Nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ bưu chính chuyển phát của tổng công ty bưu chính việt nam

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

DƯƠNG TH TÂN

NÂNG CAO NĂNG L C C NH TRANH
D CH V BƯU CHÍNH CHUY N PHÁT C A
T NG CƠNG TY BƯU CHÍNH VI T NAM

LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH

Chuyên ngành

: Qu n tr kinh doanh

M· sè

: 60.34.05

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N QU C CH NH

HÀ N I - 2010


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ
b o v m t h c v nào.

Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này
đã đư c c m ơn và các thơng tin trích d n đ u đư c ch rõ ngu n g c.

Hà N i, ngày 15 tháng 12 năm 2010
Tác gi lu n văn

Dương Th Tân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........i


L I C M ƠN
ð hoàn thành lu n văn th c s qu n tr kinh doanh c a mình, ngồi s
n l c c g ng c a b n thân, tơi đã nh n đư c s giúp đ nhi t tình c a nhi u
cá nhân và t p th .
Nhân d p này, tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i s giúp đ , ch b o
t n tình c a các th y, cơ giáo khoa K tốn và Qu n tr kinh doanh, Vi n sau
ñ i h c – Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i; ñ c bi t là s quan tâm, ch
d n t n tình c a th y giáo, TS. Nguy n Qu c Ch nh – Khoa K toán và Qu n
tr kinh doanh- trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i là ngư i th y ñã tr c ti p
hư ng d n tơi trong su t q trình th c hi n lu n văn.
Tôi cũng xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i các phịng ban c a T ng
cơng ty Bưu chính Vi t Nam, Công Ty TNHH m t thành viên Bưu chính
Viettel , Cơng ty C ph n D ch v Bưu chính Vi n thơng Sài Gịn, Cơng ty
C ph n H p Nh t Vi t Nam ñã t o đi u ki n giúp đ tơi trong quá trình
nghiên c u và thu th p tài li u ph c v lu n văn.
Qua đây tơi cũng xin bày t lịng bi t ơn đ i v i t t c các đ ng nghi p,
gia đình và b n bè ñã giúp ñ , ñ ng viên, khích l tơi trong su t q trình h c
t p và nghiên c u.

Hà N i, ngày 15 tháng 12 năm 2010
Tác gi lu n văn

Dương Th Tân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........ii


M CL C
L I CAM ðOAN ......................................................................................... I
L I C M ƠN..............................................................................................II
M C L C.................................................................................................. III
DANH M C CÁC T

VI T T T........................................................... VI

DANH M C CÁC B NG...................................................................... VIII
DANH M C CÁC SƠ ð ........................................................................ IX
DANH M C CÁC HÌNH.......................................................................... IX
DANH M C CÁC ð
1. M

TH ..................................................................... IX

ð U ...................................................................................................1

1.1. Tính c p thi t c a đ tài...........................................................................1
1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................2
1.2.1. M c tiêu chung .....................................................................................2
1.2.2. M c tiêu c th .....................................................................................2

1.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u............................................................2
1.3.1. ð i tư ng nghiên c u ...........................................................................2
1.3.2. Ph m vi nghiên c u ..............................................................................2
2. T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U...............................................3
2.1. Lý lu n chung v c nh tr nh và năng l c c nh tranh................................3
2.1.1. C nh tranh ...........................................................................................3
2.1.2. Năng l c c nh tranh..............................................................................5
2.1.2.2 Năng l c c nh tranh s n ph m .......................................................... 25
2.2. Cơ s th c ti n ...................................................................................... 36
2.2.1. Kinh nghi m nâng cao năng l c c nh tranh trên th gi i .................... 36
2.2.2. Kinh nghi m nâng cao năng l c c nh tranh

Vi t Nam ..................... 39

3. ð C ðI M T NG CÔNG TY BƯU CHÍNH VI T NAM ................. 42
VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ....................................................... 42
3.1. ð c đi m T ng cơng ty Bưu Chính Vi t Nam ....................................... 42

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........iii


3.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n....................................................... 42
3.1.2. B máy t ch c qu n lý c a T ng cơng ty .......................................... 44
3.1.3. Tình hình lao đ ng c a T ng cơng ty.................................................. 52
3.1.4. Tình hình tài s n và ngu n v n ........................................................... 53
3.2. Phương pháp nghiên c u ....................................................................... 56
3.2.1. Phương pháp ch n ñi m nghiên c u ................................................... 56
3.2.2. Phương pháp thu th p s li u.............................................................. 56
3.2.3. Các phương pháp phân tích................................................................. 57
4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...................................... 59

4.1. Th c tr ng s n xu t kinh doanh c a VNPost ......................................... 59
4.1.1. K t qu s n xu t kinh doanh c a VNPost qua 2 năm 2008, 2009....... 59
4.1.2. Tình hình s n xu t kinh doanh d ch v chuy n phát c a VNPost qua 2
năm 2008, 2009 ............................................................................................ 62
4.2. Th c tr ng năng l c c nh tranh c a d ch v Bưu chính chuy n phát c a
TCT Bưu chính Vi t Nam ............................................................................ 64
4.2.1. M t s nét v th trư ng d ch v bưu chính chuy n phát..................... 64
4.2.2. Thơng tin v m t s ñ i th c nh tranh ch y u v i VNPost .............. 67
4.2.3. ðánh giá năng l c c nh tranh d ch v bưu chính chuy n phát c a T ng
cơng ty Bưu chính Vi t Nam ........................................................................ 76
4.2.4. ðánh giá chung v k t qu ñ t ñư c, h n ch và nguyên nhân h n ch
năng l c c nh tranh d ch v bưu chính chuy n phát c a VNPost trong th i
gian qua........................................................................................................ 89
4.3. ð nh hư ng và gi i pháp nh m nâng cao năng l c c nh tranh d ch v bưu
chính chuy n phát c a T ng cơng ty Bưu chính Vi t Nam ........................... 92
4.3.1. Phương hư ng phát tri n TCT Bưu chính Vi t Nam đ n 2015 t m nhìn
2020. ............................................................................................................ 92
4.3.2. M c tiêu ............................................................................................. 95

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........iv


4.3.3 Phân tích SWOT v năng l c c nh tranh d ch v bưu chính chuy n phát
c a T ng cơng ty Bưu chính Vi t Nam....................................................... 101
4.3.4. Gi i pháp ch y u nh m nâng cao kh năng c nh tranh d ch v bưu
chính chuy n phát c a TCT Bưu chính Vi t Nam ...................................... 106
5 . K T LU N VÀ KI N NGH ............................................................. 114
5.1. K t lu n ............................................................................................... 114
5.2. Ki n ngh ............................................................................................. 116
TÀI LI U THAM KH O........................................................................ 117

PH L C.................................................................................................. 119

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........v


DANH M C CÁC T
Vi t t t

VI T T T

Ti ng anh

Ti ng Vi t

UPU

Universal Postal Union

Liên minh Bưu chính th gi i

B2B

Business To Business

Giao d ch c a các cơng ty v i nhau
thư ng đư c b t ñ u t các giao ti p
ñi n t

B2C

Business to Consumer

là các giao d ch kinh doanh tr c ti p
gi a nhà cung c p và khách hàng thơng
qua m ng Internet

C2C

Consumer To Consumer hình th c thương m i ñi n t gi a nh ng
ngư i tiêu dùng v i nhau

WTO

World Trade

T ch c thương m i th gi i

Organization
OECD

Organization for

T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t

Economic Co-operation
and Development
WEF

World Economic Forum Di n đàn Kinh t th gi i

VCCI

Vietnam Chamber of

Phịng Thương m i và Công nghi p Vi t

Commerce and Industry

Nam

DN

Doanh nghi p

BC

Bưu chính

BCUT

Bưu chính y thác

CNTT

Cơng ngh thơng tin

UOB

United Oversea Bank

Ngân hàng UOB

VNPT

Vietnam Posts and

T p đồn Bưu chính Vi n thông Vi t

Telecommunications

Nam

Group

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........vi


PHBC

Phát hành báo chí

BCCC

Bưu chính cơng c ng

BCCI

Bưu chính cơng ích

VT-CNTT

Vi n thông công ngh thông tin

TCT

T ng công ty

EMS

Express Mail Service

Chuy n phát nhanh

CTCP

Cơng ty c ph n

Bð_VHX

Bưu đi n- Văn hóa xã

BðTT

Bưu đi n trung tâm

Hs

H s

CSKH

Chăm sóc khách hàng

VTP

Viettel Post

Cơng Ty TNHH m t thành viên Bưu
chính Viettel

SPT

SaigonPost

Cơng ty C ph n D ch v Bưu chính
Vi n thơng Sài Gịn

HNC

Cơng ty C ph n H p Nh t Vi t Nam

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........vii


DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. M ng lư i c a TCT Bưu chính Vi t Nam………………………..49
B ng 3.2. M ng ñi m ph c v c a VNPost năm 2008……………………...51
B ng 3.3. Tình hình lao đ ng c a TCT Bưu chính Vi t Nam năm 2008……52
B ng 3.4. Tình hình tài s n và ngu n v n c a VNPost……………………...54
B ng 3.5. Kh năng thanh toán c a VNPost………………………………...55

B ng 3.6. Ma tr n SWOT và s k t h p…………………………………….58
B ng 4.1. Doanh thu s n xu t kinh doanh c a VNPost qua 2 năm 2008, 2009
……………………………………………………………………………….59
B ng 4.2. L i nhu n ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a TCT Bưu chính Vi t
Nam qua 2 năm 2008, 2009…………………………………………………61
B ng 4.3. K t qu s n xu t kinh doanh m ng bưu chính chuy n phát………63
B ng 4.4. ðánh giá c a khách hàng v ch t lư ng d ch v bưu chính chuy n
phát c a các công ty…………………………………………………………78
B ng 4.5. So sánh v ch ng lo i d ch v c a VNPost v i các doanh nghi p
khác………………………………………………………………………….79
B ng 4.6. So sánh v giá cư c chuy n phát nhanh (EMS) n i t nh…………80
B ng 4.7. So sánh v giá cư c chuy n phát nhanh (EMS) liên t nh ñ n 300
km……………………………………………………………………………81
B ng 4.8. So sánh v giá cư c chuy n phát nhanh (EMS) liên t nh trên 300km..82
B ng 4.9. So sánh v t l chi t kh u c a VNPost v i các doanh nghi p khác…84
B ng 4.10. So sánh VNPost v i các công ty khác…………………………..87
B ng 4.11. D báo nhu c u th trư ng c a VNPost giai ño n 2011 – 2015...96
B ng 4.12. Phân tích SWOT đ i v i VNPost ……………………………...105

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........viii


DANH M C CÁC SƠ ð

Sơ ñ 3.1. B máy t ch c c a T ng công ty Bưu chính Vi t Nam………..48
Sơ đ 3.2 Mơ hình t ch c s n xu t bưu chính……………………………..50

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 2.1. Mơ hình 5 l c lư ng c nh tranh c a M.Porter……………………21

Hình 4.1. Mơ hình đ nh v th trư ng v doanh s và t c đ tăng trư ng năm
2008………………………………………………………………………….85
Hình 4.2. Mơ hình đ nh v th trư ng v th ph n năm 2008………………...86
Hình 4.3. Mơ hình đ nh v th trư ng v doanh s và t c ñ tăng trư ng d
báo đ n 2020………………………………………………………………...99
Hình 4.4. Mơ hình đ nh v th trư ng v th ph n d báo ñ n 2020………..100
Hình 4.5 B n ch t c a TQM………………………………………………107
Hình 4.6. Mơ hình chu i giá tr c a VNPost………………………………111
Hình 4.7. T ch c mơ hình kinh doanh theo chu i giá tr ………………….112

DANH M C CÁC ð

TH

ð th 4.1: So sánh giá cư c chuy n phát nhanh EMS n i t nh……………. 80
ð th 4.2: So sánh giá cư c EMS liên t nh ñ n 300km…………………….81
ð th 4.3: So sánh giá cư c EMS liên t nh ñ n 300km…………………….82

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........ix


1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
V xu hư ng nhu c u, theo d báo c a UPU (Universal Postal UnionLiên minh Bưu chính th gi i) s có s d ch chuy n v nhu c u s d ng d ch
v

bưu chính: ñ i v i d ch v

bưu ph m, lu ng thư thương m i B2B

(Business To Business) và B2C (Business to Consumer) s gia tăng thay th
cho lu ng thư C2C (Consumer To Consumer), s n lư ng bưu ki n và các
d ch v chuy n phát qu c t d ki n tăng trư ng m nh, lĩnh v c logistic và
kho v n phát tri n ngày càng rõ nét hơn. ð c nh tranh, các hãng chuy n phát
trên th gi i h u h t t p trung vào nâng cao ch t lư ng d ch v , ñ c bi t rút
ng n th i gian chuy n phát, nâng cao ñ tin c y c a d ch v . Ch t lư ng d ch
v cao là m t ưu th c nh tranh r t l n.
T i Vi t Nam c nh tranh gi a các doanh nghi p chuy n phát hi n ñang
r t m nh ñ c bi t là t i các thành ph l n v i 18 doanh nghi p ñư c qu n lý
(có gi y phép kinh doanh) và kho ng hơn 100 doanh nghi p (ch y u là tư
nhân và các hãng v n chuy n) ho t đ ng khơng có gi y phép.
D ki n trong th i gian t i tính ch t c nh tranh s còn kh c li t hơn khi
các rào c n k thu t trong cam k t gia nh p WTO (World Trade Organization)
ñư c n i l ng theo l trình, th trư ng bưu chính chuy n phát s đư c m c a
hồn tồn cho các doanh nghi p nư c ngoài vào năm 2012 như v y thách th c
s l n hơn r t nhi u khơng ch đ i v i Bưu chính Vi t Nam mà c các doanh
nghi p trong nư c khác ñang kinh doanh trong lĩnh v c này.
Vì các lý do trên và đ thúc đ y T ng cơng ty Bưu chính Vi t Nam
phát tri n hơn trong tương lai cho nên tôi xin m nh d n ch n ñ tài “Nâng
cao năng l c c nh tranh d ch v Bưu chính chuy n phát c a T ng cơng ty
Bưu chính Vi t Nam”

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........1


1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu chung

Trên cơ s nghiên c u th c tr ng năng l c c nh tranh d ch v bưu
chính chuy n phát c a T ng công ty bưu chính Vi t Nam, t đó đ xu t m t
s bi n pháp ch y u nh m nâng cao năng l c c nh tranh d ch v bưu chính
chuy n phát c a T ng cơng ty Bưu chính Vi t Nam (VNPost)
1.2.2. M c tiêu c th
- H th ng hố nh ng v n đ lý lu n và th c ti n v c nh tranh và năng
l c c nh tranh
- ðánh giá th c tr ng năng l c c nh tranh d ch v bưu chính chuy n
phát c a VNPost, phát hi n nguyên nhân h n ch năng l c c nh tranh c a
VNPost trong th i gian qua.
- ð xu t các gi i pháp ch y u nh m nâng cao năng l c c nh tranh
d ch v bưu chính chuy n phát c a VNPost trong th i gian t i.
1.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
1.3.1. ð i tư ng nghiên c u
Nh ng v n ñ liên quan đ n d ch v bưu chính chuy n phát c a VNPost
1.3.2. Ph m vi nghiên c u
- N i dung: Nghiên c u nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v c nh
tranh, năng l c c nh tranh và năng l c c nh tranh d ch v bưu chính chuy n
phát c a VNPost
- Khơng gian: Trên đ a bàn Vi t Nam
- Th i gian: T khi Vi t Nam giai nh p WTO ñ n nay (ñ c bi t là t
năm 2008 ñ n nay)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........2


2. T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
2.1. Lý lu n chung v c nh tr nh và năng l c c nh tranh
2.1.1. C nh tranh
Tuy c nh tranh là v n ñ ph bi n và ñư c nghiên c u t r t lâu, nhưng

cho ñ n nay trên th gi i v n chưa có khái ni m th ng nh t v năng l c c nh
tranh c a doanh nghi p. Do v y, ñ ñưa ra khái ni m này m t cách có căn c ,
c n đi m l i m t s lý thuy t v năng l c c nh tranh và năng l c c nh tranh
trên th gi i và trong nư c.
2.1.1.1. Khái ni m v lý thuy t c nh tranh doanh nghi p và quan ni m v
c nh tranh
Trong n n kinh t th trư ng, c nh tranh là hi n tư ng ph bi n và có ý
nghĩa quan tr ng ñ i v i phát tri n kinh t

các qu c gia. Vi c nghiên c u

hi n tư ng c nh tranh ñã t r t s m v i các các trư ng phái n i ti ng như: lý
thuy t c nh tranh c ñi n, lý thuy t c nh tranh tân c ñi n và lý thuy t c nh
tranh hi n ñ i.
Có th tóm lư c m t s n i dung cơ b n v lý thuy t c nh tranh trong
ñi u ki n kinh t th trư ng hi n nay như sau:
C nh tranh là hi n tư ng ph bi n mang tính t t y u, là m t quy lu t cơ
b n trong n n kinh t th trư ng.
C nh tranh có tính ch t hai m t: tác đ ng tích c c và tác ñ ng tiêu c c.
C nh tranh là ñ ng l c m nh m thúc ñ y các ch th kinh doanh ho t ñ ng
hi u qu hơn trên cơ s nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu vì s s ng
cịn và phát tri n c a mình. Tuy nhiên, c nh tranh cũng có nguy cơ d n ñ n
c nh tranh, giành gi t, kh ng ch l n nhau… t o nguy cơ gây r i lo n và th m
chí đ v l n. ð phát huy đư c m t tích c c và h n ch m t tiêu c c, c n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........3


duy trì mơi trư ng c nh tranh lành m nh, h p pháp và ki m sốt đ c quy n,
x lý c nh tranh không lành m nh gi a các ch th kinh doanh. [5]

Trong ñi u ki n hi n nay, c nh tranh chuy n t quan ñi m ñ i kháng
sang c nh tranh trên cơ s h p tác, c nh tranh không ph i là khi nào cũng
ñ ng nghĩa v i vi c tiêu di t l n nhau, tri t h nhau. Trên th c t , các th
pháp c nh tranh hi n ñ i d a trên cơ s c nh tranh b ng ch t lư ng, m u mã,
giá c và các d ch v h tr . B i l , khi mà các ñ i th c nh tranh quá nhi u
thì vi c tiêu di t các ñ i th khác là v n đ khơng đơn gi n.
Trong ho t đ ng kinh t , c nh tranh ln liên quan đ n quy n s h u.
Nói cách khác, s h u là ñi u ki n ñ c nh tranh kinh t di n ra. “C nh
tranh” là s ganh ñua gi a các ch th kinh t (gi a các qu c gia, doanh
nghi p) trên cơ s s d ng hi u qu các ngu n l c kinh t k t h p áp d ng
khoa h c công ngh trong s n xu t cũng như d ch v ñ th a mãn nhu c u
khách hàng b ng s n ph m ch t lư ng và giá c h p lý và “c nh tranh” cũng
t o ra s sai bi t gi a các s n ph m cùng lo i thông qua các giá tr vơ hình
mà doanh nghi p t o ra. Qua đó, doanh nghi p s giành l y nh ng v th
tương ñ i trong s n xu t, tiêu th hàng hóa đ t i đa hóa l i nhu n. [4]
2.1.1.2. Vai trò c a c nh tranh
C nh tranh có vai trị quan tr ng trong n n s n xu t hàng hóa nói chung
và trong lĩnh v c kinh t nói riêng. C nh tranh khơng nh ng có m t tác đ ng
tích c c mà cịn có nh ng tác đ ng tiêu c c.
V m t tích c c:
-

t m vĩ mơ, c nh tranh mang l i đ ng l c thúc ñ y s n xu t phát

tri n, góp ph n vào s phát tri n kinh t , ñưa ñ t nư c h i nh p t t kinh t
toàn c u.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........4

-

t m vi mơ, đ i v i m t doanh nghi p c nh tranh ñư c xem như cơng

c h u d ng đ :
Ngư i s n xu t ph i tìm m i cách đ làm ra s n ph m có ch t lư ng
hơn, đ p hơn, có chi phí s n xu t r hơn, có t l tri th c khoa h c, cơng ngh
trong đó cao hơn... đ đáp ng v i th hi u c a ngư i tiêu dùng.
Ngư i tiêu dùng ñư c hư ng nh ng s n ph m hay d ch v t t hơn v i
giá thành h p lý.
Ngồi m t tích c c, c nh tranh cũng ñem l i nh ng h qu không mong
mu n v m t xã h i cũng như kinh t .
- Làm thay ñ i c u trúc xã h i trên phương di n s h u c a c i, gây ra
hi n tư ng đ c quy n, làm phân hóa m nh m giàu nghèo.
- D n ñ n c nh tranh khơng lành m nh, dùng các th đo n vi ph m pháp
lu t hay b t ch p pháp lu t.
Vì lý do trên, c nh tranh kinh t bao gi cũng ph i ñư c ñi u ch nh b i
các ñ nh ch xã h i, s can thi p c a Nhà nư c.“Bên c nh đó, c n thay đ i tư
duy c nh tranh t ñ i ñ u sang h p tác cùng có l i. [13]
2.1.2. Năng l c c nh tranh
Trong c nh tranh, n y sinh ra k có kh năng c nh tranh m nh, ngư i
có kh năng c nh tranh y u ho c s n ph m có kh năng c nh tranh m nh, s n
ph m có kh năng c nh tranh y u. Kh năng c nh tranh đó g i là năng l c
c nh tranh hay s c c nh tranh.
Năng l c c nh tranh th hi n

3 c p ñ : C p qu c gia; c p doanh

nghi p và c p s n ph m.
- Năng l c c nh tranh c p qu c gia

Kh năng c nh tranh c a m t qu c gia th hi n m t cách có ý nghĩa
nh t

năng su t lao ñ ng. T ng năng su t lao ñ ng c a các doanh nghi p là

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........5


năng su t lao ñ ng c a m t qu c gia v i t ng ngành. Các doanh nghi p có
năng su t lao đ ng cao thì qu c gia có năng su t lao đ ng cao, đ ng nghĩa v i
qu c gia đó có năng l c c nh tranh cao.
- Năng l c c nh tranh c p doanh nghi p
Doanh nghi p có kh năng c nh tranh là doanh nghi p có kh năng
cung c p m t s lư ng s n ph m l n, doanh thu l n, th ph n ngày m t tăng
trên th trư ng. Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p d a trên cơ s chi phí
th p, s n ph m t t, công ngh cao. M t nhà s n xu t ñư c g i là nhà s n xu t
có kh năng c nh tranh n u có kh năng cung ng s n ph m ch t lư ng cao
v i m c giá th p hơn so v i ñ i th c nh tranh.
Năng l c c nh tranh trong kinh doanh c a doanh nghi p là t ng h p
các y u t ñ xác l p v th so sánh tương ñ i hay tuy t ñ i, t c ñ tăng
trư ng, phát tri n b n v ng, n ñ nh c a doanh nghi p trong m i quan h so
sánh v i các ñ i th c nh tranh trên cùng m t môi trư ng và th trư ng c nh
tranh xác ñ nh trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh.
- Năng l c c nh tranh c p s n ph m
Theo quan ni m truy n th ng, s n ph m là t ng h p các đ c tính lý h c,
hố h c, sinh h c… có th quan sát đư c dùng đ tho mãn nh ng nhu c u c
th c a s n xu t ho c ñ i s ng.
Theo quan ni m marketing, s n ph m là th có kh năng tho mãn nhu
c u mong mu n c a khách hàng, c ng hi n nh ng l i ích cho h và có th
đưa ra chào bán trên th trư ng v i kh năng thu hút chú ý, mua s m và tiêu

dùng. Theo đó, m t s n ph m ñư c c u t o và hình thành t hai y u t cơ
b n: Y u t v t ch t và y u t phi v t ch t.[10]
M t s n ph m đư c coi là có s c c nh tranh khi nó đáp ng t t các
y u t : Ch t lư ng s n ph m, giá c s n ph m, th i gian giao hàng và d ch
v có s c c nh tranh ñáp ng nhu c u c a khách hàng. V i s n ph m
thu n túy thì khơng th t c nh tranh v i nhau, ch có s c nh tranh c a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........6


các ch th thông qua s n ph m. Nghĩa là doanh nghi p này c nh tranh
v i doanh nghi p khác, qu c gia này c nh tranh v i qu c gia khác. Vì v y,
nghiên c u kh năng c nh tranh c a s n ph m t c là ñang gián ti p
nghiên c u kh năng c nh tranh c a doanh nghi p. [6]
Như v y, nâng cao năng l c c nh tranh là ñánh giá th c t năng l c
c nh tranh c a qu c gia, doanh nghi p, s n ph m d ch v thông qua các tiêu
chí đ có nh ng nh n đ nh bi n pháp, chi n lư c nh m ñưa qu c gia, doanh
nghi p, s n ph m có ñ s c c nh tranh trên th trư ng.
2.1.2.1. Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p
Khái ni m năng l c c nh tranh ñư c ñ c p ñ u tiên

M vào ñ u

nh ng năm 1990. Theo Aldington Report (1985): “Doanh nghi p có kh
năng c nh tranh là doanh nghi p có th s n xu t s n ph m và d ch v v i
ch t lư ng vư t tr i và giá c th p hơn các ñ i th khác trong nư c và
qu c t . Kh năng c nh tranh ñ ng nghĩa v i vi c đ t đư c l i ích lâu dài
c a doanh nghi p và kh năng b o ñ m thu nh p cho ngư i lao ñ ng và
ch doanh nghi p”. Năm 1998, B thương m i và Cơng nghi p Anh đưa ra
đ nh nghĩa “ð i v i doanh nghi p, năng l c c nh tranh là kh năng s n
xu t ñúng s n ph m, xác ñ nh ñúng giá c và vào đúng th i đi m. ði u đó

có nghĩa là ñáp ng nhu c u khách hàng v i hi u su t và hi u qu hơn các
doanh nghi p khác”
ði m l i các tài li u trong và ngồi nư c, có nhi u cách quan ni m v
năng l c c nh tranh doanh nghi p. Dư i ñây là m t s cách quan ni m v
năng l c c nh tranh c a doanh nghi p ñáng chú ý.
M t là, năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là kh năng duy trì và m
r ng th ph n, thu l i nhu n c a doanh nghi p. ðây là cách quan ni m khá
ph bi n hi n nay, theo đó năng l c c nh tranh là kh năng tiêu th hàng hóa,
d ch v so v i các ñ i th và kh năng “thu l i” c a các doanh nghi p.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........7


Hai là, năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là kh năng ch ng ch u
trư c s t n công c a doanh nghi p khác. Ch ng h n, H i đ ng Chính sách
năng l c c nh tranh c a M ñưa ra ñ nh nghĩa: năng l c c nh tranh là năng
l c kinh t v hàng hóa và d ch v trên th trư ng th gi i… y ban Qu c gia
v h p tác kinh t có trích d n khái ni m năng l c c nh tranh theo T đi n
Thu t Ng chính sách thương m i (1997), theo đó, năng l c c nh tranh là
năng l c c a m t doanh nghi p “khơng b doanh nghi p khác đánh b i v
năng l c kinh t ”. Quan ni m v năng l c c nh tranh như v y mang tính ch t
đ nh tính, khó có th đ nh lư ng.
Ba là, năng l c c nh tranh ñ ng nghĩa v i năng su t lao ñ ng. Theo T
ch c H p tác và Phát tri n kinh t (OECD), năng l c c nh tranh c a doanh
nghi p là s c s n xu t ra thu nh p tương ñ i cao trên cơ s s d ng các y u t
s n xu t có hi u qu làm cho các doanh nghi p phát tri n b n v ng trong ñi u
ki n c nh tranh qu c t . Theo M. Porter (1990), năng su t lao ñ ng là thư c
ño duy nh t v năng l c c nh tranh. Tuy nhiên, các quan ni m này chưa g n
v i vi c th c hi n các m c tiêu và nhi m v c a doanh nghi p.
B n là, năng l c c nh tranh đ ng nghĩa v i duy trì và nâng cao l i th
c nh tranh. Tác gi Vũ Tr ng Lâm (2006) cho r ng, năng l c c nh tranh c a

doanh nghi p là kh năng t o d ng, duy trì, s d ng và sáng t o m i các l i th
c nh tranh c a doanh nghi p, tác gi Tr n S u (2005) cũng có ý ki n tương t :
“Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là kh năng t o ra l i th c nh tranh, có
kh năng t o ra năng su t và ch t lư ng cao hơn ñ i th c nh tranh, chi m lĩnh
th ph n l n, t o ra thu nh p cao và phát tri n b n v ng”.[20]
Như v y, cho ñ n nay quan ni m v năng l c c nh tranh v n chưa ñư c
hi u th ng nh t. ð có th đưa ra quan ni m năng l c c nh tranh c a doanh
nghi p phù h p, c n lưu ý nh ng ñ c thù khái ni m này như Henricsson và
các c ng s (2004) ch ra: đó là tính đa nghĩa (có nhi u đ nh nghĩa), đa tr (có
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........8


nhi u cách ño lư ng), ña c p (v i các c p ñ khác nhau), ph thu c, có tính
quan h qua l i, tính ch t đ ng và là m t quá trình.
T nh ng yêu c u trên, có th đưa ra khái ni m năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p như sau:
Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là kh năng duy trì và nâng cao
l i th c nh tranh trong vi c tiêu th s n ph m, m r ng m ng lư i tiêu th ,
thu hút và s d ng có hi u qu các y u t s n xu t nh m đ t l i ích kinh t
cao và b n v ng.[4]
Như v y, năng l c c nh tranh khơng ph i là ch tiêu đơn nh t mà mang
tính t ng h p, bao g m nhi u ch tiêu c u thành và có th xác đ nh đư c cho
nhóm doanh nghi p (ngành) và t ng doanh nghi p.
Các y u t tác ñ ng kh năng c nh tranh c a doanh nghi p
Cũng như b n thân doanh nghi p, năng l c c nh tranh c a doanh
nghi p ch u tác ñ ng c a r t nhi u nhân t khác nhau. Theo mơ hình Kim
cương c a M. Porter có th th y, có ít nh t 6 nhóm y u t tác đ ng t i năng
l c c nh tranh c a doanh nghi p, ñi u ki n c u (th trư ng), ñi u ki n y u t
(ngu n l c ñ u vào), các ngành cung ng và liên quan (c nh tranh ngành), các
y u t ng u nhiên và y u t nhà nư c. Tuy nhiên, có th chia các nhân t tác

ñ ng ñ n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p làm hai nhóm: các y u t bên
trong doanh nghi p và các y u t bên ngoài doanh nghi p.
Các nhân t bên trong doanh nghi p
Có nhi u y u t bên trong doanh nghi p tác ñ ng t i năng l c c nh
tranh c a doanh nghi p. Di n ñàn Kinh t th gi i (WEF_ World Economic
Forum) ñang s d ng các ch tiêu thu c 5 nhóm y u t bên trong doanh
nghi p trong vi c xác ñ nh năng l c c nh tranh g m: năng l c qu n lý (tri t lý
kinh doanh, s tin tư ng vào qu n lý nghi p v , s hi n di n chu i giá tr ),
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........9


ch t lư ng nhân l c (m r ng ñào t o nhân viên), năng l c marketing (ñ nh
hư ng khách hàng, ñ i m i m u mã, tăng cư ng ti p th , m r ng th trư ng
qu c t , ki m soát ho t đ ng phân ph i

nư c ngồi, m r ng m ng lư i bán

l ), kh năng ñ i m i, năng l c nghiên c u và phát tri n (ch tiêu cho nghiên
c u và phát tri n).
Theo cách ti p c n truy n th ng, các y u t bên trong c a doanh nghi p
nh hư ng ñ n năng l c c nh tranh g m: năng l c t ch c qu n lý c a doanh
nghi p, trình đ cơng ngh , năng l c tài chính, trình đ tay ngh c a ngư i
lao đ ng… Có th phân b thành 4 nhóm y u t bên trong tác ñ ng ñ n năng
l c c nh tranh c a doanh nghi p như sau:
- Trình đ , năng l c và phương th c qu n lý
- Năng l c marketing
- Kh năng nghiên c u phát tri n
- Năng l c s n xu t
Dư i ñây là m t s y u t ch y u tác ñ ng t i năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p:

Trình đ và năng l c t ch c, qu n lý doanh nghi p
Năng l c t ch c, qu n lý doanh nghi p ñư c coi là y u t quy t ñ nh
s t n t i và phát tri n c a doanh nghi p nói chung cũng như năng l c c nh
tranh doanh nghi p nói riêng. Trình ñ t ch c, qu n lý doanh nghi p ñư c
th hi n

các m t sau:

Trình ñ c a ñ i ngũ cán b qu n lý: Trình ñ c a đ i ngũ này khơng
ch đơn thu n là trình đ h c v n mà cịn th hi n nh ng ki n th c r ng l n
và ph c t p thu c r t nhi u lĩnh v c liên quan t i ho t ñ ng kinh doanh c a

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........10


doanh nghi p, t pháp lu t trong nư c và qu c t , th trư ng, ngành hàng, …
ñ n ki n th c v xã h i, nhân văn.
Trình đ t ch c, qu n lý doanh nghi p: th hi n

vi c s p x p, b trí

cơ c u t ch c b máy qu n lý và phân ñ nh rõ ch c năng, nhi m v c a các
b ph n. Vi c hình thành t ch c b máy qu n lý doanh nghi p theo hư ng
tinh, g n, nh và hi u qu cao có ý nghĩa quan tr ng khơng ch b o đ m hi u
qu qu n lý cao, ra quy t đ nh nhanh chóng, chính xác, mà cịn làm gi m
tương đ i chi phí qu n lý c a doanh nghi p. Nh đó mà nâng cao năng l c
c nh tranh c a doanh nghi p.
Trình đ , năng l c qu n lý c a doanh nghi p còn th hi n trong vi c
ho ch ñ nh chi n lư c kinh doanh, l p k ho ch, ñi u hành tác nghi p… ði u
này có ý nghĩa l n trong vi c nâng cao hi u qu ho t ñ ng c a doanh nghi p

trong ng n h n và dài h n và do đó có tác ñ ng m nh t i vi c nâng cao năng
l c c nh tranh c a doanh nghi p.
Trình ñ thi t b , công ngh
Thi t b , công ngh s n xu t là y u t r t quan tr ng, nh hư ng r t
l n ñ n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p. Công ngh phù h p cho phép
rút ng n th i gian s n xu t, gi m m c tiêu hao năng lư ng, tăng năng su t,
h giá thành s n ph m, nâng cao ch t lư ng s n ph m, t o ra l i th c nh
tranh ñ i v i s n ph m c a doanh nghi p. Cơng ngh cịn tác đ ng đ n t
ch c s n xu t c a doanh nghi p, nâng cao trình đ cơ khí hóa, t đ ng hóa
c a doanh nghi p.
Trình đ lao đ ng trong doanh nghi p
Trong doanh nghi p, lao ñ ng v a là y u t ñ u vào v a là l c lư ng
tr c ti p s d ng phương ti n, thi t b ñ s n xu t ra s n ph m hàng hóa và
d ch v . Lao đ ng cịn là l c lư ng tham gia tích c c vào q trình c i ti n k

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........11


thu t, h p lý hóa q trình s n xu t và th m chí góp s c vào nh ng phát ki n
và sáng ch . Do v y, trình đ c a l c lư ng lao ñ ng tác ñ ng r t l n ñ n ch t
lư ng, ñ tinh x o c a s n ph m, nh hư ng l n ñ n năng su t và chi phí c a
doanh nghi p. ðây là m t y u t tác ñ ng tr c ti p t i năng l c c nh tranh
c a doanh nghi p. ð nâng cao s c c nh tranh, doanh nghi p c n chú tr ng
b o ñ m c ch t lư ng và s lư ng lao ñ ng, nâng cao tay ngh c a ngư i lao
ñ ng dư i nhi u hình th c, đ u tư kinh phí th a đáng, khuy n khích ngư i lao
đ ng tham gia vào quá trình qu n lý, sáng ch , c i ti n.
Năng l c tài chính c a doanh nghi p
Năng l c tài chính c a doanh nghi p đư c th hi n

quy mơ v n, kh

năng huy ñ ng và s d ng v n có hi u qu , năng l c qu n lý tài chính…
trong doanh nghi p. Trư c h t, năng l c tài chính g n v i v n là m t y u t
s n xu t cơ b n và là m t ñ u vào c a doanh nghi p. Do đó, s d ng v n có
hi u qu , quay vịng v n nhanh có ý nghĩa r t l n trong vi c làm gi m chi phí
v n, gi m giá thành s n ph m. ð ng th i, v n cịn là ti n đ đ i v i các y u
t s n xu t khác.
Vi c huy ñ ng v n k p th i nh m ñáp ng v t tư, nguyên li u, thuê
nhân công, mua s m thi t b , công ngh , t ch c h th ng bán l . Như v y,
năng l c tài chính ph n ánh s c m nh kinh t c a doanh nghi p, là yêu c u
ñ u tiên, b t bu c ph i có n u mu n doanh nghi p thành công trong kinh
doanh và nâng cao năng l c c nh tranh.
ð nâng cao năng l c tài chính, doanh nghi p ph i c ng c và phát
tri n ngu n v n, tăng v n t có, m r ng v n vay dư i nhi u hình th c. ð ng
th i, đi u quan tr ng là doanh nghi p ph i s d ng có hi u qu các ngu n v n,
ho t đ ng kinh doanh có hi u qu đ t o uy tín đ i v i khách hàng, v i ngân
hàng và nh ng ngư i cho vay v n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........12


Năng l c marketing c a doanh nghi p và kh năng xác ñ nh lư ng c u
Năng l c marketing c a doanh nghi p là kh năng n m b t nhu c u th
trư ng, kh năng th c hi n chi n lư c 4P (Product, Place, Price, Promotion)
trong ho t ñ ng marketing. Kh năng marketing tác ñ ng tr c ti p t i s n
xu t và tiêu th s n ph m, đáp ng nhu c u khách hàng, góp ph n làm tăng
doanh thu, tăng th ph n tiêu th s n ph m, nâng cao v th c a doanh nghi p.
ðây là nhóm nhân t r t quan tr ng tác ñ ng t i năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p.
Trong ñi u ki n kinh t hàng hóa phát tri n, văn minh tiêu dùng ngày

càng cao, thì ngư i tiêu dùng càng hư ng t i tiêu dùng nh ng hàng hóa có
thương hi u uy tín. Vì v y, xây d ng thương hi u cho s n ph m là m t t t y u
ñ i v i nh ng doanh nghi p mu n t n t i trên th trư ng.
M t khác, năng l c c nh tranh c a doanh nghi p ph thu c nhi u khâu
như tiêu th , khuy n mãi, nghiên c u th trư ng… do đó d ch v bán hàng và
sau bán hàng đóng vai trị quan tr ng ñ n doanh s tiêu th - v n ñ s ng còn
c a m i doanh nghi p.
Năng l c nghiên c u và phát tri n c a doanh nghi p
Năng l c nghiên c u và phát tri n c a doanh nghi p là y u t t ng h p
g m nhi u y u t c u thành như nhân l c nghiên c u, thi t b , tài chính cho
ho t ñ ng nghiên c u và phát tri n (R&D), kh năng ñ i m i s n ph m c a
doanh nghi p. Năng l c nghiên c u và phát tri n có vai trị quan tr ng trong
c i ti n công ngh , nâng cao ch t lư ng s n ph m, thay ñ i m u mã, nâng cao
năng su t, h p lý hóa s n xu t.
Y u t liên quan đ n m c ñ c nh tranh lĩnh v c kinh doanh c a doanh
nghi p, v th c a doanh nghi p so v i các doanh nghi p tham gia c nh tranh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........13


V th c a doanh nghi p so v i các doanh nghi p cùng lo i kh ng ñ nh
m c đ c nh tranh c a nó trên th trư ng. Doanh nghi p nào l a ch n lĩnh
v c có m c đ c nh tranh càng th p thì càng thu n l i. Vì v y, hi u bi t th
trư ng ñ quy t đ nh kinh doanh

lĩnh v c có m c ñ c nh tranh th p là y u

t quan tr ng d n đ n s thành cơng và mang l i l i nhu n cao cho doanh
nghi p. Tuy nhiên, trong môi trư ng c nh tranh lành m nh s có tác d ng
thúc đ y doanh nghi p nhi u hơn là môi trư ng ñ c quy n.

V th c a doanh nghi p ñư c th hi n qua th ph n s n ph m so v i
s n ph m cùng lo i, uy tín thương hi u s n ph m đ i v i ngư i tiêu dùng, s
hồn h o c a các d ch v và ñư c ño b ng th ph n c a các s n ph m d ch v
đó trên th trư ng.
Ngoài ra, m t s y u t khác nhau như l i th v v trí đ a lý, ngành
ngh kinh doanh c a doanh nghi p, quy mô doanh nghi p… có nh hư ng t i
năng l c c nh tranh c a doanh nghi p.[7]
Các nhân t bên ngồi doanh nghi p [19]
Có r t nhi u nhân t bên ngồi tác đ ng đ n năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p. Di n ñàn Kinh t th gi i (WEF) d a trên mơ hình Kim cương
c a M.Porter đ đưa ra các y u t bên ngồi tác đ ng t i năng l c c nh tranh
c a doanh nghi p dư i tiêu đ mơi trư ng kinh doanh c a doanh nghi p” v i
56 ch tiêu c th (các ch tiêu này ñư c lư ng hóa đ x p h ng cho các qu c
gia) thu c 4 nhóm y u t như sau:
M t là, các ñi u ki n y u t ñ u vào, g m 5 phân nhóm: k t c u h
t ng v t ch t – k thu t; h t ng hành chính, ngu n nhân l c, h t ng công
ngh , th trư ng tài chính.
Hai là, các đi u ki n v c u: s thích c a ngư i mua, tình hình pháp
lu t v tiêu dùng, v công ngh thông tin…

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........14


Ba là, các ngành cung ng và ngành liên quan: ch t lư ng và s lư ng
các nhà cung c p ñ a phương, kh năng t i ch v nghiên c u chuyên bi t và
d ch v ñào t o, m c ñ h p tác gi a các khu v c kinh t , kh năng cung c p
t i ch các chi ti t và ph ki n máy móc.
B n là, b i c nh ñ i v i chi n lư c và c nh tranh c a doanh nghi p, g m
hai phân nhóm là đ ng l c và c nh tranh (các rào c n vơ hình, s c nh tranh
c a các nhà s n xu t ñ a phương, hi u qu c a vi c ch ng ñ c quy n). [17]

Theo logic truy n th ng, các y u t bên ngồi doanh nghi p đư c chia
thành các nhóm sau đây: th trư ng, th ch - chính sách, k t c u h t ng, các
ngành h tr .
Th trư ng
Th trư ng là môi trư ng kinh doanh r t quan tr ng ñ i v i doanh
nghi p. Th trư ng v a là nơi tiêu th s n ph m, tìm ki m đ u vào thơng qua
ho t đ ng mua - bán hàng hóa d ch v đ u ra và các y u t ñ u vào. Th
trư ng cịn đ ng th i là cơng c đ nh hư ng, hư ng d n ho t ñ ng c a doanh
nghi p, thông qua m c c u, giá c , l i nhu n… ñ ñ nh hư ng chi n lư c, k
ho ch kinh doanh. Như v y, s

n ñ nh c a th trư ng có ý nghĩa r t quan

tr ng đ i v i ho t ñ ng c a doanh nghi p nói chung và nâng cao s c c nh
tranh c a doanh nghi p nói riêng. ð phát huy vai trò c a các y u t th
trư ng ñ i v i doanh nghi p, c n có s can thi p c a nhà nư c vào th trư ng
nh m n ñ nh th trư ng (h n ch nh ng bi n ñ ng l n c a th trư ng), thông
qua vi c xây d ng và th c hi n t t, nghiêm pháp lu t thương m i, t o l p mơi
trư ng th trư ng c nh tranh tích c c và hi u qu , ch ng gian l n thương m i,
h n ch ñ c quy n kinh doanh.
ði u quan tr ng là t o l p môi trư ng th trư ng c nh tranh tích c c,
tăng s c ép đ i m i qu n lý, c i ti n quy trình s n xu t, ng d ng thành t u

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ...........15