Tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hướng trải nghiệm

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC MẦM NON
======

NGUYỄN THỊ ANH

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC
CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. VŨ KIỀU ANH

Hà Nội, 2019


LỜI CẢM ƠN

Em

xin chân thành cảm ơn sự hƣớng dẫn, giúp đỡ của các thầy cô trong

Khoa Giáo dục Mầm non, các thầy cô giáo trƣờng mầm non Kim Chung – Đông
Anh – Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực
hiện khóa luận với đề tài “Tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi
theo hướng trải nghiệm”. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo
ThS. Vũ Kiều Anh đã chỉ bảo và giúp đỡ tận tình để em hồn thành khóa luận.
Mặc dù đã cố gắng hết sức, song do thời gian nghiên cứu và vốn kiến thức

hạn chế, nên khóa luận của em khơng tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong
nhận đƣợc sự chỉ bảo tận tình của quý thầy cô và các bạn sinh viên để khóa luận
tốt nghiệp của em đƣợc hồn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Anh


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan: Đề tài khóa luận: “Tổ chức hoạt động khám phá khoa
học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hướng trải nghiệm” là cơng trình nghiên cứu của
riêng tôi, trên cơ sở giúp đỡ của giáo viên hƣớng dẫn và tham khảo các tài
liệu có liên quan. Kết quả nghiên cứu của tác giả không trùng lặp với bất cứ
kết quả nghiên cứu của tác giả nào khác.
Nếu sai tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Anh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................... 2

4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu..............................................................2
6. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................. 2
7. Giả thuyết khoa học.......................................................................................3
8. Cấu trúc đề tài............................................................................................... 3
NỘI DUNG....................................................................................................... 4
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KPKH
CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM................................4
1.1. Một số khái niệm........................................................................................4
1.1.1. Khoa học................................................................................................. 4
1.1.2. Khám phá................................................................................................ 4
1.1.3. Khám phá khoa học.................................................................................5
1.1.4. Trải nghiệm............................................................................................. 5
1.1.5. Khám phá khoa học theo hƣớng trải nghiệm..........................................5
1.2. ản chất và đặc điểm của khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi......6
1.2.1. ản chất của khám phá khoa học cho trẻ em.......................................6
1.2.2. Đặc điểm hoạt động khám phá khoa học của trẻ 5 – 6 tuổi....................6
1.2.2.1. Học tập qua tìm tịi khám phá và trải nghiệm thực tế.......................... 6
1.2.2.2. Giáo dục về tƣ duy, suy luận, logic..................................................... 6
1.2.2.3. Nhấn mạnh cách để tìm ra tri thức.......................................................7
1.3. Học tập trải nghiệm....................................................................................7
1.3.1. ản chất của học tập trải nghiệm.........................................................7


1.3.2. Đặc điểm của học tập trải nghiệm...........................................................9
1.3.2.1. Nội dung học tập gắn với thực tiễn và gần gũi với trẻ.........................9
1.3.2.2. Học tập trải nghiệm cũng là việc học tập thông qua sai lầm................9
1.3.2.3. Hƣớng đến sự phát triển năng lực và kĩ năng xã hội...........................9
1.3.2.4. Học tập dựa vào trải ngiệm là một quá trình liên tục dựa vào
kinh nghiệm.......................................................................................................9
1.3.2.5. Học tập dựa vào trải nghiệm là quá trình đòi hỏi ngƣời học sử

dụng các giác quan tƣơng tác với sự vật, hiện tƣợng để thực hiện nhiệm
vụ đƣợc giao................................................................................................... 10
1.3.3. Nguyên tắc của học tập trải nghiệm...................................................... 10
1.3.3.1. Đảm bảo tất cả mọi trẻ phải đƣợc tham gia hoạt động...................... 10
1.3.3.2. Đảm bảo trẻ đƣợc tiếp xúc với đối tƣợng trong môi trƣờng tự
nhiên – xã hội.................................................................................................. 11
1.3.3.3. Đảm bảo đề cao sự hứng thú của trẻ trong học tập............................ 11
1.3.3.4. Đảm bảo đề cao tính sáng tạo của trẻ trong quá trình trải nghiệm.....11
1.4. Đặc điểm của trẻ 5 – 6 tuổi.......................................................................11
1.4.1. Đặc điểm tâm lý.....................................................................................11
1.4.2. Đặc điểm sinh học................................................................................. 12
1.4.3. Đặc điểm học tập...................................................................................12
1 5. Lý luận về tổ chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm............................................................................13
1.5.1. Định hƣớng và điều kiện khám phá khoa học cho trẻ qua trải
nghiệm.............................................................................................................13
1.5.2.Mục tiêu tổ chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm............................................................................13
1.5.2.1. Kiến thức............................................................................................ 13
1.5.2.2. Kĩ năng............................................................................................... 14


1.5.2.3. Thái độ................................................................................................14
1.5.3. Nội dung khám phá khoa học của trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải
nghiệm.............................................................................................................14
1.5.4. Phƣơng pháp tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho 5 – 6 tuổi theo
hƣớng trải nghiệm...........................................................................................14
1.5.4.1. Phƣơng pháp thảo luận nhóm............................................................ 14
1.5.4.2. Phƣơng pháp trực quan – minh hoạ...................................................16
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG

KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI THEO HƢỚNG
TRẢI NGHIỆM...............................................................................................18
2.1. Khái quát chƣơng trình khám phá khoa học của trẻ 5 – 6 tuổi................18
2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi
theo hƣớng trải nghiệm...................................................................................21
2.2.1 Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng.............................................21
2.2.1.1. Mục tiêu, phạm vi, đối tƣợng khảo sát..............................................21
2.2.1.2. Nội dung khảo sát...............................................................................22
2.2.1.3. Phƣơng pháp và kĩ thuật khảo sát......................................................22
2.2.2. Kết quả khảo sát....................................................................................23
2.2.21. Thực trạng tổ chức hoạt động khám phá khoa học của trẻ 5 – 6
tuổi...................................................................................................................23
2.2.2.2. Thực trạng nhận thức của giáo viên về học tập trải nghiệm..............26
CHƢƠNG 3. QUY TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
KHOA HỌC CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI THEO HƢỚNG................................... 29
TRẢI NGHIỆM...............................................................................................29
3 1. Nguyên tắc đề xuất quy trình tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 - 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm............................................................................29
3.1.1. Đảm bảo phù hợp với đặc trƣng của khám phá khoa học”...................29


3.1.2. Đảm bảo các nguyên tắc của học tập trải nghiệm”............................... 29
3.1.3. Đảm bảo phù hợp với đặc điểm của trẻ 5 – 6 tuổi

”..........................29

3.1.4. Đảm bảo phù hợp với thực tiễn”........................................................... 29
3 2. Một số quy trình tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm............................................................................30
3.2.1. Đề xuất quy trình thiết kế bài học khám phá khoa học theo hƣớng

trải nghiệm”..................................................................................................... 30
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm............................................................................. 37
3.3.1. Khái quát về thực nghiệm..................................................................... 37
3.3.1.1. Mục đích thực nghiệm........................................................................37
3.3.1.2. Đối tƣợng, thời gian và địa bàn thực nghiệm.................................... 37
3.3.1.3. Nội dung và phạm vi thực nghiệm..................................................... 38
3.3.1.4. Xác định chuẩn và thang đánh giá thực nghiệm................................ 38
3.3.1.5. Quy trình thực nghiệm và đánh giá....................................................40
3.3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm.............................................................. 40
3.3.2.1. Mức độ cải thiện kết quả nhận thức khám phá khoa học cho trẻ
5-6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm..................................................................... 42
3.3.3.2. Sự phát triển kĩ năng và thái độ học tập trong hoạt động khám
phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm................................ 43
3.3.3 Nhận x t chung về thực nghiệm............................................................. 44
KẾT LUẬN..................................................................................................... 47
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................48
PHỤ LỤC


BẢNG KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GDMN

: Giáo dục mầm non

KPKH

: Khám phá khoa học

ĐC

: Đối chứng

TN

: Thực nghiệm


DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Kết quả điều tra trẻ 5 – 6 tuổi đƣợc học khoa học ở trƣờng mầm
non.................................................................................................23
Bảng 2.2. Đánh giá mức độ hứng thú của trẻ khi khám phá khoa học............24
Bảng 2.3. Mức độ sử dụng các phƣơng pháp tổ chức cho trẻ học khoa
học.................................................................................................24
Bảng 2.4. Kết quả khám phá khoa học của trẻ 5 – 6 tuổi................................26
Bảng 2.5. Đánh giá của giáo viên về vai trò của giáo dục trải nghiệm
trong hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi.................26
Bảng 2.6. Đánh giá mức độ hiểu biết của giáo viên về tiến trình giáo dục
trải nghiệm.................................................................................... 27
Bảng 3.1. Số trẻ thực nghiệm và đối chứng....................................................37
Bảng 3.2. Mức độ biểu hiện của cả 3 tiêu chí của 2 nhóm thực nghiệm và
nhóm đối chứng trƣớc thực nghiệm............................................. 40
Bảng 3.3. Mức độ biểu hiện của 3 tiêu chí của 2 nhóm thực nghiệm và
nhóm đối chứng sau thực nghiệm.................................................41


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Mức độ cải thiện kết quả nhận thức khám phá khoa học cho

trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm............................................................. 42
Biểu đồ 3.2. Sự phát triển kĩ năng trong hoạt động khám phá khoa học
cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm.......................................................44
Biểu đồ 3.3. Sự phát triển về thái độ học tập trong hoạt động khám phá
khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm.......................................44


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Mầm non là lứa tuổi có vị trí rất quan trọng trong suốt q trình phát triển
của mỗi con ngƣời, nó là bậc học quan trọng nhất trong hệ thống giáo dục quốc
dân. Là giai đoạn giáo dục đầu đời của mỗi con ngƣời, có ý nghĩa vơ cùng quan
trọng giúp trẻ phát triển tồn diện và hình thành các yếu tố đầu tiên của nhân
cách, chuẩn bị cho trẻ bƣớc vào lớp 1 rồi sau đó bƣớc vào đời, nó đƣợc ví nhƣ
“Thời kì vàng của cuộc đời”. Vì vậy giáo dục mầm non tốt sẽ là tiền đề để hình
thành một cá nhân toàn diện.
Khám phá khoa học là hoạt động giáo dục rất quan trọng ở trƣờng mầm non
đặc biệt là trẻ mẫu giáo lớn, góp phần tích cực vào sự phát triển toàn diện của trẻ
- kể cả phát triển tình cảm, kĩ năng xã hội; thẩm mĩ; trí tuệ; thể chất và ngôn ngữ.
Việc tổ chức cho trẻ 5 – 6 tuổi khám phá khoa học giúp trẻ thỏa mãn trí tị mị,
nhu cầu tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh của trẻ, rèn luyện khả năng quan
sát tri giác và phát triển tƣ duy cho trẻ.
Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng mầm non ngày càng đƣợc
quan tâm. Một câu hỏi đƣợc đặt ra là làm sao để phát triển tốt nhất các kĩ năng
của trẻ? Hiện nay các phƣơng pháp dạy học truyền thống không phải là lựa chọn
duy nhất và hiệu quả tốt nhất đối với trẻ. ên cạnh đó có rất nhiều phƣơng pháp
dạy học mới nhƣ dạy học tích cực, dạy học theo vấn đề…
Dạy học theo hƣớng trải nghiệm là một xu hƣớng dạy học có nhiều ƣu
điểm, hợp lí và đạt hiệu quả cao trong quá trình dạy và học qua đó kích thích
đƣợc các tiềm năng trí tuệ của trẻ. Hoạt động theo hƣớng trải nghiệm trẻ đƣợc

tiếp thu và nhận thức các vấn đề về tự nhiên và xã hội thông qua các hoạt động
mà trẻ đƣợc tham gia và đặc biệt học thông qua các giác quan, cảm giác và chúng
muốn sờ, nếm, ngửi, nghe và thử nghiệm mọi thứ ở xung quanh. Trẻ thực sự ham
học hỏi và thể hiện nó bằng hàng loạt các câu hỏi“Vì sao?” “Tại sao?”, mơi
trƣờng tự nhiên lúc này với trẻ trở thành một nguồn hứng thú vô cùng, vơ tận với
trẻ. Đó là điều kiện thuận lợi để trẻ tiếp thu nguồn tri thức của nhân loại và phát
triển trí tuệ của mình. Tuy nhiên, q trình cho trẻ khám phá khoa học vẫn còn
nhiều hạn chế, nội dung khám phá đơn giản, nhàm

1


chán, phƣơng pháp tổ chức không hấp dẫn, lôi cuốn trẻ… nên khơng mang lại
hiệu quả cao.
Chính vì vậy, khám phá khoa học theo hƣớng trải nghiệm là phƣơng pháp
cần thiết và quan trọng đối với trẻ 5 – 6 tuổi, giúp giáo viên có một cái nhìn đúng
đắn về trẻ em cũng nhƣ các phƣơng pháp dạy học mới và đó là lí do vì sao tơi
chọn đề tài “Tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng
trải nghiệm".
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất quy trình tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng
trải nghiệm.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Xây dựng cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc tổ chức hoạt động
KPKH cho trẻ 5 - 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm.
Đề xuất một số quy trình tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 – 6 tuổi theo
hƣớng trải nghiệm.
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Việc tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm.

4.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức các hoạt động KPKH cho trẻ ở trƣờng Mầm non.
5. Phạm vi nghiên cứu
Tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải nghiệm ở
trƣờng mầm non Kim Chung – Đông Anh – Hà Nội.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phƣơng pháp quan sát
+ Phƣơng pháp điều tra (bằng phiếu khảo sát)


+ Phƣơng pháp phỏng vấn
+ Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu – hồ sơ
7. Giả thuyết khoa học
Tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi theo hƣớng trải
nghiệm ở trƣờng mầm non còn nhiều hạn chế. Nếu tổ chức KPKH cho trẻ 5 – 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm để trẻ sử dụng tối đa các giác quan, đƣợc thao tác
tích cực với mơi trƣờng thì sẽ giúp trẻ nhận thức về thế giới xung quanh một
cách tốt nhất, qua đó nâng cao hiệu quả giáo dục ở trƣờng mầm non ngày một tốt
hơn.
8. Cấu trúc đề tài
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận của tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 - 6 tuổi theo
hƣớng trải nghiệm.
Chƣơng 2. Cơ sở thực tiễn của tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 - 6 tuổi theo
hƣớng trải nghiệm.
Chƣơng 3. Quy trình tổ chức hoạt động KPKH cho trẻ 5 - 6 tuổi theo hƣớng trải
nghiệm.

NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KPKH
CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM

1.1. Một số khái niệm

Theo Luật khoa học và Công nghệ (Quốc hội, 2013), khoa học là hệ thống
tri thức về bản chất, quy luật tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tƣợng tự nhiên,
tƣ duy và xã hội.
Theo Từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên, „„khoa học là hệ thống
tri thức tích lũy trong quá trình lịch sử và đƣợc thực tiễn chứng minh, phản ánh
những quy luật khách quan của thế giới bên ngoài cũng nhƣ các hoạt động tinh
thần ở con ngƣời, giúp con ngƣời có khả năng cải tạo thế giới thực hiện”.[11]
Theo từ điển giáo dục, khoa học là lĩnh vực hoạt động của con ngƣời nhằm
tạo ra và hệ thống hóa những tri thức khách quan về thực tiễn, là một trong
những hình thái ý thức xã hội bao gồm cả hoạt động để thu hái kiến thức mới lẫn
cả kiến thức của hoạt động ấy, tức là toàn bộ những tri thức khách quan làm nên
nền tảng của một bức tranh về thế giới.
1.1.2. Khám phá
Khám phá là một hoạt động tìm kiếm, xem xét, điều tra hoặc trải nghiệm
dựa trên những số liệu, tài liệu, kiến thức… đạt được từ các thí nghiệm nghiên
cứu khoa học để phát hiện ra những cái mới về bản chất sự vật, về thế giới tự
nhiên và xã hội, và để sáng tạo phương pháp phương tiện kĩ thuật mới cao hơn,
giá trị hơn.
Theo GS. Vũ Cao Đàm, “khám phá là một hoạt động trong nghiên cứu khoa
học nhằm nhận ra cái vốn có (phát hiện) quy luật xã hội, vật thể, hiện tượng và
nhận ra cái vốn có (phát minh) quy luật tự nhiên, từ đó có thể tạo ra cái chưa từng
có mới về ngun lí kĩ thuật và có thể áp dụng được (sáng chế)”[5].

Trong quyển“ Từ điển Tiếng Việt” của viện ngôn ngữ học do Hồng Phê
chủ biên: Khám phá đó là tìm thấy, phát hiện cái ẩn giấu, những bí mật[11]
1.1.3. Khám phá khoa h c
Theo quyển Các hoạt động KPKH của trẻ Mầm non do Trần Thị Ngọc Trâm
– Nguyễn Thị Nga chủ biên, “KPKH với trẻ nhỏ là quá trình tích cực tham gia
hoạt động thăm dị, tìm hiểu thế giới tự nhiên. Đó là q trình quan sát, so sánh,
phân loại, thử nghiệm, dự đoán, suy luận, thảo luận, giải quyết vấn đề, đưa ra
quyết định…”[17]
KPKH là một trong những quá trình quan trọng giúp phát triển tư duy và
năng lực của trẻ, trẻ không chỉ học hỏi kiến thức khoa học qua hình ảnh, lời kể
mà cịn trực tiếp trải nghiệm tìm tịi, khám phá những gì mà trẻ quan tâm , muốn
tìm hiểu. Hoạt động khoa học rất đa dạng: sách, ảnh, video, thí nghiệm khoa học,
thí nghiệm sinh học, ứng dụng khoa học thực tiễn, khoa học thường thức…
1.1.4 m
Theo từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản Đà Nẵng (2004) do Hoàng Phê chủ
biên “trải nghiệm theo nghĩa đơn giản nhất là những gì con người đã từng trải
qua thực tế, từng biết, từng chịu đựng”[11].
Theo nhà triết học vĩ đại người Nga Solovyev cho rằng “trải nghiệm là kiến
thức kinh nghiệm thực tế, là thể bao gồm kiến thức và kĩ năng. Trải nghiệm là kết
quả của sự tương tác giữa con người với thế giới được truyền từ thế hệ này sang
thế hệ khác”.
Theo quan điểm của tơi trải nghiệm là q trình cá nhân tiếp xúc trực tiếp
với môi trƣờng với sự vật, hiện tƣợng, vận dụng kinh nghiệm và tối đa các giác
quan để quan sát, tƣơng tác, cảm nhận về sự vật, hiện tƣợng đó.
1.1.5. Khám phá khoa h c t m
Theo tơi KPKH theo hướng trải nghiệm là q trình cá nhân tiếp xúc trực
tiếp với sự vật, hiện tượng trong môi trường, vận dụng kĩ năng, kiến thức, kinh
nghiệm vốn có để quan sát, tương tác, cảm nhận về sự vật, hiện tượng đó.

1.2. ản chất và đ c điểm củ khám phá kho học cho tr 5 – 6 tuổi
khám phá khoa học .
Hoạt động khám phá khoa học cho trẻ em là quá trình tác động vào đối
tượng cụ thể nhằm chiếm lĩnh tri thức về thế giới xung quanh một cách phù hợp
với trẻ em. Trong q trình đó, trẻ được hình thành các kĩ năng quan sát, so sánh,
phân loại, dự đoán, xây dựng giả thuyết, thử nghiệm, thảo luận, chia sẻ và tiếp
nhận thơng tin… hình thành ở trẻ nền tảng và kiến thức phong phú.
Hoạt động khám phá khoa học cho trẻ em được tổ chức theo chủ đề, nội
dung của hoạt động xuất phát từ nhu cầu và hứng thú của trẻ. Giáo viên cần phải
xây dựng một môi trường cho trẻ hoạt động phong phú, hấp dẫn đặc biệt là môi
trường trải nghiệm để giúp trẻ phát triển năng lực khám phá và thái độ với hoạt
động học.
Đ 5 – 6 tuổi
1.2.2.1. Học tập qua tìm tịi khám phá và trải nghiệm thực tế
Học tập thông qua sinh hoạt hàng ngày, khi tiếp xúc trực tiếp với sự vật hiện
tượng xung quanh, trong quá trình giao tiếp với người lớn và các bạn, thông qua
các hoạt động của trẻ… là một trong những con đường hình thành tri thức của trẻ
về khoa học một cách đạt hiệu quả tốt nhất. Việc trẻ KPKH được thực hiện bằng
cách tạo điều kiện cho trẻ có nhiều cơ hội tiếp cận với các đối tượng. Trẻ được sử
dụng tối đa các giác quan và sự vận động của cơ thể để tìm tịi, trải nghiệm và
khảo sát đối tượng dựa trên vốn kinh nghiệm của trẻ.
1.2.2.2. Giáo dục về tư duy, suy luận, logic
Trẻ 5 – 6 tuổi không chỉ cung cấp tri thức khoa học thông qua việc tổ chức
các hoạt động tìm tịi, khám phá, trải nghiệm mà bên cạnh đó giáo viên cũng cần
chú trọng về tƣ duy, suy luận, logic cho trẻ và rèn luyện các kĩ năng cho trẻ thông
qua hoạt động học. Qua hoạt động khám phá khoa học trẻ còn đƣa ra những nhận
x t, suy luận dựa trên kết quả mà mình quan sát đƣợc, trẻ có thể đối chiếu ý
tƣởng và khái niệm của mình thơng qua các thao tác tƣ duy nhƣ phân tích, tổng
hợp, khái quát qua các hoạt động so sánh để tìm ra điểm

giống và khác nhau của đối tƣợng. Trí tƣởng tƣợng của trẻ sẽ phát triển vì trẻ
đƣợc luyện tập kĩ năng dựa báo hay ƣớc lƣợng dựa trên kết quả quan sát, kinh
nghiệm, kiến thức đã có, hay khi đƣa ra một giả thuyết khoa học nào đó. Từ
những hoạt động này trẻ sẽ đƣợc phát triển mạnh mẽ về kĩ năng tƣ duy, suy luận,
logic của bản thân.
1.2.2.3. Nhấn mạnh cách để tìm ra tri thức
Tổ chức hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tuổi không đi sâu vào
việc cung cấp kiến thức cho trẻ theo hình thức bắt chƣớc hay giáo viên cung cấp
tri thức sẵn và trẻ tiếp nhận, mà kiến thức trẻ thu thập đƣợc sẽ đƣợc chính trẻ tìm
tịi, khám phá trải nghiệm của bản thân. Cách tổ chức cho trẻ tìm tịi, trải nghiệm
để phát hiện ra tri thức khoa học bằng việc sử dụng các phƣơng pháp, hình thức
hay kĩ thuật dạy học phù hợp.
1.3. Học tập trải nghiệm
m
Để hiểu rõ về bản chất học tập trải nghiệm trước hết chúng ta cần hiểu rõ
về bản chất học tập. Bởi lẽ việc học tập của con người được thực hiện dưới rất
nhiều hình thức và mơ hình học tập khác nhau và học tập trải nghiệm cũng là một
loại trong số đó. Ở phương Đơng, hơn 2000 năm trước Khổng Tử (551
– 479 TCN) nói: “Những gì tơi nghe, tơi sẽ qn. Những gì tơi thấy, tơi sẽ nhớ.
Những gì tơi làm, tơi sẽ hiểu”. Tư tưởng này thể hiện tinh thần chú trọng học tập
từ trải nghiệm và việc làm. Ở phương Tây, Aristotle (384 – 332 TCN) cho rằng:
“Những điều chúng ta phải học trước rồi mới làm, chúng ta học thơng qua làm
việc đó”[21].
Trong tác phẩm “Dân chủ và giáo dục” của Jonh Deway viết “ Một lượng
thật nhỏ kinh nghiệm còn tốt hơn cả một tấn lí thuyết đơn giản chỉ bởi vì chỉ có
trong kinh nghiệm lí thuyết mới có được ý nghĩa sống động và có thể kiểm
chứng. Một kinh nghiệm giản đơn, dù là một kinh nghiệm vơ cùng tầm thường,
cũng có thể sinh ra và chuyên chở mọi lí thuyết (hoặc nội dung trí tuệ), song một
lí thuyết mà tách rời khỏi một kinh nghiệm thì dứt khốt khơng thể lĩnh hội được,

ngay cả xét nó là lí thuyết. Nó có khuynh hướng trở thành một công thức đơn
thuần về ngôn từ, một tập hợp những khẩu lệnh


được dùng để biến tư duy, khả năng đích thực tạo ra lý thuyết, trở nên không cần
thiết và bất khả” [10].
Giáo dục trải nghiệm theo Jonh Deway là quá trình người học tiếp thu, lĩnh
hội những kiến thức trong thực tiễn cuộc sống, Jonh Deway đề cao vai trò của
kinh nghiệm thực tiễn hơn là những lí thuyết. Lý thuyết hồn tồn là một lí
thuyết sng khi khơng được gắn với thực tiễn.
Mơ hình học tập của Deway được trình bày trong cuốn sách “Kinh nghiệm
và giáo dục (Experience and Education)” xuất bản năm 1983 của mình. Deway
cho rằng người học (từ nhà trẻ cho đến đại học) không phải là ngôi nhà trống
rỗng chờ đợi được làm đầy kiến thức. Thay vào đó, ơng cho rằng người học nhận
thức dựa trên thực tế thơng qua tư duy lí luận, và học tập dựa trên kinh nghiệm
chính là cây cầu cầu nối giữa lí thuyết với thực hành, thực tế. Mơ hình học tập
của Deway được thể hiện như sau:

Thúc đẩy

Phán x t

Quan sát

Kiến thức
Mơ hình học tập của Deway làm rõ ràng hơn về việc áp dụng học tập bằng
cách miêu tả học tập biến đổi xung, cảm xúc và mong muốn của kinh nghiệm cụ
thể vào trong mục đích hành vi. Sự thúc đẩy của kinh nghiệm làm nảy sinh các ý
tưởng, các ý tưởng sẽ định hướng cho xung tác động. Mơ hình của Deway cung
cấp một khuân mẫu cho chu trình học tập dựa trên kinh nghiệm của Kolb.

Đ m
1.3.2.1. Nội dung học tập gắn với thực tiễn và gần gũi với trẻ
Việc cho trẻ học tập gắn với thực tiễn và gần gũi với trẻ là vô cùng quan
trọng. Nó dựa trên các đặc điểm điều kiện mơi trƣờng tự nhiên nhƣ: thời tiết, khí
hậu, các lồi động thực vật phổ biến ở địa phƣơng và các sự kiện xã hơi có ảnh
hƣởng lớn đến cuộc sống của trẻ (các ngày lễ lớn của dân tộc, các lễ hội ở địa
phƣơng, phong tục tập quán …). Qua đó trẻ hình thành đƣợc kiến thức và kĩ
năng, các năng lực thực tiễn: giải quyết vấn đề, tự phục vụ, tự bảo vệ bản thân…
1.3.2.2. Học tập trải nghiệm cũng là việc học tập thông qua sai lầm
Trong hoạt động học tập dựa vào trải nghiệm để có đƣợc kinh nghiệm thì
trẻ phải đƣợc trải nghiệm trực tiếp khi tham gia vào hoạt động học tập cụ thể, trẻ
sử dụng tối đa các giác quan và kinh nghiệm vốn có của mình để học tập. Học
tập trải nghiệm khơng đơn thuần là thực hiện một hoạt động mà còn là quá trình
để tự chiếm lĩnh kiến thức, ghi nhớ và vận dụng các tình huống khác nhau… Khi
trải nghiệm trẻ có thể phân tích, so sánh, phản hồi một cách trung thực về sự vật,
hiện tƣợng, tất yếu sẽ xảy ra việc mọi sai lầm cá nhân đều đƣợc nhìn nhận, thậm
chí nó cịn có giá trị.
Nhƣ vậy, trong học tập trải nghiệm cần ý thức rằng sự thất bại là để sửa đổi
các ý tƣởng và thói quen không tốt, hoặc những kinh nghiệm không đúng đã tồn
tại trong bản thân trẻ. Giáo viên phải ln khuyến khích học sinh trải nghiệm, tự
phát hiện ra kiến thức mới và chấp nhận những kết quả sai lầm trong quá trình
hình thành kinh nghiệm.
1.3.2.3. Hướng đến sự phát triển năng lực và kĩ năng xã hội
Học tập trải nghiệm giúp trẻ khơng những có đƣợc năng lực thực hiện mà
cịn có những trải nghiệm về cảm xúc, ý chí và nhiều trạng thái tâm lí khác, học
để chú ý đến những quy trình, động tác, kết quả chung cho mọi trẻ nhƣng học tập
trải nghiệm chú ý gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân.
1.3.2.4. Học tập dựa vào trải ngiệm là một quá trình liên tục dựa vào kinh

nghiệm


Trong học tập dựa vào trải nghiệm, kiến thức liên tục bắt nguồn và thử
nghiệm của ngƣời học, nó căn cứ vào kinh nghiệm. Điều này có ý nghĩa quan
trọng đối với giáo dục, bởi tất cả những gì học tập trƣớc đó sẽ đƣợc tái học tập.
Trong học tập dựa vào trải nghiệm, học sinh khi tham gia vào mọi tình huống học
tập đều ít nhiều có ý về chủ đề, nội dung học tập; nhiệm vụ của giáo viên không
chỉ để là đƣa ra các ý tƣởng mới, mà còn để vứt bỏ hoặc sửa đổi những ý tƣởng
cũ. Nếu quá trình giáo dục bằng cách đƣa ra niềm tin và những hiểu biết của
ngƣời học, kiểm tra và thử nghiệm chúng trong môi trƣờng thực tế, sau đó tích
hợp những ý tƣởng mới tinh tế hơn vào các hệ thống niềm tin của ngƣời học, thì
quá trình học tập sẽ đƣợc thuận lợi hơn.
1.3.2.5. Học tập dựa vào trải nghiệm là q trình địi hỏi người học sử dụng
các giác quan tương tác với sự vật, hiện tượng để thực hiện nhiệm vụ được
giao.
Học tập dựa vào trải nghiệm tập trung vào trẻ và kinh nghiệm của ngƣời
học. Các kinh nghiệm của ngƣời học đƣợc hình thành từ việc trải nghiệm trong
môi trƣờng học tập thông qua các hoạt động cụ thể nhƣ: tác động với sự vật, hiện
tƣợng, với các hoạt động xã hội, giao tiếp… nhằm giúp trẻ có đƣợc kĩ năng, kĩ
xảo cần thiết. Trong hoạt động dựa vào trải nghiệm giáo viên là ngƣời hƣớng
dẫn, tổ chức hoạt động lôi cuốn trẻ vào trải nghiệm thực hiện nhiệm vụ đƣợc
giao.
Trong khi trải nghiệm trẻ đƣợc sử dụng tối đa các giác quan để quan sát,
cảm nhận từ môi trƣờng thực tiễn và giúp trẻ tích cực thảo luận, tranh luận và
phản hồi về sự vật, hiện tƣợng mà trẻ đƣợc trực tiếp quan sát, tiếp xúc, giúp trẻ
có cơ hội tạo dựng sự tự tin, phát huy các điểm mạnh, khắc phục những hạn chế
của cá nhân trƣớc các tình huống của cuộc sống.
tm
1.3.3.1. Đảm bảo tất cả mọi trẻ phải được tham gia hoạt động

Trong quá trình học tập trải nghiệm, giáo viên tổ chức hoạt động cho tất cả
các trẻ đều được tham gia. Nội dung của hoạt động phải phù hợp với khả năng
nhận thức, phù hợp với tính vừa sức chung của trẻ, giáo viên tổ chức hoạt động
hấp dẫn, lơi cuốn kích thích trí tị mị và sự hứng thú của trẻ khi


tham gia hoạt động.
1.3.3.2. Đảm bảo trẻ được tiếp xúc với đối tượng trong môi trường tự nhiên –
xã hội
Để trẻ tiếp xúc với đối tượng một cách chính xác, chủ động, tích cực trẻ có
thể: sờ mó, ngửi, nhìn, nghe, nếm… các sự vật hiện tượng trong môi trường thực
tiễn. Nhờ các giác quan mà trẻ cảm nhận được sự vật, hiện tượng từ những thuộc
tính đơn lẻ như: màu sắc, mùi vị, độ rắn… đến những thuộc tính có mối liên hệ
với nhau giữa sự vật hiện tượng này với sự vật hiện tượng khác.
1.3.3.3. Đảm bảo đề cao sự hứng thú của trẻ trong học tập
Để đảm bảo cho trẻ hứng thú trong hoạt động học tập trải nghiệm chính là
sự hấp dẫn của nội dung tri thức, được thực hiện ở tính mới mẻ, tính xúc cảm và
khả năng điều khiển hành vi của nó. Tính mới mẻ và mức độ phù hợp của tri thức
sẽ kích thích hứng thú, thỏa mãn tính tị mị và ham hiểu biết ở trẻ. Kiến thức
cho trẻ phải thực sự có giá trị: đó là những đối tượng mà trẻ quan tâm, những
khía cạnh của đối tượng gây được hấp dẫn nhất đối với trẻ và việc cung cấp tri
thức đến tri thức cho trẻ không được khô cứng…
1.3.3.4. Đảm bảo đề cao tính sáng tạo của trẻ trong quá trình trải nghiệm
Trong học tập dựa vào trải nghiệm, giáo viên sẽ thiết kế, tổ chức, hướng dẫn
các hoạt động học tập độc lập của cá nhân hoặc theo nhóm để trẻ trải nghiệm tự
lực chiếm lĩnh nội dung học tập, đạt được các mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái
độ theo chương trình. Giáo viên ln là người đảm bảo tổ chức, thiết kế hoạt
động phù hợp để phát huy khả năng sáng tạo của trẻ trong hoạt động học của
mình. Bằng việc sử dụng tối đa các giác quan và kinh nghiệm vốn có của mình
trẻ có thể trao đổi, thảo luận, tranh luận trong khi trải nghiệm để giải quyết nhiệm

vụ được giao.
1.4. Đ c điểm củ tr 5 – 6 tuổi
4 Đ m tâm lý
Ở giai đoạn này, các hiện tƣợng tâm lý nhƣ tri giác, trí nhớ, tƣởng tƣợng
phát triển vƣợt trội hơn so với các lứa tuổi khác. Các giác quan tinh nhạy, trí


tƣởng tƣợng, khả năng sáng tạo, ngôn ngữ phát triển và khả năng kiềm chế các
phản ứng tâm lý đƣợc phát triển. Trẻ đã biết phân tích tổng hợp khơng chỉ dừng
lại ở đồ vật, hình ảnh mà ngay cả từ ngữ. ên cạnh đó, trẻ 5 – 6 tuổi ý thức rõ về ý
nghĩ, tình cảm của mình, trách nhiệm đối với hành vi. Các phẩm chất tƣ duy đã
bộc lộ đủ về cấu tạo và chức năng hoạt động của nó nhƣ tính mục đích, độc lập
sáng tạo, tính linh hoạt, độ mềm dẻo…
Trẻ 5 - 6 tuổi phát triển cả 3 loại tƣ duy, tƣ duy hành động trực quan vẫn
chiếm ƣu thế và giúp trẻ đến gần với hiện thực khách quan.
4 Đ
Trẻ 5 – 6 tuổi, chức năng cơ bản của các bộ phận dần hồn thiện, sự biệt
hóa và tăng tưởng não bộ đã hồn thành, chức năng vận động phát triển, trẻ có
thể vận động tồn thân hoặc có thể làm các động tác phức tạp hơn như: đá cầu,
nhảy dây, leo trèo…, hệ cơ phát triển, các ngón tay khơng những có thể hoạt
động tự do mà động tác còn nhanh nhẹn và hồn chỉnh hơn, nên có thể cầm bút
để viết hoặc vẽ, đồng thời còn thực hiện nhiều động tác mới và tinh tế hơn. Vì
vậy trẻ lứa tuổi này rất tích cực tham gia các hoạt động khám phá, tìm tịi mà
giáo viên tổ chức.
Ở lứa tuổi này, hệ thần kinh của trẻ phát triển nhanh. Trẻ có khả năng tập
trung vào một đối tượng trong khoảng thời gian dài, tư duy bằng từ và ngôn ngữ
bên trong xuất hiện. Cảm giác nhạy cảm hơn người lớn.
Ngoài ra, trẻ ở lứa tuổi này thích nghi, chống trọi với những biến đổi khí
hậu và mơi trường rất tốt. Điều này, giúp cho hoạt động trải nghiệm diễn ra thuận
lợi.

4Đ p
“Học mà chơi, chơi mà học” là đặc điểm của lứa tuổi này. Học theo nghĩa
là chơi theo một trình tự hành động gần giống như học, bởi lẽ hoạt động chủ đạo
của trẻ 5 – 6 tuổi là hoạt động vui chơi. Đối tượng của “tiết học” là những kiên
thức rất cụ thể, trực quan, sinh động. Trình tự các hoạt động học tập diễn ra giống
với tiết học, nhưng không căng thẳng, nghiêm ngặt như tiết học. Một tiết học vẫn
đầy đủ các bước lên lớp như: ổn định lớp, tiến hành tiết dạy, kết thúc tiết dạy
(củng cố bài)… Những chức năng tâm lí diễn ra trong “


tiết học” giống như tiết học ở lớp một, học sinh phải chú ý nghe cô hướng dẫn,
giảng giải, phải sử dụng các hình thức nhớ, các thao tác tư duy diễn ra theo yêu
cầu của tiết học.
Giáo viên tạo nhiều cơ hội cho trẻ khám phá tính chất của đối tượng bằng
tất cả các giác quan, chú trọng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực (thí
nghiệm, trị chơi, giải quyết vấn đề…) để trẻ hiểu được tích chất, đặc điểm, lợi
ích, mơi liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng trong thế giới xung quanh thông qua
những hoạt động của chính trẻ.
1.5. Lý luận về tổ chức các hoạt động khám phá kho học cho tr 5 – 6
tuổi theo hƣớng trải nghiệm
1.5.1. Định hướng và điều kiện khám phá khoa học cho trẻ qua trải nghiệm
a) Mục đích – yêu cầu
- Bao gồm: kiến thức, kĩ năng, thái độ.
b) Chuẩn bị
- Địa điểm, không gian, thời gian…
- Đồ dùng, đồ chơi của trẻ.
c) Cách tiến hành
- Ổn định tổ chức, giới thiệu nội dung bài
- Hoạt động trải nghiệm
- Hoạt động kết hợp

- Kết thúc
1.5.2. ục ti u t chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ 5 – 6 tu i
theo hướng trải nghiệm
1.5.2.1. Kiến thức
- Củng cố kiến thức và biểu tượng đã có ở trẻ về các đối tượng.
- Cung cấp kiến thức mới một cách hệ thống, chính xác.
- Mở rộng kiến thức cho trẻ về đặc điểm, bản chất của của các sự vật


hiện tượng trong khoa học tự nhiên và xã hội.
1.5.2.2. Kĩ năng
- Giúp trẻ có các kĩ năng quan sát, chú ý, ghi nhớ tưởng tượng cho trẻ.
- Rèn luyện khả năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc, tăng vốn từ cho trẻ.
- Trẻ biết phân biệt, so sánh giữa các đối tượng.
- Giáo viên hình thành cho trẻ các kĩ năng làm thí nghiệm, thực
nghiệm...
- Giúp trẻ có kĩ năng thuyết trình, lắng nghe, hợp tác nhớm, tự phục
vụ…
Ngồi ra, cịn có các kĩ năng tích hợp như: Tốn, Tạo hình, Âm nhạc,
Văn học…
1.5.2.3. Thái độ
Giáo dục trẻ có thái độ nghiêm túc khi tham gia hoạt động trải nghiệm, thể
hiện tinh thần, thái độ, tình cảm đúng đắn với bản thân, tự nhiên xã hội.
1.5.3.

N

i

dung

khám

p

–

6

tuổi nghi

m
- Nội dung khám phá khoa học tự nhiên: bao gồm các sự vật hiện tượng
của giới vô sinh (ánh sáng, nước, không khí …) và giới hữu sinh (động vật,
thực vật, con người…). Thiên nhiên rất đa dạng về cấu tạo, về môi trường
sống …
- Nội dung khám phá xã hội: là các hoạt động tìm hiểu về: bản thân, gia
đình, cộng đồng, nghề nghiệp, trƣờng mầm non, và các lễ hội ở địa phƣơng. Nội
dung cho trẻ khám phá khoa học theo hƣớng trải nghiệm cần phù hợp với lứa
tuổi. Những điều này sẽ là nền tảng giúp trẻ hoàn thiện các hoạt động khó hơn ở
cấp bậc tiếp theo.
1.5.4 ổ – 6 tuổi
m
1.5.4.1. Phương pháp thảo luận nhóm


a/ Khái niệm
Phương pháp thảo luận nhóm là cách thức giáo viên tập hợp trẻ thành các
nhóm và tổ chức cho mỗi nhóm bàn bạc, thảo luận, trao đổi để làm rõ một vấn đề
trong bài học mà giáo viên đưa ra.

b/ Yêu cầu
- Nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm, hướng dẫn rõ ràng cách thảo luận cho
trẻ.
- Nội dung thảo luận phù hợp với lứa tuổi, khả năng nhận thức và phù
hợp với nội dung bài học.
- Số lượng của các nhóm phải đồng đều về số lượng, trình độ của từng
trẻ trong mỗi nhóm.
- Câu hỏi thảo luận chính xác, dễ hiểu, phù hợp với nội dung bài học.
- Tổ chức thảo luận nhóm đúng thời điểm, địa điểm.
- Sau khi thảo luận xong cho trẻ trình bày, phân tích kết quả thảo luận.
c/ Quy trình dạy học
* Chuẩn bị
- Xác định mục tiêu, nội dung thảo luận nhóm.
- Câu hỏi thảo luận đảm bảo đúng theo yêu cầu.
- Dự kiến số lượng nhóm, thành viên trong nhóm.
- Dự kiến thời gian, địa điểm, phương tiện thảo luận.
* Tiến hành
- Bước 1: Ổn định tổ chức, gây hứng thú, chia nhóm
- Bước 2: Giao nhiệm vụ cho các nhóm
- Bước 3: Các nhóm tiến hành thảo luận
- Bước 4: Trình bày kết quả thảo luận nhóm
- Bước 5: Nhận xét, đánh giá