Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường trung học cơ sở yên thanh thành phố uông bí tỉnh quảng ninh

..

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHĨA BỘ MƠN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ N THANH
THÀNH PHỐ NG BÍ TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHĨA BỘ MƠN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ N THANH
THÀNH PHỐ NG BÍ TỈNH QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Thị Tuyết Hạnh

THÁI NGUYÊN 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ cơng trình
nào khác.
Quảng Ninh, ngày 20 tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hải Yến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

i

/>

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lịng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô
giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo
điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
Tiến sĩ Nguyễn Thị Tuyết Hạnh, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình
giúp đỡ em trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.

Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán
bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thành phố ng Bí cùng bạn bè,
người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Trong q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn khơng tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn
đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quảng Ninh, ngày 20 tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hải Yến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii

/>

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii
MỤC LỤC .........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................. 3
4. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 4
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI
KHĨA BỘ MƠN TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ..... 6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .............................................................. 6
1.1.1. Trên thế giới ...................................................................................... 6
1.1.2. Trong nước ........................................................................................ 8
1.2. Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu ................... 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học ............................... 10
1.2.2. Ngoại khóa, ngoại khóa bộ mơn ...................................................... 14
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ........................................... 15
1.3. Hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS ..................................... 15
1.3.1. Mục đích, u cầu của hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường
THCS ......................................................................................................... 15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii

/>

1.3.2. Nội dung và hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn
ở trường THCS ......................................................................................... 17
1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS ........................ 19
1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ...................... 19
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động ngoại khóa bộ mơn ............ 21

1.4.3. Chỉ đạo hoạt động ngoại khóa bộ mơn ............................................ 23
1.4.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động ngoại khóa bộ mơn ........................... 26
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý HĐNKBM ở trường THCS ......... 27
Kết luận chương 1.............................................................................................. 31
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ
BỘ MƠN Ở TRƢỜNG THCS N THANH THÀNH PHỐ
NG BÍ TỈNH QUẢNG NINH ................................................... 32
2.1. Khái quát về hoạt động khảo sát ............................................................ 32
2.1.1. Mục đích khảo sát ............................................................................ 32
2.1.2. Nội dung khảo sát ............................................................................ 32
2.1.3. Đối tượng khảo sát .......................................................................... 32
2.1.4. Phương pháp khảo sát...................................................................... 32
2.2. Khái quát đặc điểm tình hình giáo dục, kinh tế - xã hội Thành phố
ng Bí.......................................................................................................... 33
2.2.1. Vị trí địa lý, dân số, kinh tế văn hóa xã hội..................................... 33
2.2.2. Một số đặc điểm về trường THCS n Thanh thành phố ng Bí 34
2.3. Thực trạng hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS n Thanh
thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh ............................................................. 35
2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về hoạt động ngoại khóa
bộ mơn trong nhà trường ........................................................................... 35
2.3.2. Nhận thức của học sinh về HĐNKBM ............................................ 42
2.3.3. Thực trạng tổ chức HĐNKBM ở trường THCS Yên Thanh........... 47
2.4. Thực trạng quản lý HĐNKBM ở trường THCS n Thanh thành phố
ng Bí tỉnh Quảng Ninh.............................................................................. 53
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch HĐNKBM của CBQL và GV ....... 53
2.4.2. Thực trạng công tác tổ chức để thực hiện kế hoạch HĐNKBM
của Hiệu trưởng trường THCS n Thanh thành phố ng Bí tỉnh
Quảng Ninh................................................................................................ 56
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo HĐNKBM của Hiệu trưởng trường THCS
Yên Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh...................................... 57
2.4.4. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạt động
NKBM cho học sinh ở trường THCS Yên Thanh thành phố ng Bí ......... 58
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở
trường THCS Yên Thanh .............................................................................. 59
2.5.1. Những điểm mạnh ........................................................................... 60
2.5.2. Những điểm yếu .............................................................................. 61
2.5.3. Nguyên nhân .................................................................................... 63
2.5.4. Các vấn đề cần giải quyết ................................................................ 63
Kết luận chương 2.............................................................................................. 64
Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ
BỘ MƠN Ở TRƢỜNG THCS N THANH THÀNH PHỐ
NG BÍ TỈNH QUẢNG NINH ................................................... 66
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .......................................................... 66
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của HĐNKBM ....................... 66
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của HĐNKBM ........................ 66
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của HĐNKBM ......................... 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của HĐNKBM ........................... 67
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của HĐNKBM......................... 67
3.2. Một số biện pháp quản lý HĐNKBM của hiệu trưởng trường THCS
n Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh .......................................... 67
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, quán triệt các
văn bản chỉ đạo để nâng cao nhận thức cho CBQL, GV - HS và các lực
lượng giáo dục về tầm quan trọng của HĐNKBM ở trường THCS. ....... 67
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v

/>

3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch HĐNKBM đúng qui trình dựa trên
các căn cứ khoa học và thực tiễn để kế hoạch phù hợp và có hiệu quả .......... 70
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo các tổ chuyên môn và giáo viên triển khai
da dạng các nội dung và hình thức HĐNKBM ......................................... 72
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá và rút kinh
nghiệm tổ chức HĐNKBM kịp thời .......................................................... 73
3.2.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng nghiệp vụ, chuyên môn cho CBGV
trong trường .............................................................................................. 76
3.2.6. Biện pháp 6: Phát huy tối đa vai trò chủ thể của HS trong
HĐNKBM ................................................................................................. 79
3.2.7. Biện pháp 7: Xây dựng các điều kiện, phương tiện để thực hiện
HĐNKBM ................................................................................................. 81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................ 83
3.4. Khảo nghiệm nhận thức của các khách thể về tính cần thiết và mức độ
khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................. 84
3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm ................................................................... 84
3.4.2. Cách đánh giá .................................................................................. 84
3.4.3. Kết quả đánh giá .............................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 88
1. Kết luận...................................................................................................... 88
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 92
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

/>

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BGH

: Ban giám hiệu

CBGV

: Cán bộ giáo viên

CSVC

: Cơ sở vật chất

GD

: Giáo dục

GV

: Giáo viên

GVBM

: Giáo viên bộ môn

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm

HĐNK

: Hoạt động ngoại khóa

HĐNKBM

: Hoạt động ngoại khóa bộ mơn

HS

: Học sinh

NKBM

: Ngoại khóa bộ mơn

PHHS

: Phụ huynh học sinh

THCS

: Trung học cơ sở

TPT

: Tổng phụ trách

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Kết quả xếp loại 2 mặt giáo dục năm học 2013 - 2014 .......................35
Bảng 2.2: Nhận thức của CBGV về mức độ quan trọng của HĐNKBM ...........36
Bảng 2.3: Nhận thức về tác dụng của việc tổ chức HĐNKBM và những yêu cầu
cần đạt ...........................................................................................................36
Bảng 2.4: Ý kiến về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các hình thức
HĐNKBM ....................................................................................................37
Bảng 2.5: Ý kiến của GV về mức độ thu hút HS tham gia của các hình thức tổ
chức HĐNKBM...........................................................................................39
Bảng 2.6: Năng lực và phẩm chất của giáo viên cần có khi tổ chức HĐNKBM .....40
Bảng 2.7: Mức độ cần thiết của các điều kiện trong việc tổ chức HĐNKBM có
hiệu quả .........................................................................................................41
Bảng 2.8: Nhận thức của học sinh về mức độ quan trọng của HĐNKBM .........42
Bảng 2.9: Nhận thức của học sinh về tác dụng của HĐNKBM ...........................43
Bảng 2.10: Nhu cầu của học sinh về các hình thức tổ chức HĐNKBM .............44
Bảng 2.11: Nhận thức của học sinh về các điều kiện cần thiết để tổ chức
HĐNKBM ....................................................................................................46
Bảng 2.12: Mức độ thực hiện các nội dung HĐNKBM .........................................48

Bảng 2.13: Quan điểm của giáo viên về hiệu quả các hình thức HĐNKBM đã
triển khai ở trường THCS Yên Thanh .....................................................50
Bảng 2.14: Thực trạng sử dụng các phương pháp HĐNKBM..............................52
Bảng 2.15: Thực trạng việc xây dựng kế hoạch HĐNKBM của hiệu trưởng
trường THCS Yên Thanh ..........................................................................54
Bảng 2.16: Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch HĐNKBM cho học sinh ...56
Bảng 2.17: Thực trạng công tác quản lý HĐNKBM ở trường THCS Yên Thanh.....59
Bảng 3.1: Thống kê kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp đề xuất ở trường THCS Yên Thanh........................85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v

/>

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Quan điểm của CBGV về các hình thức HĐNKBM đã triển khai..... 50
Biểu đồ 3.1: Mức độ tương quan của tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất....................................................................................... 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

/>

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động ngoại khoá bộ mơn là một trong những hình thức hoạt động

ngồi giờ lên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo dục
cho học sinh. Hoạt động ngoại khố bao gồm một số các hình thức tổ chức như
câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khố...Đây là
những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học
sinh, như những trò chơi mà trong đó các em được trổ tài, được giao lưu và
được bộc lộ mình. Hoạt động này khơng chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh
về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức
tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho
học sinh hứng thú, u thích mơn học hơn. Mặt khác, hoạt động ngoại khóa bộ
mơn cịn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho
việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - rất cần thiết cho
mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc ngày nay. Hơn thế nữa, hoạt động
ngoại khố bộ mơn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và
hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thơng qua các hoạt động ngoại
khố, học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến thức
mới, phát triển hứng thú nhận thức các mơn học, do đó kiến thức, kĩ năng của
các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn.
Một nghiên cứu ở Mĩ cho thấy, có 49% học sinh khơng tham gia vào các
hoạt động ngồi giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13-19 phải
làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt
động ngoại khố. Gần 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được
kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương
trình hoạt động ngồi giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học
tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và
xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và khơng có các hiện tượng sử dụng ma tuý,
bạo lực...
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1

/>

Đặc biệt ngày nay, trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các
mơn học q nhiều, có nhiều mơn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách
giáo khoa mới bắt buộc học sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối
lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng - thái độ. Các tiết học trên lớp với số lượng
thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của
chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động ngoại khoá
đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Với tầm quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại
khoá như vậy nên Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định thời gian dành cho hoạt
động ngoài giờ lên lớp THCS là khá lớn trong một năm học: mỗi tháng có 2 tiết
hoạt động ngồi giờ lên lớp. Trong chương trình giáo dục của các cấp học bậc
học đã có những hướng dẫn cụ thể cho các hoạt động này.
Tuy nhiên, để hoạt động ngoại khóa thực sự hữu ích và thành cơng,
ngồi vai trị của học sinh và giáo viên, thì các biện pháp quản lí và tổ chức
hoạt động ngoại khố bộ mơn là chìa khố quyết định sự thành cơng này.
Nhưng hiện nay, hoạt động ngoại khố bộ mơn trong các nhà trường phổ
thơng cịn rất hạn chế, chưa được các nhà quản lí quan tâm. Các hoạt động này
mới chỉ dừng lại ở những mơn có thế mạnh (ngữ văn, sinh học…) và ngay cả
những mơn đó thì hình thức tổ chức cũng chưa phong phú, chưa tạo được hứng
thú thật sự cho học sinh. Nhiều môn học giáo viên chỉ chú trọng cung cấp và
nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả
học tập của các em không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi đỗ
vào cấp III buộc các em phải đi học thêm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này
là do các nhà quản lí và giáo viên chưa được cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức
và quản lí hoạt động ngoại khố mơn học. Cịn q ít các cơng trình nghiên cứu
về vấn đề này. Giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục nói chung, cán bộ quản lí
nhà trường nói riêng chưa ý thức được đầy đủ về vai trò và tác dụng của các
hình thức hoạt động ngoại khố.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2

/>

Cùng chung thực trạng trên, các trường THCS thành phố ng Bí trong
những năm qua cũng chưa chú trọng đến cơng tác tổ chức và quản lý hoạt động
ngoại khóa môn học, một phần do yêu cầu về thời gian, kinh phí tổ chức hạn
hẹp, mặt khác do nhận thức, năng lực của giáo viên về hoạt động ngoại khố
cịn phiến diện, năng lực tổ chức ngoại khố cịn hạn chế, các nhà quản lý chưa
có được những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các hoạt động ngoại
khố bộ mơn.
Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý hoạt động ngoại khố bộ
mơn ở trường THCS n Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh” để
nghiên cứu, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng hoạt động
ngoại khóa mơn học trong trường THCS n Thanh thành phố ng Bí.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ
mơn ở trường THCS Yên Thanh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
của trường.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở nhà trường THCS và quản lý hoạt động
giáo dục ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở nhà trường THCS
n Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh
4. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khoá bộ mơn tại

trường THCS n Thanh thành phố ng Bí Tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3

/>

5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động ngoại khóa bộ mơn trong nhà trường THCS có một vai trị
quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay hoạt động ngoại khóa và quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS n Thanh còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất
được và triển khai các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn dựa trên
cơ sở khoa học và thực tiễn xác đáng thì chất lượng hoạt động ngoại khố ở
trường THCS Yên Thanh sẽ được nâng cao, giúp học sinh học tập có hứng thú
và đạt kết quả cao hơn, góp phần phát triển toàn diện các phẩm chất và năng
lực của các em, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động ngoại khoá bộ
mơn ở trường THCS.
6.2. Nghiên cứu thực trạng quản lí các hoạt động ngoại khố bộ mơn ở
trường THCS n Thanh.
6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở
trường THCS n Thanh.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến cơng tác quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ mơn: các bài báo trong các tạp chí; thơng tin ienternet; sách
và các cơng trình nghiên cứu khoa học, phân tích, hệ thống hóa, khái qt
hóa để làm rõ cơ sở lí luận của quản lý hoạt động ngoại khóa chun mơn ở

trường THCS.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Khảo sát qua:
+ Bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp CBGV nhà trường
+ Tham dự, quan sát các hoạt động ngoại khóa bộ mơn.
+ Phỏng vấn cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, học sinh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4

/>

7.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Để lựa chọn và đề suất một số biện pháp quản lí hoạt đơng ngoại khố bộ
mơn, phân tích và đánh giá kết quả.
7.4. Phương pháp chuyên gia
Để xin ý kiến của chuyên gia khẳng định sự cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS n
Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh.
7.5. Phương pháp toán thống kê
Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, bảng hỏi, dựa vào kết quả
điều tra sử dụng phần mềm để xử lý số, kiểm định tính có ý nghĩa và tương
quan các đại lượng nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, định hướng và đề
xuất biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở trường THCS n
Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ
lục. Nội dung luận văn được cấu trúc trong 3 chương.
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa bộ
mơn trong trường THCS

Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn ở trường
THCS n Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh
Chƣơng 3: Biện pháp quản lí hoạt động ngoại khố bộ mơn ở trường
THCS n Thanh thành phố ng Bí tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5

/>

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHĨA BỘ MƠN TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động ngồi giờ lên lớp và hoạt động ngoại khố là một phần quan
trọng trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt
động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như là một cơng cụ hữu ích
để giúp học sinh học tập có kết quả hơn và phát triển tồn diện hơn nhân cách
của các em.
Tại Anh, gần 7 triệu học sinh hàng năm được tham gia vào các hoạt động
ngoại khoá và hoạt động ngồi giờ lên lớp, có nghĩa là hàng tuần có hàng nghìn
em được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà
giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống.
Chính phủ Anh cho rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của
công tác giáo dục thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các
hoạt động này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo
viên và nhà trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức
các hoạt động ngoại khoá và các hoạt động ngồi giờ lên lớp khác [25].

Cơng trình nghiên cứu gần đây của các nhà giáo dục Mĩ cho thấy tác
dụng to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp nói chung và ngoại khố nói
riêng sau đây đối với đời sống của học sinh: có 49% học sinh khơng tham
gia vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi
từ 13-19 phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ
vào các hoạt động ngoại khoá. 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại
khố đạt được kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia
vào các chương trình hoạt động ngồi giờ lên lớp có chất lượng thường đạt
được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6

/>

trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và khơng có
các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực...[28].
Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động
ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá nhiều
thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản là các
trường bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động ngoài giờ lên lớp này tập trung chủ
yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy
các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu
nướng, các nghề truyền thống của Nhật Bản... Ngoại khố các mơn học chủ yếu
tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên ti vi. Chương trình cải
cách giáo dục của Nhật Bản giảm bớt thời lượng các giờ lên lớp để tăng cường
nhiều hơn các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh [27].
J.A.Cô men xki, ông tổ của nền sư phạm cận đại trong thời gian làm cố
vấn giáo dục tại Hung ga ri đã rất coi trọng hoạt động ngoại khố bộ mơn. Ơng
cho học sinh tham gia biểu diễn sân khấu để giúp các em ghi nhớ sâu sắc những

nội dung cần thiết. Ông thấy rằng những chàng trai thường ngày so ro, rụt rè
nay ra trước công chúng với vẻ tự tin, xử sự điềm tĩnh. Những con người mới
mấy tuần lễ trước còn đọc câu ngắc ngứ, bây giờ đã có thể nói một đoạn độc
thoại dài mà không phạm lỗi hoặc giải thích những khái niệm một cách hùng
hồn đầy tính thuyết phục.
Cơ men xki ở thời đó đã áp dụng phương pháp dạy học mới, đặc biệt là
việc mở rộng các hình thức học tập ngồi lớp, nhằm khơi dậy và phát huy
những khả năng tiềm ẩn, nhằm rèn luyện cá tính cho học sinh, đã chứng minh
cho quan điểm giáo dục mới đầy tính thuyết phục [24].
Như vậy, các cơng trình nghiên cứu này đã làm nổi bật tầm quan trọng của
các hoạt động ngồi giờ lên lớp, hoạt đơng ngoại khoá và chỉ ra một số biện pháp
cần thiết cho người cán bộ quản lý (CBQL) các nhà trường phải làm gì để tổ chức
và quản lí tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

7

/>

1.1.2. Trong nước
Từ những năm 60, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ Giáo dục đã
xác định rõ trong cuốn Giải thích chương trình quốc văn 1961 - 1962: “ Muốn
thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các mơn học đạt kết quả đầy đủ thì ở
nhà trường cần tổ chức ngoại khố. Hồn cảnh kháng chiến trước đây chưa cho
phép chúng ta thực hiện đầy đủ công tác này cho nên trong chương trình cũng
chưa ghi phần ngoại khố. Từ lúc hồ bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra
và được các địa phương thực hiện lẻ tẻ. Trong chương trình mới cơng tác ngoại
khố trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khố. Cơng tác ngoại
khố khơng nên vì cái tên ngoại khóa của nó mà bị đặt vào một vị trí quá ư thấp
kém như một số trường vẫn làm như vậy. Cơng tác ngoại khố khơng hề mâu

thuẫn gì với nội dung giáo dục, giáo dưỡng của nhà trường XHCN mà trái lại
bổ sung và nâng cao chất lượng của nội khoá lên một bước”.
Tác giả Phạm Lăng với bài viết "Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở
trường PTTH Chu Văn An Hà Nội" trên Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 12, đã
xác định nhiều hình thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và nhấn mạnh:
Nếu tổ chức hoạt động này một cách khoa học sẽ không làm giảm đi chất lượng
các môn học [14].
Tác giả Đinh Xn Huy với cơng trình nghiên cứu: Các biện pháp quản
lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của người hiệu trưởng trong trường phổ
thông Dân Tộc Nội Trú - Tỉnh Lai Châu, đã khẳng định vai trò quan trọng của
tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với việc nâng cao chất
lượng giáo dục của trường phổ thông Dân Tộc Nội Trú, xây dựng các biện
pháp quản lý hoạt động này của người hiệu trưởng, trong đó có hoạt động ngoại
khố bộ mơn [13].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8

/>

Tác giả Nguyễn Quang Đông (2006) với đề tài: "Phương pháp tổ chức
hoạt động ngoại khóa mơn Vật lý ở trường THPT" đã khẳng định mức độ cần
thiết của HĐNKBM trong nhà trường phổ thơng, từ đó tác giả đã đề xuất một
số giải pháp nâng cao hiệu quả của việc tổ chức HĐNK môn Vật lý trong
trường THPT
Các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn giáo dục học cũng
nhấn mạnh vai trò và tác dụng của hình thức họat động ngoại khố, coi đây là
một trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh,
giúp các em mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn [11].

Nhìn chung các tác giả trên thế giới và trong nước đều đề cao vai trò và
tác dụng của hoạt động ngoại khố bộ mơn trong q trình giáo dục học sinh,
xem hoạt động ngoại khố bộ mơn là một trong những hình thức tổ chức dạy
học quan trọng, khơng thể thiếu trong quá trình dạy học và giáo dục học sinh.
Tuy nhiên bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt
động ngoại khố bộ mơn, những cơng trình nghiên cứu này chưa chỉ ra một
cách cụ thể việc cần tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn ra sao?
Làm thế nào để hoạt động ngoại khố bộ mơn trong nhà trường trung học cơ sở
thực sự là một hoạt động thường xuyên có kết quả tốt? Các cơng trình nghiên
cứu chưa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hướng dẫn thực hiện các
tổ nhóm chun mơn đưa hoạt động ngoại khố bộ mơn vào trong kế hoạch
năm học … Điều này khiến cho khơng ít trường trung học cơ sở vẫn cảm thấy
hoạt động ngoại khố bộ mơn cịn là việc làm có tính hình thức, bắt buộc…
Chính vì vậy, trong điều kiện công tác của bản thân, tôi thấy cần có sự
nghiên cứu cơ bản về thực trạng quản lý HĐNKBM ở trường THCS n
Thanh thành phố ng Bí. Từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý HĐNKBM
của người HT nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục
trong giai đoạn hiện nay.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9

/>

1.2. Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học
1.2.1.1. Quản lý
Từ khi con người sống thành xã hội có sự phân cơng hợp tác trong lao
động thì bắt đầu xuất hiện sự quản lý. Tính chất của việc quản lý thay đổi và
phát triển theo sự phát triển của xã hội loài người, nhằm đảm bảo cho sự tồn tại

và phát triển của xã hội. Vì thế có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý.
Theo quan niệm truyền thống, quản lý là quá trình tác động có ý thức của
chủ thể vào một bộ máy (đối tượng quản lý) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ
máy, tìm kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định.
Theo quan niệm hiện nay, quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm
định hướng và kiểm sốt q trình tiến tới mục tiêu.
Theo K.Marx: "Quản lý là lao động điều khiển lao động". K. Marx đã
viết: "Bất cứ lao động hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mơ
lớn đều u cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá
nhân...Một nhạc sĩ độc tấu thì điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì
phải có nhạc trưởng" [4, tr 350]
Nhà triết học V.G. Afnatsev cho rằng, quản lý xã hội một cách khoa học
là nhận thức, phát hiện các quy luật, các khuynh hướng vận động của xã hội và
hướng sự vận động của xã hội cho phù hợp với các khuynh hướng đó; là phát
hiện và giải quyết kịp thời các mâu thuẫn của sự phát triển; là duy trì sự thống
nhất giữa chức năng và cơ cấu của hệ thống; là tiến hành một đường lối đúng
đắn dựa trên cơ sở tính tốn nghiêm túc những khả năng khách quan, mối
tương quan giữa các lực lượng xã hội... [7, tr 326].
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915) là nhà thực hành quản lý khoa
học về lao động đã đưa ra định nghĩa: "Quản lý là biết được chính xác điều bạn
muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hồn thành cơng việc
một cách tốt nhất" [7, tr 327].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

10

/>

Harold Koontz thì lại khẳng định: "Quản lý là một hoạt động thiết yếu,
nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục

đích của tổ chức. Mục tiêu của quản lý là hình thành một mơi trường mà trong
đó con người có thể đạt được các mục đích của tổ chức với thời gian, tiền bạc,
vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất" [7, tr 327].
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục đích
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là
khách thể quản lý, nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến"[18].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí -Nguyễn Thị Mỹ Lộc: "Quản lý là tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý
trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của
tổ chức" [5, tr 9]
Từ quan niệm của các học giả đã nêu, chúng ta có thể khái quát lại:
"Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm định hướng, tổ chức, sử
dụng các nguồn lực và phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng
đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất".
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Cũng giống như khái niệm quản lý, khái niệm QLGD cũng có nhiều
cách tiếp cận khác nhau. Ở đây tác giả chỉ đề cập tới khái niệm QLGD
trong phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục mà hạt nhân của hệ thống là
các cơ sở trường học.
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng
quan là điều hành phối hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo
thế hệ theo yêu cầu phát triển của xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển
giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ
mà cho mọi người. Cho nên quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ
thống giáo dục quốc dân” [1].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

11

/>

Những khái niệm về QLGD tuy có những cách diễn đạt khác nhau nhưng
nhìn chung đều là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật
khách quan của chủ thể quản lý ở các cấp lên đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt
động giáo dục của từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu
đã định.
Trong quản lý giáo dục chủ thể quản lý ở các cấp chính là bộ máy quản
lý giáo dục từ Trung ương đến địa phương, cịn đối tượng quản lý chính là
nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và các hoạt động thực hiện chức năng
của giáo dục đào tạo. Có thể hiểu một cách cụ thể là:
- Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có kế hoạch, có ý tưởng, có mục
đích của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý.
- Quản lý giáo dục là sự tác động lên tập thể GV, HS và các lực lượng giáo
dục trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối hợp tác động tham
gia các hoạt động giáo dục của nhà trường để đạt mục đích đã định.
Như vậy có thể hiểu: Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ
thể quản lý đến khách thể quản lý, nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống
GD, đạt tới kết quả mong muốn một cách hiệu quả nhất.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường
Quản lý nhà trường là một bộ phận trong quản lý giáo dục. Nhà trường
chính là nơi tiến hành các q trình giáo dục có nhiệm vụ trang bị kiến thức cho
một nhóm dân cư nhất định, thực hiện tối đa một quy luật tiến bộ xã hội là: Thế
hệ đi sau phải lĩnh hội được tất cả những kinh nghiệm xã hội mà các thế hệ đi
trước đã tích lũy và truyền lại, đồng thời phải làm phong phú thêm những kinh
nghiệm đó.
Trong tác phẩm cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục,
M.I.Kơnđacốp đã viết: "Khơng địi hỏi một định nghĩa hồn chỉnh, chúng ta
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

12

/>

hiểu quản lý nhà trường (công việc nhà trường) là một hệ thống xã hội - sư
phạm chuyên biệt. Hệ thống này địi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch
hướng đích của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường,
nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt xã hội - kinh tế, tổ chức - sư
phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ đang trưởng thành" [26].
Theo tác giả Phạm Minh Hạc "Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối
giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường
vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào
tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh" [8]
Quản lý trực tiếp trường học bao gồm quản lý tổ chức giảng dạy, học tập
và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo dục, tài chính,
nhân lực, hành chính và quản lý mơi trường giáo dục [2].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý nhà trường là tập hợp
những tác động tối ưu của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và
cán bộ khác, nhằm tận dụng các nguồn dự trữ do nhà nước đầu tư, lực lượng xã
hội đóng góp và do lao động xây dựng vốn tự có. Hướng vào việc đẩy mạnh
mọi hoạt động của nhà trường mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế hệ trẻ.
Thực hiện có chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa nhà trường tiến lên
trạng thái mới”.[18,tr 43].
Tóm lại, quản lý nhà trường là quản lý giáo dục được thực hiện trong
phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nhà trường, nhằm thực hiện nhiệm
vụ giáo dục người học theo yêu cầu của xã hội.
Hiện nay các nhà quản lý trường học quan tâm nhiều đến các thành tố
mục tiêu, nội dung, phương pháp, tổ chức quản lý kết quả dạy học và giáo dục.
Đó là các thành tố trung tâm của quá trình sư phạm, nếu quản lý và tác động
hợp quy luật sẽ đảm bảo cho một chất lượng tốt trong nhà trường.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

13

/>

1.2.2. Ngoại khóa, ngoại khóa bộ mơn
1.2.2.1. Ngoại khóa
Hiện nay khái niệm ngoại khoá cũng chưa được lý giải cặn kẽ, thấu đáo
và nhất qn. Ngoại khố là hình thức học tập hay vui chơi? Là chính khố
hay ngồi chính khoá? Bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh kém có phải
là ngoại khố hay khơng? Trong điều kiện dạy học hiện nay, do yêu cầu về sự
cập nhật thông tin, tri thức khoa học những khái niệm của lý luận dạy học như:
lớp học, giờ học, bài học sẽ có sự thay đổi. Ranh giới giữa trong lớp học và
ngoài lớp học, trong giờ học và ngoài giờ học cũng sẽ khác đi . … cần phải đổi
mới và khẳng định lại nhận thức về khái niệm ngoại khố, vai trị và tác dụng
của nó cho cả người dạy, người học và nhà quản lý.
Theo Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế
Duật: “Ngoại khố khơng nên hiểu là cơng việc ngồi giờ học, ngồi chương
trình, thực hiện tuỳ tiện được sao hay vậy. Ngoại khoá chỉ có nghĩa là khơng
đặt sự giảng dạy của giáo viên bộ môn lên hàng đầu mà xem trọng hoạt động tự
giác vận dụng sáng tạo của học sinh. Đó cũng là việc học đích thực, do học
sinh tự nguyện, tự chọn, tự làm ra mà học’’[15]
Như vậy có thể hiểu, ngoại khóa là hoạt động giáo dục có mục đích, có kế
hoạch, có tổ chức được thực hiện trong các hoạt động thực tiễn về khoa học - kỹ
thuật, văn hóa văn nghệ, thể thao, vui chơi, tham quan du lịch... được thực hiện
ngoài giờ lên lớp nhằm bổ sung, nâng cao kiến thức đã được học tập cho người học.
1.2.2.2. Ngoại khóa bộ mơn
Ngoại khố bộ mơn là một hình thức tổ chức dạy học quan trọng, được
tổ chức ngồi giờ học các bộ mơn theo thời khố biểu, là một trong những con
đường để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng “ phát huy

tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm
của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng
vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh’’ [16].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

14

/>