Không gian công cộng, không gian bán công cộng khu vực kênh đôi, Quận 8, thành phố Hồ Chí Minh

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

KHÔNG GIAN CÔNG CỘNG, KHÔNG GIAN
BÁN CÔNG CỘNG KHU VỰC KÊNH ĐÔI,
QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Ths.KTS Phan Văn Tuấn
Ths.KTS Lê Cao Đàm
Sở Quy hoạch-Kiến trúc TP.HCM

1. Đặt vấn đề
Sông rạch gắn liền với Sài Gịn - Thành
phố Hồ Chí Minh từ buổi sơ khai với mạng lưới
sơng rạch chằng chịt, trong đó dịng Kênh Đôi,
Quận 8 là một phần không thể tách rời và gắn bó
cùng q trình hình thành và phát triển của thành
phố này. Tìm hiểu lịch sử hình thành và phát
triển của tuyến kênh để thấy được vai trò và giá
trị của tuyến kênh đối với Thành phố Hồ Chí
Minh, nhằm tìm ra những đặc trưng của khu vực
nghiên cứu góp phần vào việc nghiên cứu tổ
chức không gian kiến trúc cảnh quan cho tuyến
kênh này.
Trong thời gian qua, đặc biệt là qua thập
niên đầu tiên của thế kỷ 21, Thành phố Hồ Chí
Minh đã trải qua một sự tăng trưởng kinh tế

154

mạnh mẽ và ổn định, vượt qua những thời điểm
khó khăn chung của kinh tế thế giới và trong

nước. Kinh tế phát triển cùng những biến đổi sâu
sắc trong xã hội và những chuyển động nhiều
chiều của kiến trúc đô thị. Nhiều không gian
công cộng được quan tâm đúng mức. Tại các khu
vực nội thành, nhiều khu nhà lụp xụp, kém chất
lượng đã được cải tạo, xây mới đưa tổng khối
lượng xây lắp mỗi năm gấp nhiều lần những năm
trước đây. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của
hoạt động xây dựng, công tác cải tạo không gian
công cộng đô thị cũng đã đạt được những bước
tiến nhất định. Sự thay đổi này khơng chỉ góp
phần đáp ứng nhu cầu sinh hoạt và cải thiện môi
trường sống cho nhân dân mà cịn tạo ra một diện
mạo mới cho khơng gian đô thị.


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Việc cải tạo không gian ven sông, rạch
nhằm tạo ra không gian công cộng, không gian
bán cơng cộng sống động, an tồn và lành mạnh
cho người dân thời gian qua đã thể hiện những
dấu hiệu tích cực; bên cạnh đó vẵn cịn một số
vấn đề bất cập cần được xem xét, giải quyết. Do
đó đề tài “Không gian công cộng, không gian
bán công cộng khu vực Kênh Đơi, Quận 8,
thành phố Hồ Chí Minh” sẽ đóng góp một số
nội dung để giải quyết những bất cập hiện nay.
Thơng qua việc đánh giá thực trạng và tình hình

tổ chức khơng gian cơng cộng đơ thị tại khu vực
nghiên cứu để nhìn nhận một số yếu tố trong vấn
đề tổ chức, quản lý và sử dụng không gian công
cộng, không gian bán công cộng hướng đến phát
triển bền vững trong thời gian tới.
Không gian công cộng, không gian bán
công cộng kết hợp yếu tố mảng xanh, mặt nước
là những không gian mở thân thiện, gần gũi với
mọi người. Ðó là nơi mà mọi người có thể trị

chuyện với nhau, cùng vui chơi, cùng nhau thi
thố tài năng. Ðó cũng là nơi mà mọi người có thể
mua sắm, ngồi nhâm nhi tách cà phê và đắm
mình vào cảnh vật xung quanh. Thậm chí đơn
giản hơn, khơng gian thân thiện có thể xuất hiện
lúc mọi người trị chuyện trong khi chờ đợi việc
gì đó. Với tính chất mở và thân thiện, không gian
công cộng đã trở thành những nơi chốn quen
thuộc của mọi người, ngồi ngơi nhà của họ.
Khơng gian công cộng, không gian bán
công cộng kết hợp yếu tố mảng xanh, mặt nước
đóng vai trị quan trọng đối với chất lượng sống
của người dân và sự thịnh vượng của đơ thị. Nó
nâng cao hình ảnh của đơ thị, thu hút khách du
lịch và tạo ra những hoạt động kinh tế quan
trọng, tăng sự hấp dẫn và khả năng cạnh tranh.
Điều này góp phần khơng nhỏ trong việc tạo
dựng cho cuộc sống đô thị sinh động, tươi mới
và giàu bản sắc hơn.

155


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

2. Hiện trạng của khu vực.
Hiện nay dự án cải tạo vệ sinh môi trường
nước tại khu vực đang tiến hành, song tiến độ
còn rất chậm người dân vẫn sống trong khu ổ
chuột, nhà lụp xụp, tiếp cận một cách hạn chế với
dịch vụ và tiện ích xã hội.

- Thực trạng sử dụng đất
Hiện tại quy hoạch sử dụng đất khu vực
nghiên cứu còn nhiều bất cập. Khi các dự án cải
tạo môi trường đang triển khai, các tuyến đường
trong khu vực hình thành làm tăng giá trị quỹ
đất, nhu cầu phát triển kinh tế cũng tăng theo đã
gây áp lực lớn về xây dựng các không gian kiến
trúc cảnh quan dọc tuyến kênh, rạch.
Một số đất sản xuất (chủ yếu nhà máy say
xát) nhà kho, dọc đường Phạm Thế Hiển, đa
phần là dân cư. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa
được chuyển mục đích sử dụng đất, nhiều nhà ở
kết hợp thương mại tại hầu hết mặt tiền đường
giao thông, phần nhiều là khu dân cư lụp xụp,
nhiều kinh đào và còn một khu đất trống mang
đậm hình ảnh nơng thơn (có khu di tích Lị
Gốm), được quy hoạch thành khu công viên sinh

thái (khu rạch Ruột Ngựa). Ngồi ra khu vực này
có một số nhà kho cũ có giá trị lịch sử, cảnh quan
kênh rạch nơi đây còn nhộn nhịp giữ được nét
đặc trưng sinh hoạt trên bến dưới thuyền cần bảo
tồn và phát huy giữ gìn cái hồn cho đơ thị.
Thực tế về sử dụng đất cho thấy, trong khu
vực nghiên cứu có mật độ xây dựng cao, khoảng

156

xanh còn thiếu, người dân khu vực thiếu các
khơng gian dành cho các hoạt động ngồi trời,
nhưng để phát triển thêm thì khơng đơn giản vì
quỹ đất có giới hạn. Vì vậy cần phải tính tốn
hiệu quả về sử dụng đất.
- Thực trạng về tổ chức cảnh quan.

Nhìn chung các cơng trình kiến trúc chưa
phù hợp với khơng gian chung, cịn khập khiễng
chưa tạo thành những quần thể chung. Với mật
độ xây dựng cao, khoảng lùi chưa thích hợp để tổ
chức khơng gian mở và giao thông tiếp cận. Nếu
các dự án tạo được khoảng lùi lớn để tổ chức
không gian công cộng, không gian bán cơng
cộng, mặt nước sẽ hài hịa với khơng gian dịng
kênh tạo ra khơng gian thống đãng cho khu vực,
để tuyến kênh hội đủ điều kiện khai thác du lịch
thì kiến trúc đơ thị ven kênh trở thành bộ mặt của
tồn thành phố.
- Hiện trạng cây xanh – mặt nước

Cây xanh: khu vực chưa có mảng xanh. Thực tế
khơng gian vỉa hè dọc tuyến đường ven kênh
hiện nay khơng có khả năng tổ chức trồng cây to
có tính mỹ quan.Thực trạng cho thấy khu vực
này cịn thiếu các khơng gian dành cho các hoạt
động ngồi trời, các tiện ích phục vụ công cộng,
các khoảng xanh, không gian mở.
Mặt nước: Khu vực nghiên cứu có mạng lưới
kênh rạch chằng chịt, những kênh rạch này liên
thông với nhau rất thuận lợi trong việc tổ chức
giao thông đường thủy và khai thác du lịch sơng
nước... Nhưng nhìn chung mơi trường nước tại
khu vực nghiên cứu tương cịn ơ nhiễm chưa
được giải quyết triệt để do việc giải quyết mơi
trương nước chưa hồn tất và đồng bộ. Cần khai
thác đặc trưng sông nước cải tạo chất lượng
không gian đô thị.
Cùng với sự đa dạng về hạ tầng xã hội như
trường học, thể dục thể thao, thương mại dịch vụ
và sự đa dạng hoạt động của người dân đã hình
thành một khu vực mang tính đa dạng về kinh tế,
văn hóa, xã hội.
Có thể nhận xét rằng: Đây là một khu vực dân cư
khá khó khăn trong việc tiếp cận bằng các tuyến
đường chính của các quận nội thành , do đó mật
độ giao thơng ở đây sẽ thơng thống hơn trong
các giờ cao điểm.


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp

để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

3. Giải pháp cho khu vực nghiên cứu.
3.1. Mục tiêu
+ Tạo ra không gian công cộng, khơng gian
bán cơng cộng sống động, an tồn và lành mạnh
cho người dân.
+ Tổ chức không gian công cộng và bán cơng
cộng theo tính chất gần gũi, thân thiện, thúc đẩy
giao tiếp, quan tâm nhau trong cộng đồng, làm
giảm sự lệ thuộc vào thiết bị điện tử.
3.2. Cấu trúc không gian công công và không
gian bán công cộng
+ Không gian, cảnh quan xung quanh tổ hợp
cơng trình được tái thiết.
+ Không gian công cộng, không gian bán
công cộng.
+ Không gian cây xanh, mặt nước.
Các thành phần này có quan hệ hữu cơ,
liên kết chặt chẽ với nhau theo quy luật nhất
định, tạo nên tổng thể thống nhất, vừa phản ánh,
vừa bị chi phối bởi điều kiện và đặc điểm chính
trị, kinh tế, xã hội và kỹ thuật tại một thời điểm
cụ thể nhất định.
Các thành phần này luôn biến đổi để phát
triển, nhưng với tốc độ khác nhau, tạo nên những
đặc điểm và giá trị khác nhau của tổng thể khơng
gian đơ thị. Do đó việc khảo sát và nghiên cứu
q trình chuyển hố hình thái khơng gian cụng
cộng, khơng gian bán công cộng trong đô thị là

rất quan trọng.
3.3. Một số giải pháp tổ chức không gian công
cộng, không gian bán cơng cộng [1].
Kênh Đơi có chiều dài tổng cộng gần 9,5
km, là tuyến kênh kết nối từ sông Sài Gịn và
sơng Vàm Cỏ Đơng qua các kênh Bến Nghé –
Kênh Đôi – sông Chợ Đệm – sông Bến Lức, là
một không gian lớn, việc chia đoạn không gian
theo chức năng và đặc điểm địa phương sẽ làm
tăng khả năng giao tiếp với con người, người
dân năng động hơn, thúc đẩy các hoạt động như
đi bộ, tập thể dục, phát triển thương mại, môi
trường sống thân thiện hơn.
Những cuộc gặp gỡ sôi nổi và nồng hậu
diễn ra trong một không gian hẹp, không gian
nhỏ và cự ly gần tạo ra không gian đô thị gần
gũi, thân thiện, hoạt động phong phú để mọi
người trải nghiệm, hình thành khung cảnh của sự
ấm áp. Cơng trình lớn, khơng gian cơng trình
khổng lồ trong đô thị tạo ra sự vô cảm, kiểu cách
và không thân thiện [1].
Cuộc sống diễn ra trong đô thị là một quá
trình bồi đắp. Những sự việc diễn ra là hệ quả
của nhiều sự việc khác. Khi một nhóm đứa trẻ

chơi trị chơi, chúng sẽ hấp dẫn đứa trẻ khác
cùng chơi. Quy trình này tương tự hoạt động ở
người trưởng thành. Con người sẽ tìm đến nơi
chốn có nhau.
Khơng gian có chất lượng tùy thuộc vào số

lượng người tham gia nhất định, kết hợp với tập
quán tốt và thoái quen sinh hoạt hằng ngày, là
những điều kiện tiên quyết cho sự phát triển,
khiến những sự kiện dù nhỏ bé cũng trở nên có ý
nghĩa. Một chu trình được vận hành, nó sẽ tạo ra
một vịng xốy năng lượng tích cực, thu hút
nhiều điều tốt đẹp khác. Một cộng một nhanh
chống lớn hơn ba. Chúng ta nhìn thấy sự trái
ngược ở những không gian đô thị trống trải,
không ranh giới, với hình ảnh rải rác vài người
trên khu vực rộng lớn hay lác đác mấy đứa trẻ
trong tổ dân phố. Trong tình huống này, khi chưa
có biện pháp phát triển tích cực, người ta khơng
có thói quen làm điều khác mọi người xung
quanh [1].
Sự tập trung đông và hiệu quả. Đây là một
nguyên tắc của tổ chức sự kiện. Khi tổ chức sự
kiện có giới hạn, tổ chức cùng tầng và chia ra
nhiều nhóm nhỏ sẽ có hiệu quả tốt. Trường hợp
nếu chúng ta cố chia ra thành không gian nhiều
tầng sẽ không ai ghi nhớ hay ấn tượng điều gì
cả. Nguyên tắc nền tảng cho tổ chức sự kiện có
thể áp dụng được trong quy hoạch đơ thị hiện
đại. Ở đây, việc cần làm là tập trung mọi người
và hoạt động trong khơng gian có kích thước phù
hợp. Vấn đề hiện nay là đơ thị có nhiều phố xá,
đường, ngõ, đại lộ, được quy hoạch một cách dư
thừa nhưng không liên kết lại với nhau được và
không phát huy được sự gắn kết giữa các không
gian này, không khai thác hết hiệu quả của

không gian này, dẫn đến thừa thải nhiều không
gian, nhưng luôn luôn tạo cảm giác thiếu- thiếu
chỗ giao tiếp, thiếu chỗ đậu xe, thiếu đường đi,
thiếu khơng gian sinh hoạt...cái gì cũng thiếu.
Như vậy, sắp xếp trật tự không gian công cộng,
không gian bán công cơng có chủ đích ngay từ
đầu sẽ tạo ra vịng trịn tích cực của đời sống đơ
thị [1].
Mật độ cao và không gian đô thị hấp dẫn:
Thời gian sử dụng không gian đô thị của người
dân, giao thông chậm hơn là thành phố sôi động
hơn. Các hoạt động trong không gian đi bộ và
dành cho xe đạp càng nhiều thì giao thơng càng
chậm rãi. Đây chính là khơng gian phố phường.
Trái ngược lại là không gian trống, không gian
không buôn bán là khơng gian thiếu sức sống.
Vậy thì hoạt động ghe thuyền, buôn bán gắn liền
với hoạt động trên bến dưới thuyền là hoạt động
tốt, hoạt động tích cực thúc đẩy người dân tụ tập,

157


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

buôn bán, ăn uống, giao lưu, mua sắm làm cho
khơng gian đơ thị sơi động, có sức sống. Để đạt
được hiểu quả như mong đợi, việc xác định, tổ
chức không gian công cộng, không gian bán

công cộng an tồn trong đơ thị và vệ sinh ngay
từ đầu sẽ là nền tảng tạo ra vịng trịn tích cực
của đời sống đô thị. Tái tạo không gian đô thị tại
kênh Đơi khơng nằm ngồi mục đích như trên
[1].
Như vậy, trong mục tiêu hướng tới của
việc cải tạo không gian đơ thị tại kênh Đơi cần
ban hành chính sách về hoạt động tầng trệt và
mặt tiền cơng trình. Khơng gian tầng trệt năng
động, có sức sống nhưng khơng bề bộn, nhếch
nhác có được khơng? Vấn đề là quy định tạo ra
khơng gian đó như thế nào. Bài tốn quy hoạch
thật cẩn trọng, không đơn thuần là tạo ra một
nơi ở mới thì sẽ nhưng khơng bề bộn, nhếch
nhác. Hơn hết là cảm giác an tồn trong đơ thị,
một tác nhân đối nghịch với đời sống đơ thị.
• Giải pháp quy hoạch sử dụng đất
Đề xuất giữ lại một vài điểm khu dân cư
hiện hữu thấp tầng có cơ sở hạ tầng tốt để phát
triển các hoạt động thương mại truyền thống của
người dân.
Nâng cao hiệu quả sử dụng đất trên cơ sở
rà soát đối chiếu với quy hoạch và dự án dang
triển khai nhằm thu hút, kêu gọi đầu tư đảm bảo
tính khả thi cao.
Cần có định hướng khu bảo tồn các cơng
trình kiến trúc và khu làng nghề truyền thống,
các khu dân cư xây dựng cao tầng và khu xây
dựng thấp tầng tăng cường mảng xanh tạo không
gian thống đãng cho khu vực.

Khuyến khích những dự án đưa cây xanh
mặt nước vào cơng trình.
• Tổ chức khơng gian công cộng,
không gian bán công cộng
Công viên cây xanh khu vực này cần
nghiên cứu giải pháp mở rộng diện tích mặt nước
đưa vào cơng trình, kết hợp với nhiều hoạt động
giải trí đa dạng như chợ nổi trên sơng, các lễ hội
văn hóa truyền thống, kết hợp phát triển du lịch
tại khu di tích Lị Gốm, bên cạnh đó, cần bố trí
thêm hệ thống cây xanh liên hồn kết hợp với
các công viên cây xanh.
Hệ thống kè xây dựng theo hình thức kè bê
tơng nhằm đưa khơng gian mặt nước vào gần bờ,
cần có giải pháp cải tạo cho hài hòa với cảnh
quan tự nhiên và thuận tiện cho người sử dụng.
Đề xuất quy hoạch mở bến tàu tại vị trí thích hợp
để đưa khách lên bờ tham quan khu phố cổ và
đặc trưng văn hóa. Đây là thành một phần của

158

cảnh quan tuyến đường, đem lại nét đặc trưng
cho khu vực.
Kiến trúc cầu đi bộ khu vực này cần cải
tạo lại, mơ phỏng hình ảnh các cây cầu sắt bắt
qua kênh trong giai đoạn hình thành, kết hợp cây
xanh mặt nước làm nên một tổng thể hài hòa.
Đề xuất giải pháp chợ nổi trên kênh tại
khu vực ngả 5 (nơi giao nhau của các tuyến

kênh), sử dụng hình ảnh chiếc xà lang lớn kết
hợp các ghe thuyền hiện tại tạo thành một khu
chơ nổi. Khơng cố định có thể di chuyển và
không lấn chiếm không gian mặt nước và lịng
kênh.
• Hình thức kiến trúc
Cuộc sống khơng gian cơng cộng đơ thị
ảnh hưởng từ việc hình thành khơng gian khơng
gian do chúng ta tạo ra, trường hợp khơng gian
có nhiều yếu tố không tốt sẽ tạo ra không gian
không tốt. Kết quả là hình thành thói quen
khơng tốt. Hãy tạo ra không gian chuyển tiếp
(bán công cộng) để tạo ra hoạt động cho đơ thị
nhộn nhịp và phát triển có trật tự nhất định,
trong đó có hoạt động dịch vụ và thương mại tích
cực đi kèm. Đó gọi là đời sống của đô thị. Đời
sống tại các không gian công cộng, khơng gian
bán cơng cộng đơ thị chính là chìa khóa cho sự
hấp dẫn của đơ thị. Câu hỏi đặt ra là có cần thiết
biến nhà thấp tầng thành cao tầng hay không.
Trong trường hợp làm nhà cao tầng, tuy nhiên
vẫn duy trì hoạt động khơng gian cơng cộng sơi
động, tấp nập, không gian để mọi người giao tiếp
nhiều hơn có được khơng?
Đề xuất một số khu vực ven kênh mô
phỏng lại các ngôi nhà cao cẳng từng được xây
dựng dọc kênh nhằm giới thiệu với du khách quá
trình hình thành và phát triển của khu vực.
Giữ lại các công trình có giá trị lịch sử,
làm điểm tham quan. Phong cách kiến trúc mang

âm hưởng kiến trúc Nam Bộ, màu sắc hài hịa
với cảnh quan chung.
Tổ hợp cơng trình: với hình ảnh kiến trúc
tổng thể hiện đại mang âm hưởng Nam Bộ.
• Giao thơng.
Hạn chế xe cơ giới lưu thơng để tổ chức
các hoạt động văn hóa, chợ đêm thu hút khách du
lịch.
Tổ chức tuyến giao thông công cộng
đường thủy dọc kênh. Bố trí bãi đậu xe và bến
thuyền tại các nút tiếp cận để kết nối đường thủy
với đường bộ.


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Khôi phục lại tuyến giao thông thủy dọc
kênh và ưu tiên cho phát triển giao thông cơng
cộng.
• Bảng chỉ dẫn, bảng quảng cáo, biển
hiệu.
Đặt tại các vị trí dễ nhìn thấy tại các đầu
mối giao thơng quan trọng, tại vị trí các trạm
metro, các trạm xe buýt nhanh BRT.
Hình thức và nội dung cần được cần được
quan tâm thiết kế nhằm giới thiệu đến khách du
lịch những nét đặc trưng của khu vực Bến Bình
Đơng
• Nhà chờ xe buýt công cộng.

Đặt tại các trục giao thông chính, các giao
thơng thu hút nhiều khách du lịch, tại những vị
trí thuận tiện cho người đi bộ tiếp cận.
Hình thức kiến trúc cho khu vực này phải
hiện đại, sử dụng vật liệu thân thiện với mơi
trường. Mơ phỏng hình ảnh đặc trưng Nam Bộ
• Đèn đường, đèn trang trí – chiếu
sáng.
Đèn đường, đèn trang trí đặt tại tất cả các
trục giao thông, nơi công cộng đảm bảo yếu tố an
tồn cho người sử dụng, phải thấy rõ đường giao
thơng, đường dạo bộ, thấy rõ chướng ngại vật,
bậc tam cấp, hành lang an tồn bờ kênh.
Đèn trang trí cần nghiên cứu theo văn hóa
truyền thống của Nam Bộ
• Thùng đựng rác.
Sử dụng thùng rác có thiết kế thân thiện
gần gũi với mơi trường, nội dung tun truyền
bảo vệ mơi trường.
• Nhà vệ sinh công cộng.
Đặt tại các trục giao thông khuyến khích đi
bộ, các tuyến giao thơng thu hút nhiều khách du
lịch, kết hợp cây xanh phù hợp với cảnh quan
chung của khu vực.
Nhà vệ sinh công cộng cần quan tâm đến
thiết kế. Khuyến khích sử dụng nhà vệ sinh cơng
cộng thân thiện với mơi trường.
• Các vật dụng phục vụ nghỉ ngơi: ghế
ngồi, bàn, xích đu…
Đặt các trục giao thơng khuyến khích đi bộ

và trong cơng viên. Sử dụng vật liệu địa phương
phù hợp với cảnh quan chung của khu vực
• Tổ chức khơng gian cơng cộng,
khơng gian bán cơng cộng gắn kết với hoạt
động đơ thị, tích hợp với hệ thống hạ tầng xã
hội đơ thị:
- Hình thái cơng trình được thiết kế và xây
dựng như thế nào đi chăng nữa thì yếu tố phục
vụ con người cần được xem là một yêu cầu mang
tính phổ biến. Cụ thể là phát triển không gian
dành cho hoạt động đi dạo, đứng, ngồi, lắng

nghe, trò chuyện, hoạt động thương mại, hoạt
động văn hóa. Tương tác đến cơng trình và từ
cơng trình.
- Tổ chức khơng gian cơng cộng, khơng
gian bán cơng cộng tuân thủ theo trật tự: cuộc
sống, không gian, công trình. Tỷ lệ con người bị
lãng quên dẫn đến trật tự bị đảo ngược: cơng
trình, khơng gian, cuộc sống..
- Tổ chức các bãi đậu xe ngầm dưới một
số công viên trong khu vực, kết hợp giải quyết
giao thông tĩnh ngầm phía dưới và hoạt động
nghỉ ngơi, giải trí của người dân trên mặt đất.
4. Đề xuất bước đầu một số nguyên tắc
trong quản lý, tổ chức không gian công cộng,
không gian bán công công tại khu vực hướng
đến mục tiêu phát triển bền vững:
Ở khía cạnh mơi trường, đó là nguyên tắc
quản lý, tổ chức không gian công cộng, không

gian bán công cộng theo hướng tôn trọng và
thân thiện với thiên nhiên, tận dụng tối đa lợi ích
và hạn chế những tác động bất lợi từ môi trường
thiên nhiên: đặc biệt bảo vệ và tận dụng mạng
lưới sông rạch đặc trưng ở thành phố, sử dụng
hiệu quả ánh sáng mặt trời, gió tự nhiên…
Trong quy hoạch khơng gian cơng cộng,
khơng gian bán cơng cộng, nên nghiên cứu tích
hợp các giải pháp quy hoạch - kiến trúc với giải
pháp kỹ thuật hạ tầng đô thị; chẳng hạn như giải
quyết kết hợp cảnh quan và thốt nước đơ thị
bằng hệ thống hồ cảnh quan vận hành như hồ
điều tiết, mảng xanh thấm nước mưa, bổ sung
nước ngầm….
Ở khía cạnh văn hóa - xã hội, cần tạo lập
bản sắc không gian công cộng, không gian bán
công cộng qua việc xác định và phát huy các giá
trị đặc thù như: mặt nước (sông Sài Gịn, hệ
thống kênh rạch), các khu lõi đơ thị cũ với những
không gian công cộng mang giá trị lịch sử - văn
hóa. Chẳng hạn như, ngồi việc khai thác mặt
nước, khơng gian đi bộ hai bên dịng sơng là con
đường thể dục buổi sáng của cư dân, là nơi gặp
gỡ giao lưu của các thế hệ. Trong những ngày lễ
hội, không gian bờ sông trở thành không gian lễ
hội, là nơi bắn pháo hoa, là chỗ tổ chức các trò
chơi và tổ chức các sân khấu gắn liền với nước.
Bố trí cầu để nối liền khơng gian hai bên bờ
khơng chỉ là phương tiện giao thơng mà cịn là
phương tiện để thể hiện thẩm mỹ đô thị với kiến

trúc riêng của nó.
Cần có chiến lược gìn giữ và phát huy các
giá trị văn hóa đặc trưng của đơ thị như bảo vệ
và khai thác có hiệu quả những khơng gian công

159


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

cộng, mảng xanh đơ thị có trước đây; tạo lập
những không gian đường phố thân thiện, gần gũi
với tập quán sinh hoạt của người dân thành phố
(dãy phố, vỉa hè, cây xanh…); thúc đẩy không
gian công cộng gắn kết với các hoạt động người
dân đô thị (các cơng viên, vườn hoa…).
Ở khía cạnh kinh tế, việc quy hoạch quản
lý, tổ chức không gian công cộng, không gian
bán công cộng tập trung khai thác hợp lý các
quỹ đất theo hướng tập trung, tránh dàn trải,
khai thác tối ưu hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã
hội đô thị (ưu tiên mật độ nén cao); từ đó dành
quỹ đất tự nhiên (chưa khai thác) để dành cho
môi trường đô thị và dự trữ cho khả năng phát
triển đô thị trong tương lai.
5. Phương hướng quản lý, tổ chức không gian
công cộng, không gian bán công cộng tại theo
mục tiêu phát triển bền vững:
Thực hiện mục tiêu này, quản lý tổ chức

không gian công cộng, không gian bán công
cộng cần được phát triển theo định hướng sau:
- Phát triển và hình thành tổng thể khơng gian
cơng cộng, khơng gian bán công cộng trên cơ sở
phân bố và phát triển các khu vực theo mơ hình
phù hợp, nhằm đến mục tiêu phát triển bền vững
của thành phố, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi
khí hậu tồn cầu.
- Tổng thể khơng gian công cộng, không gian
bán công cộng của mỗi khu vực phải có bản sắc
riêng, phù hợp với điều kiện kinh tế, tự nhiên,
đặc điểm xã hội, truyền thống văn hóa lịch sử.
Việc hình thành tổng thể kiến trúc phải căn cứ
vào các đồ án quy hoạch đô thị được phê duyệt,
trong đó phải coi trọng nội dung thiết kế đơ thị
nhằm mục tiêu gắn kết các cơng trình kiến trúc
và cảnh quan thiên nhiên tạo thành một hình ảnh
đơ thị đặc trưng, mang tính đa dạng một cách
thống nhất.
- Phát triển tổng không gian công cộng, không
gian bán công cộng theo hướng hòa nhập giữa
quá khứ, hiện tại với tương lai bao gồm việc cải
tạo, nâng cấp giá trị các khu vực đơ thị hiện có,
đồng thời phát triển các cơng trình và khu đơ thị
mới, hiện đại, có cơ sở hạ tầng đồng bộ, kết hợp
hài hòa giữa cải tạo và tạo lập mới nhằm đảm
bảo bộ mặt không gian công cộng, không gian
bán công cộng truyền thống được từng bước đổi
mới, song vẫn khơng mất đi tính kế thừa và bản
sắc của riêng mình.

- Trong tổng khơng gian công cộng, không gian
bán công cộng của từng khu vực, mỗi một không
gian là một bộ phận cấu thành khơng gian tiêu
biểu của đơ thị. Do đó, việc tạo lập và hình thành

160

các khơng gian cơng cộng, khơng gian bán công
cộng trong mỗi khu vực phải tuân thủ nguyên tắc
kết hợp chung với riêng, cá nhân với cộng đồng.
Việc tạo lập không gian công cộng, không gian
bán công cộng phải tuân thủ các quy tắc quản lý
quy hoạch và thiết kế đô thị một cách chặt chẽ
tạo nên một trật tự không gian phù hợp
6. Thách thức đối với công tác quản lý không
gian công cộng, không gian bán công cộng:
Hiện nay, thực tế công tác quản lý không gian
công cộng, không gian bán công cộng trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh gặp khơng ít
khó khăn thách thức từ đặc thù hiện trạng
phát triển của thành phố như:
- Tốc độ phát triển đơ thị nhanh, sự phân hóa về
mặt xã hội gia tăng cùng với sự phát triển dẫn
đến sự cách biệt giữa các khu vực trong đô thị,
giữa vùng phát triển và đang phát triển còn lớn.
- Cơ cấu hạ tầng nối kết nhìn chung cịn thiếu,
khơng đảm bảo tiêu chuẩn tiện nghi của một đô
thị trong điều kiện cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa; q trình đơ thị hóa chưa được kiểm sốt
một cách triệt để.

- Tình trạng các không gian công cộng, không
gian bán công cộng với quy mơ khác nhau có sự
chuyển đổi sử dụng cho nhiều chức năng, xen
cài trên nền đô thị hiện hữu vốn chưa được tổ
chức các hệ thống hạ tầng xã hội phù hợp tính
chất sử dụng.
- Các văn bản pháp lý cịn chồng chéo, thay đổi
liên tục gây khó khăn cho việc thực hiện và quản
lý do khung pháp luật chưa đồng bộ, thiếu các
văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn chi tiết
việc quản lý không gian công cộng, khơng gian
bán cơng cộng, thiếu cơ chế khuyến khích, tạo
điều kiện phát triển không gian công cộng,
không gian bán công cộng
7. Đề xuất giải pháp
Đề xuất không gian bờ sông ngang tầm mắt.
Khai thác tốt các giá trị vật thể lẫn phi vật thể
của khu vực sẽ mang lại nét đặc trưng cho khu
vực.
Đề xuất cụ thể vấn đề sử dụng đất, sẽ tạo ra
những không gian trống để cấy thêm vào các
không gian công cộng và bán công cộng phục vụ
cho nhu cầu thiết yếu của cuộc sống hiện nay.
Đề xuất hồn thiện các dịch vụ tiện ích phục vụ
công cộng dựa trên yếu tố đặc trưng của từng
khu vực, đề xuất các hoạt động sinh hoạt lễ hội,
hoạt động văn hóa lễ hội gắn kết với khu vực,
thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.
Các đề xuất bảo tồn cơng trình kiến trúc, các lễ

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

hội văn hóa sơng nước sẽ đem những điểm nhấn
1.
cảnh quan dọc tuyến kênh.
Đưa ra một số giải pháp về kinh tế - xã hội, môi
2.
trường cảnh quan để đảm bảo cho một đô thị
phát triển bền vững…
3.
8. Kiến nghị
Sự phát triển đơ thị nhanh chóng của TP.Hồ Chí
4.
Minh đại diện cho một tổ hợp phức tạp các vấn
đề: nhà ở, việc làm, y tế, giáo dục, giao thơng5.
cơng cộng và các tiện ích đều đang rất bức thiết.
Việc tích hợp chức năng đơ thị đa dạng, phong
phú tạo ra nhiều không gian công công gắn liền
với người dân. Ô nhiễm và rác thải cần được đẩy
lùi, đời sống cần được nâng cao, an toàn được
nâng lên.
Tập trung kết nối giao thông hợp lý để đảm bảo
gắn kết hai bờ sông, trong thực tế người dân
đang bị chia cắt.
Cần tích hợp yếu tố con người trong công tác
quy hoạch và phát triển đô thị là quan trọng và
tối ưu. Quy hoạch cần đáp ứng đời sống cơ bản
của con người, xác lập đối tượng con người

trong tương lai.
Khu vực khơng có ranh giới giữa khơng gian đô
thị (không gian công cộng, không gian bán công
cộng) và các cơng trình để cuộc sống trong nhà
và ngồi phố có thể tương tác hịa nhập.
Tuyến kênh nghiên cứu đi qua nhiều địa bàn
quận khác nhau, có giá trị văn hóa khác nhau vì
vậy rất cần có sự hợp tác, góp ý kiến của từng
địa phương và người dân, từ đó định hướng
chung tổ chức cảnh quan cho đồng bộ tồn
tuyến.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Jan Gehl (2018), Đơ thị vị nhân sinh, NXB Xây dựng
[1].
Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quản lý quy hoạch – Kiến
trúc Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 11-2018.
Kỷ yếu Hội thảo Phát triển dịch vụ của Thành phố Hồ
Chí Minh và định hướng quy hoạch phát triển hạ tầng
dịch vụ của thành phố giai đoạn 2020-2030, tháng 72019.
/>oi-thieu-ve-thanh-pho.aspx
www.ashui.com

Cần có cơ chế quản lý chuyên nghiệp nhằm khai
thác những tiềm năng, đồng thời khắc phục
những nhược điểm, khó khăn hiện tại.
Để nghiên cứu được áp vào khu vực rất cần có
những nghiên phát triển thêm và cụ thể hơn các
vấn đề ứng dụng thực tiển.
Khai thác được tiềm năng du lịch văn hóa đặc

trưng của địa phương. Khơng gian ven sơng,
sống động, an tồn và lành mạnh cho người dân
Vấn đề giao tiếp và không gian tương tác giữa
con người và cơng trình, việc cơng trình thiết kế
có khơng gian chuyển tiếp giũa cơng trình và
khơng gian bên ngồi làm cho cơng trình trở nên
thân thiện trong giao tiếp.

161