Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

………/…………

…………/…………

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGUYỄN TĂNG

CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ,
TỈNH QUẢNG TRỊ

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CƠNG

Chun ngành: Quản lý cơng
Mã số: 60 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. NGUYỄN HỮU HẢI

THỪA THI N HU - NĂM 2017


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong cơng
trình nghiên cứu khoa học này là độc lập và chưa hề được sử dụng

để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng các thơng tin trích
dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Học viên

Nguyễn Tăng


Lời Cảm Ơn
Tôi xin gửi lời câm ơn chån thành đến Ban Giám đốc,
Khoa Sau đäi học, các Khoa chuyên mơn và Q thỉy cơ giáo ở
Học viện Hành chính Quốc gia; Q thỉy cơ giáo ở Cơ sở Học
viện Hành chính khu vực miền Trung đã täo điều kiện, giúp đỡ và
tận tình truyền đät kiến thức cho tơi trong q trình học tập, nghiên
cứu và hồn thành luận văn thäc sĩ.
Tôi xin chån thành câm ơn PGS. TS. Nguyễn Hữu
Hâi đã khuyến khích, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, góp ý cho tơi
trong q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn này.
Tơi xin chån thành câm ơn các cá nhån có liên quan đã täo
điều kiện và giúp đỡ tơi trong q trình học tập và thu thập số liệu để
nghiên cứu và hoàn thành luận văn thäc sĩ.
Xin chån thành câm ơn gia đình, bän bè và đồng nghiệp đã chia
sẽ, quan tåm, giúp đỡ tôi trong q trình học tập, nghiên cứu và hồn
thành luận văn.
Xin chån thành câm ơn!
Thừa Thiên Huế, ngày ..tháng …năm 2016

Học viên

Nguyễn Tăng

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH
CHÍNH ............................................................................................................. 8
1.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của thủ tục hành chính ............................. 8
1.1.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 8
1.1.2. Phân loại thủ tục hành chính ................................................................ 10
1.1.3. Đặc điểm của thủ tục hành chính.......................................................... 13
1.1.4. Vai trị của thủ tục hành chính .............................................................. 14
1.2. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính và các yếu tố ảnh hưởng .......... 14
1.2.1. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính .............................................. 14
1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính . 18
1.3. Nội dung quản lý nhà nước về cải cách thủ tục hành chính .................... 19
1.3.1. Kiểm sốt thủ tục hành chính ................................................................ 19
1.3.2. Đánh giá tác động thủ tục hành chính .................................................. 21
1.3.3. Tiếp nhận, xử lý phản ánh kiến nghị ..................................................... 22
1.3.4. Tổ chức thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, một cửa
liên thơng ........................................................................................................ 22
1.4. Kinh nghiệm cải cải cách thủ tục hành chính tại một số địa phương ...... 29
1.4.1. Kinh nghiệm cải cách thủ tục hành chính thơng qua triển khai thực hiện
cơ chế một cửa, một cửa liên thông tại thành phố Bắc Giang ....................... 29

1.4.2. Xây dựng chính quyền điện tử tại các Quận thuộc thành phố Hải Phòng.. 30
1.4.3. Kinh nghiệm cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng thực thi
cơng vụ của cán bộ, công chức, viên chức tại thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh
Bình.................................................................................................................32
Chương 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TẠI
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ ĐƠNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ . 37
2.1. Tình hình kinh tế - xã hội thành phố Đông Hà ........................................ 37
2.1.1. Đặc điểm hành chính, tự nhiên thành phố Đơng Hà ............................ 37
2.1.2. Tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND thành phố Đông Hà,
tỉnh Quảng Trị ............................................................................................... 378
2.1.3. Tình hình kinh tế xã hội thành phố Đơng Hà........................................ 40
2.2. Tình hình cải cách hành chính nói chung tại UBND thành phố Đông Hà,
tỉnh Quảng Trị. ................................................................................................ 41
2.2.1. Cải cách thể chế .................................................................................... 41
2.2.2. Cải cách tổ chức bộ máy hành chính .................................................... 43
2.2.3. Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.. 44
2.2.4. Cải cách tài chính cơng......................................................................... 46
2.2.5. Về hiện đại hóa nền hành chính ............................................................ 47
2.3. Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đơng Hà ....... 48
2.3.1. Kiểm sốt thủ tục hành chính ................................................................ 48
2.3.2. Tổ chức thực hiện cơ chế một cửa liên thông theo hướng hiện đại tại
UBND thành phố ............................................................................................. 50
2.4. Nhận xét, đánh giá chung ......................................................................... 55
2.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 55
2.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 57
2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế và những bài học kinh nghiệm rút ra
từ thực tiển công tác cải cách TTHC tại UBND thành phố ............................ 58

Chương 3: ĐỊNH HƢỚNG, QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP CẢI CÁCH
THỦ TỤC

HÀNH CHÍNH TẠI UBND THÀNH PHỐ ĐƠNG HÀ,

TỈNH QUẢNG TRỊ....................................................................................... 63
3.1. Định hướng, quan điểm cải cách thủ tục hành chính ............................... 63
3.1.1. Định hướng............................................................................................ 63
3.1.2. Quan điểm cải cách thủ tục hành chính................................................ 64
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành
phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ......................................................................... 65
3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cải cách TTHC .. 65
3.2.2. Tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng các văn bản QPPL về thủ
tục hành chính gắn liền với đơn giản hóa các thủ tục hành chính, xóa bỏ
những thủ tục hành chính rườm rà, khơng cần thiết. ..................................... 66
3.2.3. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ công chức trong giải quyết thủ tục hành chính...................... 68
3.2.4. Tăng cường hoạt động giám sát thực hiện cải cách thủ tục hành chính .... 73
3.2.5. Đẩy mạnh việc áp dụng công nghệ thông tin trong thực hiện thủ tục
hành chính và cải cách thủ tục hành chính ..................................................... 78
3.2.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về
cải cách thủ tục hành chính cho đội ngũ cán bộ công chức và các tầng lớp
Nhân dân. ....................................................................................................... 80
3.2.7. Sử dụng các công cụ thúc đẩy, nâng cao hiệu quả, chất lượng cung cấp
các dịch vụ công .............................................................................................. 82
K T LUẬN .................................................................................................... 89
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 91


DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VI T TẮT

CBCC

: Cán bộ, cơng chức

CC

: Cơng chức

CCHC

: Cải cách hành chính

TTHC

: Thủ tục hành chính

UBND

: Ủy ban Nhân dân

QPPL

: Quy phạm pháp luật

HCNN

: Hành chính nhà nước

QLNN

: Quản lý nhà nước

HĐND

: Hội đồng Nhân dân


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta
luôn chỉ rõ sự cần thiết phải tiến hành cải cách hành chính, coi cải cách nền
hành chính là một nhiệm vụ quan trọng góp phần xây dựng nhà nước pháp
quyền và thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Chúng ta đã tiến
hành cải cách hành chính từng bước thận trọng và đã thu được những kết
quả rất đáng khích lệ. Trong số các nội dung cải cách hành chính ở Việt
Nam đã được triển khai thực hiện, thì cải cách thủ tục hành chính là nội
dung mang tính đột phá được đặt ra ngay từ giai đoạn đầu của tiến trình cải
cách. Thủ tục hành chính liên quan khơng chỉ đến cơng việc nội bộ của một
cơ quan, một cấp chính quyền, mà còn trực tiếp tác động đến các tổ chức và
công dân trong việc giải quyết mối quan hệ với Nhà nước. Các quyền và
nghĩa vụ của công dân được quy định trong Hiến pháp hay ở các văn bản
pháp luật khác có được thực hiện hay khơng, thực hiện như thế nào, về cơ
bản đều phải thông qua thủ tục hành chính do các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền quy định và trực tiếp giải quyết.
Đứng trước yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tế- xã hội, nhằm thực
hiện thắng lợi chương trình cải cách nền hành chính của Chính phủ, từ năm
2010, thành phố Đơng Hà đã tiến hành đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính,
trọng tâm là thực hiện có hiệu quả kiểm soát TTHC, triển khai cơ chế một
cửa, một cửa liên thông theo hướng hiện đại tại UBND thành phố[31] và các

phường trên địa bàn. Hoạt động của bộ phận tiếp nhận và trả kết quả ngày
càng đi vào nề nếp, có hiệu quả và được Nhân dân đồng tình, ủng hộ. Tuy
nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, bên cạnh những kết quả đạt được
thì vẫn cịn những hạn chế, bất cập trong thực hiện các thủ tục hành chính

1


thiết yếu. Vì vậy, việc nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính nhằm nâng cao
hiệu quả cơng tác cải cách TTHC tại UBND thành phố là rất cần thiết trong
giai đoạn hiện nay. Với những lý do thiết thực đó mà tơi đã chọn đề tài: “Cải
cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố Đơng Hà, tỉnh
Quảng Trị” làm luận văn cao học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Sau khi Đảng ta đề ra chủ trương cải cách một bước nền hành chính
nhà nước, trong đó xác định cải cách thủ tục hành chính là khâu đột phá tại
Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương, khóa VII[6] và đặc biệt là
quán triệt quan điểm cải cách hành chính theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XI
[7]của Đảng thì việc nghiên cứu những vấn đề lý luận về cải cách hành chính,
nhất là cải cách thủ tục hành chính và những vấn đề liên quan ngày càng
nhiều. Cho đến nay đã có nhiều cơng trình khoa học, tài liệu nghiên cứu về
vấn đề này. Những nội dung liên quan đến cải cách thủ tục hành chính nói
chung và cơ chế một cửa, một cửa liên thơng nói riêng trong những năm gần
đây đã được nhiều tác giả tập trung nghiên cứu như:
- Giáo trình đại học Lý luận hành chính nhà nước của PGS- TS Nguyễn
Hữu Hải[11] đã tập trung nghiên cứu các nội dung lý luận chung về quản lý
HCNN, nền hành chính nhà nước, chức năng, hình thức và phương pháp
HCNN, kiểm sốt HCNN và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý HCNN.
- Giáo trình Hành chính học đại cương[10] là cơng trình khoa học
nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về nền hành chính, về cấu trúc của

nền hành chính và những vấn đề liên quan như kiểm tra, giám sát hành chính,
thơng tin trong hoạt động quản lý hành chính, vấn đề cải cách hành chính.
Sách đã nghiên cứu những vấn đề lý luận về thủ tục hành chính, như khái
niệm, ý nghĩa của thủ tục hành chính, phân loại thủ tục hành chính, các
nguyên tắc xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính
2


- Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam của các cơ sở đào tạo Luật đã
xác định các nguyên tắc quan trọng trong thực hiện thủ tục hành chính,
trong đó có ngun tắc cơng khai, minh bạch, ngun tắc dân chủ, nguyên
tắc đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền quy
định thủ tục hành chính và của cơ quan, cán bộ, công chức tham gia thực
hiện thủ tục hành chính.
Bên cạnh các giáo trình, đã có nhiều cơng trình khoa học, các luận văn,
luận án, đề án, các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành nghiên cứu những
vấn đề lý luận về thể chế hành chính, thủ tục hành chính và cải cách thủ tục
hành chính, xây dựng đội ngũ cán bộ cơng chức hành chính, có thể kể đến
một số cơng trình sau:
- Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế một cửa, một cửa liên thông,
của tác giả Trần Văn Tuấn[24] đã khẳng định quan điểm tiếp tục cải cách thủ
tục hành chính nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh bạch, công bằng
trong khi giải quyết công việc hành chính; loại bỏ những rườm rà, chồng chéo
dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó khăn cho dân. Cơ chế “một cửa”, “một
cửa liên thông” là giải pháp đổi mới về phương thức làm việc của cơ quan
hành chính nhà nước ở địa phương các cấp, nhằm tạo chuyển biến cơ bản
trong quan hệ giữa cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức và công dân.
- Cải cách dịch vụ hành chính cơng ở Việt Nam của PGS.TS Lê Chi
Mai [13] đã tập trung làm rõ thực chất phạm vi và trách nhiệm của Nhà nước
trong việc cung ứng các dịch vụ hành chính cơng, phân tích thực trạng cung

ứng dịch vụ hành chính cơng ở nước ta, từ đó kiến nghị các giải pháp cải tiến
việc cung ứng các dịch vụ này nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ Nhân dân của
bộ máy nhà nước.
- Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở các
phường trên địa bàn quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội của tác giả
3


Nguyễn Lưu Vân[17] đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành
chính theo cơ chế một cửa liên thông; Đánh giá thực trạng thực hiện giải
quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở cấp phường qua
thực tiễn một số phường của quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội; Đề xuất
các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng thực hiện giải quyết thủ tục
hành chính theo cơ chế một cửa liên thông ở cấp xã trong thời gian tới.
- Đề án Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại Văn phịng
UBND tỉnh Quảng Bình[29] đã xác định cơ chế giải quyết công việc của tổ
chức, cá nhân, thuộc trách nhiệm, thẩm quyền của cơ quan hành chính Nhà
nước từ hướng dẫn, tiếp nhận giấy tờ, hồ sơ, giải quyết đến trả kết quả được
thực hiện tại một đầu mối là bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của cơ quan
hành chính nhà nước. Làm rõ, đúng trách nhiệm của mỗi công chức, mỗi
khâu xử lý trong bộ máy cơ quan hành chính Nhà nước giải quyết công việc
liên quan đến tổ chức, cá nhân.
- Luận án “Thực hiện pháp luật về giải quyết thủ tục hành chính của cơ
quan nhà nước cấp tỉnh ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Văn Linh
[14]đã tập trung làm rõ mối quan hệ giữa thủ tục hành chính với yêu cầu giải
quyết thủ tục hành chính hiện nay, đặt ra những yêu cầu đối với cơ quan hành
chính nhà nước trong xây dựng và thực hiện cải cách thủ tục hành chính ở các
địa phương, đồng thời khẳng định những vấn đề mang tính lý luận về cải cách
hành chính nói chung cũng như cải cách thủ tục hành chính trong bối cảnh
đảng ta đề ra chủ trương cải cách hành chính.

Những nghiên cứu này đã góp phần quan trọng vào việc phân tích lý
luận và thực tiễn về cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành
chính. Tuy nhiên, vấn đề nghiên cứu về cải cách thủ hành chính mới chỉ dừng
lại ở lý luận mà chưa có nghiên cứu chuyên sâu gắn lý luận với thực tiển hoạt
động ở một đơn vị chính quyền thành phố thuộc tỉnh cụ thể. Do đó, việc tìm
4


hiểu và nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận và thực tiển hoạt động
lĩnh vực này của một địa phương cụ thể, từ đó đánh giá thực trạng và đề xuất
các giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách TTHC của cấp chính quyền thành
phố thuộc tỉnh là rất cần thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài luận văn hướng đến các mục đích sau:
Xây dựng cơ sở lý luận về cải cách thủ tục hành chính của chính quyền
thành phố thuộc tỉnh và nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả công tác cải cách thủ tục hành chính phục vụ cho cơng tác quản lý và điều
hành hoạt động ở địa phương trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa lý thuyết về cải cách hành chính Nhà nước, nhất là tập
trung cải cách thủ tục hành chính.
Đánh giá thực trạng về tình hình cải cách thủ tục hành chính tại UBND
thành phố Đơng Hà, tỉnh Quảng Trị.
Tìm hiểu kinh nghiệm các địa phương về cải cách thủ tục hành chính
để làm bài học cho UBND thành phố Đông Hà
Đề xuất định hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của
việc cải cách thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đông Hà.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu những thủ tục hành chính và cơng tác giải
quyết thủ tục hành chính tại UBND thành phố Đơng Hà thông qua hoạt động
của các cơ quan chức năng trực thuộc UBND thành phố. Đồng thời, tham
khảo kinh nghiệm giải quyết thủ tục hành chính ở địa phương khác để đúc rút
bài học kinh nghiệm cho UBND thành phố Đông Hà
5


4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu những nội dung giải quyết công việc liên
quan thủ tục hành chính từ năm 2010 đến nay tại UBND thành phố Đông Hà.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận
Để đạt được mục tiêu đề ra, luận văn dựa trên phương pháp luận duy
vật biện chứng và lịch sử; dựa vào quan điểm chính trị, pháp lý của Đảng,
Nhà nước đối với cải cách thủ tục hành chính của nước ta nói chung và ở
UBND thành phố Đơng Hà, tỉnh Quảng Trị nói riêng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp sau:
Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê xã hội học, tra cứu tài
liệu, khảo sát thực tiễn để nghiên cứu các đối tượng trên.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn là một cơng trình khoa học nghiên cứu một cách hệ thống và
tồn diện về cơng tác cải cách thủ tục hành chính, nhất là cải cách thủ tục
hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thơng. Đánh giá tồn
diện về thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Ủy ban Nhân dân thành phố
và tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa
liên thông. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả cải
cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính tại
UBND thành phố Đông Hà. Kết quả chung của luận văn sẽ góp phần vào việc

nâng cao hiệu quả hoạt động của UBND thành phố Đông Hà trong quản lý
nhà nước nói chung và giải quyết mối quan hệ với tổ chức, cơng dân trên địa
bàn nói riêng.

6


7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn gồm 3
chương:
Chương 1: Lý luận chung về cải cách thủ tục hành chính
Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính tại Uỷ ban Nhân
dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính
tại Uỷ ban Nhân dân thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị

7


Chƣơng 1:
CƠ SỞ KHOA HỌC
VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
1.1. Khái niệm, phân loại và vai trị của thủ tục hành chính
1.1.1. Một số khái niệm
Cho đến nay, mặc dù đã có nhiều cơng trình khoa học pháp lý nghiên
cứu nhưng vẫn có nhiều khái niệm, trong đó có khái niệm thủ tục hành chính
vẫn chưa có sự nhận thức thống nhất. Theo tác giả Trần Thanh Phương trong
nghiên cứu của mình về thủ tục hành chính trong hoạt động của UBND cấp
huyện (năm 2003) đã quan niệm: “ Thủ tục hành chính là cách thức và trình
tự do luật hành chính điều chỉnh về việc tiến hành các hoạt động của các cơ

quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý nhà nước nhằm
đạt tới những kết quả nhất định đã được dự liệu trong pháp luật” [25]
Trong giáo trình “ Hành chính học đại cương” do Giáo sư Đoàn Trọng
Truyếnchủ biên, khái niệm thủ tục hành chính được trình bày một cách cụ thể
hơn “Thủ tục hành chính là trình tự về thời gian, không gian và là cách thức
giải quyết công việc của cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ với
cơ quan, tổ chức, cá nhân cơng dân. Nó được đặt ra để các cơ quan nhà nước
có thể thực hiện một hình thức hoạt động cần thiết của mình, trong đó bao
gồm cả trình tự thành lập các cơng sở, trình tự bổ nhiệm, bãi nhiệm, trình tự
điều hành, tổ chức các hoạt động tác nghiệp hành chính” [10,tr208]
Khái niệm thủ tục hành chính cũng được đề cập trong các giáo trình
giảng dạy của các cơ sở đào tạo luật, hành chính. Nhìn chung, trong các giáo
trình này đều có điểm chung là coi thủ tục hành chính là trình tự và cách thức
tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Tuy nhiên về nội hàm
cách thể hiện khái niệm thủ tục hành chính trong mỗi giáo trình vẫn có sự

8


khác biệt nhất định. Trên cơ sở kế thừa các yếu tố hợp lý trong các quan niệm
về thủ tục hành chính, tác giả Nguyễn Văn Linh đề xuất quan niệm về thủ tục
hành chính “Thủ tục hành chính là trình tự và cách thức do quy phạm pháp
luật hành chính quy định để các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền hành
chính tiến hành các hoạt động nhằm ổn định tổ chức và trật tự quản lý nội bộ
hoặc để các chủ thể này tổ chức cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện
những hoạt động cụ thể trong q trình quản lý hành chính nhà nước, cung
cấp các dịch vụ công và thực hiện các giao dịch hành chính nhằm đáp ứng
yêu cầu quản lý hành chính nhà nước, phục vụ xã hội và Nhân dân, bảo vệ
quyền và lợi ích nhà nước, cơ quan, tổ chức và cá nhân” [14,tr26]
Như vậy, có thể thấy có rất nhiều quan niệm khác nhau về thủ tục hành

chính dựa trên những cách tiếp cận khác nhau, nhưng có thể hiểu một cách
chung nhất thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định trình
tự về thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ
máy nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính
nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân cơng dân.
Thủ tục hành chính giải quyết các công việc liên quan đến quyền và
lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức được quan niệm chính thức tại Nghị
định 63/2010/NĐ-CP của Chính phủ là “Thủ tục hành chính là trình tự, cách
thức thực hiện, hồ sơ và yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có
thẩm quyền quy định để giải quyết một công việc cụ thể liên quan đến cá
nhân, tổ chức”[1].
Với khái niệm thủ tục hành chính nêu trên, có thể hiểu một cách
chung nhất, cải cách thủ tục hành chính là biện pháp được thực hiện để giải
quyết những đòi hỏi của thực tiễn với mục tiêu rõ ràng, chương trình cụ thể
và u cầu phải hồn tất trong một thời gian nhất định.

9


Cải cách thủ tục hành chính có thể được hiểu như là một quá trình
thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hành chính, cải tiến tổ chức,
chế độ và phương pháp hành chính cũ, xây dựng chế độ và phương thức
hành chính mới trong lĩnh vực quản lý của bộ máy hành chính Nhà nước.
Cải cách thủ tục hành chính là điều kiện cần thiết để tăng cường củng cố
mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân, tăng cường sự tham gia quản lý
Nhà nước của nhân dân. Cải cách thủ tục được coi là khâu đột phá trong cải
cách nền hành chính Nhà nước, nghĩa là để tạo sự chuyển động của toàn bộ
hệ thống nền hành chính quốc gia; thủ tục hành chính là khâu được chọn đầu
tiên, cải cách thủ tục hành chính sẽ gây ra sự chuyển động của toàn bộ hệ
thống khi bị tác động.

Những yêu cầu của quá trình cải cách thủ tục hành chính trong giai
đoạn hiện nay của nước ta là phải đảm bảo tính thống nhất của hệ thống thủ
tục hành chính; bảo đảm sự chặt chẽ của hệ thống thủ tục hành chính; bảo
đảm tính hợp lý của thủ tục hành chính; bảo đảm tính khoa học của quy trình
thực hiện các thủ tục hành chính đã ban hành; bảo đảm tính rõ ràng và cơng
khai của các thủ tục hành chính; dễ hiểu, dễ tiếp cận; có tính khả thi; bảo
đảm tính ổn định cần thiết của quy trình thủ tục hành chính.
1.1.2. Phân loại thủ tục hành chính
Về đặc điểm của thủ tục hành chính, nhìn chung các thủ tục hành chính
mang những đặc điểm chung như: được điều chỉnh chủ yếu bằng các quy
phạm thủ tục hành chính, trình tự thực hiện thẩm quyền trong quản lý hành
chính nhà nước, thủ tục hành chính thường mang tính đa dạng, phức tạp; thủ
tục hành chính mang tính năng động..
Thủ tục hành chính đã và đang có ý nghĩa nhất định trong q trình
quản lí hành chính nhà nước đó là: bảo đảm cho các quy định nội dung của
luật hành chính được thực hiện; đảm bảo cho các quy phạm nội dung của các
10


ngành luật khác đi vào cuộc sống, bảo đảm cho việc thi hành các quyết định
hành chính được thống nhất; Làm giảm sự phiền hà, củng cố được quan hệ
giữa Nhà nước và công dân;
Về phân loại thủ tục hành chính hiện nay theo nhiều tiêu chí khác nhau
có thể phân thành các loại thủ tục hành chính như sau:
Thứ nhất, theo đối tượng quản lý hành chính nhà nước, theo cách này,
các thủ tục được xác định cho từng lĩnh vực quản lý nhà nước và được phân
chia theo cơ cấu chức năng của bộ máy quản lý, ví dụ như thủ tục đăng ký
kinh doanh; thủ tục xuất nhập cảnh; thủ tục cấp phép xây dựng...
Thứ hai, theo công việc cụ thể của các cơ quan nhà nước, theo cách
này, mỗi công việc được thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước có

một thủ tục tiến hành, ví dụ như thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp
luật; thủ tục tuyển dụng cán bộ, công chức...loại thủ tục này được thực hiện
ở phạm vi rộng hơn, khơng chỉ các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện
mà các cơ quan lập pháp, tư pháp cũng có những hoạt động liên quan đến
quản lý hành chính nhà nước và cần thiết phải thực hiện một số thủ tục hành
chính loại này.
Thứ ba, phân loại theo chức năng cung cấp dịch vụ công và chức năng
chuyên môn, loại thủ tục này chỉ áp dụng cho các cơ quan có chức năng hoạt
động mang tính chất đặc thù nghiệp vụ chun mơn, ví dụ như thủ tục cung
cấp dịch vụ thông tin; thủ tục kiểm tra mức độ an toàn lao động...
Thứ tư, phân loại theo quan hệ cơng tác, chia thành 3 nhóm gồm: nhóm
thủ tục nội bộ; nhóm thủ tục liên hệ; nhóm thủ tục văn thư, cụ thể như sau:
- Thủ tục hành chính nội bộ là trình tự thực hiện các cơng việc nội bộ
cơ quan nhà nước, ví dụ như: Thủ tục ban hành quyết định; thủ tục khen

11


thưởng - kỷ luật; thủ tục thành lập các tổ chức, thi tuyển, bổ nhiệm cán bộ,
công chức nhà nước...
- Thủ tục hành chính liên hệ là trình tự các cơ quan hành chính, cơng
chức nhà nước có thẩm quyền thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật. Thủ tục
hành chính liên hệ rất đa dạng, thủ tục này bao gồm:
+ Thủ tục giải quyết các yêu cầu, đề nghị của cơng dân, tổ chức. Đó là
thủ tục kiến nghị, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; thủ tục giải quyết
các yêu cầu của các cơ quan tổ chức khác của nhà nước.
+ Thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính, việc áp dụng
các biện pháp cưỡng chế hành chính phải được pháp luật quy định chặt chẽ
để tránh lạm quyền, xâm phạm đến các quyền, lợi ích hợp pháp của cơng
dân, tổ chức. Đó là thủ tục áp dụng các biện pháp ngăn chặn hành chính; thủ

tục xử phạt vi phạm hành chính; thủ tục áp dụng các biện pháp xử lý hành
chính khác;
- Thủ tục văn thư là thủ tục hành chính thơng thường được thực hiện
trong từng cơ quan, đơn vị để phục vụ hoạt động của cơ quan, đơn vị. Thủ tục
hành chính văn thư là trình tự tiến hành các hoạt động lưu trữ, xử lý, cung cấp
công văn giấy tờ và đưa ra các quyết định dưới các hình thức văn bản. Thủ
tục văn thư mang nhiều tính chất kỹ thuật nghiệp vụ hành chính, địi hỏi q
trình thực hiện phải tỉ mỉ, đúng thể thức, trình tự các bước tiến hành.
Tóm lại, việc phân nhóm các thủ tục hành chính căn cứ vào tính chất
hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước trong q trình giải quyết
công việc của nhà nước và của công dân như trên chỉ có tính chất tương đối.

12


1.1.3. Đặc điểm của thủ tục hành chính
- Thủ tục hành chính là trình tự, cách thức điển hình, phổ biến và có
tính hợp lý, được lựa chọn và kiểm chứng trong thực tiển, được pháp luật
hành chính quy định cụ thể và có tính bắt buộc chung để điều chỉnh các quan
hệ pháp luật phát sinh trong quá trình quản lý hành chính, phục vụ cho cơng
tác quản lý hành chính nhà nước, tạo mơi trường thuận lợi và đảm bảo an
ninh, an toàn cho các giao dịch hành chính, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của cơ quan, tổ chức và cá nhân.
- Thủ tục hành chính có tính đa dạng, đa chủ thể và đa cấp độ; vừa có
tính thống nhất lại vừa có tính thứ bậc, gắn với việc thực hiện chức năng,
nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm của các cấp, các ngành, các cơ quan cụ
thể. Mặt khác do thủ tục hành chính được xác lập và thực hiện trong lĩnh vực
hoạt động quản lý hành chính nhà nước, cung cấp các dịch vụ cơng và thực
hiện các giao dịch hành chính nên yếu tố chủ thể thực hiện TTHC có những
đặc điểm riêng. Đây cũng là một trong những cơ sở để phân biệt TTHC với

các thủ tục khác, như các thủ tục tố tụng tư pháp, kể cả thủ tục tố tụng hành
chính quy định trình tự xét xử của Tịa án hành chính.
- Đối tượng của TTHC rất rộng, phức tạp, phong phú và đa dạng, bao
gồm nhiều mối quan hệ, nhiều loại vấn đề, vụ việc khác nhau, diển ra trong
các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, TTHC cũng rất phong phú, đa dạng;
có những thủ tục phức tạp nhưng cũng có thủ tục đơn giản; có những thủ tục
chung chung nhưng cũng có những thủ tục có tính chất chun ngành. Với
đặc điểm này, các thủ tục hành chính khơng những phải đáp ứng những u
cầu về tính thống nhất, đồng bộ, ổn định, cơng khai, minh bạch, đồng thời
phải có tính linh hoạt, kịp thời, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, phải
thuận tiện và có tính khả thi cao.

13


- Chỉ có cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền được pháp luật hành
chính quy định mới là chủ thể có chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm giải quyết
TTHC. Đặc điểm này của TTHC được biểu hiện rõ trong các quá trình giải
quyết các TTHC phát sinh trong nội bộ cơ quan nhà nước, giữa các cơ quan,
người có thẩm quyền với công chức trong bộ máy nhà nước cũng như trong
mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước, cơng chức với tổ chức, cá nhân.
1.1.4. Vai trị của thủ tục hành chính
TTHC là một bộ phận quan trọng của văn bản QPPL, là bảo đảm pháp lý
cho việc thực hiện các quy phạm nội dung; quy định TTHC là một hiện hữu
thực tế để minh chứng về tính hiệu lực, hiệu quả của quy định pháp luật hành
chính với đời sống kinh tế - xã hội, đồng thời phản ánh sống động về ý thức
tuân thủ pháp luật và niềm tin của người dân đối với các cấp chính quyền; quy
định TTHC chuẩn mực là cơ sở để đảm bảo chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ
cương hành chính. TTHC có ý nghĩa quan trọng trong quản lý hành chính nhà
nước và đời sống xã hội; nếu khơng thực hiện TTHC thì quyền lợi, nghĩa vụ

của cá nhân, tổ chức cũng như nội dung chính sách có liên quan sẽ cơ bản chỉ
trên “giấy tờ”, khó đi vào cuộc sống. Vì vậy, việc kiểm sốt chất lượng quy
định TTHC ngay từ khâu soạn thảo cũng như việc kiểm soát q trình thực
hiện sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao chất lượng VBQPPL và việc
triển khai thực hiện TTHC nói riêng, thi hành pháp luật nói chung.
1.2. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính và các yếu tố ảnh hƣởng
1.2.1. Sự cần thiết cải cách thủ tục hành chính
Thủ tục hành chính có một ý nghĩa to lớn trong việc thực hiện các lợi
ích xã hội, nó đảm bảo kết hợp hài hịa lợi ích cá nhân, tập thể và Nhà nước
cũng như quyền ưu tiên các lợi ích. Tùy vào sự phát triển kinh tế xã hội của
từng thời kỳ mà thủ tục hành chính phải thích ứng kịp thời phục vụ hoạt động
quản lý. Điều này có ý nghĩa đối với lý luận cải cách thủ tục hành chính trong
14


thời kỳ hội nhập. Tuy nhiên, hiện nay thủ tục hành chính ở nước ta cịn những
hạn chế, đó là thủ tục đòi hỏi quá nhiều giấy tờ, nhiều cấp trung gian, rườm
rà, không rõ ràng về trách nhiệm; không phù hợp với yêu cầu của thời kỳ mở
cửa và hội nhập. Thủ tục hành chính thiếu thống nhất, thường bị thay đổi một
cách tuỳ tiện, thiếu công khai, minh bạch.
Thực trạng trên cho thấy TTHC đã trở thành yếu tố cản trở việc thực
hiện quyền tự do, lợi ích và công việc chung của cơ quan, gây ra tệ cửa
quyền, bệnh giấy tờ trong hệ thống cơ quan hành chính, là nơi thuận lợi cho
nạn tham nhũng, lãng phí phát sinh.
Chính vì vậy, cải cách thủ tục hành chính là yêu cầu bức xúc của
Nhân dân, doanh nghiệp, của các tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài, là khâu
đột phá của tiến trình cải cách hành chính Nhà nước. Trong tiến trình phát
triển và hội nhập, cải cách thủ tục hành chính có một vai trị đặc biệt quan
trọng. Nếu thủ tục hành chính nói riêng, nền hành chính nói chung khơng
được hay chậm cải cách thì sẽ là một rào cản kìm hãm sự phát triển kinh tếxã hội của đất nước ta. Nghị quyết 38/CP ngày 1/5/1994 của Chính phủ “Về

cải cách một bước thủ tục hành chính trong việc giải quyết cơng việc của
cơng dân và tổ chức” là khâu đột phá trong cải cách hành chính Nhà nước đã
phát huy tác dụng và đạt được những kết quả nhất định trong thời gian qua.
Tuy nhiên, trước yêu cầu hội nhập ngày càng sâu rộng, thủ tục hành chính
cần phải cải cách mạnh mẽ hơn nữa.
Xuất phát từ những lý do trên đây, Đảng và Nhà nước ta ln coi cải
cách hành chính là một trong những nhiệm vụ và mục tiêu quan trong hàng
đầu cần đẩy mạnh thực hiện và tiếp tục cần đẩy mạnh hơn nữa cơng tác cải
cách thủ tục hành chính trong thời kỳ hội nhập để tạo ra môi trường pháp lý
thơng thống, nâng cao tính cạnh tranh về mơi trường đầu tư của Việt Nam so
với các nước trong khu vực và trên thế giới.
15


Theo nghĩa chung nhất, cải cách là một biện pháp được thực hiện để
giải quyết những đòi hỏi của thực tiễn với mục tiêu rõ ràng, chương trình cụ
thể và yêu cầu phải hoàn tất trong một thời gian nhất định. Cải cách hành
chính có thể được hiểu như là một quá trình thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực
và hiệu quả hành chính, cải tiến tổ chức, chế độ và phương pháp hành chính
cũ, xây dựng chế độ và phương thức hành chính mới trong lĩnh vực quản lý
của bộ máy hành chính Nhà nước. Cải cách thủ tục hành chính là điều kiện
cần thiết để tăng cường củng cố mối quan hệ giữa Nhà nước và Nhân dân,
tăng cường sự tham gia quản lý Nhà nước của Nhân dân. Cải cách thủ tục
được coi là khâu đột phá trong cải cách nền hành chính Nhà nước, nghĩa là để
tạo sự chuyển động của toàn bộ hệ thống nền hành chính quốc gia; thủ tục
hành chính là khâu được chọn đầu tiên, cải cách thủ tục hành chính sẽ gây ra
sự chuyển động của toàn bộ hệ thống khi bị tác động.
Cải cách TTHC là nhiệm vụ cấp thiết, khó khăn, lâu dài và thường
xuyên. TTHC là biểu hiện cụ thể của quản lý hành chính nhà nước và có liên
quan trực tiếp đến thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ,

cơng chức nhà nước. Mục tiêu cải cách TTHC là đúng đắn, cần thiết nhưng
việc thực hiện thì khơng đơn giản, vì đề xuất cắt giảm thủ tục, hay yêu cầu cải
tiến quy định thủ tục theo hướng tạo thuận lợi tối đa cho người dân, tổ chức,
tăng cường chức năng phục vụ, “công bộc” của phía cơ quan, cán bộ, cơng
chức nhà nước hoặc phân tích, chỉ ra những hạn chế, bất cập của quy định thủ
tục …. Không phải lúc nào, bao giờ cũng dễ được cơ quan quản lý, cơ quan
chủ trì soạn thảo chấp nhận, đồng tình. Tuy nhiên, đấu tranh với cái cũ, thực
hiện những cái mới để xã hội phát triển, để bộ máy hành chính nhà nước ngày
càng phát huy tính hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, vận hành ln là địi hỏi,
thách thức của nhiệm vụ cải cách TTHC.

16


Cải cách thủ tục hành chính là nhiệm vụ trọng tâm và cấp thiết của cải
cách hành chính bởi các lý do sau đây:
- Thứ nhất, cải cách thủ tục hành chính là một nội dung của cải cách
hành chính, nhưng là nội dung phản ánh rõ nhất mối quan hệ giữa nhà nước
và công dân, đồng thời là nội dung có nhiều bức xúc nhất của người dân,
doanh nghiệp, cũng như có nhiều yêu cầu đổi mới trong quá trình hội nhập
kinh tế.
- Thứ hai, trong điều kiện nguồn lực cịn nhiều khó khăn nên chưa thể
cùng một lúc thực hiện được nhiều nội dung cải cách như: cải cách tài
chính cơng, cải cách tiền lương, cải cách tổ chức bộ máy… thì việc lựa chọn
khâu cải cách thủ tục hành chính sẽ mang lại hiệu quả thiết thực nhất.
- Thứ ba, thông qua cải cách thủ tục hành chính, chúng ta có thể xác
định căn bản các cơng việc của cơ quan nhà nước với người dân, doanh
nghiệp; qua đó chúng ta có thể xây dựng bộ máy phù hợp và từ đó có thể lựa
chọn đội ngũ cán bộ, công chức hợp lý, đáp ứng được yêu cầu công việc.
- Thứ tư, cải cách thủ tục hành chính là tiền đề để thực hiện các nội

dung cải cách khác như: nâng cao chất lượng thể chế; nâng cao trình độ, thay
đổi thói quen, cách làm, nếp nghĩ của cán bộ, công chức; phân công, phân cấp
thực hiện nhiệm vụ giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp của bộ
máy hành chính; thực hiện chính phủ điện tử, …
- Thứ năm, cải cách thủ tục hành chính có tác động to lớn đối với việc
thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Thông qua việc cải cách thủ tục hành
chính sẽ gỡ bỏ những rào cản về thủ tục hành chính đối với mơi trường kinh
doanh và đời sống của người dân, giúp cắt giảm chi phí và rủi ro của người
dân và doanh nghiệp trong việc thực hiện thủ tục hành chính.
- Thứ sáu, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính sẽ góp phần nâng cao
hình ảnh của Việt Nam nói chung và các bộ, ngành, địa phương nói riêng trước
17


cộng đồng trong nước và quốc tế, nâng cao vị trí xếp hạng của Việt Nam cũng
như của các địa phương về tính minh bạch, mơi trường kinh doanh và năng lực
cạnh tranh. Đây là những giá trị vơ hình nhưng có tác động to lớn đến việc phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước cụ thể là có ảnh hưởng tích cực đến việc đầu
tư trong và ngoài nước, xuất nhập khẩu, việc làm, an sinh xã hội…
1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính
Xây dựng và thực hiện thủ tục hành chính nhà nước nói chung và cải
cách thủ tục hành chính nói riêng chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố bên trong và
bên ngoài của nền hành chính, có thể khái qt các nhóm vấn đề ảnh hưởng
đến cải cách thủ tục hành chính đó là về chính trị; kinh tế; xã hội; văn hóa.
- Về chính trị, mơi trường chính trị ở Việt Nam được khái quát đó là
Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Trong điều kiện nước
ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân và vì Nhân dân, vì vậy, hoạt động của nhà nước khơng ngồi mục
tiêu phục vụ Nhân dân theo định hướng chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Để xây dựng nhà nước phục vụ Nhân dân ngày càng tốt hơn, nhà

nước cần phải cải cách thể chế theo hướng thích ứng với xu thế phát triển,
trong đó cải cách TTHC là một trong những yếu tố quan trọng có ý nghĩa
quyết định đến quan hệ giữa đảng với Nhân dân thông qua hoạt động của
các cơ quan HCNN.
- Về kinh tế xã hội, nền kinh tế nước ta được phân theo từng giai đoạn
lịch sử, từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp chuyển sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vì vậy, sự quản lý hành chính nhà nước
nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng cũng phải phù hợp với sự
chuyển đổi đó. Một nền hành chính trong sạch, minh bạch sẽ là mơi trường
thuận lợi để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Cải cách

18