Chính sách nhà nước nhằm thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ nghiên cứu trường hợp các doanh nghiệp trên địa bàn hà nội

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
*********

NGUY N H U XUYÊN

CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P
ð-I M%I CÔNG NGH+: NGHIÊN C0U TRƯ NG H1P
CÁC DOANH NGHI+P TRÊN ð2A BÀN HÀ N I

LU4N ÁN TI N S5 KINH T

Hà N7i, 2012


B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
*********

NGUY N H U XUYÊN

CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P
ð-I M%I CÔNG NGH+: NGHIÊN C0U TRƯ NG H1P
CÁC DOANH NGHI+P TRÊN ð2A BÀN HÀ N I

Chuyên ngành: QuCn lý kinh tH (Khoa hLc quCn lý)
Mã sR: 62.34.01.01

LU4N ÁN TI N S5 KINH T

NgưXi hưYng d[n khoa hLc: 1. TS. Nguy\n Quang Tu]n
2. TS. ð^ Th_ HCi Hà

Hà N7i, 2013


i

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u khoa h c đ c l p c a tôi. Các
thông tin, s# li$u, d& li$u trong lu n án có ngu(n g#c rõ ràng, c* th+. K-t qu/
nghiên c u trong lu n án là trung th0c và chưa t3ng đư4c cơng b# trong b6t kỳ cơng
trình nghiên c u nào khác.
Nghiên c`u sinh

Nguy\n Hau Xuyên


ii

L I CbM ƠN
Trong quá trình th c hi n lu n án, tơi đã nh n đư c s giúp đ nhi t tình và
t o đi u ki n thu n l i c"a giáo viên hư%ng d'n, ñ(ng nghi p, gia ñình và b n bè.
Xin chân thành c.m ơn TS. Nguy4n Quang Tu6n và PGS.TS. ð: Th; H.i Hà
v s hư%ng d'n nhi t tình và ñ=y tâm huy>t trong su?t quá trình làm lu n án.

Xin g@i lAi c.m ơn t%i các th=y, cô giáo trong khoa Khoa hCc qu.n lý E
TrưAng ð i hCc Kinh t> Qu?c dân đã giúp đ và có nhGng góp ý đH lu n án đư c
hồn thành t?t hơn, đIc bi t là s góp ý chân thành c"a PGS.TS. Nguy4n Th; NgCc
Huy n và PGS.TS. ðoàn Th; Thu Hà.
Xin g@i lAi c.m ơn t%i các cán bJ thuJc Vi n ðào t o sau ñ i hCc E TrưAng
ð i hCc Kinh t> Qu?c dân ñã t o ñi u ki n thu n l i v th" tLc hành chính, hư%ng
d'n qui trình th c hi n trong su?t q trình nghiên cNu.
Xin đư c c.m ơn tác gi. c"a nhGng cơng trình nghiên cNu khoa hCc liên
quan t%i lu n án, các doanh nghi p, các chun gia đã giúp tơi có nhGng thơng tin
c=n thi>t đH phLc vL cho vi c phân tích, đánh giá và hoàn thi n lu n án.
Cám ơn b? mP và gia đình đã đJng viên, giúp đ trong su?t thAi gian qua.
Thân tIng hai con trai: Nguy4n HGu Tài Vinh và Nguy4n HGu Tài Vĩnh.


iii

M CL C
L9I CAM ðOAN

i

DANH MBC CÁC TD VIFT TGT

vii

DANH MBC BING, BIKU ðM, HÌNH VO, SƠ ðM

Viii

MR ðSU

1

CHƯƠNG 1: T-NG QUAN NGHIÊN C0U VÀ PHƯƠNG PHÁP

8

NGHIÊN C0U Vd CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C NH&M THÚC ð)Y
DOANH NGHI+P ð-I M%I CÔNG NGH+
1.1.

Tfng quan nghiên c`u vh chính sách nhà nưYc nhkm thúc

8

đoy doanh nghipp đfi mYi cơng nghp
1.1.1. Các cơng trình nghiên c u U nưVc ngồi

8

1.1.2. Các cơng trình nghiên c u trong nưVc

13

1.1.3. K-t lu n rút ra t3 t[ng quan nghiên c u

20

1.2.

Phương pháp nghiên c`u

21

1.2.1. Khung lý thuy-t nghiên c u

21

1.2.2. Quy trình nghiên c u

22

1.2.4. Phương pháp xb lý d& li$u

22

KFT LUcN CHƯƠNG 1

24

CHƯƠNG 2: CƠ St LÝ LU4N Vv CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C

26

NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P ð-I M%I CƠNG NGH+
2.1.

Cơng nghp và đfi mYi cơng nghp

26

2.1.1. Khái ni$m cơng ngh$ và đ[i mVi cơng ngh$

26

2.1.2. Vai trị c a cơng ngh$ và đ[i mVi cơng ngh$ đ#i vVi phát tri+n

32

kinh t-, xã h i và doanh nghi$p
2.1.3. Các y-u t# cơ b/n /nh hưUng đ-n đ[i mVi cơng ngh$ c a doanh

34

nghi$p
2.2.

Chính sách nhà nưYc nhkm thúc đoy doanh nghipp đfi mYi
cơng nghp

37


iv

2.2.1. Khái ni$m và vai trị c a chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky

37

doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$

2.2.2. M*c tiêu c a chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p

41

ñ[i mVi công ngh$
2.2.3. Nguyên tlc c a chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh

43

nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
2.2.4. Các chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p đ[i mVi

45

cơng ngh$
2.2.5. Các tiêu chí đánh giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh

51

nghi$p đ[i mVi công ngh$
2.2.6. Các y-u t# cơ b/n /nh hưUng tVi chính sách nhà nưVc nhjm thúc

56

đky doanh nghi$p đ[i mVi công ngh$
KFT LUcN CHƯƠNG 2
CHƯƠNG 3: KINH NGHI+M QU C T

59
Vv CHÍNH SÁCH NHÀ

61

NƯ%C NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P ð-I M%I CƠNG
NGH+
3.1.

Kinh nghipm vh chính sách nhà nưYc nhkm thúc ñoy doanh

61

nghipp ñfi mYi công nghp cwa m7t sR quRc gia trên thH giYi
3.1.1. Kinh nghi$m c a Mo

61

3.1.2. Kinh nghi$m c a m t s# nưVc Châu Âu

63

3.1.3. Kinh nghi$m c a m t s# nưVc Châu Á

67

3.2

Bài hLc kinh nghipm rút ra cho Vipt Nam

75

KFT LUcN CHƯƠNG 3

77

CHƯƠNG 4 : PHÂN TÍCH TH{C TR NG CHÍNH SÁCH NHÀ

78

NƯ%C NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P TRÊN ð2A BÀN HÀ
N I ð-I M%I CƠNG NGH+
4.1.

Tfng quan th|c tr}ng đfi mYi cơng nghp cwa các doanh
nghipp Vipt Nam và các doanh nghipp trên đ_a bàn Hà N7i
t• năm 2000 đHn 2012

78


v

4.1.1. Th0c trqng đ[i mVi cơng ngh$ c a các doanh nghi$p Vi$t Nam

78

t3 năm 2000 ñ-n 2012
4.1.2. Th0c trqng ñ[i mVi công ngh$ c a các doanh nghi$p trên ñsa

81

bàn Hà N i t3 năm 2000 ñ-n 2012
4.2.

Th|c tr}ng chính sách nhà nưYc nhkm thúc đoy doanh

92

nghipp đfi mYi cơng nghp t• năm 2000 đHn 2012
4.2.1. M*c tiêu chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghiêp đ[i

92

mVi cơng ngh$ t3 năm 2000 đ-n 2012
4.2.2. Các chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghiêp trên ñsa

93

bàn Hà N i đ[i mVi cơng ngh$ t3 năm 2000 đ-n 2012
4.3.

ðánh giá chính sách nhà nưYc nhkm thúc đoy doanh nghipp

108

đfi mYi cơng nghp t• năm 2000 đHn 2012
4.3.1. ðánh giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p trên

108

đsa bàn Hà N i đ[i mVi cơng ngh$ theo các nhóm tiêu chí

4.3.2. ðánh giá ưu, như4c đi+m c a chính sách nhà nưVc nhjm thúc

120

đky doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
KFT LUcN CHƯƠNG 4

126

CHƯƠNG 5: GIbI PHÁP HỒN THI+N CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C

127

NH&M THÚC ð)Y DOANH NGHI+P ð-I M%I CƠNG NGH+
5.1.

BRi cCnh quRc tH và trong nưYc đRi vYi vipc hồn thipn chính

127

sách nhà nưYc nhkm thúc đoy doanh nghipp đfi mYi cơng
nghp
5.1.1. B#i c/nh qu#c t-

127

5.1.2. B#i c/nh trong nưVc

128

5.2.

Quan đi‚m cwa Nhà nưYc nhkm hồn thipn chính sách thúc

129

đoy doanh nghipp đfi mYi cơng nghp đHn năm 2020
5.3.

GiCi pháp hồn thipn chính sách nhà nưYc nhkm thúc ñoy
doanh nghipp ñfi mYi công nghp

131


vi

5.3.1. Nhóm gi/i pháp hồn thi$n mơi trưung th+ ch- nhjm thúc đky

131

doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
5.3.2. Nhóm gi/i pháp kinh t- nhjm thúc đky doanh nghi$p đ[i mVi

135

cơng ngh$
5.3.3. Nhóm gi/i pháp vv đào tqo, thơng tin, tun truyvn nhjm thúc

143

đky doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
5.3.4. Các gi/i pháp khác
5.4.

ðihu kipn th|c hipn các giCi pháp

145
146

5.4.1. ð#i vVi Nhà nưVc

146

5.4.2. ð#i vVi doanh nghi$p

148

KFT LUcN CHƯƠNG 5

149

K T LU4N VÀ ðv XUƒT HƯ%NG NGHIÊN C0U TI P THEO

150

DANH M C CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN C0U C†A TÁC GIb

153

DANH M C CÁC TÀI LI+U THAM KHbO

154

CÁC PH L C


vii

DANH M C CÁC T‡ VI T TˆT
APCTT

: Trung tâm Chuy+n giao cơng ngh$ Châu Á x Thái Bình Dương

CGCN

: Chuy+n giao công ngh$

CIEM

: Vi$n nghiên c u qu/n lý kinh t- Trung ương

CN

: Cơng ngh$

CTG

: Các tác gi/

CSNN

: Chính sách nhà nưVc

ðMCN

: ð[i mVi công ngh$

DN

: Doanh nghi$p

ðHKTQD

: ðqi h c Kinh t- Qu#c dân

ESCAP

: Uz ban kinh t- và xã h i khu v0c Châu á Thái Bình Dương

FDI

: ð|u tư tr0c ti-p nưVc ngoài

GDP

: T[ng s/n phkm qu#c n i

GTGT

: Giá trs gia tăng

GSO

: T[ng c*c th#ng k-

HASMEA

: Hi$p h i doanh nghi$p v3a và nh} thành ph# Hà N i

KH&CN

: Khoa h c và công ngh$

NISTPASS : Vi$n Chi-n lư4c và Chính sách Khoa h c và Công ngh$
OECD

: T[ ch c h4p tác và phát tri+n kinh t-

QLNN

: Qu/n lý nhà nưVc

R&D

: Nghiên c u và tri+n khai

VCCI

: Phịng Thương mqi và Cơng nghi$p Vi$t Nam

UNDP

: Chương trình phát tri+n Liên h4p qu#c

WEF

: Di•n đàn kinh t- th- giVi


viii

DANH M C BbNG, BIdU ð‰, HÌNH VŠ, SƠ ð‰

BbNG
B/ng 4.1

: Th0c trqng ti-n hành các hoqt ñ ng ñ|u tư ðMCN U doanh

84

nghi$p trên ñsa bàn Hà N i
B/ng 4.2

: Lý do ðMCN c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i

88

B/ng 4.3

: Năng l0c công ngh$ c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i

89

B/ng 4.4

ðánh giá c a doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv vi$c ban hành

94

các chính sách liên quan tVi ðMCN
B/ng 4.5

: ðánh giá c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv b máy

97

QLNN nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN
B/ng 4.6

: So sánh l4i ích gi&a các hình th c ưu đãi c a chính sách kinh t-

104

B/ng 4.7

: Kh/ năng nh n bi-t chính sách c a các doanh nghi$p trên đsa 109
bàn Hà N i khi chính sách ðMCN ban hành

B/ng 4.8

: M c ñ nh n bi-t c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv 109
n i dung chính sách liên quan tVi ðMCN

B/ng 4.9

: Nh n th c c a doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv m c ñ c|n 112
thi-t ph/i ti-n hành các hoqt ñ ng ðMCN

B/ng 4.10

: ðánh giá c a doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv các qui đsnh 117
đ+ đư4c hưUng ưu đãi

HÌNH VŠ
Hình 1.1

: Khung lý thuy-t nghiên c u vv chính sách nhà nưVc nhjm thúc

21

đky doanh nghi$p ðMCN
Hình 1.2

: Quy trình nghiên c u vv CSNN nhjm thúc đky DN ðMCN

22

Hình 2.1

: Các thành ph|n c6u thành cơng ngh$

29

Hình 2.2

: Các hoqt đ ng đ[i mVi cơng ngh$

31

Hình 2.3

: M#i quan h$ gi&a h$ th#ng cơng ngh$ vVi h$ th#ng KTxXH

33

Hình 2.4

: N i dung phân tích CSNN nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN

38

Hình 2.5

: Các y-u t# c a m t chính sách theo cách ti-p c n khung logic

39


ix

Hình 2.6

: Cây m*c tiêu CSNN nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN

41

Hình 4.1

: Các hoqt đ ng ðMCN c a các doanh nghi$p Vi$t Nam

80

Hình 4.2

: Trình đ cơng ngh$ c a doanh nghi$p trên đsa bàn Hà N i

83

Hình 4.3

: Tz l$ ñ|u tư ðMCN/doanh thu c a các doanh nghi$p trên đsa

85

bàn Hà N i
Hình 4.4

: Nhu c|u hi$n tqi c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i đ#i

88

vVi các hoqt đ ng ðMCN
Hình 4.5

: M c đ khó khăn vv v#n và huy đ ng v#n cho ðMCN c a các

91

doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i
Hình 4.6

: ðánh giá c a các doanh nghi$p trên đsa bàn Hà N i vv chính

95

sách nhà nưVc bu c doanh nghi$p ph/i ti-n hành ðMCN
Hình 4.7

: M c ñ nh n bi-t c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv 110
n i dung ưu đãi thu- cho ðMCN

Hình 4.8

: M c ñ nh n bi-t c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv 111
n i dung ưu đãi tín d*ng cho ðMCN

Hình 4.9

: M c đ nh n bi-t c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv 111

n i dung h„ tr4 tr0c ti-p cho ðMCN

Hình 4.10

: Hi$u l0c chính sách nhjm thúc ñky doanh nghi$p trên ñsa bàn 113
Hà N i ðMCN

Hình 4.11

: Hi$u qu/ c a chính sách nhjm thúc đky doanh nghi$p trên đsa 115
bàn Hà N i ðMCN

Hình 4.12

: Tính phù h4p c a chính sách nhjm thúc đky doanh nghi$p trên 116
đsa bàn Hà N i ðMCN

Hình 4.13

: ðánh giá c a các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i vv qui ñsnh 117
ñăng ký ñ+ ñư4c hưUng ưu đãi

Hình 4.14

: Tính bvn v&ng c a chính sách nhjm thúc ñky doanh nghi$p trên 119
ñsa bàn Hà N i ðMCN


1

Mt ð‹U
1. Lý do l|a chLn đh tài luŒn án
Cơng ngh$ là cơng c* đ+ phát tri+n kinh t-, xã h i m t cách nhanh chóng và
bvn v&ng trong mơi trưung cqnh tranh qu#c t-, đivu này đã đư4c các qu#c gia trên
th- giVi th3a nh n. Công ngh$ lqc h u s† d‡n ñ-n năng su6t lao ñ ng th6p, tiêu hao
nguyên v t li$u, năng lư4ng cao, nguy cơ gây ơ nhi•m mơi trưung, s/n phkm khó
đáp ng yêu c|u, nhu c|u c a ths trưung và tính cqnh tranh c a s/n phkm khơng
cao; cơng ngh$ ñư4c coi là y-u t# tác ñ ng tr0c ti-p tVi năng su6t, ch6t lư4ng s/n
phkm và /nh hưUng tVi năng l0c cqnh tranh c a doanh nghi$p, s0 phát tri+n thsnh
vư4ng c a qu#c gia. ð‰c bi$t trong nvn kinh t- ths trưung, các doanh nghi$p mu#n
phát tri+n bvn v&ng, tqo d0ng uy tín và phát tri+n thương hi$u c a mình thì khơng
th+ khơng ti-n hành các hoqt ñ ng ðMCN.
Nhà nghiên c u qu/n lý n[i ti-ng Perter Drucker (1970) đã khŒng đsnh “ð[i
mVi cơng ngh$ đã trU thành m t công c* quan tr ng c a kinh doanh hi$n đqi”, đivu
đó có nghĩa là ðMCN ñã trU thành y-u t# ưu tiên hàng ñ|u và có ý nghĩa quy-t đsnh
đ-n s0 thành bqi c a doanh nghi$p trong nvn kinh t- ths trưung. Tuy nhiên trên th0c
t-, đ+ ðMCN ngồi vi$c doanh nghi$p ph/i hi+u rõ đư4c q trình đ[i mVi và các
y-u t# /nh huUng tr0c ti-p, gián ti-p hay các y-u t# bên trong và bên ngồi /nh
hưUng tVi ðMCN thì cũng ph/i th6y đư4c nh&ng khó khăn nh6t đsnh đ+ khlc ph*c
như ngu(n v#n đ+ ti-p nh n cơng ngh$, cách đánh giá cơng ngh$, cách l0a ch n
cơng ngh$ thích h4p, phương th c chuy+n giao công ngh$, ngu(n nhân l0c c|n có
đ+ ph*c v* cho q trình ðMCN, cũng như ph/i nlm rõ các chính sách, cơ ch- c a
Nhà nưVc trong hoqt đ ng ðMCN, v.v.
Hi$n nay, chính sách nhà nưVc vv ðMCN c a Vi$t Nam nói chung và Hà
N i nói riêng đã khŒng đsnh đư4c nh n th c c a Nhà nưVc và thành ph# Hà N i
trong vi$c thúc ñky hoqt ñ ng ðMCN c a các doanh nghi$p. Hoqt ñ ng ðMCN sU
dĩ có s c lan t}a r ng; bUi vì, th nh6t xét t3 giác ñ Nhà nưVc trong vi$c qu/n lý
ðMCN s† góp ph|n hqn ch- tác đ ng tiêu c0c c a công ngh$ tVi môi trưung và tVi
l4i ích c a xã h i; th hai, xét t3 giác đ doanh nghi$p s† góp ph|n nâng cao năng

2

l0c cqnh tranh c a doanh nghi$p trên ths trưung. ð-n nay, hoqt đ ng ðMCN c a
doanh nghi$p nói chung và chính sách thúc đky doanh nghi$p ðMCN nói riêng đã
đư4c trình bày U các khía cqnh, các quan ñi+m, các ñ#i tư4ng nghiên c u, các
trưung phái khác nhau bjng nh&ng phương pháp nghiên c u khác nhau thơng qua
các cơng trình nghiên c u U trong và ngồi nưVc. Các cơng trình này đã có nh&ng
đóng góp thi-t th0c c/ vv lý lu n và th0c ti•n. Tuy nhiên, các nghiên c u này v‡n
chưa cung c6p ñư4c các thông tin ñ|y ñ vv các y-u t# /nh hưUng, các tiêu chí đánh
giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN theo cách ti-p c n
cơng c* chính sách, đ ng trên giác đ qu/n lý nhà nưVc vv khoa h c và cơng ngh$
nói chung và ðMCN nói riêng . ðây là n i dung c|n ti-p t*c nghiên c u b[ sung đ+
hồn thi$n hơn. Qua đó, lu n án làm rõ b[ sung khái ni$m ðMCN phù h4p vVi đivu
ki$n và hồn c/nh c a Vi$t Nam, t3 đó đv xu6t các nhóm tiêu chí đánh giá chính
sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.
K-t lu n s# 234xTB/TW ngày 1/4/2009 c a B Chính trs và Nghs quy-t s#
22/2008/NQxCP ngày 28/5/2009 c a Chính ph đã xác đsnh nhi$m v* ph/i t p
trung ñky nhanh t#c ñ ðMCN trong các ngành kinh t-. Trong chương trình hành
đ ng th0c hi$n k-t lu n s# 234xTB/TW và Nghs quy-t s# 22/2008/NQxCP, ban hành
theo quy-t ñsnh s# 1434/QðxBKHCN ngày 30/7/2009 c a B KH&CN, B đang
xây d0ng trình Chính ph phê duy$t “Chương trình đ[i mVi cơng ngh$ qu#c gia”,
“Quo ðMCN qu#c gia”, “Chương trình phát tri+n ths trưung cơng ngh$” nhjm h„
tr4 các doanh nghi$p và thúc ñky các hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p; ð‰c bi$t
ngày 10/5/2011, Th tưVng Chính ph đã ban hành quy-t đsnh s# 677/QðxTTg vv
vi$c phê duy$t chương trình ðMCN Qu#c gia đ-n năm 2020; theo đó m*c tiêu c a
chương trình đ-n năm 2015 thì s# lư4ng doanh nghi$p th0c hi$n ðMCN tăng trung
bình 10%/năm và đ-n năm 2020 s# lư4ng doanh nghi$p th0c hi$n ðMCN tăng
trung bình 15%/năm, trong đó có 5% doanh nghi$p ng d*ng cơng ngh$ cao; đivu
có nghĩa là ðMCN đang là v6n đv đư4c th0c ti•n quan tâm.

Hà N i là th đơ c a Vi$t Nam, là vùng kinh t- tr ng ñi+m, là trung tâm ñ|u
não vv chính trs, văn hố, giáo d*c c a c/ nưVc, đ(ng thui có tivm năng phát tri+n


3

vv kinh t-, xã h i, công ngh$ trong tương lai. Lu n án l0a ch n các doanh nghi$p
trên ñsa bàn Hà N i nhjm ba m*c ñích: (i) phù h4p vVi kh/ năng ti-n hành kh/o sát
th0c ñsa c a nghiên c u sinh, (ii) ñ/m b/o ñư4c tính đqi di$n c a m‡u kh/o sát và
(iii) đóng góp ph|n nh} trong vi$c phân tích chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky
doanh nghi$p ðMCN trong thui gian v3a qua, t3 đó đưa ra các ki-n nghs vv chính
sách nhà nưVc nhjm thúc đky các doanh nghi$p ðMCN nói chung và các doanh
nghi$p trên ñsa bàn Hà N i ðMCN nói riêng.
Vì nh&ng lý do trên, nghiên c u sinh ch n đv tài “Chính sách nhà nư%c
nhTm thúc ñUy doanh nghi p ñVi m%i công ngh : nghiên cNu trưAng h p các doanh
nghi p trên ñ;a bàn Hà NJi” làm ñv tài nghiên c u.

2. Tfng quan tình hình nghiên c`u liên quan tYi luŒn án1
Qua quá trình tìm hi+u c a nghiên c u sinh, đ-n nay đã có nhivu cơng trình
nghiên c u liên quan tVi hoqt đ ng ðMCN c a doanh nghi$p, chính sách ðMCN U
c/ ngoài nưVc và trong nưVc. C* th+, U nưVc ngồi các cơng trình nghiên c u tiêu
bi+u liên quan tVi lĩnh v0c ðMCN như: Robert Solow (1987); Boskin and Lau
(1992); Perter Drucker (1970); Tarek M Khalil (2000); Yasser A Hosni (2005);
Mench (1979); Gralam and Senge (1980); Bele & Betz (1987); Bayraktar (1990);
Foster (1986); Sahal (1981); Utterback (1994); Fredrick Betz (1998); Bordogna
(1997); Ghoshal (1998); (Zahra, 2000); Kenney & VonBurg (1998); Levin & Reiss
(1984); Schilling (2009) và các nhà khoa h c, các t[ ch c nghiên c u khác. R trong
nưVc, các cơng trình nghiên c u t p trung ch y-u c a các tác gi/, các nhà khoa h c
thu c Vi$n Chi-n lư4c và Chính sách KH&CN (NISTPASS); Vi$n nghiên c u qu/n
lý kinh t- Trung ương (CIEM); Trung tâm thông tin KH&CN qu#c gia; Phịng

Thương mqi và Cơng nghi$p Vi$t Nam (VCCI), các Vi$n nghiên c u, các trưung
ðqi h c và các nhà khoa h c khác.
M„i cơng trình nghiên c u đvu có đóng góp tích c0c U các giác đ ti-p c n
khác nhau c/ vv m‰t lý lu n và th0c ti•n. ðây là cơ sU quan tr ng đ+ nghiên c u

1

Ph|n này đư4c trình bày chi ti-t trong Chương 1, m*c 1.1


4

sinh phát hi$n ñư4c kho/ng tr#ng trong hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p, chính
sách ðMCN nhjm g4i mU và ph*c v* cho quá trình nghiên c u c a lu n án.

3. MŽc tiêu nghiên c`u cwa luŒn án
M*c tiêu nghiên c u c a lu n án: (i) xây d0ng khung lý thuy-t vv chính sách
nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN trên cơ sU k- th3a và phát tri+n các
cơng trình nghiên c u trong và ngoài nưVc, cũng như nghiên c u kinh nghi$m c a
m t s# qu#c gia trên th- giVi vv chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p
ðMCN; (ii) phân tích th0c trqng ðMCN, đánh giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc
ñky doanh nghi$p ðMCN giai ñoqn 2000 ñ-n 2012 (nghiên c u trưung h4p các
doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i); (iii) ñv xu6t m t s# nhóm gi/i pháp hồn thi$n
chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.
ð+ th0c hi$n m*c tiêu nghiên c u, lu n án s† tr/ lui các câu h}i sau:
x ð[i mVi cơng ngh$ là gì? Hành vi c a doanh nghi$p trong vi$c ra quy-t
ñsnh ðMCN ph* thu c vào nh&ng y-u t# nào?
x Chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$ c|n
đư4c hi+u như th- nào và nó bao g(m nh&ng loqi chính sách nào?
x K+ t3 khi Lu t KH&CN đư4c ban hành (2000), chính sách nhà nưVc vv

ðMCN đã có tác ñ ng như th- nào tVi hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p (nghiên
c u trưung h4p các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i)?
x Vi$c ban hành, th0c thi chính sách nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p
ðMCN bs chi ph#i bUi nh&ng y-u t# nào?
x Nhà nưVc c|n làm gì, th t0 ưu tiên ra sao đ+ hồn thi$n chính sách nhjm
thúc đky doanh nghi$p ðMCN?
T3 nh&ng m*c tiêu th+ hi$n U các câu h}i nêu trên, lu n án ph/i th0c hi$n
ñư4c các nhi$m v*, n i dung sau:
E ThN nh6t, lu n án nghiên c u t[ng quan các đv tài, cơng trình nghiên c u
liên quan tVi chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN U ngoài
nưVc và trong nưVc d0a trên các giác ñ ti-p c n khác nhau.


5

E ThN hai, lu n án h$ th#ng hóa cơ sU lý lu n vv chính sách nhà nưVc nhjm
thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.
E ThN ba, thông qua kinh nghi$m vv chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky
doanh nghi$p ðMCN c a m t s# qu#c gia trên th- giVi, Lu n án rút ra m t s# bài
h c kinh nghi$m cho Vi$t Nam.
E ThN tư, lu n án phân tích th0c trqng ðMCN c a các doanh nghi$p nói
chung và các doanh nghi$p trên đsa bàn Hà N i nói riêng, t3 đó ch˜ ra nh&ng thành
t0u, hqn ch- và nguyên nhân làm hqn ch- hoqt ñ ng ðMCN c a các doanh nghi$p
trên ñsa bàn Hà N i.
E ThN năm, lu n án đánh giá các chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh
nghi$p ðMCN, t3 đó ch˜ ra nh&ng ưu ñi+m, như4c ñi+m và nguyên nhân làm hqn
ch- tác đ ng c a chính sách nhà nưVc ñ#i vVi hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p.
E ThN sáu, lu n án ñv xu6t các gi/i pháp hồn thi$n chính sách nhà nưVc
nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN nói chung và các doanh nghi$p trên đsa bàn
Hà N i nói riêng phù h4p vVi đivu ki$n và hồn c/nh c a Vi$t Nam.

4. ðRi tư•ng và ph}m vi nghiên c`u cwa luŒn án
4.1. ð i tư ng nghiên c u
ð#i tư4ng nghiên c u c a lu n án là các hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p
và các chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.

4.2. Ph m vi nghiên c u
Phqm vi n i dung: Lu n án nghiên c u, ñánh giá chính sách nhà nưVc nhjm
thúc ñky doanh nghi$p ðMCN (bao g(m các chính sách c a Trung ương và c a ñsa
phương ban hành). ð#i tư4ng th* hưUng chính sách là các doanh nghi$p th0c hi$n
hoqt đ ng ðMCN, trong đó chú tr ng nghiên c u các doanh nghi$p nh} và v3a.
Hơn n&a, lu n án ñánh giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p
ðMCN trên cơ sU nh n th c, ñánh giá, ph/n h(i c a doanh nghi$p vv các chính
sách chung do Nhà nưVc ban hành; t3 đó đv xu6t các gi/i pháp hồn thi$n chính
sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN.


6

Phqm vi không gian: Lu n án thu th p s# li$u th c6p vv th0c trqng ðMCN
c a các doanh nghi$p trên toàn qu#c; tuy nhiên lu n án giVi hqn vi$c ñivu tra kh/o
sát ñ#i vVi các doanh nghi$p nh} và v3a th0c hi$n các hoqt ñ ng ðMCN đ+ tqo ra
s/n phkm/qui trình mVi và các hoqt ñ ng ti-p nh n công ngh$ mVi ñ+ c/i ti-n, đ[i
mVi s/n phkm/qui trình s/n xu6t trên đsa bàn Hà N i.
Vv m‰t thui gian: Lu n án xem xét, ñánh giá hoqt ñ ng ðMCN c a các
doanh nghi$p trên đsa bàn Hà N i và các chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh
nghi$p ðMCN trong giai ñoqn t3 năm 2000 ñ-n 2012.

5. Phương pháp nghiên c`u2
Lu n án k-t h4p phương pháp nghiên c u ñsnh tính và đsnh lư4ng nhjm th0c

hi$n m*c tiêu nghiên c u. ð+ làm ñư4c ñivu này, nghiên c u sinh ti-n hành xây
d0ng khung lý thuy-t nghiên c u, xây d0ng qui trình nghiên c u, l0a ch n phương
pháp thu th p d& li$u (sơ c6p và th c6p) và xb lý d& li$u.
x Xây d0ng khung lý thuy-t và qui trình nghiên c u: lu n án ti-n hành thu
th p, đánh giá các cơng trình khoa h c trong và ngồi nưVc liên quan tVi hoqt đ ng
ðMCN c a doanh nghi$p, t3 đó xây d0ng khung lý thuy-t và quy trình nghiên c u
c a lu n án phù h4p vVi m*c tiêu nghiên c u.
x Phương pháp thu th p d& li$u: ñ#i vVi các d& li$u th c6p, lu n án ti-n
hành thu th p, l0a ch n d& li$u thông qua các công trình nghiên c u trong nưVc,
ngồi nưVc, d& li$u c a các cơ quan qu/n lý nhà nưVc, các doanh nghi$p đã cơng b#
U dqng b/n c ng và b/n ñi$n tb liên quan tVi ðMCN. D& li$u sơ c6p ñư4c thu th p
thông qua phi-u ñivu tra gbi tVi các doanh nghi$p trên ñsa bàn Hà N i, ñ(ng thui
ti-n hành ph}ng v6n sâu ñ#i vVi m t s# cán b qu/n lý vv KH&CN U Trung ương
và thành ph# Hà N i.
x Phương pháp xb lý d& li$u: lu n án sb d*ng ph|m mvm SPSS 16 làm cơng
c* đ+ phân tích các d& li$u thu th p đư4c; đ(ng thui cịn sb d*ng các phương pháp
mơ t/, th#ng kê, so sánh, ñ#i ch ng, t[ng k-t th0c ti•n và chun gia.

6. Nhang đóng góp mYi cwa luŒn án
2

Ph|n này ñư4c nghiên c u chi ti-t trong Chương 1, m*c 1.2


7

Vv m‰t khoa h c: Lu n án làm rõ cơ sU lý lu n vv ðMCN và chính sách nhà
nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN. C* th+: (i) ñánh giá, l0a ch n khái ni$m
công ngh$ và b[ sung làm rõ khái ni$m đ[i mVi cơng ngh$, (ii) b[ sung làm rõ khái
ni$m chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN, (iii) ch˜ ra các y-u

t# /nh hưUng tVi ðMCN U doanh nghi$p và các y-u t# /nh hưUng tVi chính sách
nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN, (iv) đv xu6t các nhóm tiêu chí ñánh
giá chính sách nhà nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.
Vv m‰t th0c ti•n: Lu n án đv xu6t các gi/i pháp hồn thi$n chính sách nhà
nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p ðMCN theo cách ti-p các cơng c* chính sách
phù h4p vVi đivu ki$n và hồn c/nh c a Vi$t Nam.
Ngoài ra, k-t qu/ nghiên c u c a lu n án còn là tài li$u tham kh/o cho nh&ng
nghiên c u ti-p theo vv hoqt ñ ng ðMCN c a doanh nghi$p, vv chính sách nhà
nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN.

7. KHt c]u cwa luŒn án
Ngoài ph|n mU ñ|u, k-t lu n, cam k-t c a tác gi/, các ph* l*c, các tài li$u
tham kh/o. Lu n án chia thành 5 chương:
Chương 1: T[ng quan nghiên c u và phương pháp nghiên c u vv chính sách
nhà nưVc nhjm thúc đky doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
Chương 2: Cơ sU lý lu n vv chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh
nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
Chương 3: Kinh nghi$m qu#c t- vv chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky
doanh nghi$p đ[i mVi cơng ngh$
Chương 4: Phân tích th0c trqng chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh
nghi$p trên đsa bàn Hà N i đ[i mVi cơng ngh$
Chương 5: Gi/i pháp hồn thi$n chính sách nhà nưVc nhjm thúc đky doanh
nghi$p đ[i mVi cơng ngh$


8

CHƯƠNG 1
T-NG QUAN NGHIÊN C0U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C0U Vv
CHÍNH SÁCH NHÀ NƯ%C NH&M THÚC ð)Y

DOANH NGHI+P ð-I M%I CƠNG NGH+

1.1. Tfng quan tình hình nghiên c`u liên quan tYi luŒn án
1.1.1. Các cơng trình nghiên c u

nư c ngồi

ð-n nay, đã có nhivu cơng trình nghiên c u U nưVc ngồi vv hoqt đ ng
ðMCN c a doanh nghi$p, chính sách đ[i mVi cơng ngh$, cũng như chính sách nhà
nưVc nhjm thúc ñky doanh nghi$p ðMCN vVi nhivu quan ñi+m và cách ti-p c n
khác nhau. Lu n án này chia các nghiên c u thành 2 nhóm chính: (i) nhóm nghiên
c u vv ðMCN, vai trị c a ðMCN và các y-u t# /nh hưUng tVi ðMCN c a doanh
nghi$p, (ii) nhóm nghiên c u vv vai trị c a nhà nưVc và chính sách nhà nưVc ñ#i
vVi ðMCN. C* th+ như sau:

(i) Nhóm nghiên cNu v ðMCN, vai trò c"a ðMCN và các y>u t? .nh
hư]ng t%i ðMCN c"a doanh nghi p [76], [111], [121], [123]
ð[i mVi công ngh$ là m t h$ th#ng các hoqt ñ ng ph c tqp nhjm chuy+n ñ[i
các ý tưUng và ki-n th c khoa h c thành th0c t- v t ch6t và các ng d*ng trong hi$n
th0c (Bordogna, 1997). ðó là q trình bi-n đ[i tri th c thành các s/n phkm và dsch
v* h&u ích có tác ñ ng tVi s0 phát tri+n c a nvn kinh t- và bao g(m tám lĩnh v0c:
(1) nghiên c u cơ b/n, (2) nghiên c u ng d*ng, (3) tri+n khai công ngh$, (4) th0c
thi công ngh$, (5) s/n xu6t, (6) marketing, (7) truyvn bá, và (8) mU r ng cơng ngh$
(Tarek M Khalil, 2000). M‰t khác, Bordogna (1997) đã ch˜ ra rjng ðMCN là m t
hoqt ñ ng ñ(ng thui tác ñ ng vVi nhau m t cách phi tuy-n; nó khơng ch˜ bao g(m
khoa h c, ko thu t mà bao g(m c/ /nh hưUng c a xã h i, nhà nưVc, th+ ch- chính
trs, kinh t-, chính sách cơng đ+ tqo ra c a c/i và chsu /nh hưUng c a ba quĩ đqo tVi
hqn, đó là: vư4t qua biên giVi, xu6t hi$n các công ngh$ tinh vi, ki-n th c và trí tu$
nhân tqo. Tuy nhiên, Mill (1996) lqi cho rjng ðMCN ch˜ có sáu y-u t# c6u thành và

9

tương tác vVi nhau: (1) khoa h c, (2) công ngh$, (3) qu/n lý, (4) qu/n lý công ngh$,
(5) kinh doanh, và (6) đ[i mVi.
Vai trị c a ðMCN đ#i vVi tăng trưUng kinh t- c a m t qu#c gia:
x T#c ñ ðMCN trU thành y-u t# hàng ñ|u /nh hưUng tVi t#c ñ tăng trưUng
kinh t- và tqo ra s0 thsnh vư4ng c a qu#c gia (Prichett, 1994; H i đ(ng KH&CN
qu#c gia Mo, 1996). Nhivu cơng trình nghiên c u ñã k-t lu n rjng ti-n b cơng
ngh$ thơng qua ðMCN là ngu(n g#c và là đ ng l0c c a tăng trưUng kinh t(Abramovitz, 1956; Solon, 1957; Dennison, 1967; Knzneto, 1971; Kendrick, 1973;
Jorgenson, 1987; Robert Solow, 1987; Boskin and Lau, 1992). T3 đó cho th6y, ti-n
b c a nvn văn minh xã h i loài ngưui ñư4c gln ch‰t vVi ti-n b c a công ngh$
(Tarek M Khalil, 2000).
x ð[i mVi công ngh$ tqo ra các cơ h i kinh doanh, ñ(ng thui cũng tqo ra
nh&ng cơ ch- trong tăng trưUng kinh t-; nó chính là cơ sU và đi+m khUi đ|u cho m t
chu trình phát tri+n kinh t- và ñư4c g i là chu trình sóng dài c a nvn kinh t-, trong
đó có nh6n mqnh tVi ti-n b c a KH&CN mVi d‡n ñ-n s0 tăng trưUng kinh t- mVi
(Mench, 1979; Gralam and Senge, 1980; Bele and Betz, 1987). Isaacson (1997)
trong cơng trình vi-t vv kz nguyên ko thu t s# ñã khŒng ñsnh ðMCN v‡n là y-u t#
ch ñqo trong vi$c tqo ra c a c/i và ñem lqi s0 tăng trưUng kinh t- (Laure Morel
Guimaraes, Yasser A Hosni, 2005). Như v y, công ngh$ và ðMCN là m t trong các
y-u t# gi& vai trị quan tr ng đ#i vVi q trình tqo ra s0 thsnh vư4ng và tăng trưUng
kinh t- c a m t qu#c gia.
Các y-u t# t[ng h4p /nh hưUng tVi hoqt đ ng ðMCN và q trình ðMCN
c a doanh nghi$p:
x Tarek M.Khalil (2002) ñã nghiên c u và ñưa ra b/y y-u t# chi ph#i /nh
hưUng tVi t#c đ ðMCN, đó là: (1) tình trqng hi$n tqi c a tri th c khoa h c, (2) m c
ñ tăng trưUng c a khoa h c, (3) loqi công ngh$, (4) các pha trong chu kỳ s#ng, (5)
m c đ h a hšn c a chính sách, (6) kh/ năng h4p tác ti-n b công ngh$ và (vii) t#c
ñ lan truyvn c a các sáng ch-. Hơn n&a, tác gi/ cũng ñưa ra tám nhân t# /nh hưUng