NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÁC KỸ THUẬT THU THẬP BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN

NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÁC KỸ THUẬT
THU THẬP BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO
CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ TƯ VẤN
(A&C) THỰC HIỆN
3.1. Bài học kinh nghiệm rút ra từ việc áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng
chứng kiểm toán trong kiểm toán BCTC tại Công ty kiểm toán và tư vấn
A&C.
Công ty kiểm toán A&C đang ngày càng phát triển, và trở thành một
trong những Công ty kiểm toán hàng đầu tại Việt Nam. Công ty cung cấp khá
nhiều dịch vụ phục vụ cho nhu cầu của thị trường với mức chi phí hợp lý. Và
một trong những điều làm nên sự thành công này chính là nhờ vào việc Công ty
đã xây dựng một chương trình kiểm toán hợp lý, áp dụng kỹ thuật thu thập bằng
chứng kiểm toán một cách phù hợp.
3.1.1. Về chương trình kiểm toán
Công ty kiểm toán A&C đã xây dựng một chương trình kiểm toán khoa
học, hiệu quả. Các thủ tục kiểm toán được cụ thể hóa và được thiết kế riêng cho
từng khoản mục trên báo cáo tài chính. Phương pháp thu thập bằng chứng kiểm
toán hiệu quả và hợp lý giúp kiểm toán viên tiết kiệm được thời gian và cũng
làm giảm mức phí kiểm toán. Hơn thế nữa, trong năm vừa qua Công ty đã hợp
tác chính thức với một Công ty của Anh, xây dựng nên một chương trình kiểm
toán hoàn thiện hơn.
Kiểm tra chất lượng của công việc kiểm toán được coi là bước rất quan
trọng trong chương trình kiểm toán của Công ty.
Trước khi báo cáo kiểm toán được phát hành chính thức, các cấp quản lý
của Công ty đều tiến hành các công việc soát xét các công việc kiểm toán và
bảo đảm rằng, các yêu cầu của công việc kiểm toán đều đã được thực hiện một
cách đầy đủ, đúng theo qui trình kiểm toán đã đề ra nhằm khẳng định rằng mọi
bằng chứng kiểm toán cần thiết đã được thu thập đầy đủ và đảm bảo cho ý kiến
kiểm toán.
Việc soát xét được thực hiện trước, trong và sau khi thực hiện công việc
thu thập bằng chứng kiểm toán. Soát xét trước là việc đánh giá ban đầu và sự

lựa chọn phương pháp tiếp cận kiểm toán. Soát xét trong quá trình kiểm toán tập
trung vào các chương trình kiểm toán chi tiết. Đối với kiểm toán viên chính phải
soát xét tất cả các phần hành, nội dung công việc kiểm toán và ký vào tất cả các
giấy tờ làm việc đã soát xét.
Sau khi soát xét các cấp này đều phải ký xác nhận vào những giấy tờ theo
mẫu đã qui định. Đặc biệt đối với những nội dung mang tính chất chuyên
ngành, đều có sự tham gia soát xét và ý kiến của chuyên gia. Mọi câu hỏi đặt ra
hoặc có các quan điểm, ý kiến chưa thống nhất trong quá trình soát xét đều
được giải quyết triệt để và đi đến thống nhất.
Cuối cùng, trước khi phát hành báo cáo kiểm toán các cấp quản lý đều
phải khảng định bằng việc ký vào bản giải trình về việc soát xét và chấp thuận
kết quả kiểm toán trong đó nêu rõ và cam kết rằng tất cả các thành viên này đều
đã hiểu một cách đầy đủ và thực hiện các công việc cần thiết theo đúng phạm vi
trách nhiệm của mình và phù hợp với các qui định hướng dẫn của Công ty cũng
như chuẩn mực kiểm toán.
Chất lượng kiểm toán có ý nghĩa quan trọng, trước hết đối với người sử
dụng kết quả kiểm toán, ý kiến kiểm toán là cơ sở để họ tin tưởng và sử dụng
các thông tin mà họ được cung cấp. Mọi sự không phù hợp nào trong việc đưa
ra ý kiến của kiểm toán viên và Công ty kiểm toán đều làm ảnh hưởng đến
quyết định của những người sử dụng kết quả kiểm toán và có thể gây ra các
thiệt hại về kinh tế đối với họ. Đối với kiểm toán viên và Công ty kiểm toán sự
không phù hợp trong ý kiến kiểm toán cũng như không làm thoả mãn sự hài
lòng của khách hàng về dịch vụ cũng có nghĩa là Công ty gặp rủi ro kiểm toán,
mất uy tín và có nguy cơ mất thị trường khách hàng. Trong điều kiện nền kinh
tế phát triển, các hoạt động đa dạng, phức tạp, các chính sách kinh tế thay đổi
cùng với nhận thức và yêu cầu về chất lượng của khách hàng ngày càng cao. Do
vậy vấn đề đặt ra đối với công tác quản lý chất lượng kiểm toán là phải đảm bảo
và nâng cao chất lượng kiểm toán. Đảm bảo chất lượng kiểm toán là tập hợp các
biện pháp có kế hoạch và hệ thống cần thiết để đảm bảo rằng kết quả kiểm toàn
hoàn toàn phù hợp với các yêu cầu về chất lượng đã đề ra. Và nâng cao chất

lượng đòi hỏi các hoạt động quản lý cần phải được tiến hành thường xuyên, liên
tục và ở mọi cấp độ quản lý nhằm không những duy trì chất lượng mà phải nâng
cao hơn nữa chất lượng, nhằm thoả mãn tốt hơn nhu cầu của khách hàng trong
các điều kiện thay đổi của nền kinh tế.
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường và đặc biệt là đối với hoạt động
dịch vụ, công tác quản lý chất lượng đã có sự đổi mới về nhận thức. Hầu hết các
công ty kiểm toán đều xác định cho mình các chuẩn mực phục vụ khách hàng,
và những chuẩn mực này đều thể hiện quan điểm đổi mới trong công tác quản
lý. Một số đặc điểm cơ bản trong công tác quản lý chất lượng kiểm toán thể
hiện như sau:
• Phải lấy khách hàng, những người sử dụng kết quả kiểm toán làm mục tiêu của
việc cung cấp dịch vụ. Tức lấy khách hàng là mục tiêu hoạt động chứ không
phải là phương tiện kinh doanh. Tư tưởng chỉ đạo này là cơ sở cho việc tuân thủ
các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp của các công ty kiểm toán. Đối với định
hướng phát triển hoạt động kiểm toán và các hoạt động quản lý từ bên ngoài đối
với hoạt động kiểm toán cũng cần dựa theo đặc điểm này để xác định mục tiêu
là tạo ra môi trường thông tin tài chính kinh tế trong sạch, lành mạnh và đảm
bảo quyền lợi của công chúng cũng như tạo lòng tin của công chúng đối với
hoạt động kiểm toán.
• Lấy chất lượng và đáp ứng tốt nhất nhu cầu của người sử dụng
dịch vụ làm hàng đầu cho sự phát triển. Định hướng vào chất lượng là điều kiện
đem lại lợi nhuận cao và chắc chắn. Thực tế đã cho thấy, đầu tư cho chất lượng,
tổ chức hệ thống đảm bảo chất lượng tốt sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao. Nếu
hệ thống đảm bảo chất lượng tốt tức đảm bảo rằng trong quá trình kiểm toán,
các kiểm toán viên thực hiện tốt, đầy đủ các bước và thủ tục kiểm toán do đó sẽ
giảm thiểu các chi phí cho việc kiểm tra soát xét của các cấp quản lý và chi phí
cho việc sửa chữa hoặc tiến hành bổ sung các thủ tục kiểm toán. Ngược lại nếu
lấy lợi nhuận làm mục tiêu cho sự phát triển sẽ dẫn đến khả năng về công việc
và kiểm soát công việc thiếu chặt chẽ, và thiếu thận trọng. Đây là tiền đề của
những rủi ro và thất bại.

• Để quản lý tốt chất lượng cần phải hiểu rõ sự thể hiện về chất
lượng, các yêu cầu của khách hàng về chất lượng ở mỗi giai đoạn phát triển
khác nhau. Đây chính là cơ sở và điều kiện cho việc nâng cao chất lượng.
• Công tác quản lý chất lượng tập trung vào yếu tố con người, phát
huy năng lực, tinh thần trách nhiệm, sáng tạo của các kiểm toán viên. Nếu các
ngành, lĩnh vực sản xuất khác thì yếu tố công nghệ có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng quyết định đến đặc tính của sản phẩm thì đối với hoạt động kiểm toán lao
động của các kiểm toán viên là yếu tố chính và cơ bản quyết định mọi công việc
trong quá trình kiểm toán và là người đưa ra ý kiến kiểm toán, điều mà không gì
thay thế được.
Chính nhờ việc coi trọng chất lượng kiểm toán đã tạo nên thành công cho
Công ty kiểm toán A&C.
3.1.2. Về cách thu thập bằng chứng kiểm toán
Kiểm toán viên trong Công ty có sự kết hợp các kỹ thuật thu thập bằng
chứng kiểm toán để nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong công việc. Các bước
công việc đều tuân thủ theo chuẩn mực và phù hợp với từng khách hàng cụ thể.
Kiểm toán viên luôn tiếp cận với khách hàng để thu thập thông tin cơ sở, đánh
giá rủi ro, lựa chọn các phương pháp hay thủ tục kiểm toán một cách thích hợp.
Đặc biệt trong quá trình phân công nhiệm vụ cho từng người về các khoản mục
kiểm toán, các nhóm trưởng đều phân công các khoản mục có liên quan với
nhau nhằm đem lại hiệu quả cao nhất trong công việc. Ví dụ như khi kiểm toán
viên kiểm toán khoản mục tiền sẽ kết hợp với kiểm toán khoản mục doanh thu,
các khoản phải thu.
3.1.3. Về cách ghi chép và lưu File
Đối với Công ty kiểm toán A&C, cách ghi chép giấy tờ làm việc được
quy định một cách rõ ràng. Trình tự việc ghi chép giấy tờ làm việc được thể
hiện trong chương trình kiểm toán của Công ty. Kiểm toán viên sẽ đánh tham
chiếu sau đó lưu vào file. Chỉ cần thông qua giấy tờ làm việc đó, người soát xét
có thể biết được các bước công việc mà kiểm toán viên đã làm. Sau khi kết thúc
kiểm toán báo cáo tài chính tại một khách hàng, kiểm toán viên sẽ lưu giữ hồ sơ

kiểm toán và phục vụ cho việc kiểm toán của kỳ tiếp theo. Kiểm toán viên của
khách hàng đó trong kỳ tới sẽ sử dụng file đó, để xem xét hoạt động của năm
trước. Từ đó có thể tiết kiệm thời gian cho việc tìm hiểu lại khách hàng.
3.1.4. Về sử dụng ý kiến chuyên gia
Trong các lĩnh vực về thẩm định các dự án, hay các vấn đề phức tạp đòi
hỏi phải có sự trợ giúp của các chuyên gia, Công ty kiểm toán có thể thuê các
chuyên gia giỏi hỗ trợ tạo thuận lợi cho công việc.
Bằng chứng này sử dụng trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Khi KTV
thu thập thông tin cơ sở về đơn vị được kiểm toán thì cần phải dự kiến nhu cầu
sử dụng chuyên gia nếu thấy cần thiết và đã xem xét, cân nhắc những yếu tố
như: Tính chất trọng yếu của khoản mục sẽ được kiểm tra so với toàn bộ thông
tin tài chính; nội dung và mức độ phức tạp của các khoản mục kể cả những rủi
ro và sai sót trong đó; các bằng chứng kiểm toán khác có hiệu lực đối với các
khoản mục này. Việc dự kiến sử dụng ý kiến chuyên gia thường ở một số lĩnh
vực như: Đánh giá tài sản (đất đai, nhà cửa, máy móc, thiết bị, các công trình
nghệ thuật, đá quý); Xác định số lượng hoặc chất lượng hiện có của tài sản (trữ
lượng quặng, khoáng sản, nhiên liệu trong lòng đất, thời gian hữu ích còn lại
của tài sản máy móc); hoặc trong trường hợp dùng các phương pháp đặc biệt để
xác định tổng giá trị như phương pháp ước lượng của thống kê; xác định các
phần việc sẽ hoàn thành và đã hoàn thành trong quá trình thực hiện hợp đồng
kiểm toán để xác định doanh thu. Việc thu thập và sử dụng tư liệu của chuyên
gia được tiến hành như: Đánh giá kỹ năng, trình độ nghiệp vụ của chuyên gia
(thể hiện qua bằng cấp chuyên môn, giấy phép hành nghề, là thành viên của tổ
chức chuyên ngành, kinh nghiệp của chuyên gia); Đánh giá tính khách quan của
chuyên gia; Xác định công việc của chuyên gia (về mục đích, phạm vi công việc
nội dung công việc nguồn tư liệu của chuyên gia làm bằng chứng kiểm toán của
KTV có đầy đủ và thích hợp không); phạm vi đánh giá của các chuyên gia, xác
định mối quan hệ giữa chuyên gia với khách hàng, yêu cầu giữ bí mật thông tin
của khách hàng, các phương pháp mà chuyên gia sử dụng. Với ý kiến các
chuyên gia, KTV chỉ nên thu thập khi thực sự cần thiết, khi không có bằng

chứng nào thay thế với những thủ tục kiểm toán cần thiết. Tuy nhiên, dù KTV
có sử dụng ý kiến chuyên gia làm bằng chứng kiểm toán vẫn đòi hỏi KTV là
người chịu trách nhiệm sau cùng về ý kiến nhận xét đối với báo cáo tài chính
được kiểm toán.
Công ty kiểm toán thường đánh giá khá cao ý kiến chuyên gia, và được sử
dụng làm bằng chứng kiểm toán.
3.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm
toán tại A&C
3.2.1. Hạn chế mang tính khách quan
Công ty kiểm toán A&C hoạt động trong các lĩnh vực kiểm toán, kế toán,
thuế được hơn 15 năm. Nói về bề dày lịch sử thì cũng chưa lâu, hoạt động kiểm
toán vẫn còn hạn chế và luôn phải đối mặt với các đối thủ cạnh tranh lớn như
KPMG, PWC, E&Y….
Do giới hạn về mức phí kiểm toán nên việc thu thập bằng chứng kiểm
toán như gửi thư xác nhận bị hạn chế. Chính điều này cũng ảnh hưởng đến kết
quả kiểm toán.