Đề tài Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hàm để giải một số bài toán

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán I. Đặt vấn đề.. Hiện nay trong nhà trường Tin học vẫn đang là bộ môn đặc thù trong hÖ thèng c¸c m«n häc bËc THCS. Bé m«n Tin häc ®­îc c¸c em rÊt yªu thÝch bởi tính hiếu động, tò mò của lứa tuổi học trò. Đồng thời qua bộ môn có thể đánh giá được lí tính học sinh. Hầu như các em có tính hiếu động lại nhanh nhạy hơn so với các học sinh khác. Dựa trên cơ sở đó mà người giáo viên có kế hoạch giảng dạy và bồi dưỡng cho sinh có tố chất lĩnh hội kiến thức Tin häc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. Bé m«n Tin häc ®­îc chia lµm hai phÇn chÝnh: + Lý thuyÕt + Thùc hµnh Hai phần này đều có tác dụng bổ trợ cho nhau, qua lý thuyết các em sẽ định hình được giờ học thực hành sắp tới sẽ làm gì và có thể khai thác thêm mà không bỡ ngỡ trước những câu hỏi mà giáo viên đưa ra. Ngược lại phần thực hành có tác dụng củng cố lại kiến thức của lý thuyết, buộc người học ph¶i n¾m ®­îc néi dung cña lý thuyÕt. II. Néi dung 1. C¬ së lÝ luËn. Trong thời đại ngày nay, thời đại của kinh tế hội nhập, Công nghệ thông tin ngày một đi sâu vào tiềm thức của mỗi người trong xã hội, nó là một nghành đang còn mới nhưng nó luôn đứng đầu trong mọi hoạt động của xã hội hiện nay. Vì thế nhà nước đã có chủ trương từ đây sẽ phổ cập Tin học cho các bậc học từ Tiểu học, THCS, THPT, Cao đẳng, Đại học... và nó là một bé m«n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, gãp phÇn cïng víi c¸c bé m«n kh¸c gi¸o dôc nhân cách, làm cho nội dung học tập ở trường phổ thông có tính hoàn thiện làm thăng bằng, hài hòa các hoạt động học tập của học sinh.. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 1 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. 2. C¬ së thùc tiÔn. Hiện nay, việc dạy học bộ môn Tin học trong trường học trên địa bàn huyện Con Cuông cũng được chú trọng nhưng chưa đồng đều. Nhiều trường chưa có giáo viên chuyên tin và trang thiết bị đi kèm dẫn đến việc giảng dạy chưa đồng đều. Các thầy, các cô giáo và các bậc phụ huynh còn xem nhẹ m«n häc nµy (m«n phô) mµ chØ ®Çu t­ cho con em m×nh häc tËp c¸c m«n häc kh¸c quan träng h¬n nh­: V¨n, To¸n, Lý... Đồ dùng dạy học môn Tin học có tính đặc thù cũng đã tương đối nhưng tư liệu tham khảo và đồ dùng như tranh ảnh minh hoạ còn thiếu. Mặt khác để thăm lớp dự giờ cũng gặp rất nhiều khó khăn vì trùng giờ, khác trường... nên hiệu quả đạt chưa cao. Đặc thù của bộ môn này là tính thông minh, suy luận, hiếu động, tìm tòi nên các em chưa mạnh dạn, còn thiếu tự tin. 3. Thùc tr¹ng d¹y häc hiÖn nay. a) S¸ch gi¸o khoa: Trong chương trình sách giáo khoa Tin học 6, 7 được chia làm hai phần chính đó là lý thuyết và thực hành. Cứ sau mỗi phần học lý thuyết thì lại có phần thực hành tương ứng. Phần học thực hành thể hiện rõ những gì mà hiệu quả của phần lý thuyết mang lại. ở lứa tuổi này đa số các em đều rất ưa thích tìm tòi, hiếu động, thích học hỏi nhưng bên cạnh đó có một số em còn nhút nhát, không dám cầm chuột di chuyển, không dám đặt tay lên bàn phím. Do đó các nhà biên soạn đã chú ý đến tâm sinh lý lứa tuổi 6, 7 có phần học mang tính trò chơi giải trí. Từ đó mà các em dần dần làm quen được mặt phÝm vµ c¸ch di chuyÓn chuét. Chương trình sách giáo khoa đưa vào bây giờ cũng tạo điều kiện thuận lîi cho häc sinh nhÑ nhµng h¬n vµ còng t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn t×m tßi phương pháp dạy học hơn. Nhưng ngược lại việc thay đổi phương pháp dạy. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 2 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. học này nếu giáo viên không tìm cho mình một phương pháp đổi mới mà cứ rËp khu«n m¸y mãc th× sÏ t¹o cho häc sinh sù nhµm ch¸n vµ kÕt qu¶ häc tËp sÏ kh«ng cao. b) VÒ häc sinh: Lớp 6, 7 các em được học chương trình sách giáo khoa chủ yếu là thực hµnh luyÖn gâ phÝm vµ lµm quen víi m¸y tÝnh nªn c¸c em rÊt thÝch thó khi häc giê m«n Tin häc. Trên địa bàn huyện Con Cuông, học sinh là con em của nhiều thành phần dân cư do đó việc tiếp nhận kiến thức Tin học không đồng đều và còn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc häc lý thuyÕt tiÕp xóc víi c¸c tõ TiÕng Anh chuyªn ngµnh cßn kÐm, h¬n n÷a khi thùc hµnh c¸c em ch­a lµm chñ ®­îc m×nh cßn mang tính bị động, bỡ ngỡ với những trường hợp máy tính báo lỗi hay đặt ra câu hỏi. Điều đó làm cho bộ môn này gặp rất nhiều khó khăn. Không như các đối tượng học sinh vùng sâu, vùng xa các em học sinh vùng Thị Trấn huyện Con Cuông, một số em gia đình có điều kiện có thể mua sắm cho con em m×nh m¸y tÝnh, qu¸n ®iÖn tö, In ternet mäc lªn nhiÒu nªn c¸c em lÜnh héi nhanh víi c¸c thao t¸c trªn m¸y tÝnh. c) VÒ gi¸o viªn: ở trên địa bàn huyện Con Cuông, giáo viên chuyên dạy bộ môn Tin học là chưa nhiều, tập trung chủ yếu là ở trung tâm. Có nhiều trường chưa có gi¸o viªn Tin häc. ViÖc th¨m líp dù giê gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ còng ch­a thËt chÝnh x¸c. III. BiÖn ph¸p Tõ thùc tr¹ng trªn, ngoµi viÖc nghiªn cøu s¸ch gi¸o viªn, gi¸o tr×nh Tin học và các tài liệu tham khảo khác tôi đã có những biện pháp cụ thể sau:. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 3 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. - Học hỏi kinh nghiệm qua việc thăm lớp dự giờ của các đồng nghiệp để rút ra cho mình một phương pháp dạy học tốt hơn. - B¶n th©n khi tr×nh bµy kiÕn thøc vÒ lý thuyÕt ph¶i chÝnh x¸c vÒ c©u, vÒ ch÷, biÕt söa sai kÞp thêi cho häc sinh. - Biết sử dụng đồ dùng dạy học một cách hợp lý, phù hợp với tình huèng. - Cã tÝnh s¸ng t¹o trong thiÕt kÕ bµi gi¶ng cña m×nh. VËy t«i xin tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm nhá gióp c¸c em häc sinh cã thể sử dụng các hàm để tính toán như sau: Trong chương trình bảng tính, hàm là công thức được định nghĩa từ trước. Hàm được sử dụng để thực hiện tính toán theo công thức với các giá trị dữ liệu cụ thể. Sử dụng các hàm có sẵn trong chương trình bảng tính giúp viÖc tÝnh to¸n ®­îc dÔ dµng vµ nhanh chãng h¬n. VÝ dô: nÕu cÇn tÝnh trung b×nh céng cña ba sè 3, 10 vµ 2 em cã thÓ sö dông c«ng thøc sau ®©y: =(3+10+2)/3 Nhưng khi sử dụng công thức để tính toán thì việc sao chép và di chuyển là không hợp lý vì vậy để tính toán nhiều thì việc sử dụng hàm trong Excel lµ ®iÒu cÇn thiÕt. T«i ®­a ra c¸c hµm cô thÓ nh­ sau: * Hµm tÝnh tæng: Hµm tÝnh tæng cña mét d·y c¸c sè cã tªn lµ SUM. Hµm SUM ®­îc nhËp vµo « tÝnh nh­ sau: =SUM(a,b,c...) Trong đó các biến a, b, c...đặt cách nhau bởi dấu phẩy là các số hay địa chỉ của các ô tính. Số lượng các biến là không hạn chế. VÝ dô 1: Tæng ba sè 15, 24, 45 cã thÓ ®­îc tÝnh b»ng c¸ch nhËp néi dung sau vµo « tÝnh: =SUM(15,24,45) cho kÕt qu¶ lµ 84. Ví dụ 2: Giả sử trong ô A2 chứa số 5, ô B8 chứa số 27. Khi đó: --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 4 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. =SUM(A2,B8) ta ®­îc kÕt qu¶ lµ 32. =SUM(A2,B8,105) ta ®­îc kÕt qu¶ lµ 137 (vÝ dô nµy cho thÊy c¸c biÕn số và địa chỉ có thể dùng kết hợp). Đặc biệt hàm SUM còn cho phép sử dụng địa chỉ các khối trong công thức, điều này làm đơn giản việc liệt kê các giá trị khi tính toán. VÝ dô 3: =SUM(A1,B3, C1:C10) = A1+B3+C1+...+C10) * Hµm tÝnh trung b×nh céng: Hµm tÝnh trung b×nh céng cã tªn lµ AVERAGE. Hµm. AVERAGE. ®­îc. nhËp. vµo. «. tÝnh. nh­. sau:. =. AVERAGE(a,b,c....) Trong đó các biến a, b, c,.... là các số hay địa chỉ của các ô cần tính VÝ dô 1: =AVERAGE(15,24,45) cho kÕt qu¶ lµ (15+24+45)/3 = 28 =AVERAGE(10,34,25,23,4,0) cho kÕt qu¶ lµ (10+34+25+23+4+0)/6 = 16 Tương tự như hàm SUM, hàm AVERAGE cũng cho phép sử dụng kết hợp các số và địa chỉ ô tính cũng như địa chỉ các khối trong công thức tính. VÝ dô 2: Nếu khối A1:A5 lần lượt chứa các số 10, 7, 9, 27 và 2 thì: = AVERAGE(A1,A5,3) cho kÕt qu¶ lµ (10+2+3)/3 = 5; = AVERAGE(A1:A5) cho kÕt qu¶ lµ (10+7+9+27+2)/5 = 11; = AVERAGE(A1:A4,A1,9) cho kÕt qu¶ lµ (10+7+9+27+10+9)/6 = 12; = AVERAGE(A1:A5,5) cho kÕt qu¶ lµ (10+7+9+27+2+5)/6 = 10; * Hàm xác định giá trị lớn nhất: Hàm xác định giá trị lớn nhất trong một dãy số có tên là MAX. Hµm MAX ®­îc nhËp vµo « tÝnh nh­ sau: =MAX(a,b,c,...) Trong đó các biến a, b, c,... là các số hay địa chỉ của các ô tính. VÝ dô1: --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 5 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. =MAX(47,5,46,12,56) cho kÕt qu¶ lµ 56 Hàm MAX cũng cho phép sử dụng kết hợp các số và địa chỉ ô tính cũng như địa chỉ các khối trong công thức tính. VÝ dô 2: Nếu khối B1:B6 lần lượt chứa các số 10, 7, 78, 9, 27 và 2 thì: =MAX(B1,B5,13) cho kÕt qu¶ lµ 27 (gi¸ trÞ lín nhÊt cña ba sè 10, 27, 13) =MAX(B1:B6) cho kÕt qu¶ lµ 78. =MAXB1:B4,86) cho kÕt qu¶ lµ 86. * Hàm xác định giá trị nhỏ nhất: Hàm xác định giá trị nhỏ nhất trong một dãy số có tên là MIN. Hµm MIN ®­îc nhËp vµo « tÝnh nh­ sau: =MIN(a,b,c,...) Trong đó các biến a, b, c,... là các số hay địa chỉ các ô tính VÝ dô 1: =MIN(47,5,64,4,13,56) cho kÕt qu¶ lµ 4. VÝ dô 2: Nếu khối B1:B6 lần lượt chứa các số 10, 7, 78, 9, 27 và 2 thì: =MIN(B1,B5,13) cho kÕt qu¶ lµ 10 (gi¸ trÞ nhá nhÊt cña ba sè 10, 27, 13) =MIN(B1:B6) cho kÕt qu¶ lµ 2. =MIN(B1:B4,86) cho kÕt qu¶ lµ 7. * Hµm ®iÒu kiÖn (IF). Hàm IF cho kết quả là một trong hai giá trị tuỳ theo điều kiện là đúng hoÆc sai. Có ph¸p:. IF(§iÒu_kiÖn, Gi¸_trÞ_§óng, Gi¸_trÞ_sai).. Ta cã thÓ gi¶i bµi tËp sau víi hµm ®iÒu kiÖn: Tìm nghiệm của phương trình bậc hai có dạng (Ax2+Bx+C=0) Víi bµi to¸n trªn ta biÖn luËn nh­ sau:. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 6 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. * Neáu a=0 vaø b=0 vaø c=0 : in ra caâu "voâ soá nghieäm" * Neáu a=0 vaø b=0 vaø c < > 0 : in ra caâu " voâ nghieäm" * Nếu a=0 và b < > 0 : phương trình trở thành phương trình bậ nhất, x= -c/b, nghiệm thứ 2 không có * Neáu a< > 0 vaø Delta > 0 : pt coù 2 nghieäm * Neáu a < > 0 vaø Delta < 0 : pt voâ nghieäm * Neáu a < > 0 vaø Delta = 0 : pt coù nghieäm keùp x=-b/2a. Trªn b¶ng tÝnh ta biÓu diÔn nh­ h×nh:. - C¸c gi¸ trÞ a, b, c ®­îc nhËp ë c¸c « C3, D3, E3 - Delta ®­îc tÝnh ë « F3 C«ng thøc ®­îc lËp nh­ sau: D  Delta = D3*D3- 4*C3*E3 G3  X1 = IF(C3=0,IF(D3=0,IF(E3=0,"V« sè nghiÖm","V« nghiÖm"),E3/D3),IF(F3<0,"V« nghiÖm",IF(F3=0,-D3/(2*C3),( - D3 -. SQRT(F3) ) /. (2*C3)))) H3  X2 = IF(C3=0,IF(D3=0,IF(E3=0,"V« sè nghiÖm","V« nghiÖm"),E3/D3),IF(F3<0,"V« nghiÖm",IF(F3=0,-D3/(2*C3), (-D3 + SQRT (F3) )/ (2*C3) ) ) ). --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 7 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. * Hµm diÒu kiÖn AND (Vµ) Hàm AND cho kết quả là TRUE chỉ khi tất cả các đối số có giá trị TRUE Có ph¸p: AND(§iÒu_kiÖn1, ®iÒu_kiÖn2 …) §iÒu kiÖn1, ®iÒu kiÖn2: c«ng thøc cã c¸c phÐp to¸n so s¸nh. Hàm cho kết quả: TRUE nếu tất cả các đối số đều có giá trị TRUE FALSE nếu một trong các đối số có giá trị là FALSE XÐt b¶ng tÝnh sau:. TÝnh kÕt qu¶: NÕu ®iÓm >=5 vµ n¨m sinh >= 1985 th× kÕt qu¶ lµ ®Ëu Trong « C2 , ta nhËp c«ng thøc = IF(AND(A2>=5,B2>= 1985,”§Ëu”,”Rít”) Cũng tương tự hàm AND hàm OR cũng làm hàm điều kiện * Hµm ®iÒu kiÖn OR (hoÆc). Hàm OR cho kết quả là TRUE khi ít nhất một trong các đối số có giá trÞ lµ TRUE. Có ph¸p: OR(§iÒu_kiÖn1, ®iÒu_kiÖn2 …) §iÒu kiÖn1, ®iÒu_kiÖn2: C«ng thøc cã c¸c phÐp to¸n so s¸nh Hµm cho kÕt qu¶ : TRUE: nếu một trong các đối số có giá trị TRUE FALSE: nếu tất cả các đối số có giá trị FALSE. XÐt b¶ng tÝnh sau:. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 8 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. Tính cột thuế: nếu tên hàng là rượu hạy thuốc lá: tỷ lệ thuế = 20%, ngược lại tû lÖ thuÕ = 0%. Công thức được nhập và ô B2 là: = IF(OR(A2=”Rượu”,A2=’Thuốc lµ”),20%,0) * Hµm s¾p xÕp RANK (XÕp h¹ng sè trong danh s¸ch c¸c sè) Có ph¸p: RANK(Number, Ref, Order) Number: sè cÇn t×m h¹ng cñ nã trong vïng Ref Ref: Vùng của bảng tính. Vùng Ref phải được giữ cố định, dùng địa chỉ tuyệt đối: Order:. Nếu Order = 0 hay không có đối số này: số có giá trị lớn nhất sẽ. ®­îc xÕp thøc nhÊt NÕu Order > 0 sè cã gi¸ trÞ nhá nhÊt sÏ ®­îc xÕp thø nhÊt. XÐt b¶ng tÝnh sau:. C«ng thøc ®­îc nhËp ë « D2 lµ = Rank(C2,$C$2:$C$6,0) * Hàm đếm COUNT( Đếm số ô chứa giá trị là số) Có ph¸p: COUNT(Num1, num2). --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 9 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. Mun1, num2 là địa chỉ ô, vùng chứa giá trị bất kì nhưng hàm chỉ đếm những « chøa gi¸ trÞ sè. Từ những hàm đã được trình bày ở trên ta sẽ kết hợp giải bài toán sau: TÝnh ®iÓm trung b×nh m«n häc, xÕp lo¹i, xÕp vÞ thø. XÐt b¶ng tÝnh sau:. - Trong « §iÓm trung b×nh ®­îc nhËp c«ng thøc nh­ sau: =ROUND(SUM(SUM(C4:H4),SUM(I4:Q4)*2,SUM(R4:T4)*3)/SUM(COU NT(C4:H4),COUNT(I4:Q4)*2,COUNT(R4:T4)*3),1) *Chó gi¶i: - SUM(SUM(C4:H4),SUM(I4:Q4)*2,SUM(R4:T4)*3) lµ tæng sè ®iÓm cña nh÷ng « cã ®iÓm cña §HS1, §HS2 vµ §HS3 -. SUM(COUNT(C4:H4),COUNT(I4:Q4)*2,COUNT(R4:T4)*3). lµ. tæng. nh÷ng « cã gi¸ trÞ lµ sè hay nh÷ng « chøa ®iÓm cña §HS 1, §HS 2 vµ §HS 3. - Hàm ROUND là dùng để làm tròn số sau dấu phẩy (,) - Trong « XÕp h¹ng ®­îc nhËp c«ng thøc nh­ sau: =RANK(U4,$U$4:$U$10,0) - Trong « XÕp lo¹i ®­îc nhËp c«ng thøc nh­ sau: DiÔn gi¶i: 10>= §iÓm trung b×nh>= 9: XuÊt s¾c 9 > §iÓm trung b×nh >= 8: Giái 8 > §iÓm trung b×nh >= 7: Kh¸. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 10 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Sử dụng hàm để giải một số bài toán. 7 > §iÓm trung b×nh >= 5: Trung b×nh 5 > §iÓm trung b×nh >= 0: YÕu NhËp c«ng thøc trong « W4 nh­ sau: = IF(U4>=9, “XuÊt s¾c”,IF(U4>=8, “Giái”, IF(U4>=7, “Kh¸”,IF(U4>=5, “Trung b×nh”, “YÕu”)))) IV. KÕt qu¶ thu ®­îc Sau khi c¸c em ®­îc lµm quen víi c¸c hµm trªn vµ ¸p dông vµo viÖc lập các công thực trong EXCEL để giải một số bài toán đơn giản thì các em c¶m thÊy thÝch thó vµ ham häc h¬n, ®­îc lµm quen víi c¸c hµm nµy còng lµ tiền đề để các em làm quen với các ngôn ngữ lập trình khác: ví dụ như ngôn ngữ Pascal các hàm IF, AND, OR,… cũng thường được sử dụng trong việc lËp tr×nh gi¶i c¸c bµi to¸n. V. KÕt luËn Từ thực tiễn dạy học để nâng cao chất lượng bộ môn Tin học đầu tiên người giáo viên phải nghiên cứu sách tham khảo và học hỏi kinh nghiệm của các giáo viên dạy bộ môn Tin học lâu năm để tìm cho mình một phương pháp tốt nhất. Từ đó rèn luyện cho học sinh lĩnh hội được những kiến thức Tin häc mét c¸ch nh¹nh bÐn nhÊt. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ trong quá trình dạy học ở trường THCS Trà Lân. Rất mong được sự giúp đỡ của Hội đồng khoa học để sáng kiÕn trªn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Người thực hiện Huúnh TuÊn Anh. --------------------------Huỳnh Tuấn Anh: Trường THCS Trà Lân----------------------------. 11 Lop7.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span>