Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 21+22 - Năm học 2010-2011

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy gi¶ng: 9A:………… 9B………….. TiÕt 21 – Sù PH¸T TRIÓN CñA Tõ VùNG. I/ Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ. - Hai phương thức phát triển nghĩa của từ. 2. Kü n¨ng. - NhËn biÕt ý nghÜa cña tõ ng÷ trong c¸c côm tõ vµ trong v¨n b¶n. - Phân biệt các phương thức tạo nghĩa mới của từ ngữ với các phép tu từ ẩn dụ hoán dụ. 3. Tư tưởng. Gi¸o dôc ý thøc gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng viÖt. II/ ChuÈn bÞ cña GV vµ HS: GV: B¶ng phô HS: So¹n bµi theo yªu cÇu c©u hái III/ Các hoạt động dạy học: 1. Tæ chøc: 9A……. 9B……… 2. KiÓm tra: ( 5') 3. Bµi míi: ThÕ nµo lµ c¸ch dÉn trùc tiÕp, c¸ch dÉn gi¸n tiÕp? Hoạt động của thầy và trò Hoạt động 1. Tìm hiểu sự biến đổi, phát triÓn nghÜa cña tõ ng÷. HS: đọc ví dụ trong SGK. GV: Tõ “kinh tÕ” ë ®©y cã nghÜa nh­ thÕ nµo? HS: tr¶ lêi. …. C¶ c©u th¬ ý nãi t¸c gi¶ «m Êp hoµi b·o: Trông coi việc nước - cứu giúp người đời. GV: Ngµy nay tõ “kinh tÕ” cã ®­îc hiÓu nh­ nghĩa cụ Phan đã dùng không? HS th¶o luËn, tr¶ lêi. GV: Qua đó em có nhận xét gì về nghĩa của tõ? HS: NghÜa cña tõ kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, nã có thể biến đổi theo thời gian: có những nghĩa cũ bị mất đi, đồng thời nghĩa mới được hình thµnh. HS: đọc ví dụ 2 và chú ý từ in đậm. GV: Hãy xác định nghĩa của hai từ “xuân”, “tay” trong các câu trên. Trong các nghĩa đó, nghÜa nµo lµ nghÜa gèc, nghÜa nµo lµ nghÜa chuyÓn?. Néi dung I. Sự biến đổi, phát triển nghĩa của từ ng÷ ( 25'). 1. VÝ dô 1: * NhËn xÐt: - Tõ “kinh tÕ” lµ h×nh thøc nãi t¾t cña tõ “kinh bang tế thế” có nghĩa là trị nước cứu đời. - Ngµy nay dïng theo nghÜa kh¸c: toµn bé ho¹t động của con người trong lao động sản xuất trao đổi, phân phối và sử dụng của cải, vật chất lµm ra.. 2.VÝ dô 2: * NhËn xÐt: a) xuân1: mùa chuyển tiếp giữa đông sang hạ ( nghÜa gèc) xu©n2: tuæi trÎ (nghÜa chuyÓn) tu tõ Èn dô). b) tay1: Bé phËn cña c¬ thÓ ( nghÜa gèc) Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> HS: tr¶ lêi. GV: trong trường hợp có nghĩa chuyển thì nghĩa chuyển đó được hình thành theo phương thøc nµo? HS: Tr¶ lêi GV: Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù ph¸t triÓn nghÜa cña tõ? HS: Do nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi, tõ vùng cña ng«n ng÷ kh«ng ngõng ph¸t triÓn dùa trªn cơ sở nghĩa gốc của chúng. Có hai phương thức chủ yếu trong sự biến đổi, phát triển nghÜa cña tõ ng÷ lµ Èn dô vµ ho¸n dô. HS: đọc ghi nhớ H§2: LuyÖn tËp HS: lµm bµi1,2. HS kh¸c nhËn xÐt, söa GV: ch÷a.. Hoạt động nhóm: N1,2: lµm bµi 4 N3,4 lµm bµi 5 HS: th¶o luËn, tr×nh bµy. GV: ch÷a.. tay2: Người chuyên hoạt động hay giỏi về một môn, một nghề nào đó (nghĩa chuyển) - Phương thức chuyển nghĩa: a. Xuân2: phương thức ẩn dụ. b. Tay2: phương thức hoán dụ.. 3. Ghi nhí( sgk) II. LuyÖn tËp: ( 15') Bµi 1: a. NghÜa gèc b. Nghĩa chuyển (phương thức hoán dụ) c. Nghĩa chuyển (phương thức ẩn dụ) d. Nghĩa chuyển (phương tức ẩn dụ) Bµi 2: Tõ “trµ” ®­îc dïng víi nghÜa chuyÓn: lµ nh÷ng s¶n phÈm tõ thùc vËt ®­îc chÕ biÕn thµnh d¹ng khô dùng để pha nước uống  chuyển theo phương thức ẩn dụ. Bµi 4: - Sốt: Nghĩa gốc: tăng nhiệt độ cơ thể lên quá mức bình thường do bị bệnh. Nghĩa chuyển: ở trạng thái tăng đột ngột về nhu cÇu khiÕn hµng trë nªn khan hiÕm, gi¸ t¨ng nhanh. - Héi chøng: NghÜa gèc: tËp hîp nhiÒu triÖu chøng cïng xuÊt hiÖn cña bÖnh. Nghĩa chuyển: tập hợp nhiều hiện tượng, sự kiện biểu hiện một tình trạng, một vấn đề XH cïng xuÊt hiÖn ë nhiÒu n¬i. Bµi 5 (57) MÆt trêi2  phÐp Èn dô. §©y kh«ng ph¶i hiÖn tượng phát triển nghĩa của từ bởi vì sự chuyển nghÜa cña tõ “mÆt trêi” trong c©u th¬ chØ cã t/c l©m thêi nã kh«ng lµm cho tõ cã thªm nghÜa míi.. 4. Cñng cè: ( 2') GV hÖ thèng néi dung cña bµi. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> 5. Hướng dẫn: (3') - Lµm bµi 3 ë nhµ. - ChuÈn bÞ bµi: ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh. Đọc văn bản, trả lời câu hỏi sgk, tìm hiểu thêm KT Lịch sử có liên quan đến bài học. Ngµy gi¶ng: 9A:………… 9B………….. TiÕt 22 -V¨n b¶n: CHUYÖN Cò TRONG PHñ CHóA TRÞNH (TrÝch: Vò trung tuú bót- Ph¹m §×nh Hæ). I/ Mục tiêu cần đạt: 1. KiÕn thøc. - Sơ giản về thể văn tùy bút thời trung đại - Cuéc sèng xa hoa cña Vua chóa, sù nhòng nhiÔu cña bän quan l¹i thêi Lª - TrÞnh - Những đặc điểm nghệ thuật của một văn bản viết theo thể loại tùy bút thời trung đại ở Truyện cũ trong phủ chúa Trịnh. 2. Kü n¨ng. - Đọc hiểu văn bản tùy bút thời trung đại. - Tự tìm hiểu một số địa danh, chức sắc, nghi lễ thời Lê - Trịnh. 3. Tư tưởng: Phª ph¸n lèi sèng xa hoa, l·ng phÝ... II/ ChuÈn bÞ cña GV vµ HS: 1. ThÇy: t­ liÖu vÒ thêi Lª s¬ 2. Trß: So¹n bµi III/ Các hoạt động dạy học: 1. Tæ chøc: 9A……………… 9B……………… 2.KiÓm tra: (4') 3. Bµi míi: Nêu giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của văn bản Chuyện Người con gái Nam Xương cña NguyÔn D÷. Hoạt động của thầy và trò Hoạt động 1. GV: giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶. HS: - Phạm Đình Hổ(1768-1839). Quê: Hải Dương. - Sinh ra trong một gia đình khoa bảng. - Ông sống vào thời chế độ phong kiến khủng ho¶ng trÇm träng nªn cã thêi gian muèn Èn c­, s¸ng tác văn chương, khảo cứu về nhiều lĩnh vực. - Thơ văn của ông chủ yếu là ký thác tâm sự bất đắc chÝ cña mét nho sÜ sinh kh«ng gÆp thêi. Lop6.net. Néi dung I. T¸c gi¶- T¸c phÈm (sgk) ( 6').

<span class='text_page_counter'>(4)</span> GV: nªu mét sè t¸c phÈm chÝnh cña Ph¹m §×nh Hæ HS: Kh¶o cøu: - Bang giao ®iÓn lÖ, Lª triÒu héi ®iÓn, An Nam chÝ, ¤ Ch©u lôc Sáng tác văn chương: - §«ng D· häc ng«n thi tËp, Vò trung tuú bót, Tang thương ngẫu lực (Đồng tác giả với Nguyễn án) GV: Em h·y giíi thiÖu xuÊt xø cña t¸c phÈm. HS: tr¶ lêi. Hoạt động 2. GV: hướng dẫn đọc, đọc mẫu. HS: đọc. HS: đọc chú thích. H§3: GV: v¨n b¶n thuéc thÓ lo¹i g×? HS: tr¶ lêi GV: v¨n b¶n cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? Néi dung chÝnh cña tõng phÇn? HS: P1: từ đầu...bất tường: cuộc sống xa hoa của chúa TrÞnh S©m. P2: cßn l¹i: bän quan l¹i thõa giã bÎ m¨ng. HS: đọc lướt đoạn 1. GV: thãi ¨n ch¬i xa xØ cña chóa TrÞnh S©m ®­îc t/h qua nh÷ng chi tiÕt, sù viÖc nµo? HS: tr¶ lêi. GV: viÖc t/g miªu t¶ viÖc “®­a mét c©y ®a to, cµnh lá… như cây cổ thụ, phải một cơ binh hàng trăm người míi khiªng næi, h×nh nói non bé tr«ng nh­ bÓ ®Çu non…” nhằm mục đích gì? HS: nhấn mạnh sự ăn chơi xa xỉ, vô độ... GV: em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ cña t/g trong ®o¹n nµy? HS: Bằng cách đưa ra những sự việc cụ thể, phương pháp so sánh liệt kê - miêu tả tỉ mỉ sinh động, tác giả đã khắc hoạ một cách ấn tượng rõ nét cuộc sống ăn chơi xa hoa vô độ của vua chúa quan lại thời vua Lê, chóa TrÞnh. HS: đọc đoạn “Mỗi đêm... bất tường” GV: em hiÓu ý nghÜa ®o¹n v¨n nµy ntn? HS: C¶nh th× xa hoa léng lÉy nh­ng nh÷ng ©m thanh l¹i gîi c¶m gi¸c ghª rîn, tang tãc ®au thương, báo trước điềm gở: sự suy vong tất yếu của một triều đại phong kiến. - Thể hiện thái độ phê phán, không đồng tình với chế độ phong kiến thời Trịnh - Lê. Lop6.net. II. §äc, t×m hiÓu chó thÝch: ( 8') 1. §äc. 2. Chó thÝch (SGK) III. T×m hiÓu v¨n b¶n: (18') A. CÊu tróc v¨n b¶n: 1. ThÓ lo¹i: tuú bót 2. Bè côc: 2 phÇn.. B. T×m hiÓu néi dung: 1. Thãi ¨n ch¬i xa xØ cña chóa TrÞnh S©m. - Xây dựng nhiều cung điện, đền đài l·ng phÝ, hao tiÒn tèn cña. - Nh÷ng cuéc d¹o ch¬i diÔn ra thường xuyên, huy động nhiều người hầu hạ, bày đặt nhiều trò giải trÝ hÕt søc lè l¨ng tèn kÐm . - Cướp đoạt nhiều của quí trong thiªn h¹..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> GV: Ai là kẻ tiếp tay và phục vụ đắc lực nhất cho thói ăn chơi vô độ của chúa Trịnh? Bọn quan lại, thái giám trong phủ có những hành động thủ đoạn gì? HS:… GV: V× sao bän quan l¹i cã thÓ lµm nh÷ng viÖc t¸c oai, t¸c qu¸i nh­ vËy? HS: thêi chóa TrÞnh S©m, bä ho¹n quan hÇu cËn trong phñ chóa rÊt ®­îc chóa sñng ¸i bëi chóng cã thÓ gióp chúa đắc lực hơn trong việc ăn chơi, hưởng lạc  chóng û thÕ hoµnh hµnh... GV: Trước những thủ đoạn đó của bọn quan lại, người d©n r¬i vµo t×nh c¶nh nh­ thÕ nµo? T×m nh÷ng chi tiÕt tả lại cảnh đó? HS: ph¸t hiÖn, tr¶ lêi. GV: t/g kÕt thóc bµi tuú bót b»ng c¸ch ghi l¹i mét sù việc có thực xảy ra trong gia đình mình, điều đó có ý nghÜa g×? HS: ...lµm t¨ng søc thuyÕt phôc cho nh÷ng chi tiÕt ch©n thực mà t/g đã ghi chép ở trên, làm cho cách viết thêm phong phú, sinh động. GV: Qua cách miêu tả đó t/h thái độ gì của t/g? HS: thái độ bất bình, phê bình kín đáo. GV: nªu nh÷ng thµnh c«ng vÒ mÆt nghÖ thuËt cña v¨n b¶n? HS:…. GV: V¨n b¶n ph¶n ¸nh ®iÒu g×? HS:…. Lop6.net. 2. Thñ ®o¹n cña bän quan hÇu cËn. - Ngang nhiªn û thÕ hoµnh hµnh, vừa ăn cướp vừa la làng  hành vi ngang ngược, tham lam, tàn bạo, vô lý bÊt c«ng. - LÊy cña d©n chËu hoa, c©y c¶nh, chim quý để dâng chúa. - Doạ dân để lấy tiền.. III. Tæng kÕt ( 4') 1. VÒ nghÖ thuËt Thµnh c«ng víi thÓ lo¹i tuú bót: - Phản ánh con người và sự việc cụ thể, chân thực, sinh động bằng các phương pháp: liệt kê, miêu tả, so s¸nh.Ng«n ng÷ kh¸ch quan. - X©y dùng ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh đối lập. 2. VÒ néi dung Phản ánh cuộc sống xa hoa vô độ cïng víi b¶n chÊt tham lam, tµn b¹o, v« lý bÊt c«ng cña bän vua chóa, quan l¹i phong kiÕn..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> 4. Cñng cè: ( 2') GV hÖ thèng néi dung cña bµi. 5. Hướng dẫn: ( 3') - ChuÈn bÞ bµi: Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ- Håi 14. - Xem l¹i KT lÞch sö cã liªn quan, tr¶ lêi c©u hái sgk.. Lop6.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>