Báo hà nội mới với các hoạt động từ thiện xã hội khảo sát từ tháng 6 2005 đến 6 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------

NGUYỄN NGỌC HẢI

BÁO HÀ NỘI MỚI
VỚI CÁC HOẠT ĐỘNG TỪ THIỆN XÃ HỘI
(Khảo sát từ tháng 6/2005 đến 6/2010)

LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH BÁO CHÍ HỌC

HÀ NỘI - 2010

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

--------------------------------

NGUYỄN NGỌC HẢI

BÁO HÀ NỘI MỚI
VỚI CÁC HOẠT ĐỘNG TỪ THIỆN XÃ HỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60.32.01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Hải

HÀ NỘI - 2010
2


Xin chân thành cảm ơn TS. Hoàng
Hải, người trực tiếp hướng dẫn tôi nghiên
cứu đề tài. Xin cảm ơn lãnh đạo, phóng viên
các Báo HNM, Lao động, Đại Đồn Kết,
Cơng an nhân dân, Quảng Nam cùng các
thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ
tơi trong q trình nghiên cứu và hoàn thiện
luận văn này.
Hà Nội, tháng 9 năm 2010

3


MỤC LỤC

Trang
Mục lục .....................................................................................................

4

Danh mục các chữ viết tắt .....................................................................

6

Lời mở đầu ........................................................................................... ..

7

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................

7

2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ......................................................................

9

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................

11

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ...........................................................

12

5. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................

12

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..........................................

13

7. Kết cấu của luận văn ..........................................................................

14

Chương 1:
Vai trị của phóng viên báo in trong các hoạt động TTXH.................... 15
1.1. Quan niệm về hoạt động từ thiện xã hội trên báo chí........................

15

1.2. Vai trị của phóng viên trong các hoạt động TTXH.........................

19

1.3. Các phương thức hoạt động TTXH của phóng viên ......................

28

Chương 2:
Thực trạng hoạt động của phóng viên TTXH báo Hà Nội mới
và một số báo khác................................................................................

36

2.1. Sơ lược sự ra đời và phát triển của Báo HNM ..............................

36

2.2. Các phương thức hoạt động TTXH của phóng viên tại Báo HNM.

50

2.3. Nguyên nhân thành công và hạn chế của hoạt động TTXH..........

56

Chương 3:
Một số kiến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động TTXH
của phóng viên báo in …………………………………………………

62

4


3.1. Nâng cao hiệu quả hoạt động TTXH của phóng viên
là một yêu cầu cần thiết …………………………………………………

62

3.2. Một số kiến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động TTXH
của phóng viên báo in…………………………………………………...

65

3.3. Một vài giải pháp nâng cao hiệu quả TTXH tại Báo HNM …......

67

Kết luận ……………………………………………………………….

72

Tài liệu tham khảo ……………………………………………...…...

76

Phụ lục ………………………………………………………...………

79

Một số bài viết trong các hoạt động TTXH của phóng viên Báo HNM

5


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1- CTHX: Công tác xã hội
2- TTXH: Từ thiện – Xã hội.
3 - Bộ LĐ-TB&XH: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội
4- Báo LĐ: Báo Lao Động
5 - Báo HNM: Báo Hà Nội mới

6


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Những năm gần đây, hoạt động TTXH đã được Đảng, Nhà nước và
toàn thể xã hội ngày càng quan tâm và nhân rộng. Nhiều hình thức hoạt

động TTXH được các tổ chức thực hiện ở nhiều vùng miền khác nhau. Đặc
biệt, các hoạt động này khơng chỉ được thực hiện mỗi khi có thiên tai hoặc
những biến cố gây tai họa cho con người mà còn trở thành hoạt động
thường xuyên, khơi dậy và phát huy tinh thần đùm bọc, sẻ chia của người
Việt. Thấm nhuần truyền thống “Tương thân, tương ái” tốt đẹp của dân tộc,
nhiều tổ chức, cơ quan, đơn vị, cá nhân cũng đã có nhiều nghĩa cử cao đẹp,
thực hiện các hoạt động hỗ trợ, tài trợ từ thiện bằng cả vật chất và tinh thần.
Cùng với Đảng, Nhà nước và chính phủ, báo chí nói chung thời gian qua
cũng đã thể hiện vai trò, trách nhiệm trong các hoạt động TTXH này.
Có thể nhận thấy, với chức năng của mình, báo chí có vai trị vơ
cùng quan trọng trong việc vận động, cổ vũ, tuyên truyền các đường lối,
chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước. Bên cạnh chức năng chính là
một kênh tuyên truyền của Đảng, bảo vệ cách mạng trước mọi âm mưu phá
hoại của các thế lực thù địch trên mặt trận văn hóa, tư tưởng; thực hiện
chức năng giám sát xã hội và phản biện xã hội... tuyên truyền, đưa các
chính sách an sinh xã hội, các chính sách hỗ trợ người nghèo, người yếu thế
tới sâu rộng các tầng lớp nhân dân, nhiều tờ báo đã có những ban chuyên
trách về lĩnh vực hoạt động TTXH như Báo HNM, Lao Động, Công an
nhân dân, Đại đồn kết... Chính vì vậy, cùng với q trình tìm kiếm và
phản ánh thơng tin từ chính sách của Đảng, Nhà nước, nhiều hoàn cảnh
thương tâm, những mảnh đời éo le đã được các phóng viên báo chí phát
hiện, phản ánh. Đây có thể được xem là cầu nối hữu hiệu giữa các nhà hảo

7


tâm với người nghèo, cùng chung tay vì người nghèo, góp phần vào việc
thúc đẩy các hoạt động TTXH. Xét về mặt hiệu quả, có sức ảnh hưởng và
lan tỏa lớn trong các hoạt động này có thể thấy Đài Truyền hình Việt Nam.
Tuy nhiên, trong khn khổ luận văn này, chúng tôi chỉ xin đi sâu vào các

hoạt động của khu vực báo in trong các hoạt động TTXH.
Bên cạnh việc phản ánh thông tin, một số tờ báo đã thường xuyên tổ
chức các hoạt động hỗ trợ, từ thiện nhân đạo bằng chính nguồn quỹ của cơ
quan báo chí hoặc thơng qua các đợt kêu gọi, vận động tài trợ. Đó là các
chương trình tặng q đồng bào nghèo, xây nhà Đại đoàn kết, hỗ trợ đồng
bào gặp hoạn nạn do thiên tai, bệnh tật... Trong bối cảnh đó, phóng viên
khơng chỉ là người hoạt động nghiệp vụ, tun truyền về các sự kiện TTXH
mà cịn chính là người hoạt động TTXH có hiệu quả.
Thời gian qua, Báo HNM là một trong những tờ báo luôn đi đầu và
đã tham gia tích cực vào các hoạt động TTXH như vận động, tuyên truyền,
cổ vũ, vận động và trực tiếp tổ chức thực hiện nhiều hoạt động TTXH và đã
thu được nhiều thành quả đáng ghi nhận. Thông qua các đợt vận động cao
điểm và các chương trình từ thiện thường xun, chỉ trong vịng 5 năm qua,
đã có hàng chục tỷ đồng được vận động hỗ trợ người nghèo. Từ những
chương trình lớn như tặng trường học cho học sinh vùng cao, vùng sâu,
vùng xa; tặng trâu bò lấy sức cày cho đồng bào bị thiệt hại do rét đậm, rét
hại... đến tài trợ thường xuyên cho những cảnh đời khốn khó, bất hạnh
trong cuộc sống. Đã có hàng trăm bệnh nhân nghèo đã thoát khỏi bàn tay
tử thần chính nhờ những đồng tiền qun góp được của bạn đọc Báo HNM,
thơng qua Báo HNM; hàng nghìn hồn cảnh được giúp đỡ thường xuyên;
hàng nghìn trẻ em nghèo vượt khó được tiếp sức, động viên để tiếp tục
được cắp sách tới trường... Đây có thể được xem là một kết quả đáng khích
lệ, cần được phát huy và nhân rộng của Báo HNM.

8


Tuy nhiên, hoạt động TTXH tại Báo HNM (và nhiều tờ báo khác
nhu như báo Đại đồn kết, Cơng an nhân dân, Lao động...) hiện nay vẫn
chưa mang tính chuyên nghiệp; hiệu quả vẫn chưa tương xứng với tiềm

năng của những tờ báo có uy tín hàng đầu của cả nước và tại Thủ đơ. Vì
vậy, việc khảo sát thực tiễn hoạt động công tác xã hội của Báo HNM (và
mở rộng sang một số tờ báo khác) để tìm ra những thành cơng, hạn chế, từ
đó đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động TTXH tại Báo
HNM nói riêng và trên báo chí nói chung là một cơng việc vừa mang tính
lý luận vừa mang tính thực tiễn sâu sắc.
Đây chính là lý do để tơi chọn đề tài “ Báo in với các hoạt động Từ
thiện xã hội” cho Luận văn cao học báo chí của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Có thể nói, mặc dù hoạt động TTXH thông qua cơ quan báo chí đã
xuất hiện từ rất lâu nhưng cho đến nay chưa có nhiều tài liệu nghiên cứu về
vấn đề này. Mặt khác, thực tế, trên các báo cũng như trong các tài liệu khoa
học, các hoạt động này thường được gọi là hoạt động Công tác xã hội
(CTXH) với nội hàm rộng hơn. Bởi để có được những hoạt động từ thiện là
cả một quá trình vận động, kêu gọi, quyên góp ủng hộ, hỗ trợ người yếu thế
trong xã hội. Vì vậy, để có cơ sở triển khai đề tài luận văn, chúng tôi tham
khảo cả những tài liệu viết về CTXH và TTXH nói chung và trên báo chí
nói riêng. Cụ thể:
Trong Từ điển Xã hội học của tác giả G.Endruweit và
G.Trommsdorff (Đức) do dịch giả Nguyễn Hữu Tâm và Nguyễn Hoài Bảo
dịch, được nhà xuất bản Thế Giới xuất bản và phát hành năm 2001 có đưa
ra khái niệm về CTXH. Tuy nhiên, đây là khái niệm mang tính chất chung
và tính chất chuyên ngành xã hội học.

9


Ngoài ra, các tổ chức xã hội quốc tế như Quỹ Nhi đồng Liên hiệp
quốc – UNICEEF hay Hiệp hội quốc gia nhân viên xã hội Mỹ (NASW) và
Hiệp hội nhân viên CTXH Quốc tế (IFSW) cũng đã có những khái niệm,

định nghĩa riêng về nghề CTXH. Và mới đây, trong Đề án phát triển Nghề
CTXH, Bộ LĐ-TB&XH có chỉ ra những khái niệm, đặc điểm và lĩnh vực
hoạt động của nghề CTXH. Tuy nhiên, tất cả khái niệm, định nghĩa trên
mới chỉ dừng lại ở góc độ nghề nghiệp đơn thuần với tính chất đặc thù
riêng của nghề nghiệp chăm sóc xã hội.
Trong Luận văn thạc sỹ báo chí năm 2006 của tác giả Nguyễn Thị
Mộng Liên, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc
gia thành phố Hồ Chí Minh) cũng đã tiếp cận nghiên cứu về đề tài Hoạt
động TTXH của báo chí thành phố Hồ Chí Minh. Song tác giả cũng mới chỉ
đưa ra những khái niệm hết sức cơ bản về hoạt động TTXH trong đời sống
báo chí khu vực chí thành phố Hồ Chí Minh. Và đó cũng là những khái
niệm thiên về nghề nghiệp và mang tính chất hoạt động trong phạm vi chức
năng tuyên truyền của báo chí chứ chưa thấy vai trị của báo chí tham gia
trực tiếp vào các hoạt động này như một đơn vị tổ chức, thực hiện.
Như vậy, những nghiên cứu về khái niệm, đặc điểm, vai trị, các loại
hình hoạt động TTXH cũng như phương thức hoạt động TTXH (cũng như
hoạt động CTXH) qua chức năng thơng tin của báo chí nói chung đã được
đề cập đến trong một số tài liệu. Song cho đến nay, vẫn chưa có các cơng
trình nghiên cứu chuyên sâu về các hoạt động TTXH của cơ quan báo chí,
đặc biệt là cơ quan báo in. Có một điều khơng thể phủ nhận, đó là các hoạt
động TTXH hiện nay vẫn đang diễn ra thường xuyên và có chiều hướng
phát triển ngày càng rõ nét và chuyên nghiệp. Điều đó cho thấy, việc tổng

10


kết về mặt lý thuyết cũng như đưa ra một mơ hình hợp lý cho báo chí hoạt
động một cách có hiệu quả đối với TTXH là cần thiết và bức thiết.
Vì vậy, luận văn có thể được xem là một trong những cơng trình đầu
tiên nghiên cứu về hoạt động TTXH của phóng viên báo chí, của các nhà

báo, chỉ ra những thành cơng, hạn chế từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả hơn nữa các hoạt động này. Ngoài sự tiếp thu từ các
cơng trình nghiên cứu mang tính khoa học như một bộ môn khoa học và
một ngành nghề đặc thù, những tổng kết, đánh giá trong luận văn là những
nhận định, đề xuất của cá nhân tác giả trong phạm vi nghiên cứu, khảo sát
tại Báo HNM và mở rộng sang một vài tờ báo in khác.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu:
Mục đích cao nhất của đề tài là nhằm chỉ ra các phương thức hoạt
động TTXH đang được áp dụng tại các cơ quan báo in, phân tích những ưu
điểm, hạn chế của hoạt động này, từ đó, tìm ra các giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động TTXH của phóng viên tại báo Hà Nội mới nói
riêng, các cơ quan báo in nói chung.
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích trên, luận văn triển khai ba nhiệm vụ sau đây:
+ Tìm hiểu và chỉ ra vai trị của phóng viên báo in nói chung và của
phóng viên Báo HNM nói riêng trong hoạt động TTXH.
+ Khảo sát thực tiễn hoạt động TTXH của phóng viên Báo HNM (và
có mở rộng sang vài tờ khác), từ đó, tổng kết những phương thức hoạt động
TTXH được phóng viên báo in đã và đang áp dụng hiện nay.

11


+ Trên cơ sở khảo sát, chỉ ra những thành cơng, hạn chế từ đó đề
xuất những kiến nghị, giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt
động TTXH của phóng viên báo in nói chung và của Báo HNM nói riêng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các phương thức, hình thức hoạt

động TTXH của cơ quan báo in. Nhưng do đặc thù công việc, hoạt động
TTXH chủ yếu do đội ngũ phóng viên đảm nhiệm. Vì vậy, trong luận văn
này, chúng tơi tập trung nghiên cứu về các hoạt động TTXH của phóng viên
báo in.
- Phạm vi khảo sát:
Luận văn tập trung khảo sát các hoạt động TTXH của đội ngũ phóng
viên tại Báo HNM. Ngồi ra, để những đánh giá, phân tích, nhận định
mang tính khách quan và tồn diện hơn, trong q trình khảo sát, chúng tôi
cũng mở rộng so sánh với hoạt động TTXH của phóng viên Báo LĐ, báo
Đại đồn kết, Công an nhân dân, báo Quảng Nam… và tại một số cơ quan
báo in khác.
Thời gian khảo sát được tiến hành từ tháng 6 năm 2005 đến tháng 6
năm 2010.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục đích đã đề ra trong luận văn, chúng tôi sử dụng
những phương pháp nghiên cứu sau đây:
-Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Chúng tôi tiến hành nghiên cứu
những tài liệu khoa học cũng như các văn bản pháp quy của quốc gia và
quốc tế viết về hoạt động TTXH đã được ban hành. Ngồi ra, chúng tơi

12


tiến hành nghiên cứu các tài liệu phục vụ hoạt động TTXH, các tác phẩm
báo chí về đề tài này tại các cơ quan báo chí, đặc biệt là tại Báo HNM và
Báo LĐ.
- Phương pháp phân tích: Phân tích các phương thức hoạt động
TTXH của phóng viên để tìm ra những thành công và hạn chế trong hoạt
động này.
-Phương pháp lịch sử và so sánh: Để có những cứ liệu cần thiết,

chúng tơi tìm hiểu những hoạt động TTXH tại cơ quan báo in trong quá
khứ, từ đó, so sánh với hiện tại.
-Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn một số lãnh đạo các cơ
quan báo in, các phóng viên đã từng tham gia các hoạt động TTXH và viết
về đề tài TTXH để thấy được những thuận lợi, khó khăn của họ khi làm
cơng tác này.
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Đóng góp về mặt lý luận:
Trên phương diện lý luận, cho đến nay hầu như chưa có một cơng
trình nghiên cứu nào đầy đủ về hoạt động TTXH của nhà báo, phóng viên
báo in. Trước đó, tác giả Mộng Liên trong một luận văn khác có nhắc đến
hoạt động cơng tác xã hội của báo chí Thành phố Hồ Chí Minh nhưng mới
chỉ khảo sát ở công tác tuyên truyền về các hoạt động xã hội, từ thiện của
cơ quan báo chí. Do đó, luận văn này được xem như cơng trình đầu tiên
nghiên cứu, tổng kết thực tiễn một cách hệ thống, từ công tác tuyên truyền
đến vận động và thực hiện trực tiếp các hoạt động TTXH. Từ cơ sở đó, tác
giả đã cố gắng rút ra các luận điểm, các kết quả có tính lý luận về các hoạt
động TTXH của nhà báo, phóng viên báo in.

13


- Về mặt thực tiễn:
Những kết quả nghiên cứu của đề tài sau khi thực hiện sẽ trở thành
tài liệu tham khảo bổ ích cho các nhá báo, phóng viên chuyên trách hoặc
có hoạt động trong lĩnh vực TTXH tại Báo HNM nói riêng và tại các cơ
quan báo chí nói chung. Từ đó, chúng tơi rất hy vọng các hoạt động
TTXH tại các cơ quan báo chí ngày càng chuyên nghiệp và có hiệu quả
hơn, góp phần giảm bớt khó khăn, giảm bớt các cảnh đời bất hạnh, chia sẻ
khó khăn với người nghèo ở khắp các vùng miền cũng như tiến tới cải

thiện đời sống cho người nghèo, người có hồn cảnh kém may mắn ở Việt
Nam.
7. Kết cấu luận văn:
Ngoài danh mục các chữ viết tắt, phần mở đầu, kết luận, danh mục
các cơng trình có liên quan tới luận văn, danh mục tài liệu tham khảo, phụ
lục, nội dung chính của luận văn được chia thành ba chương:
Chương 1: Vai trị của phóng viên báo in trong các hoạt động từ
thiện xã hội
Chương 2: Thực trạng hoạt động từ thiện xã hội của phóng viên
báo Hà Nội mới
Chương 3: Một số kiến nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt
động từ thiện xã hội của phóng viên báo in

14


Chương 1
VAI TRỊ CỦA PHĨNG VIÊN BÁO IN
TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG TỪ THIỆN XÃ HỘI

1.1. Quan niệm về hoạt động từ thiện xã hội trên báo chí
Vì hoạt động TTXH và hoạt động CTXH tại các cơ quan báo chí, về
bản chất, tương đồng nhau, phương thức hoạt động và mục đích hoạt động
như nhau. Do vậy, để hiểu hơn về hoạt động TTXH trong hồn cảnh chưa
có nhiều tài liệu nghiên cứu về TTXH, chúng tôi tham khảo cả quan niệm
về CTXH, hoạt động CTXH. Cụ thể:
1.1.1. Công tác xã hội
-Theo Từ điển tiếng Việt năm 2001 của Viện Ngơn Ngữ học do tác
giả Hồng Phê chủ biên, cơng tác là “cơng việc của nhà nước hoặc của
đồn thể”. [24, tr.210]

Trong khái niệm của Từ điển Xã hội học của tác giả G.Endruweit và
G.Trommsdorff ( Đức) do dịch giả Nguyễn Hữu Tâm và Nguyễn Hoài Bảo
dịch, được nhà xuất bản Thế Giới xuất bản và phát hành năm 2001 có đưa
ra khái niệm như sau:
CTXH là tồn bộ những trợ giúp xã hội nhằm vào những hồn cảnh
có vấn đề hay có thiếu sót mà mạng lưới chính sách không hoặc chưa vươn
ra đầy đủ, nghĩa là nhằm vào những người khơng cịn được chăm sóc hoặc
chăm sóc thiếu đầy đủ.[28, tr94]
Còn định nghĩa của Hiệp hội quốc gia nhân viên xã hội Mỹ
(NASW) thì cho rằng :

15


CTXH là một chuyên ngành để giúp đỡ cá nhân, nhóm hoặc cộng
đồng tăng cường hay khơi phục việc thực hiện các chức năng xã hội của họ
và tạo những điều kiện thích hợp nhằm đạt được các mục tiêu đó
Định nghĩa của Hiệp hội nhân viên cơng tác xã hội Quốc tế (IFSW)
được thông qua tháng 7 năm 2000 tại Montréal, Canada lại chỉ ra rằng:
Nghề CTXH thúc đẩy sự thay đổi xã hội, giải quyết vấn đề trong mối
quan hệ của con người, tăng năng lực và giải phóng cho người dân nhằm
giúp cho cuộc sống của họ ngày càng thoải mái, dễ chịu. Vận dụng các lý
thuyết về hành vi con người và hệ thống xã hội, CTXH tương tác vào
những điểm giữa con người với môi trường của họ. Nhân quyền và Công
bằng xã hội là các nguyên tắc căn bản của nghề.
Còn theo tác giả Trần Khâm trên đăng trên Tạp chí Khoa học, Đại
học Quốc Gia Hà Nội, số 1 năm 2009.
Công tác xã hội là một khoa học xã hội ứng dụng, được hình thành
và phát triển từ hơn một thế kỷ nay trên thế giới. Nhưng những tiền đề của
nó đã có gốc rễ từ hàng nghìn năm lịch sử của tất cả các dân tộc, được thể

hiện sâu sắc, thấm đượm trong mối quan hệ tình cảm u thương, gắn bó
đồng loại, nghĩa cử cao đẹp của sự cảm thông, chia sẻ và những hành động
nhân đạo, từ thiện. Như một lẽ tự nhiên, một bổn phận, sự trợ giúp những
người có hồn cảnh đặc biệt khó khăn, rủi ro, bất hạnh trong cuộc sống dù
ở bất kỳ thời đại nào, chế độ xã hội nào cũng được quan tâm thực hiện vì
nó bắt nguồn từ bản chất nhân văn của con người. Từ những hoạt động có
tính xã hội đã giúp biết bao số phận, nhóm người, cộng đồng, dân tộc vượt
lên trên số phận, giải quyết khó khăn, thốt cảnh đói nghèo, hịa nhập xã
hội. [12, tr11]

16


Và mới đây nhất, trong Đề án phát triển Nghề CTXH, Bộ LĐTB&XH có chỉ ra rằng:
CTXH là cơng tác giảm nghèo cùng với việc thực hiện công bằng xã
hội; chăm sóc người già, người khuyết tật, phụ nữ và trẻ em là nạn nhân
của bạo lực trong gia đình và bị lạm dụng, người thất nghiệp, trẻ em có
hồn cảnh đặc biệt; phòng chống tệ nạn mại dâm và ma túy; chăm sóc sức
khỏe, tâm thần; trợ giúp người bệnh HIV/AIDS; bảo trợ xã hội; bình đẳng
giới và phát triển cộng đồng.[3, tr2]
1.1.2. Hoạt động Từ thiện xã hội trên báo chí
-Hoạt động Từ thiện xã hội:
Tác giả Mộng Liên trong luận văn thạc sỹ báo chí với đề tài " Hoạt
động từ thiện xã hội của báo chí Thành phố Hồ Chí Minh" đưa ra quan
niệm về TTXH rằng :
” Báo chí có khả năng hình thành dư luận xã hội, nếu nội dung
thơng tin đúng đắn có sức thuyết phục, nghĩa là báo chí tạo dư luận xã hội
tích cực dẫn đến hành động xã hội phù hợp. Khi báo chí càng có ảnh
hưởng sâu rộng đến cơng chúng thì báo chí càng dễ thực hiện chức năng
xã hội một cách hiệu quả.

Trong thời đại bùng nổ thơng tin, báo chí càng phát huy vai trị cũng
như thế mạnh của mình, đặc biệt vai trị cơng dân của báo chí. Báo in
TPHCM phong phú, đa dạng, có nhiều thành tựu, trong đó có một thành
tựu phải ghi nhận là báo in nhiệt tình khởi xướng, tham gia, cổ vũ TTXH –
từ thiện với nhiều hình thức phong phú. Hoạt động TTXH của báo in
TPHCM luôn đồng hành với hơi thở cuộc sống.” [15, tr21]
Từ đó, có thể thấy:
Hoạt động từ thiện xã hội nói chung chính là các hoạt động chăm
sóc, giúp đỡ những người yếu thế trong xã hội. Đối với các hoạt động

17


TTXH ở cơ quan báo in cũng được hiểu theo nghĩa này nhưng được gắn
với vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan báo chí đó là tun truyền, tổ
chức, cổ vũ. Do đó, ở khía cạnh nghề nghiệp, cơ quan báo in tham gia vào
hoạt động từ thiện xã hội với cả 2 vai trò: Người hoạt động TTXH và người
hoạt động báo chí. Và như vậy, nhà báo ở các cơ quan báo in chính là
người tuyên truyền, cổ vũ và tổ chức, thực hiện các hoạt động TTXH.
-Hoạt động từ thiện xã hội trên báo chí:
Có thể nói, cho đến nay, vẫn chưa có một tài liệu nào đưa ra định
nghĩa, khái niệm một cách chính thức về hoạt động TTXH trên báo chí.
Theo cách sử dụng thơng thường tại Báo HNM thì các hoạt động TTXH và
hoạt động TTXH tương đương như nhau. Còn ở Báo LĐ hay Cơng an nhân
dân hoặc báo Đại đồn kết thì các hoạt động trợ giúp thơng qua cơ quan
báo chí vẫn được gọi là hoạt động TTXH hoặc hoạt động cứu trợ, ủng hộ,
từ thiện.
Theo chúng tôi, hoạt động TTXH trên báo chí nghĩa là báo chí thực
hiện các chức năng vốn có của mình trong lĩnh vực. Đó là tun truyền,
phản ánh, thơng tin, cổ vũ về các hoạt động TTXH cũng như khơi dậy lòng

hảo tâm của cộng đồng. Đồng thời, bằng công cụ và sức mạnh thơng tin,
báo chí lên án, đấu tranh với những cái ác, bảo vệ người yếu thế trong xã
hội. Ngoài ra, bằng uy tín của mình, cơ quan báo chí thực hiện các cuộc
vận động và trực tiếp tổ chức thực hiện ln các sự kiện TTXH đó. Với
cách thức này, báo chí là người tuyên truyền, cổ vũ và trực tiếp thực hiện
các hoạt động CTX nếu có thể.
Như vậy, nếu đưa ra một khái niệm một cách tương đối về hoạt động
TTXH trên báo chí, cần phải có cách tiếp cận cụ thể, ở góc độ chun mơn,

18


nghiệp vụ báo chí. Theo chúng tơi, hoạt động TTXH trên ở cơ quan báo chí
có thể hiểu như sau:
Hoạt động TTXH trên báo chí nghĩa là các hoạt động thơng tin,
phản ánh, tổ chức các sự kiện mang tính xã hội… nhằm mục đích bảo vệ,
hỗ trợ người yếu thế trong xã hội.
1.2. Vai trị của phóng viên trong các hoạt động TTXH
1.2.1. Vai trị của báo chí nói chung
Có thể thấy, những năm gần đây, báo chí có một vai trò đặc biệt
trong đời sống xã hội. Nếu bỏ qua những sai sót, những mặt tiêu cực có thể
thấy, ngoài việc tham gia tuyên truyền, cổ vũ... báo chí đã và đang trở
thành một kênh phản biện xã hội mạnh mẽ. Khơng những thế, báo chí cịn
đang thể hiện một vai trò như một chiếc cầu nối, một bà đỡ cho những hồn
cảnh khó khăn, hoạn nạn.
Trước hết phải thấy rằng, kế thừa và phát huy truyền thống “Tương
thân, tương ái”, “ Lá lành đùm lá rách” tốt đẹp của dân tộc, nhiều tổ chức,
đơn vị, cá nhân đã có những việc làm thiết thực, đóng góp vào cơng cuộc
xóa đói, giảm nghèo của Đảng, Chính phủ. Những hành động, việc làm của
những tổ chức, cá nhân này xuất phát từ tấm lòng, từ tinh thần bao dung,

chia sẻ trong mỗi cá nhân.
Tuy nhiên, một khía cạnh khác ta có thể nhìn nhận xã hội đang phát
triển theo xu hướng kinh tế thị trường. Hầu hết các doanh nghiệp, tổ chức,
đơn vị đều có nhu cầu quảng bá và tiêu thụ sản phẩm. Chính vì vậy, góc độ
khác, TTXH - từ thiện ln phải gắn với báo chí, truyền thông để đạt được
mục tiêu quảng bá thương hiệu, sản phẩm thông qua hoạt động tài trợ của
các tổ chức, cá nhân, đơn vị. Bởi với mỗi việc hỗ trợ, dù là việc nghĩa,
nhưng đổi lại, các nhà tài trợ được gì sau sự kiện đó? Họ có thể bỏ ra hàng

19


tỷ đồng để làm TTXH - từ thiện nhưng phía sau đó, họ cần được truyền
thơng nhắc đến, ghi nhận và quảng bá hình ảnh doanh nghiệp, sản phẩm.
Và như vậy, báo chí chính là bà đỡ, là đơn vị thực hiện những yêu cầu, đôi
khi là sự mặc cả, trao đổi với các nhà tài trợ.
Ngồi ra, cũng có thể coi báo chí là một kênh thơng tin, một cây cầu
nối giữa nhà tài trợ với những mảnh đời khó khăn, hoạn nạn.
Trên thực tế hiện nay, rất nhiều đơn vị, đặc biệt là các công ty truyền
thông, khi tổ chức các sự kiện truyền thông thường gắn với TTXH. Lấy ví
dụ một số đơn vị thường xuyên làm từ thiện thơng qua Báo HNM như Tập
đồn Mai Linh đã sử dụng 5 tỷ đồng để tài trợ cho nơng dân 16 tỉnh phía
Bắc và miền Trung trong đợt rét đậm đầu năm 2008; Tổng công ty đầu tư
phát triển nhà và đô thị, Bộ Xây Dựng (HUD) cũng chi 7 tỷ để hỗ trợ các
tỉnh Hà Giang, Yên Bái, Lào Cai.... trong đợt lũ quét năm 2008. Rồi những
đợt hỗ trợ nhỏ như công ty cổ phần Bánh kẹo Kinh đô miền Bắc cũng chi
50 triệu tài trợ cho các em nhỏ có hồn cảnh khó khăn trong đợt trung thu
năm 2008 tại xã Vĩnh Kiên, huyện Văn Chấn (n Bái); Tập đồn Bảo
Việt và Cơng ty bảo hiểm nhân thọ Prudential... hàng năm chi từ 30 đến 50
triệu đồng tài trợ học bổng cho các em học sinh, sinh viên học khó vượt

giỏi. Như vậy, khơng thể phủ nhận sự đóng góp nhiệt tình của các đơn vị,
cá nhân khi tham gia vào các hoạt động công tác xã hội. Tuy nhiên có thể
thấy, hầu hết các hoạt động này đều thơng qua cơ quan báo chí, thậm chí cơ
quan báo chí là người đồng hành, là đơn vị tổ chức và bảo trợ thông tin cho
các nhà tài trợ trong mỗi chiến dịch truyền thông của họ.
Rồi cũng có thể thấy, hầu hết trong các sự kiện hỗ trợ, nhân đạo, báo
chí ln tham gia một cách đông đảo và đưa tin khá đậm nét. Điều đó cho
thấy, báo chí ln là cơ quan đồng hành với các hoạt động từ thiện nhân

20


đạo. Mặt khác, báo chí ln được các đơn vị, các nhà tài trợ coi là công cụ
truyền thông đắc lực. Và việc tổ chức các sự kiện nhân đạo, từ thiện, hỗ trợ,
ủng hộ đôi khi chỉ được xem là cái cớ để đánh bóng thương hiệu, để quảng
bá sản phẩm thơng qua sự kiện đó. Và đương nhiên, để làm các chương
trình đánh bóng thương hiệu thành cơng thông qua sự thành công của các
sự kiện TTXH, các đơn vị tài trợ ln phải có cơ quan báo chí đứng bên
cạnh để cổ vũ, làm cầu nối và bảo trợ thơng tin. Thậm chí, cách tạo sự kiện
này hiện đang được nhiều đơn vị lạm dụng một cách thái quá, nhất là đối
với các công ty đang trong quá trình xây dựng hình ảnh, thương hiệu.
Đối với việc tuyên truyền cổ vũ, bằng chức năng nhiệm vụ và sức
mạnh thông tin tạo dư luận, làm lay động tấm lịng độc giả, Báo HNM
thường xun đăng tải thơng tin về những hồn cảnh gia đình khó khăn,
bệnh tật, ảnh hưởng chất độc da cam... thông qua mục “Địa chỉ sẻ chia”,
nay là "Nhịp cầu Trái tim nhân ái". Qua những thông tin từ bài báo, nhiều
bạn đọc đã đồng hành với báo, chia sẻ những khó khăn với những số phận
do báo nêu. Và với những thông tin được báo nêu, Công ty cổ phần
Thương mại Vincom là đơn vị luôn đồng hành với Báo HNM cam kết hỗ
trợ các gia đình khó khăn được nêu trên báo, mỗi gia đình một xuất q

500.000đ.
Tại Báo LĐ, ngồi việc vận động, kêu gọi ủng hộ đồng bào bị hoạn
nạn trong các đợt thiên tai, lũ lụt, tờ báo này cũng có chun mục “Tấm
lịng vàng” nhằm phát hiện, phản ánh những cảnh đời khó khăn, bất hạnh.
Thơng qua các bài viết này, bạn đọc và các đơn vị hảo tâm có thể gửi tiền
hỗ trợ trực tiếp cho nhân vật trong bài viết hoặc thơng qua Quỹ Tấm lịng
vàng của Báo LĐ. Như vậy, với mơ hình hoạt động gần giống nhau, Báo
HNM và Báo LĐ đều hoạt động song song hai nhiệm vụ: phản ánh, tuyên
truyền và trực tiếp tổ chức các hoạt động TTXH.

21


Ngồi 2 tờ báo có ban chun trách, hiện nay hầu hết các tờ báo
cũng tổ chức các sự kiện TTXH. Tuy nhiên, những tờ báo khơng có ban
chun trách chỉ tổ chức sự kiện từ thiện khi có những biến cố lớn, gây
thiệt hại lớn cho đồng bào các vùng miền khác nhau.
1.2.2. Vai trị của phóng viên
Có thể nói, để mỗi hoạt động TTXH của cơ quan báo chí được thực
hiện một cách trơn tru, đạt hiệu quả cao là một phần cơng sức rất lớn của
các phóng viên nói chung và phóng viên cơng tác xã hội nói riêng.
Tại một số báo khơng có ban CTXH chun trách, mỗi sự kiện
TTXH, phóng viên ở các ban được huy động để thực hiện các công tác vận
động hỗ trợ, ủng hộ; lập kế hoạch chi tiết, liên hệ các địa điểm và tổ chức
các các hoạt động TTXH. Ở mỗi sự kiện dù lớn hay nhỏ, lãnh đạo cơ quan
báo in, có thể là Tổng biên tập, phó tổng biên tập hoặc trưởng phịng, ban
sẽ ln là người đóng vai trị chỉ đạo xun suốt cũng như ln luôn xuất
hiện tại hiện trường đại diện cho cơ quan báo chí.
Đối với những sự kiện nhỏ hoặc sự kiện đột xuất, phóng viên sẽ vừa
là người thực hiện các bài viết phản ánh, vừa là người tổ chức thực hiện các

hoạt động này. Và tại những sự kiện nhỏ, đôi khi việc lập kế hoạch được bỏ
qua. Tất cả chỉ cịn phụ thuộc vào đặc tính của sự kiện cũng như lịch cơng
tác của lãnh đạo và phóng viên cơ quan báo chí. Lấy ví dụ ở báo Cơng an
nhân dân: Một số sự kiện TTXH nhỏ được huy động từ phóng viên các ban
Thời sự, đơi khi từ ban Kinh tế hoặc bạn đọc, văn hóa xã hội. Nghĩa là, ở
thời điểm thực hiện hoạt động, tùy thuộc mảng việc phụ trách của ban nào,
phóng viên của ban đó sẽ thực hiện bài viết và tổ chức các sự kiện đó. Đơi
khi đó cũng là sự phân cơng đột xuất của Ban Biên tập. Điển hình là các lũ
lụt, thiên tai, thảm họa, phóng viên của Ban Thời sự được điều đi viết bài

22


phản ánh, đưa tin về thảm họa. Khi đó, nhằm kịp thời hỗ trợ đồng bào,
phóng viên sẽ tổng hợp nhanh về tình hình thiệt hại, kết nối với các cơ
quan chức năng để lãnh đạo cơ quan báo chí thực hiện các chuyến tặng
quà, hỗ trợ cho những gia đình bị nạn trong các thảm họa đó.
Tuy nhiên, ở một số cơ quan báo chí, mặc dù có Ban CTXH chuyên
trách, nhưng đối với những sự kiện, sự việc mang tính khẩn cấp, phóng
viên cũng vừa là người thực hiện bài viết, vừa là người trực tiếp tìm hiểu
thơng tin và đại diện cơ quan báo chí trao quà cho những người gặp nạn.
Điển hình là ở Báo LĐ, trong nhiều trận lũ, nhà báo Xuân Quang, một
phóng viên của Ban Thời sự đã nhiều lần phải vật lộn với mưa gió, bão
bùng, băng rừng, vượt lũ đến với đồng bào gặp nạn để viết bài phản ánh,
kêu gọi sự chia sẻ của cộng đồng. Cùng với nhiệm vụ của một phóng viên
thời sự, anh cũng chính là người đại diện cho "Quỹ Tấm lòng vàng" của
Báo LĐ, trao tặng những phần quà, hỗ trợ của Quỹ cho đồng bào hoạn nạn.
Cụ thể như vụ lũ quét xảy ra năm 2005 tại xã Cát Thịnh, huyện Văn
Chấn, Yên Bái. Để vào được Cát Thịnh, nhà báo Xuân Quang và phóng
viên nhiếp ảnh Kỳ Anh đã phải vượt qua những cung đường bùn với đầy

những nguy hiểm, rủi ro vào với đồng bào bị nạn để viết bài phản ánh và
trao 30 triệu đồng cho những gia đình bị nạn từ "Quỹ Tấm Lịng vàng".
Cũng trong đợt lũ lụt đó, Báo HNM cử phóng viên Anh Tuấn lên đường
viết bài ngay trong đêm xảy ra lũ quét. Và đến chiều hơm sau, khi bài viết
của phóng viên Anh Tuấn được đăng tải trên Báo HNM cũng là lúc phóng
viên Mai Trang ( phóng viên Ban CTXH) lên đường mang theo 30 triệu
đồng của Bạn đọc Báo HNM ủng hộ đồng bào vùng lũ.
Trong một số trường hợp khác, đối với những hoạt động TTXH lớn,
có tính chuẩn bị kỹ càng và có sự tham gia, đại diện của lãnh đạo cơ quan
báo chí, phóng viên chính là người chuẩn bị chu đáo mọi khâu, từ việc lên

23


ý tưởng, lập kế hoạch chi tiết và liên hệ, kết nối các khâu với nhau. Điển
hình như hoạt động cứu trợ những gia đình nạn nhân tử nạn trong cơn bão
Chanchu ngoài biển khơi năm 2006. Thời điểm này, sau khi bão xảy ra trên
biển 1 ngày làm hơn 100 người chết và mất tích, cơng tác cứu hộ của các
cơ quan chức năng mới được triển khai. Lúc này, các phương tiện thơng tin
đại chúng mới có được những thông tin đầu tiên về cơn bão cũng như thiệt
hại về người và tài sản do bão biển gây ra. Lúc này, các hoạt động cứu trợ
những gia đình bị nạn cũng mới được các báo triển khai.
Tại Báo LĐ, phóng viên sau khi có mặt, tìm hiểu thơng tin và có báo
cáo sơ bộ về tịa soạn. Sau khi có những thơng tin đầu tiên này cùng với sự
tổ chức, sắp xếp của phóng viên, lãnh đạo Báo LĐ mới tổ chức lên đường
mang theo tiền hỗ trợ ban đầu cho các gia đình nạn nhân. Riêng đối với
Báo HNM, ngay sau khi có thơng tin đầu tiên về cơn bão, phóng viên Báo
HNM đã được giao nhiệm vụ lên kế hoạch chi tiết về công tác cứu trợ cũng
như viết bài phản ánh về hậu quả của cơn bão. Chỉ sau hơn 3 giờ đồng hồ
để lên kế hoạch và chuẩn bị phương tiện, phóng viên Báo HNM đã lên

đường mang theo hơn 30 triệu tiền mặt để hỗ trợ gia đình những người bị
nạn tại Đà Nẵng. Tuy nhiên, số người bị nạn do bão biển ở nhiều vùng khác
nhau như Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định.... chỉ trong ngày đầu tiên
có mặt tại Đà Nẵng, phóng viên Báo HNM đã có những báo cáo cụ thể về
tình hình thiệt hại do bão. Lãnh đạo Báo HNM đã quyết định trích thêm
tiền mặt gửi qua đường tài khoản cá nhân để trao tặng trực tiếp cho các hộ
gia đình gặp nạn. Đồng thời, thơng qua sự vận động kêu gọi ủng hộ, bạn
đọc gửi tiền về báo đến đâu, tòa soạn lại gửi tiền mặt vào cho phóng viên
thực hiện cơng tác cứu trợ tới đó. Như vậy, trong cùng một sự kiện, mặc dù
cùng là hoạt động cứu trợ, từ thiện nhưng hai báo đã có hai cách thực hiện
khác nhau. Tuy nhiên, dù cách này hay cách khác, phóng viên vẫn là người

24


có vai trị hết sức quan trọng trong việc tổ chức, thực hiện hầu hết các khâu
để TTXH của báo được thành công như mong muốn.
Một trong những trường hợp khác có sự tham gia của lãnh đạo tịa
soạn báo đối với những hoạt động cơng tác xã hội, đó là đợt quyên góp,
ủng hộ cuộc vận động " Lửa ấm về các miền quê" do Báo HNM vận động
và thực hiện đầu năm 2008. Thời gian đó, sau đợt rét đậm, rét hại, hàng
trăm nghìn trâu, bị của nơng dân các tỉnh phía Bắc và miền trung chết hàng
loạt. Ngay lập tức, phóng viên đã có sự thống kê và báo cáo Ban Biên tập.
Nhận được thông tin về thiệt hại, được sự hỗ trợ của Tập đoàn Mai Linh,
Báo HNM đã có 5 tỷ đồng ( tương đương 1.000 con trâu) để tặng đồng bào
bị thiệt hại do thời tiết. Cơng việc lập tức được giao cho phóng viên lên kế
hoạch, triển khai thực hiện. Một lần nữa, phóng viên đã phải thống kê một
cách chính xác số thiệt hại của từng tỉnh. Căn cứ trên số liệu xác thực,
phóng viên đã lập kế hoạch phân bổ kinh phí cho 16 tỉnh bị thiệt hại. Trong
đó, mức hỗ trợ cho các tỉnh bị thiệt hại thấp nhất là 80 triệu đồng, nhiều

nhất là 350 triệu đồng.
Đây là một việc khó đối với phóng viên bởi có những vùng, những
cung đường phóng viên chưa từng đi qua. Vì vậy, việc lên lịch trình chính
xác là vơ cùng khó khăn. Tuy nhiên, với sự giúp đỡ của nhiều người, tham
khảo ý kiến của các báo địa phương, kế hoạch cũng đã được lập một cách
chuẩn xác với lịch trình gần 30 ngày.
Sau khi được sự nhất trí của Ban Biên tập về kế hoạch, Phóng viên
bắt đầu thực hiện cơng việc liên hệ với các báo hoặc trực tiếp tới UBND
các tỉnh được hỗ trợ nhằm thống nhất kế hoạch. Sau khi đã thống nhất được
kế hoạch ( Thời gian, địa điểm, phương thức tổ chức), phóng viên tiếp tục
làm các thủ tục tạm ứng tiền, chuyển tiền về các địa phương cũng như tạm
ứng tiền để lo công tác hậu cần cho đồn cơng tác, chuẩn bị phương tiện đi

25