tp làm nó mt cách nhanh nht, thu đc kt
qu cao nht. Mt ngi khi luôn tìm cách làm vic hiu qu nht s luôn thu đc kt qu tt nht, đó chính
là thói quen/k nng làm vic chuyên nghip.
3. Phân loi k nng
Có 3 nhóm k nng chính:
− Bit cách t duy
− Bit cách din đt
− Bit cách thao tác
C 3 nhóm k nng này đu cn phi đc quan tâm rèn luyn đúng mc trong quá trình hc. Trong
khóa hc này, vi mc tiêu hng ti là k thi trc nghim nên các k nng v t duy và tính toán (thuc
nhóm k nng thao tác) s đc tôi tp trung phát trin cho các em (nu thi t lun s phi phát trin c k
Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510

nng din đt). Và trong khuôn kh bài hc đu tiên, tôi s trình bày mt s k nng tính nhanh, cng là
nhng yêu cu đu tiên dành cho các em đ có th tham gia khóa hc mt cách có hiu qu.
II. Nhng đim yu trong k nng tính ca hc sinh
K nng tính, trong đó có k nng tính nhanh là mt ni dung quan trng đc quan tâm đào to trong
bt c chng trình giáo dc nào.  cp tiu hc, các em đã đc hc các quy tc tính đó, t “bng cu
chng”, cho đn “các du hiu chia ht”, “cách nhân nhm mt s vi 9, vi 11 hoc vi 5”, ….
Tuy nhiên, qua thc t ging dy  nhiu môn hc, trên nhiu đi tng hc sinh vi các mt bng
trình đ khác nhau, tôi đu nhn thy có mt đim chung, đó là k nng tính ca các em còn khá yu, mà
nguyên nhân ch yu là do s th đng, li nhác trong suy ngh, dn đn ph thuc quá nhiu vào các công
c h tr hc tp.
Mt hc sinh s không th hc và nh t mi tt nu mi ln gp t mi li m t đin ra
xem, mt hc sinh không th gii phng trình lng giác tt nu các giá tr đc bit ca sin30
o
, cos120
o

vn thng xuyên phi tính bng máy tính, …. tt c nhng biu hin đó phn ánh mt s yu kém v mt k
nng (ch không phi yu v kin thc).

Trong môn Hóa cng vy, tôi đã gp rt nhiu hc sinh phi tính s mol ca 2,24 lít khí ( đktc), hay
tính s mol ca 3,6 gam H
2
O bng máy tính, …. Nu đ tìm khi lng ca NaNO
3
bng cách bm
thì mãi mãi các em s không th nh, và không th bit làm th nào đ tính cho nhanh
giá tr đó. (đy là cha k rt nhiu em còn cha thuc ni các giá tr v v trí, khi lng mol nguyên t, ….
trong bng tun hoàn)
23 14 16 3 85++×=

III. Mt s kinh nghim và phng pháp rèn luyn k nng tính
K nng tính nhanh nh đã nói  trên, thuc nhóm “k nng thao tác” do đó nó đòi hi mt s thc
hành, rèn luyn thng xuyên đ đt đn hiu qu cao nht. Trong các k thi trc nghim vi các môn có đòi
hi tính toán nh môn Hóa thì vic nâng cao k nng tính đn mc tr thành mt phn x
có th giúp gim
bt đn 1/3 thi gian làm bài.
Trong Hóa hc có rt nhiu k nng tính cn phi rèn luyn, nhng có 2 nhóm giá tr d rèn luyn
nht, thng xuyên gp nht và d đt đc hiu qu cao nht là: tính khi lng mol (nguyên t, phân t,
ion, nhóm chc, ...), và tính s mol.
Có nhiu phng pháp rèn luyn k nng tính nhanh, nhng vi kinh nghim ging dy ca cá nhân
mình, tôi xin chia s mt s phng pháp rèn luyn k nng tính nh sau
..............<bí mt>

4, i vi vic tính s mol khí da vào th tích trong các trng hp không phi điu kin tiêu chun,
ta da vào công thc: , tuy nhiên, vic áp dng công thc này phi vô cùng linh hot thì mi đt
hiu qu cao nht, mt trong nhng sai lm ca các em là ch bit thay s vào công thc mt cách máy móc.
PVnRT =
Công thc trên ch ra cho ta thy s mol khí t l thun vi áp sut và t l nghch vi nhit đ (vì đ
bài thng cho th tích và yêu cu tính s mol khí), vì khi lng hoc % khi lng thng là s l, nhng
s mol thì hu ht là s chn, nên đa s các bài tp không cho điu kin tiêu chun đu ri vào nhng trng
hp có th tính nhm đc (xem thêm phn bài tp v nhà)
Ví d: Tính s mol ca 8,96l khí (0,4 mol khí trong đktc, cái này có th nhm ra ngay nh luyn tp 
bc 3) trong các điu kin:
- 0
o
C; 2,5 atm:
moln 15,24,0
=×=

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


- 273
o
C; 3atm:
moln 6,02:34,0
=×=

- 136,5
o
C; 1,2atm:
moln 36,05,1:2,14,0
=×=

- 27,3
o
C; 2,2atm:
moln 8,01,1:2,24,0
=×=

- 54,6
o
C; 2,4 atm:
moln 8,02,1:4,24,0 =×=

...........................
( )
KCKCKCKC

oooo
2732,16,54,2731,13,27,2735,15,136,2732273 ×=×=×=×=

^^ nu mà thay vào công thc nRT = PV thì chc là phát m, ví d: 8,96l khí  54,6
o
C; 2,4 atm s có
s mol là:
()
mol
RT
PV
n 8,0
6,54273
273
4,22
96,84,2
=
+
×
==

.....................
Tôi xin nhc li:
Không th gii nhanh bài toán Hóa hc nu nh tng s liu, tng phép tính nh trong bài toán
không đc x lý và tính toán nhanh chóng!

i loi là nh vy.
2. Nguyên nhân nào dn đn nhng yu kém v K nng ca hc sinh
Trc ht, phi k đn nhng thiu sót, sai lm trong phng pháp Giáo dc ca chúng ta.
T by lâu nay, chúng ta đã nhi nhét cho hc sinh mt khi lng kin thc khng l mà b

quên đi mt công vic rt quan trng là rèn luyn K nng cho hc sinh, đng thi cng git
cht luôn kh nng sáng to ca hc sinh.
Chính nhng yu kém này đã đy nn giáo dc ca
chúng ta đn ch không có hiu qu, kin thc thì không nm đc, không vn dng đc, Sinh
viên đào to xong không có k nng làm vic , ...

Tôi đã khá ngc nhiên khi có mt hc sinh chia s:
“em ch bit quy tc nhân nhanh vi 11 thôi , còn quy tc nhân 9 và nhân 5 thì cha bao h đc hc.
Em nh ko nhm thi ch đc hc du hiu chia ht cho 2,3,5,9 thôi . Hn na ko phi là tt c nhng gì đã
đc hc bn em có th nh đc tt tn tt, cha nói gì đn cái cha đc hc. Là 1 thy giáo em ngh thy hiu
rng hc sinh VN chúng ta đã và đang hc quá ti quá nhiu ”
Nh vy là chính các em còn không phân bit đc, cái nào là kin thc, cái nào k nng,
cái nào cn hc, cái nào không cn hc, cái nào đã đc hc, cái nào cha đc hc, cái nào
không đc hc. i vi các em, có v nh tt c nhng gì có đc  trng ph thông ch là
“kin thc” và “kin thc”, là s quá ti. Thit ngh, câu chuyn này đáng đ nhng ngi có
trách nhim ca B GD lng nghe và tip thu.


Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


Th hai, s yu kém v mt k nng cng có mt phn li quan trng là  chính các em.
Nh đã nói  trên, s li nhác trong thói quen suy ngh và làm vic, cùng vi s ph thuc quá
nhiu vào vic s dng không đúng cách các công c h tr hc tp.
Thói quen tra bng tun hoàn khin các em không nh đc các giá tr M, p, v trí, đ âm
đin, ... dãy đin hóa, tính tan, ... ; thói quen tra t đin khin các em không th thuc đc t
mi, .... và thói quen dùng máy tính làm các em mt đi k nng tính.
Theo giai thoi lch s: trong mt đêm mt ng hi mi 7 tui, Leonhard Euler đã tính nhm trong óc
ly tha bc 6 ca 100 s đu tiên (^^ ai có óc tng tng th tính 47
6

chng hn) mà các kt qu ca nó
còn đc ông khai thác, s dng đn ht đi. Cng theo giai thoi, “vua toán hc” Carl Friedrich Gauss đã
tng đot mt gii th
ng v thiên vn nh tính toán đc rt chính xác qu đo ca thiên th Ceres sau
gn 3 tháng tính toán, mà trung bình mi ngày ông phi làm vic vi 50.000 con s - không sai mt phép
tính nào. Hoc mt câu chuyn khác ca Paul Dirac, khi còn nh, ông đã tham gia mt k thi HSG Toán ca
nc Anh đã tìm ra kt qu “mt ngi câu đc -2 con cá”, dù là kt qu sai, nhng chính nó đã to cm
hng giúp ông tìm ra position – phn ht ca electron. Tt nhiên, so sánh nào cng có s khp khing,
nh
ng có l mt trong nhng nguyên nhân khin cho thiên tài toán hc vi kh nng tính nhm siêu vit ca
các v ý có đc là nh ..... thi đó cha có nhng chic máy tính hin đi nh bây gi.
Có mt nhà khoa hc đã tng tiên đoán: “S thông minh ca máy móc s git cht sc
sáng to ca con ngi”
, tht đáng bun, trong trng hp này, điu đó có v đúng. Tht ngu
ngc nu chúng ta có máy móc mà không dùng hoc không bit dùng, nhng s còn nguy him
và ngu ngc hn nu chúng ta hoàn toàn bt lc vi công vic khi không có nhng máy móc đó.
S thông minh ca máy móc phi ph thuc sc sáng to ca con ngi ch không phi ngc
li.
Các em rt sai lm khi ngh rng máy tính lúc nào cng đúng và tính bng máy tính an
toàn hn so vi tính nhm. Nên nh rng, máy tính ch đúng, khi ngi s dng nó thao tác
đúng, mà điu đó không phi bao gi cng làm đc (^^ mc dù nó đúng trong đa s trng
hp đy, hihi). Khi thao tác vi máy tính, càng thao tác vi nhiu con s, thc hin càng nhiu
phép tính liên hp, rm rà thì kt qu càng có kh nng sai lch.
Chng hn vi phép tính đã
nêu  trên:
()
mol
RT
PV
n 8,0

6,54273
273
4,22
96,84,2
=
+
×
==

nu không cn thn trong thao tác, thì nhm ln cng là chuyn bình thng. Cng d
nhiên, Hóa khác vi Lý  ch là kt qu thng rt tròn trnh, do đó mà ta d phát hin ra li sai
do thao tác hn và cng vì th mà hc Hóa, ta d thc hành k nng tính hn hc Lý.
Khi trao đi v vn đ này, nhiu giáo viên tâm s
“thú tht là tôi cng rt ít khi tính
nhm, ch là mình đi dy nhiu thì “quen mt, nh s” thôi”
. Tôi mi có 22 tui đi, thâm niên
dy hc ca tôi không đ đ “quen mt, nh s” và tôi chc là các em hc sinh cng vy, nên
tôi chn gii pháp tính nhm.
Không th so sánh vi nhng thiên tài  trên v vic tính, nhng