NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC TIỀN LƯƠNG VÀ CÁC KHOẢN TRÍCH THEO LƯƠNG TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY ACAGROUP THỰC HIỆN

Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM
TOÁN KHOẢN MỤC TIỀN LƯƠNG VÀ CÁC KHOẢN TRÍCH THEO
LƯƠNG TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY ACAGROUP
THỰC HIỆN
3.1. Nhận xét chung về quy trình kiểm toán BCTC do Công ty Kiểm toán và
Tư vấn tài chính ACAGroup thực hiện
Tuy mới thực tại Công ty Kiểm toán và Tư vấn tài chính ACAGroup
trong một khoảng thời gian ngắn nhưng với sự giúp đỡ và hướng dẫn nhiệt tình
của Ban giám đốc và các anh chị trong phòng nghiệp vụ em đã hiểu và có cái
nhìn tổng quan về hơn về kiểm toán báo cáo tài chính nói chung cũng như quy
trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên nói riêng. Qua các file kiểm
toán của năm trước cũng như qua quá trình thực tế tại một số khách hàng của
Công ty em thấy quy trình kiểm toán tại ACAGroup là tương đối đầy đủ và hợp
lý về mặt thời gian và phí kiểm toán. Tuy nhiên, trong quá trình kiểm toán tại
đơn vị khách hàng em có một số những ý kiến như sau về quy trình kiểm toán
lương và các khoản trích theo lương tại Công ty kiểm toán Tài chính
(ACAGroup).
3.1.1. Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán
Nhìn chung Công ty kiểm toán và Tư vấn tài chính (ACAGroup) thực
hiện thực hiện đầy đủ các thủ tục trong giai đoạn chuẩn bị và lập kế hoạch kiểm
toán, các công việc như: tìm hiểu sơ lược về khách hàng, đánh giá khả năng
chấp nhận kiểm toán, nhận diện lý do kiểm toán, lựa chọn ngũ nhân viên kiểm
toán và ký hợp đồng kiểm toán. Nhằm hạn chế những rủi ro và đạt mục đích của
cuộc kiểm toán ACAGroup luôn thực hiện việc đánh giá khả năng chấp nhận
kiểm toán đối với từng khách hàng đặc biệt là đối với những khách hàng mới
kiểm toán năm đầu tiên và những khách hàng đã kiểm toán nhiều năm trước khi
ký hợp đồng kiểm toán. Sau khi thoả thuận và ký hợp đồng với khách hàng,
ACAGroup tiến hành thập thông tin cơ sở và các thông tin về nghĩa vụ pháp lý
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A

11
Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
liên quan tới khách hàng, những hiểu biết về hệ thống kế toán, hệ thống kiểm
soát nội và thiết kế chương trình kiểm toán phù hợp với khách hàng đó.
Tuy nhiên, do chủ yếu thực hiện kiểm toán tại các đơn vị có quy mô nhỏ
thời gian kiểm toán ngắn nên có một số giai đoạn chưa được thực hiện hoặc thực
hiện tắt. Việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty chỉ dừng lại tại
việc đánh giá về hệ thống kiểm soát chung cho các hoạt động tổng thể trong đơn
vị khách hàng mà chưa đánh giá hệ thống kiểm soát cho từng phần hành, khoản
mục cụ thể, mặt khác những phán quyết chủ yếu dựa trên kinh nghiệm thực tế
của các Kiểm toán viên mà không được thể hiện rõ ràng trên giấy tờ làm việc.
Hơn nữa, việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đối với khách hàng chỉ được
thực hiện ở các khách hàng kiểm toán năm đầu tiên còn khách hàng thường
xuyên thì được đánh giá khi có sự kiện hay những thay đổi lớn trong đơn vị
khách hàng.
Đối với việc đánh giá rủi ro và trọng yếu, Công ty kiểm toán và Tư vấn tài
chính (ACAGroup) chỉ đưa ra mức trọng yếu trong tổng thể cho toàn bộ BCTC
mà chưa phân bổ mức trọng yếu đó cho từng khoản mục cụ thể trên BCTC. Điều
đó, dẫn đến việc xác định các quy mô mẫu chọn, và số lượng bằng chứng kiểm
toán còn gặp khó khăn.
Kết thúc giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, Công ty TNHH Kiểm toán và
Tư vấn tài chính (ACAGroup) tiến hành thiết lập chương trình kiểm toán từng
khoản mục và các phần hành gồm những khoản mục có tính chất tương tự nhau.
Một chương trình kiểm toán cụ thể sẽ giúp Kiểm toán viên thực hiện tốt mọi
công việc khi thực hiện toàn bộ cuộc kiểm toán. Tuy nhiên, tại Công ty TNHH
Kiểm toán và Tư vấn tài chính (ACAGroup), chương trình kiểm toán không
được xây dựng cho từng khách hàng riêng biệt, mà được xây dựng theo một
chương trình chung, với mỗi khách hàng khác nhau và kinh nghiệm của người
thực hiện kiểm toán mà chương trình kiểm toán có sự thay đổi nhất định. Do đó,

việc thực hiện chương trình kiểm toán còn cứng nhắc và mang tính chất chủ
quan đôi khi gây khó khăn đối với những kiểm toán mới vào nghề.
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A
22
Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
3.1.2. Giai đoạn thực hiện kiểm toán
Thực hiện kiểm toán là quá trình thực hiện đồng bộ các công việc đã ấn
định trong kế hoạch, chương trình kiểm toán. Trong giai đoạn này Kiểm toán
viên sẽ thực hiện các thử nghiệm kiểm soát và thử nghiệm cơ bản, áp dụng các
kỹ thuật kiểm toán đối với khoản mục và phần hành kiểm toán lương. Các bước
công việc trên được Kiểm toán viên thực hiện một cách có hệ thống, linh hoạt và
đầy đủ nhằm phù với yêu cầu của công việc và nâng cao hiệu quả việc kiểm toán
lương và các khoản trích theo lương.
Trong quá trình kiểm toán các thành viên có sự liên kết chặt chẽ, kiểm tra
chéo lẫn nhau cụ thể là khi thực hiện kiểm toán chu trình tiền lương và nhân
viên, Kiểm toán viên đã thực hiện đối chiếu kết quả với các phần hành kiểm
toán khác như: chi phí, doanh thu, tiền mặt, tiền gửi ngân hàng…Mối liên kết
chặt chẽ này làm giảm hạn chế trong quá trình kiểm toán, giảm thiểu khối lượng
công việc và không gây trùng lặp.
Bên cạnh các ưu điểm của quy trình kiểm toán lương và các khoản trích
theo lương tại ACAGroup còn có các hạn chế sau:
Quá trình thực hiện kiểm toán: Chưa thống nhất giữa các nhân viên trong
công ty, việc thực hiện chương trình kiểm toán chưa thống nhất, khi thực hiện
kiểm toán tại hai khách hàng là hai đơn vị khác nhau với hai kiểm toán viên
khác nhau, quá trình kiểm toán có những sai khác nhất định.
Quá trình chọn mẫu kiểm toán: Do khối lượng nghiệp vụ phát sinh nhiều
Kiểm toán viên thường chọn các nghiệp vụ có số phát sinh lớn bất thường, đây
chưa phải là phương thức chọn mẫu tối ưu nhất vì sai phạm của các nghiệp vụ
với số tiền nhỏ được lặp lại nhiều lần mang tính chất hệ thống sẽ trở thành

những sai phạm trọng yếu. Thật vậy, khi Kiểm toán viên tiến hành kiểm tra chi
tiết, Kiểm toán viên thường tiến hành chọn mẫu với các khoảng mục phát sinh
với số lượng và giá trị lớn để kiểm tra trong khi trong khi các nghiệp vụ có số
phát sinh nhỏ thường không được chú ý tới.
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A
33
Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
Quá trình thực hiện các thủ tục phân tích: Do hạn chế về thời gian và chi
phí nên các thủ tục phân tích khi tiến hành kiểm toán chưa được thực hiện một
cách chi tiết và cụ thể. Kiểm toán viên chỉ áp dụng một số các thủ tục phân tích
thông thường để đánh giá về khách hàng mà chưa tiến hành áp dụng đầy đủ các
thủ tục phân tích chuyên sâu cho từng khoản mục. Bởi vậy, Công ty cần hoàn
thiện và bổ sung thêm các thủ tục phân tích.
Quá trình kiểm tra chi tiết: Tại mỗi doanh nghiệp nghiệp số lượng nghiệp
vụ thường diễn ra nhiều, bởi vậy Kiểm toán viên không thể kiểm soát hết được
điều đó họ có thể để lọt nhiều sai phạm. Để khắc phục nhược điểm trên Kiểm
toán viên cần tiến hành chọn mẫu để phân vùng khả năng sai sót, tìm ra những
lỗi trọng yếu và những lỗi mang tính chất hệ thống. Tuy nhiên, số lượng mẫu
cần phải cân nhắc vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian và chi phí cuộc kiểm
toán.
3.1.3.Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Giai đoạn kết thúc kiểm toán là giai đoạn cuối cùng, ở đây Kiểm toán viên
cần phải đưa ra các ý kiến về mức độ trung thực, hợp lý của BCTC của đơn vị
khách hàng và kèm theo thư quản lý và thư giải trình của ban giám đốc. Trong
giai đoạn này, Kiểm toán viên xem xét lại các sự kiện phát sinh sau ngày khoá
sổ để đảm bảo các bước công việc được hoàn thành đúng mục tiêu, các bằng
chứng thu thập được đảm bảo tính đầy đủ và thích hợp. Sau đó, Kiểm toán viên
về mức độ trung thực và hợp lý về BCTC của đơn vị được kiểm toán.
Tại Công ty hiện giờ giai đoạn kết thúc kiểm toán chủ yếu là việc tập hợp

các phát hiện kiểm toán đối với từng khoản mục do từng người phụ trách được
thể hiện trong tóm tắt phát hiện kiểm toán. Qua các phát hiện đó, các nhóm kiểm
toán sẽ tiến hành trao đổi với khách hàng, đưa ra thư quản lý và phát hành báo
cáo kiểm toán. Bên cạnh đó, Kiểm toán viên vẫn chú ý tới những sự kiện sau
ngày kết thúc niên độ, khi có những thay đổi bất thường ảnh hưởng trọng yếu tới
kết quả kiểm toán kiểm toán viên vẫn có quyền phát hành lại báo cáo kiểm toán.
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A
44
Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
Qua tất cả quy trình của cuộc kiểm toán ta thấy, việc kiểm toán lương và
các khoản trích theo lương là tương đối đầy đủ, chặt chẽ. Tuy nhiên, để để đáp
ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường kiểm toán và những yêu cầu từ chính
bản thân Công ty và mỗi Kiểm toán viên trong Công ty, quy trình này cần được
thực hiện, và ngày càng hoàn thiện.
3.2. Nhận xét về qui trình kiểm toán tiền lương và các khoản trích theo
lương trong kiểm toán BCTC tại Công ty kiểm toán ACAGroup
Để đạt hiệu quả cao nhất với thời gian và chi phí thấp nhất, ACAGroup
đã xây dựng một quy trình kiểm toán lương và các khoản trích theo lương thống
nhất theo tiêu chuẩn quốc tế và có mối liên hệ mật thiết với các phần hành kiểm
toán khác nhau. Do đó, khi thực hiện kiểm toán các Kiểm toán viên đã có sự
phối hợp một cách nhịp nhàng giữa các phần hành với nhau tạo điều kiện cho
quá trình kiểm tra chéo lẫn nhau đảm bảo tính thống nhất và khách quan khi
làm kiểm toán.
Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, Kiểm toán viên sẽ thực hiện các thử
nghiệm kiểm soát nhằm mục đích tìm hiểu sơ bộ hệ thống kiểm soát nội bộ về
tiền lương đó là quá tình tìm hiểu tiền lương và cơ chế quản lý tiền lương trong
doanh nghiệp, tuy nhiên tại Công ty việc thực hiện các thử nghiệm kiểm soát
còn hạn chế. Trên cơ sở thực hiện thử nghiệm kiểm soát Kiểm toán viên sẽ xác
định quy mô của thử nghiệm cơ bản trong đó kiểm tra chi tiết là một thủ tục

quan trọng. Nếu thử nghiệm kiểm soát chỉ ra rằng Hệ thống kiểm soát nội bộ
của khách hàng là mạnh và có hiệu lực thì Kiểm toán viên sẽ giảm thiểu các thử
nghiệm cơ bản và ngược lại. Bên cạnh việc thực hiện thử nghiệm kiểm soát,
Kiểm toán viên tiến hành thủ tục phân tích, nếu Kiểm toán viên thấy sự biến
động bất thường liên quan đến chi phí tiền lương thì Kiểm toán viên sẽ mở rộng
thủ tục kiểm toán chi tiết nhằm tìm hiểu nguyên nhân và phát hiện ra các sai
sót. Còn nếu không có sự biến động bất thường nào xảy ra thì Kiểm toán viên
sẽ giảm quy mô của các thủ thục kiểm tra chi tiết mà tiến hành chọn mẫu để
kiểm tra nhằm làm giảm thời gian, tiết kiệm chi phí cho cuộc kiểm toán.
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A
55
Luận văn tốt nghiệp GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hồng
Thuý
Trong giai đoạn kết thúc kiểm toán, Kiểm toán viên xem xét lại các sự kiện
phát sinh sau ngày khoá sổ năm tài chính, tập hợp những phát hiện kiểm toán,
soát xét giấy tờ làm việc để đảm bảo các bước công việc được hoàn thành đúng
mục tiêu và chương trình kiểm toán, các bằng chứng thu thập được đảm bảo tính
đầy đủ và thích hợp cho khoản mục tiền lương và các khoản trích theo lương.
Bên cạnh những mặt được ở ACAGroup còn có một số những hạn chế sau
trong quá trình kiểm toán lương và các khoản trích theo lương:
Thủ tục phân tích cho khoản mục lương và các khoản trích theo lương
có được thực hiện, tuy nhiên công việc này chỉ mang tính hình thức chứ chưa
được thực hiện một cách chi tiết cụ thể. Mặt khác do hạn chế về thời gian và chi
phí nên các Kiểm toán viên của ACAGroup thường chỉ so sánh những biến động
của năm nay so với năm trước, những tỷ suất giữa tiền lương với doanh thu, với
chi phí quản lý, chi phí bán hàng… để đưa ra những nhận xét. Điều đó giúp
Kiểm toán viên đánh giá sự biến động chi phí giữa các thời kỳ nhưng lại không
đánh giá khách hàng một cách sát thực nhất. Do đó, quá trình áp dụng thủ tục
phân tích tại ACAGroup không mang lại mang hiệu quả không cao.
Công ty chưa xây dựng một quy trình đánh giá đánh giá hệ thống kiểm

soát nội bộ cho đơn vị khách hàng đối với các khoản mục tiền lương và các
khoản trích theo lương, những đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ chỉ là dựa
vào kinh nghiệm và óc xét đoán nghề nghiệp của các Kiểm toán viên, bởi vậy
hiệu quả của công việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ công ty khách hàng
chưa thật sự cao…
3.3. Một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện kiểm toán lương và các
khoản trích theo lương trong kiểm toán BCTC tại Công ty kiểm toán
ACAGroup
3.3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình kiểm toán khoản mục tiền lương
và các khoản trích theo lương
Nghị đinh105/2004/NĐ-CP ngày 30/03/2004 của Chính phủ quy định về
kiểm toán độc lập ra đời tạo điều kiện cho thị trường kiểm toán ngày càng mở
Trịnh Phương Thảo - Kiểm toán 46A
66