Bốn điều ghi nhận về văn hóa doanh nghiệp

Bốn điều ghi nhận về văn hóa doanh nghiệp

1. Một “báu vật tinh thần”
Tiếp xúc với một số công ty mạnh, người ta có thể cảm thấy vẻ
đẹp, sự phối hợp linh lợi, sự chuyển vần tự tin của bộ máy kinh
doanh, vẻ giao tiếp thân thiện của các thành viên trong công ty với
nhau và với bên ngoài… Đó là cuộc tiếp xúc hồn nhiên với vài
biểu hiện dễ thấy nhất của văn hóa doanh nghiệp mà công ty đó đã
sáng tạo và gìn giữ được. Theo dõi công ty này trong nhiều năm,
người ra sẽ có cảm tưởng như văn hóa ấy đã được trao quyền cho
cả những người đến sau, như một thứ "gien - xã hội".
Một nhà khoa học về lãnh đạo các tổ chức đã nói về văn hóa như
thế này: "Văn hóa là khi có một người hành động không theo cách
thông thường thì lập tức những người kia sẽ buộc anh ta phải trở
lại cách hành xử đã được thừa nhận." Hàng ngàn thí dụ có thể tìm
thấy để minh họa cho ý tưởng này khi quan sát văn hóa doanh
nghiệp của một công ty lành mạnh.
Văn hóa doanh nghiệp là một bộ phận của văn hóa kinh doanh của
một xã hội nhất định. Văn hóa doanh nghiệp là sự thể hiện đặc thù
của văn hóa kinh doanh ở cấp độ công ty.
Trên thế giới, quan niệm khoa học về văn hóa doanh nghiệp bắt
đầu xuất hiện rõ nét dần vào cuối những năm 60 đầu những năm
70, rồi nở rộ trong những thập niên 80 và 90 của thế kỷ XX.
Tiếc rằng có một số người vẫn còn cho rằng văn hóa doanh nghiệp
chỉ là những khẩu hiệu phù du hoặc những cái mốt thời thượng chỉ
dùng để trang trí hoặc khoe mẽ. Thực ra, tuy không nhìn thấy được
những thành tố mạnh mẽ nhất của nó (các giá trị, các triết lý),
nhưng văn hóa doanh nghiệp một khi được gây dựng tốt vẫn đang
khách quan phát huy sức mạnh và vẻ đẹp của mình trong mọi hoạt
động sản xuất, kinh doanh, làm nên năng suất lao động cao, sản
phẩm và dịch vụ có chất lượng tốt, hạ giá thành sản phẩm… Nó

chẳng khác nào linh hồn của cả doanh nghiệp gắn kết mọi người
lại với nhau trong những mục tiêu và cung cách hành động chung.
Vì sao vậy?
Vì văn hóa doanh nghiệp là một tổ hợp hữu cơ của những niềm tin
và những sự chờ đợi mà các thành viên trong một tổ chức kinh
doanh cùng chia sẻ. Nó thường bao gồm:
1. Những mục tiêu chủ yếu của doanh nghiệp;
2. Những cách thức đã được đồng thuận để đạt được mục tiêu đó;
3. Trách nhiệm và vai trò rõ ràng đã được phân công cho từng
thành viên và cách mà họ làm việc với nhau;
4. Cung cách ứng xử cần có để đạt được vai trò ấy;
5. Một loạt quy tắc, nguyên tắc nhằm bảo vệ bản sắc và sự toàn
vẹn của doanh nghiệp đó.
Thấm sâu vào các yếu tố trên là các giá trị và chuẩn mực mà doanh
nghiệp đã xác lập và cùng chia sẻ, làm nên cốt cách của văn hóa
doanh nghiệp, song chúng thường không được viết ra thành văn
nhưng đều được mọi thành viên nhận biết qua đào tạo và giao lưu
nội bộ - kể cả những người mới đến - và cùng cam kết theo đuổi.
Nếu năm văn hóa doanh nghiệp ở góc độ đó thì có thể thấy đây
thực sự là một "báu vận tinh thần" của doanh nghiệp (từ dùng của
tác giả Nghiêm Thị Xuân Lan) do doanh nghiệp cùng nhau sáng
tạo, cùng nhau sống cái văn hóa ấy để thành đạt các mục tiêu trong
một thế giới nhiều biến đổi, nhiều cạnh tranh và thách thức.
2. Cơ cấu của văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp là một cấu trúc có bề sâu khó nhìn thấy
nhưng bền vững. Ít nhất, người ta có thể phác họa ra sáu thành tố
của cơ cấu văn hóa doanh nghiệp được kết cấu thành ba tầng: tầng
bề mặt, tầng trung gian và tầng sâu nhất. Sáu thành tố và ba tầng
kết cấu đó là một thể thống nhất toàn vẹn, tác động qua lại mật
thiết với nhau để tạo nên bản sắc, cá tính và sức mạnh của doanh

nghiệp.
Ở tầng bề mặt: đó là những sự việc và hiện tượng văn hóa có thể
quan sát được dễ dàng như:
(l) Cách trang trí doanh nghiệp, hệ thống đồng phục của các thành
viên, các khẩu hiệu, các câu chào được hô lên, các khúc ca chính
thức của doanh nghiệp được tự hào hát lên…
(2) Các nếp ứng xử, các hành vi giao tiếp được chờ đợi…
Ở tầng trung gian:
(3) các biểu tượng của doanh nghiệp
(4) các truyền thuyết, giai thoại về những năm tháng gian khổ và
vẻ vang đã qua, về những nhân vật anh hùng của doanh nghiệp
(nhất là hình tượng người thủ lĩnh khởi nghiệp); các tập quán, nghi
thức được mọi thành viên chia sẻ, các tín ngưỡng được thành viên
tin theo và tôn thờ.
Ở tầng sâu nhất: đó là giá trị cơ bản và các triết lý kinh doanh mà
doanh nghiệp đang theo đuổi. Những giá trị này gắn liền, theo
những mức độ khác nhau, với hệ giá trị của văn hóa dân tộc…
Với các tầng kết cấu như thế, có tác giả đã ví von văn hóa doanh
nghiệp như là một công trình kiến trúc về mặt xã hội của mỗi công
ty. Vai trò của người sáng lập công ty là cực kỳ to lớn trong việc
xác lập các giá trị cơ bản cho doanh nghiệp và trong việc xây tòa
kiến trúc văn hóa doanh nghiệp cho nhiều thế hệ thành viên.
Muốn trao truyền các giá trị cơ bản và các nội dung văn hóa kinh
doanh, cần phải có một quá trình xã hội hóa (bằng các lớp đào tạo,
bằng cách nêu gương, bằng các chuyên đề, bằng các chuyện kể
truyền miệng, các bản tin nội bộ, các cuộc vui chung… )
3. Ích lợi của văn hóa doanh nghiệp
• Ích lợi lớn nhất là văn hóa doanh nghiệp có khả năng tạo ra sự cố
kết các thành viên trong doanh nghiệp, tạo ra tính thống nhất cao,
hướng tới những mục tiêu đã cố kết bằng những hành động tự

nguyện, nhịp nhàng như một nguồn nội lực riêng có của doanh
nghiệp…
• Tạo ra nét độc đáo trong lối kinh doanh và lối đáp ứng khách
hàng của doanh nghiệp, trong đó các sáng tạo của cá nhân có cơ
may ráp nối một cách êm ái vào trong không gian sáng tạo chung
của tập thể doanh nghiệp.
• Trong khuôn khổ văn hóa doanh nghiệp, các mô thức hành vi có
tính "di truyền" và có thể sống lâu dài như một truyền thống của
doanh nghiệp.
• Tuy nhiên, trong các dạng hợp tác, liên doanh với các đối tác có
truyền thống văn hóa doanh nghiệp không giống nhau, các bên hữu
quan cần quan tâm xử lý tính không tương thích trong việc quản trị
một môi trường kinh doanh đa văn hóa.
4. Khi văn hóa doanh nghiệp “tự đầu độc” mình
Ấy là lúc mà những thành công lớn từ hiệu quả của văn hóa doanh
nghiệp làm cho người chủ doanh nghiệp và các thành viên trở nên