Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 10 - Năm học 2004-2005

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 8 (HKI) Tuaàn 10 BAØI 9+10: Tieát 37: Noùi quaù. Tieát 38: OÂn taäp truyeän kyù Vieät Nam. Tiết 39: Thông tin về ngày trái đất năm 2000. Tieát 40: Noùi giaûm, noùi traùnh.. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT : . Giúp học sinh hiểu được thế nào là nói quá và tác dụng của biện pháp tu từ này trong văn chương cũng như trong cuộc sống thường ngày..     .  . Giúp HS củng cố , hệ thống hoá kiến thức phần truyện kí hiện đại Việt Nam học ở lớp 8. Thấy được tác hại , mặt trái của việc sử dụng bao bì ni -lông , tự mình hạn chế sử dụng và vận động mọi người cùng thực hiện . Thấy được tính thuyết phục trong cách thuyết minh về tác hại của việc sử dụng bao bì ni - lông cũng như tính hợp lý của những kiến nghị mà văn bản đã đề xuất . Từ việc sử dụng bao bì ni –lông , có những suy nghĩ tích cực về các việc tương tự trong vấn đề xử lí rác thải sinh hoạt , một vấn đề vào loại khó giải quyết nhất trong nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Hiểu được thế nào là nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh trong ngôn ngữ đời thường và trong các tác phẩm văn học. Có ý thức vận dụng nói giảm nói tránh trong giao tiếp khi cần thiết.. Tieát 37:. NOÙI QUAÙ. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: II.TIEÁN TRÌNH GIAÛNG DAÏY: 1. Ổn định lớp. 2. Kieåm tra baøi cuõ : Ôn lại lý thuyết về từ ngữ địa phương và tữ ngữ toàn dân. 3. Giới thiệu bài mới : Trong ca dao, tục ngữ hay trong thơ văn, biện pháp nói quá được sử dụng rất nhiều. Vaäy theá naøo laø noùi quaù vaø taùc duïng cuûa noùi quaù, chuùng ta seõ ñi vaøo baøi hoïc hoâm nay. CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS. PHAÀN GHI BAÛNG. * Hoạt động 1 : Nói quá và tác dụng của noùi quaù. I. NOÙI QUAÙ VAØ TAÙC DUÏNG CUÛA NOÙI QUAÙ Vd 1 : Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng. - Học sinh đọc 2 ví dụ. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS. PHAÀN GHI BAÛNG. Ngày tháng mười chưa cười đã tối - Trong 2ví dụ trên, những cụm từ nào được -> Đêm tháng năm và ngày tháng mười rất diễn đạt quá sự thật ? - Thực ra, mấy câu này có nghĩ hàm ẩn là ngắn Vd 2 : Cày đồng đang buổi ban trưa. gì ?. Moà hoâi thaùnh thoùt nhö möa ruoäng caøy - Diễn đạt những từ gạch dưới trên bảng những cụm từ đồng nghĩa tương ứng. Từ đó -> Sự vất vả của người nông dân. so sánh cách diễn đạt nào hay hơn ? (Đêm tháng năm và ngày tháng mười rất ngắn, Mồ hôi ướt đẫm cả áo -> nói quá có taùc duïng, nhaán maïnh noäi dung, gaây aán tượng, tăng sức biểu cảm) - Hãy cho biết thế nào là nói quá và tác II. GHI NHỚ : (SGK) duïng cuûa noùi quaù. - Cho ví dụ vài câu thành ngữ, ca dao, tục ngữ có nói quá (Ñen nhö coät nhaø chaùy, Baùn anh em xa mua laùng gieàng gaàn). * Caâu hoûi thaûo luaän : Nói quá và nói khoác có điểm gì giống và khaùc nhau ? (Giống: phóng đại sự thật; khoác : nói quá là biện pháp tu từ làm tăng giá trị biểu cảm còn nói dối (nói khoác) mang ý nghĩa tiêu cực). * Hoạt động 2 : Luyện tập. III. LUYEÄN TAÄP Laøm baøi taäp 1,2,3,4. Giaûi baøi taäp 3. Thúy Kiều là cô gái có sắc đẹp nghiêng nước nghiêng thành Người từ cách mạng trong bài “Đập đá ở Côn Lôn” có sức mạnh dời non lấp bieån. Trời nét thế mà nó cứ phong phanh áo mộng, đúng là mình đồng da sắt. Bài toán này quá khó, nghĩ nát óc vẫn không ra. 4. Xaáu nhö ma, nhanh nhö caét, hoâi nhö cuù, meàm nhö laït. 4. Củng cố : Tìm thêm ở ca dao nói quá 5. Daën doø : - Laøm baøi taäp 5.- Chuaån bò “Noùi giaûm, noùi traùnh” . Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> OÂN TAÄP TRUYEÄN KÍ VIEÄT NAM. Tieát 38 :. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: II.TIEÁN TRÌNH GIAÛNG DAÏY: 1/ OÅn ñònh : 2 / Kieåm tra baøi cuõ : - Kiểm tra phần chuẩn bị bài trước của từng tổ . 3/ Giới thiệu bài mới : . Hoạt động 1 : Lập bảng thống kê những văn bản đã học .. S T T. Ø TEÂN VAÊN BAÛN. TAÙC GIAÛ. THEÅ LOẠI. 1. Toâi ñi hoïc. 2. NOÄI DUNG CHUÛ YEÁU. Thanh Tònh. Truyeän ngaén. Caûm nghó veà caäu hoïc -Đậm chất trữ tình trò lần đầu tiên đi học . - giàu chất thơ. Trong loøng Nguyeân meï Hoàng ( 1938 ). Hoài kyù (trích ). Nỗi cay đắng tủi cực vaø tình yeâu thöông meï cuûa beù Hoàng .. 3. Tức nước vỡ bờ (1939). Ngoâ Taát Toá. Tieåu - Toá caùo xaõ hoäi phong thuyeát kieán . (Trích ) - Vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân .. - Ngòi bút sinh động , giàu kòch tính. 4. Laõo Haïc. Nam Cao. Truyeän ngaén ( trích ). - Nhaân vaät coù chieàu saâu taâm lyù - Lời văn đa giọng điệu. - Soá phaän ñau thöông , phaåm chaát cao quyù cuûa người nông dân .. ÑAËC SAÉC NGHEÄ THUAÄT. - Lời văn chân thực , giàu caûm xuùc.  Từ đầu thế kỷ 20 , do ảnh hưởng của nền văn hoá phương Tây nên nền văn học Việt Nam bước vào thời kỳ hiện đại hoá. Quá trình hiện đại hoá diễn ra qua 3 chặng : 1900 - 1920 ; 1920- 1930; 1930 – 1945 . Chặng 3 là chặng đường hiện đại hoá Văn học nói chung và truyện ký nói riêng có thể coi là hoàn thiện . * Hoạt động 2 : - Những điểm giống và khác nhau về nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật trong 3 văn bản : Trong lòng mẹ , Tức nước vỡ bờ , Lão Hạc . - Ba taùc phaåm noùi treân coù ñaëc ñieåm gì chung ? + Gioáng nhau : . Đều là văn tự sự . Đều là truyện kí hiện đại ( 1930 – 1945 ). Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> . Đều lấy đề tài về con người và cuộc sống xã hội đương thời của tác giả ; đều đi sâu miêu tả số phận cực khổ của những con người bị vùi dập . . Đều chứa chan tinh thần nhân đạo ( yêu thương, trân trọng những tình cảm, phẩm chất đẹp đẽ của con người ; tố cáo những gì tàn ác , xấu xa ) . . Đều có lối viết chân thực , gần với đời sống ( bút pháp hiện thực ) + Khaùc nhau : Vaên baûn. Thể loại. Phöông thức biểu đạt Tự sự ( có trữ tình ). Trong loøng meï. Hoài kyù ( trích ). Tức nước vỡ bờ. Tieåu thuyeát ( trích ). Tự sự. Laõo Haïc. Truyeän ngaén (trích). Tự sự (xen trữ tình). Đề tài cuï theå. Noäi dung. - Tình cảnh đứa - Nỗi đau của đứa beù moà coâi beù moà coâi vaø tình yeâu thöông meï cuûachuù beù . - Người nông - Phê phán chế độ daân cuøng khoå bò taøn aùc , baát nhaân. áp bức thái quá – Ca ngợi vẻ đẹp đã vùng lên. tâm hồn, sức sống maïnh meõ , tieàm tàng của người phụ nữ nông thôn . - Chuyeän moät - Soá phaän bi thaûm ông lão bất của người nông haïnh phaûi keát daân cuøng khoå . thúc cuộc đời - Nhân phẩm cao baèng caùi cheát . đẹp của họ .. Ngheä thuaät. - Vaên hoài kyù chân thực. - Đậm chất trữ tình thieát tha . - Khắc hoạ nhân vaät ñaëc saéc . - Mieâu taû hieän thực một cách sinh động, hấp daãn . - Nhân vật được đào sâu tâm lý . - Caùch keå chuyeän tự nhieân, linh hoạt vừa đậm chaát trieát lyù vaø trữ tình .. * Hoạt động 3 : Cho HS phaùt bieåu theo caûm thuï caù nhaân . - Em thích nhân vật nào hoặc đoạn văn nào nhất ? Vì sao ? 4 / Cuûng coá :. - GV đánh giá tiết học - Cho điểm những HS chuẩn bị bài đầy đủ .. 5 / Daën doø :. - Hoïc thuoäc baøi - Chuẩn bị bài : “ Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000 “. . Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Tieát 39:. THÔNG TIN VỀ NGAØY TRÁI ĐẤT NĂM 2000. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: II.TIEÁN TRÌNH GIAÛNG DAÏY: 1) Ổn định lớp: 2) Kiểm tra bài cũ: Oân lại kiến thức về văn bản nhật dụng . 3) Bài mới: + Giới thiệu bài mới : ( Hoạt động 1 ) Hiện nay , chúng ta được nghe nhắc nhiều đến cụm từ “ ô nhiễm môi trường “ , “ bảo vệ môi trường “ … Bảo vệ môi trường là vấn đề được toàn thế giới quan tâm . Trong đó nguồn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nhất là rác thải . Chính vì vậy , năm 2000 , Việt Nam tham gia Ngày Trái Đất với chủ đề được chọn là “Một ngày không sử dụng bao bì ni –loâng “. Bao bì ni – lông có tác hại như thế nào ? Chúng ta sẽ tìm hiểu điều đó qua bài học hôm nay . Tieán trình giaûng daïy. Ghi baûng.  Hoạt động 2 : Hướng dẫn đọc I/ Đọc - Hiểu chú thích : - Phần đầu : giọng thuyết minh như đọc tin thời SGK trang 106 sự , như mộït lời kêu gọi . - Phần sau : nhấn mạnh từng kiến nghị . - Đoạn “ Mọi người hãy … “ : giọng hô hào . _ Nhận xét cách đọc của học sinh. * Hoạt động 3 : _ Gọi đọc chú thích * sgk trang 106 GV giải thích thêm : Plastic là những vật liệu tổng hợp gồmcác phần tử lớn gọi là Pô –li – me . Các loại nhựa có đặc tính chung là không thể tự phân huỷ . Nếu không bị đốt , nó có thể tồn tại từ 20 naêm  5000 naêm . * Hoạt động 4 : Tìm hiểu và phân tích bố cục của vaên baûn . /?/ Em hãy cho biết văn bản được chia ra mấy đoạn ? Ý của mỗi đoạn ? - Đoạn 1 : từ đầu … bao bì ni - lông . “ Nguyên nhân ra đời của bản thông điệp . - Đoạn 2 : “ Như chúng ta … đối với môi trường “ Taùc haïi cuûa bao bì ni - loâng  giaûi phaùp . - Đoạn 3 : Phần còn lại . Lời kêu gọi . * Hoạt động 5 : Tìm hiểu văn bản II/ Đọc - Hiểu văn bản : - Đọc lại đoạn 1 1. Taùc haïi cuûa bao bì ni - loâng / ?/ Do ñaâu maø baûn thoâng ñieäp “ Thoâng tin veà : ngày trái đất năm 2000 ra đời ? - lẫn vào đất  xói mòn. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Tieán trình giaûng daïy. Ghi baûng. / ?/ Vì sao VN lại tham gia chủ đề này ? ( Phù hợp với hoàn cảnh VN , vấn đề gần gũi mà có ý nghĩa lớn ) / ?/ Vì những đặc tính gì mà bao bì ni - lông có thể gây nguy hại cho môi trường ? ( Đặc tính khoâng phaân huyû ) / ?/ Chính tính không phân huỷ ấy đã tạo nên hàng loạt những tác hại như thế nào ? / ?/ Đoạn văn trình bày tác hại của bao bì ni -lông theo moái quan heä naøo ? ( Nhaân quaû ) / ?/ Em coù nhaän xeùt gì veà vieäc trình baøy caùc ví duï? ( Thứ tự , mạch lạc ) * Caâu hoûi thaûo luaän : _ Ngoài những tác hại trên, các em hãy thảo luận để tìm ra những tác hại của bao bì ni - lông như thế nào ? ( Vất bừa bãi  gây mất mỹ quan; rác đựng trong túi ni lông bọc kín sẽ gây ra các chất độc hại : NH 3 , CH 4 , H2O , bao bì màu làm ô nhiễm thực phẩm … ) / ?/ Trước vấn nạn về ô nhiễm môi trường do bao bì ni - lông sinh ra thì tổ chức bảo vệ môi trường đã đề xuất hướng giải quyết như thế nào ? / ?/ Theo em , những cách giải quyết đó có tính thuyết phục và tính khả thi không ? ( kiến nghị hợp lyù , coù tính khaû thi ) * Caâu hoûi thaûo luaän : / ?/ Việc hạn chế sử dụng bao bì ni - lông có được thực hiện triệt để không ? Hãy giải thích vì sao ? ( Vieäc taùi cheá ni - loâng gaëp nhieàu khoù khaên vì : những người dọn rác không thích gom bao bì ni lông vì quá nhẹ , giá thành tái chế bao ni - lông còn đắt . Hơn nữa , bao bì ni - lông dễ đáp ứng với yêu cầu cá nhân , rẻ , nhẹ , sản xuất bao bì ni lông so với sản xuất bao bì giấy tiết kiệm được 40 % năng lượng  hạn chế việc sử dụng bao ni lông còn là vấn đề nan giải . / ?/ Từ “ vì vậy “ trong đoạn văn trên có tác dụng gì ? ( Liên kết , gắn bó 2 đoạn ) /?/ Từ việc nêu lên một thực trạng để đề ra phương hướng giải quyết , văn bản kêu gọi điều gì ? /?/ Em có nhận xét gì về cách diễn đạt ? ( 3 câu cầu khiến với điệp từ “hãy “ có tính nhấn mạnh , khaån thieát  coù tính thuyeát phuïc .) /?/ Nội dung 3 câu trên đều hướng tới điều gì ?. Lop8.net. - xuoáng coáng raõnh  gaây beänh dòch - troâi ra bieån  cheát sinh vaät - đốt  ảnh hưởng đến tuyến nội tieát , giaûm khaû naêng mieãn dòch .. 2. Giaûi phaùp : - Thay đổi thói quen sử dụng - Không sử dụng khi không cần thieát - Nêu tác hại của bao ni - lông với mọi người .. 3/ Lời kêu gọi : - Hãy quan tâm tới trái đất ..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Tieán trình giaûng daïy. Ghi baûng. ( Bảo vệ môi trường , sức khoẻ cộng đồng ) * Hoạt động 6 : /?/ HS chæ ra tính chaát chaët cheõ cuûa boá cuïc vaên baûn . /?/ Phương thức biểu đạt của văn bản này có gì khác với những văn bản mà các em đã học từ trước đến nay ? ( Tri thức khách quan , khoa học , không hư cấu , ngôn ngữ cô đọng , đơn nghĩa ) /?/ Em coù nhaän xeùt gì veà boá cuïc cuûa vaên baûn ? ( rất chặt chẽ bằng cách diễn đạt ngắn gọn : lịch sử ra đời của tổ chức quốc tế bảo vệ môi trường , lý do Việt Nam chọn chủ đề  nguyên nhân đến hệ quả  kêu gọi bằng ba câu ứng với ba ý đã nêu trong phaàn 1 _ Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ trong SGK . * Hoạt động 7: Chuẩn bị chương trình địa phương Cho HS biết trước nội dung của bài chương trình địa phương để chuẩn bị sưu tầm tư liệu về các tác giả ở miền Nam trước 1975 . Cụ thể các tổ sẽ phân coâng söu taàm tö lieäu veà : Nguyeãn Ñình Chieåu , Hoà Biểu Chánh , Anh Đức , Viễn Phương …. ( tiểu sử , những đóng góp cho Văn Học , nắm được các tác phaåm chính … ). - Hãy bảo vệ trái đất . - Hãy cùng nhau hành động : “ Một ngày không sử dụng bao bì ni lông “. II / Toång Keát: Ghi nhớ sgk trang 107. III / Luyeän taäp : Phân tích những ưu điểm của văn bản này trong sự giải thích tác hại của rác thải ni –lông ; của việc đề xuất kiến nghị , cách mở đầu và kết thuùc vaên baûn .. 4/ Cuûng coá: /?/ Em haõy neâu nhaän xeùt cuûa mình veà caùch laäp luaän cuûa vaên baûn . 5/ Daën doø: _ Hoïc baøi, chuaån bò baøi: “Kieåm tra 1 tieát theo baøi oân taäp ”. . Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> TIEÁT 40:. NOÙI GIAÛM NOÙI TRAÙNH. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: II.TIEÁN TRÌNH GIAÛNG DAÏY: 1. Ổn định lớp: 2. Kieåm tra baøi cuõ: - Theá naøo laø noùi quaù? Cho ví duï. - Tìm và phân tích ý nghĩa của biện pháp nói quá trong đoạn thơ sau: Anh đi xuôi ngược tung hoành Bước dài theo gió lay thành chuyển non Maùi cheøo moät chieác xuoàng con Mà sông nước dậy sóng cồn đại dương. 3. Giới thiệu bài mới: Ngược với nói quá, trong một số trường hợp đặc biệt, người ta cần dùng cách diễn đạt tế nhị, đó là cách nói giảm nói tránh. Thế nào là nói giảm nói tránh? Khi nào cần nói giảm nói tránh, chúng ta sẽ tìm hiểu ở bài học hôm nay. TIEÁN TRÌNH GIAÛNG DAÏY * Hoạt động 1: Tìm hiểu thế nào là nói giảm nói tránh và tác dụng của biện pháp tu từ này. - Học sinh đọc 3 ví dụ trong SGK. - Những từ in đậm có nghĩa là gì? - Tại sao tác giả không dùng từ “chết” mà lại dùng các từ “đi gặp, chẳng còn” để diễn đạt ý treân? * Caâu hoûi thaûo luaän: 1. Hãy tìm một số cách diễn đạt khác cũng nói về caùi cheát. (Qua đời, quy tiên, trăm tuổi…) 2. Trong baøi “Laõo Haïc” coù caâu: - Cậu Vàng đi đời rồi… Em hãy nhận xét cách diễn đạt này khi nói về cái cheát cuûa con Vaøng. (Nếu nói “bị giết thịt” sẽ tạo cảm giác ghê sợ, còn dùng “đi đời” vừa xót xa vừa đau lòng vì cảnh ngộ trớ trêu). - Trong ví duï 4, nhaän xeùt caùch noùi naøo nheï nhaøng hơn đối với người nghe?  Ruùt ra keát luaän theá naøo laø noùi giaûm, noùi traùnh. - Giáo viên mở rộng thêm về cách nói giảm nói tránh: dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là từ Hán Việt, duøng caùch noùi phuû ñònh, caùch noùi voøng, noùi troáng… theo caùc ví duï trong saùch giaùo vieân.. PHAÀN GHI BAÛNG I / TÌM HIEÅU BAØI : NOÙI GIAÛM NOÙI TRAÙNH VAØ TAÙC DUÏNG CUÛA BIEÄN PHAÙP NOÙI GIAÛM NOÙI TRAÙNH: 1. Nghĩa của từ ngữ in đậm Vd 1 : … toâi seõ ñi gaëp cuï Caùc Maùc, cuï Leânin… Vd 2 : Bác đã đi rồi… Vd 3 : … boá meï chaúng coøn.  Những từ gạch dưới đều nói đến caùi cheát.  bớt đi phần nào sự đau buồn. 2. Tác dụng của từ ngữ in đậm : … áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ  để có sự tế nhị.. 3. So saùnh hai caùch noùi sau: Vd 2 : - Con dạo này lười lắm. - Con dạo này không được chaêm chæ laém.  Cách nói thứ 2 nhẹ nhàng hơn. II / BAØI HOÏC :. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Ghi nhớ: SGK / 108 * Hoạt động 2: Luyện tập.. III / LUYEÄN TAÄP Laøm BT 1, 2 ,3 / 108 , thaûo luaän. 1. Yeâu caàu 1. Điền các từ ngữ nói giảm nói - Tìm đúng từ ngữ yêu cầu điền vào traùnh + Caùch giaûi a/ ñi nghæ - Đọc kỹ các câu theo từng yêu cầu. b/ chia tay nhau - Xem xét chỗ nào để điền từ có đúng ý nghĩa của c/ khiếm thị d/ coù tuoåi caâu vaên. e/ đi bước nữa 2. Phát hiện những câu có sử dụng cách nói giảm 2. Câu có sử dụng cách nói giảm nói noùi traùnh. traùnh. a2 – b2 – c1 – d1 – e2 3. Yeâu caàu: (coù theå duøng baûng con) 3. Đặt năm câu có sử dụng nói giảm - 5 HS laøm 5 BT mieäng coù noùi giaûm noùi traùnh. noùi traùnh - Đọc kỹ yêu cầu của đề bài. Caùch giaûi: - GV gợi ý – HS thực hiện 4. Yeâu caàu: 4. Trường hợp không nên dùng cách - HS cớ bản áp dụng nói giảm nói tránh phụ thuộc nói giảm nói tránh vào tình huống giao tiếp vào mối quan hệ và hiểu - Chỉ ra những lỗi lầm ở mức độ biết giữa người nói và người nghe. naëng cuûa baïn. - Khi cần nói rõ thực trạng, khi cần thông báo đầy - Những sai phạm của người khác lặp đủ sự việc… người ta không dùng nói giảm nói đi lặp lại nhiều.  Chọn những lời lẽ để tăng tính traùnh. thuyeát phuïc. 4. Cuûng coá: Cho ví dụ về 4 cách nói giảm nói tránh ( dùng các từ ngữ đồng nghĩa , cách nói phủ định từ ngữ trái nghĩa, nói vòng, nói trống ( tỉnh lược ). 5. Daën doø: - Hoïc baøi - Chuaån bò “Caâu gheùp ”.. . Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>