Đề tài Vận dụng phương pháp phát huy tính tích cực và giảng dạy loại bài: Hình thái cáu tạo ngoài các cơ quan thực vật

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm -. PhÇn I: Më ®Çu ------------------. I. Lý do chọn đề tài: - Bộ môn sinh học ở nhà trường THCS là một môn khoa học thực nghiệm với nhiều phân môn theo từng khối lớp. Trong chương trình học sinh được nghiên cứu kiến thức theo trình tự từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Sau khi học xong chương trình các em có kiến thức cơ bản về thế giới sinh vật xung quanh, đặc biệt là bản thân con người, chiều hướng phát triển của ngành sinh học phục vụ đời sống. Là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn Sinh học tại trường THCS đã đem lại cho tôi niềm say mê trong dạy học mong muốn làm sao các em tiếp cận tri thức một cách dễ dàng để lại ấn tượng sâu sắc, giáo dục lòng yêu thiên nhiên đất nước, môi trường sống của muôn loài và của con người. Xuất phát từ thực tế và lòng yêu nghề mến trẻ đã thôi thúc tôi trong từng bài giảng tiết học, bằng những phương pháp thích hợp để truyền thụ kiến thức cho các em tinh giản, dễ hiểu và chính từ đó đã thúc đẩy tôi nghiên cứu, xây dựng cho mình một phương pháp dạy học phù hợp và muốn vận dụng phương pháp mới vào giảng dạy sau này. Do vậy tôi chọn đề tài "Vận dụng phương pháp phát huy tính tích cực và giảng dạy loại bài: H×nh th¸i c¸u t¹o ngoµi c¸c c¬ quan thùc vËt" cho s¸ng kiÕn kinh nghiÖm cña m×nh. II. Mục đích nghiên cứu: - Vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy trong nhà trường hiện nay là cấp thiết, đáp ứng được nhu cầu nhận thức ngày càng cao của học sinh và được tiến hành trong tất cả các môn học, đặc biệt là môn sinh học. Với mỗi loại kiến thức khác nhau cần phải có phương pháp giảng dạy khác nhau. Việc lựa chọn đúng đắn, kết hợp hài hoà các phương pháp trong giảng dạy để đạt được kết quả cao phụ thuộc rất nhiều vào trình độ và nghệ thuật sư phạm của người giáo viên bên cạnh trình độ chuyên môn và nối sống, nó là kết quả của một quá trình và thường xuyên rút kinh nghiệm.. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Sáng kiến kinh nghiệm Bởi vậy việc xây dựng cho bản thân kỹ năng dạy học theo phương pháp tích cực nhằm hưởng ứng chủ trương đổi mới phương pháp dạy học của Bộ giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, thế giới tạo ra lớp người năng động, tích cực và sáng tạo. "Vận dụng phương pháp tích cực" nhằm phát huy tính chủ động và sáng tạo của học sinh. III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: 1. Đối tượng: - Sinh häc líp 6 lo¹i bµi h×nh th¸i cÊu t¹o ngoµi c¸c c¬ quan thùc vËt. 2. Ph¹m vi: - §Ò tµi nghiªn cøu dùa vµo kiÕn thøc thùc vËt häc SGK vµ mét sè s¸ch tham kh¶o. - Đề tài nghiên cứu vận dụng phương pháp phát huy tính tích cực vµo lo¹i bµi gi¶ng. H×nh th¸i cÊu t¹o ngoµi c¸c c¬ quan thùc vËt. IV. NhiÖm vô nghiªn cøu: - Tìm hiểu cơ sở lý luận của phương pháp dạy học phát huy tính tích cực. - Biết soạn giáo án và thực hiện giảng dạy theo phương pháp dạy học ph¸t huy tÝnh tÝch cùc. - Góp phần đưa phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy. V. Các phương nghiên cứu chính: - Đọc sách giáo khoa và tài liệu có nội dung liên quan đến nội dung nghiªn cøu. - Tham khảo, ghi chép các phương pháp của giáo viên hướng dẫn và c¸c gi¸o viªn trong tæ bé m«n. - áp dụng trong thực tế giảng dạy từ đó xây dựng đề tài.. PhÇn II: Néi dung Chương I: Cơ sở lý luận ---------------. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Sáng kiến kinh nghiệm - Phương pháp tích cực là một thuật ngữ rút gọn được dùng ở nhiều nước để chỉ ra phương pháp giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học. - Tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động chủ động. Phương pháp tích cực hướng tới việc hoạt động hoá, tích cực hoá hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải tập trung phát huy tính tích cực của người dạy. I. Bản chất của phương pháp phát huy tính tích cực:. - Đặt học sinh trước một hệ thống các vấn đề. Các vấn đề đó có sự mâu thuẫn giữa các đã biết và chưa biết từ đó đưa học sinh vào tình huống có vấn đề, kích thích học sinh tự giác có nhu cầu mong muốn giải quyết vấn đề phát huy tính tích cực của học sinh. II. Những dẫu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực:. 1. Dạy học thông qua các hoạt động của học sinh: - Học sinh được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức, khám phá thông qua đó tự lực khám phá điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. 2. Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện cho người học có được phương pháp, kỹ năng, thói quen, ý trí tự häc th× sÏ t¹o cho hä lßng ham häc kh¬i d¹y néi lùc vèn cã ë mçi häc sinh. KÕt qu¶ häc tËp sÏ ®­îc nh©n lªn gÊp béi.. 3. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp học tập nhóm nhỏ: Trong nhà trường phương pháp học tập hợp tác được tổ chức ở cấp nhãm, tæ, líp. Häc tËp hîp t¸c lµm t¨ng hiÖu qu¶ häc tËp nhÊt lµ lóc gi¶i. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Sáng kiến kinh nghiệm quyết vấn đề gay cấn lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân đề thực hiện nhiệm vụ chung. 4. Kết hợp đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò: - Trong dạy học việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích. Nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy. Chương II: Kết quả soạn bài: Cấu tạo ngoài của thân I. Mục đích yêu cầu: 1. KiÕn thøc: - Häc sinh nhËn biÕt ®­îc c¸c bé phËn cña th©n gåm: Th©n chÝnh, cµnh, chåi, ngän, chåi n¸ch. - Häc sinh ph©n biÖt ®­îc chåi n¸ch vµ chåi hoa. - Nhận biết được các loại thân đứng, thân leo, thân bò. 2. Kü n¨ng: - Rèn cho học sinh kỹ năng quan sát, hoạt động nhóm. 3. Thái độ: - Gi¸o dôc lßng yªu bé m«n, b¶o vÖ c©y trång. II. Phương pháp, phương tiện: 1. Phương pháp: - Phương pháp quán sát, đàm thoại. 2. Phương tiện: Gi¸o viªn: Tranh vÏ phãng to H13.1 trang 3 SGK. Mét sè lo¹i c©y: Nh·n, mång t¬i, rau m¸, Häc sinh: MÉu vËt: cµnh c©y. III. TiÕn tr×nh: 1. ổn định: 1 phút. 2. KiÓm tra bµi cò: 10'. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm C©u hái: Nªu cÊu t¹o, chøc n¨ng cña rÔ biÕn d¹ng. §¸p ¸n: CÊu t¹o chøc n¨ng cña rÔ biÕn d¹ng. Tªn rÔ. §Æc ®iÓm rÔ. Chøc n¨ng. RÔ cñ. RÔ ph×nh to. RÔ mãc. RÔ phô mäc ra tõ th©n, cµnh trªn mÆt Gióp c©y leo lªn lÊy oxi cung đất sống trong điều kiện thiếu không cấp cho các phần rễ khác. khí, rễ mọc ngược.. RÔ thë RÔ gi¸c mót. Chøa chÊt dù tr÷.. RÔ biÕn thµnh gi¸c mót ®©m vµo th©n. Hút chất dinh dưỡng. 3. TiÕn tr×nh bµi häc: Hoạt động của giáo viên và học sinh. TG. - Quan s¸t cÊu t¹o ngoµi cña th©n gåm nh÷ng bé phËn nµo chóng ta cïng t×m hiÓu.. 1'. Hoạt động 1: Tìm hiểu các bộ phận bên ngoài của th©n.. 15'. Néi dung. 1. CÊu t¹o ngoµi cña th©n: Th©n chÝnh: H×nh trô. - Giáo viên yêu cầu học sinh mang mẫu vật để lên bàn, quan sát đối chiếu H13.1 để so sánh; trả lời câu hái:. Th©n c©y. Chồi ngọn: đỉnh thân chính Chåi n¸ch: kÏ l¸ Cµnh l¸.. + Th©n mang nh÷ng bé phËn nµo?. - Chåi l¸: Ph¸t triÓn thµnh th©n, cµnh c©y.. + Những đặc điểm giống nhau giữa thân và cành.. - Chåi hoa: Ph¸t triÓn thµnh hoa, qu¶.. + VÞ trÝ cña chåi n¸ch? + Chåi ngän sÏ ph¸t triÓn thµnh bé phËn nµo. - Gi¸o viªn gäi c¸c nhãm tr¶ lêi, GVNX bæ sung. - Gi¸o viªn treo tranh phãng to chåi hoa vµ chåi l¸, yªu cÇu häc sinh quan s¸t vµ ph©n biÖt 2 lo¹i chåi. - Häc sinh t×m sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a chåi hoa vµ chåi l¸. - Chåi l¸ sÏ ph¸t triÓn thµnh bé phËn nµo? - Chåi hoa sÏ ph¸t triÓn thµnh bé phËn nµo? - Gi¸o viªn gäi c¸c nhãm tr¶ lêi, GVNX bæ sung. * Hoạt động 2: Phân biện các loại thân: - Gi¸o viªn treo tranh c¸c lo¹i th©n c©y, yªu cÇu häc sinh quan sát đối chiếu với mẫu vật các em đã mang. 2'. 2. C¸c lo¹i th©n: - Cã 3 lo¹i th©n chÝnh: a. Thân đứng: - Th©n gç: Cøng, cao, cã cµnh.. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Sáng kiến kinh nghiệm đi để phân biệt các loại thân theo nhóm.. - Th©n cét: Cøng, cao, kh«ng cµnh.. - Häc sinh t×m hiÓu:. - Th©n cá: MÒm, yÕu, thÊp.. + Vị trí của thân cây trên mặt đất?. b. Th©n leo: Leo b»ng nhiÒu c¸ch.. + §é cøng, mÒm cña th©n c©y?. - Th©n quÊn.. + Sù ph©n cµnh cña th©n?. - Tua cuèn.. - Sau khi ph©n lo¹i xong, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái:. c. Thân bò: Mềm, lan sát mặt đất.. - Có mấy loại thân chính, đó là những loại nào? Lấy vÝ dô minh ho¹? - Häc sinh hoµn thiÖn b¶ng SGK. - Gi¸o viªn gäi c¸c nhãm tr¶ lêi, gi¸o viªn nhËn xÐt bæ sung. - Häc sinh kÓ thªm c¸c lo¹i c©y vµ ph©n biÖt chóng thuéc lo¹i th©n nµo? - Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tù rót ra kÕt luËn. - Học sinh đọc kết luận chung SGK.. 4. Kiểm tra đánh giá: 7' phút - Häc sinh tr¶ lêi 3 c©u hái SGK. - Học sinh làm bài tập : Đánh dấu vào ô vuông cho câu trả lời đúng. a.  Th©n c©y dõa, cä, cau lµ th©n cét b. Thân cây bạch đàn, soan, lim là thân gỗ. c.  Th©n c©y c¶i, cá mÇn trÇu lµ th©n cá. d.  Th©n c©y lóa, ng«, trÇu kh«ng lµ th©n leo. 5. Hướng dẫn: 1phút - Häc sinh lµm bµi tËp SGK - ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm cho bµi 15. Chương III: Giải pháp - Để thực hiện bài giảng theo phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh thì giáo viên phải là người hướng dẫn điều khiển các hoạt động. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Sáng kiến kinh nghiệm nhận thức của học sinh, dẫn dắt các em bước vào tình huống có vấn đề để l«i cuèn häc sinh, kÝch thÝch t­ duy t×m tßi ph¸t hiÖn kiÕn thøc míi. - Qua bµi, häc sinh tù rót ra ®­îc kiÕn thøc cÇn ph¶i häc (nhËn thức chủ động) chủ không phải do giáo viên đọc để học sinh ghi - Nhận thức thụ động.. PhÇn III: KÕt luËn Khoa học giáo dục đã khẳng định: Trong tất cả các hình thức dạy học thì kết quả đạt được là do hoạt động tích cực, toàn diện của bản thân học sinh. Sự hoạt động tự lực một hình thái của tích cực học tập, vừa là phương tiện đồng thời cũng là kết quả hoạt động. Hệ thống công tác dạy học phải áp dụng rộng rãi phương pháp và thủ thuật hiệu nghiệm nhất để tổ chức việc học tập tích cực cho học sinh nhằm kÝch thÝch ë c¸c em tÝnh tÝch cùc häc tËp. Häc sinh cã thÓ hiÓu s©u kiÕn thøc vµ biÕn nã thµnh gi¸ trÞ riªng cña m×nh, nÕu hÕt søc cè g¾ng vÒ trÝ tuÖ vµ kiªn tr× häc tËp. - Sự thành công trong dạy học phụ thuộc vào mức độ áp dụng toàn bộ phương tiện sư phạm để duy trì tính tích cực học tập. - Khi tăng cường phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong giảng dạy Sinh học thì kết quả học của học sinh có sự thay đối đáng kể. Đa sè häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc biÕn kiÕn thøc SGK thµnh kiÕn thøc cña mình. Trong thực tế các em đã biết liên hệ giải thích các hiện tượng xung quanh từ đó các em thấy yêu mến sinh vật, thiên nhiên bảo vệ thiên nhiên. Chính vì những điều trình bày trên mà trong bài học nói riêng đã có. - Môn Sinh học 6 có: 30/32 em đạt từ TB trở lên; Khá giỏi có 16 em chiÕm 50%; häc sinh giái cã 6 em. Trong n¨m häc võa qua sè häc sinh kh¸ giái cña t«i cao h¬n so víi c¸c năm trước và số em thích, yêu mến sinh học, thích tìm hiểu sinh vật ngày. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Sáng kiến kinh nghiệm càng đông. Vậy tôi có thể kết luận rằng việc phát huy tính tích cực của học sinh trong giảng dạy sinh học có tác dụng nâng cao chất lượng của cả dạy vµ häc. Qu¸ tr×nh nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Trên đây là một số biện pháp đơn giản của tôi để thực hiện phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. Rất mong sự đóng góp của đồng nghiệp để phương pháp này ngày càng hoàn thiện hơn.. PhÇn Iv: KiÕn nghÞ. Xuất phát từ cơ sở lý luận, thực tiển, mục đích dạy học cũng như những thành công và hạn chế trong khi thực hiện đề tài, để góp phần cho việc dạy môn sinh học nói chung, dạy sinh học lớp 6 nói riêng đạt chất lù¬ng cao b¶n th©n t«i cã nh÷ng kiÕn nghÞ thiÕt thùc sau:. *VÒ phÝa c¬ së: - Lµ m«n häc lý thuyÕt vµ thùc hµnh cho nªn c¸c kü n¨ng ph¶i ®­îc luyÖn tập theo đăc trưng của phương pháp dạy học, vì vậy cần phải có đủ các thiết bị đồ dùng phù hợp. - Cần có thêm vườn cây sinh học để các em học sinh nghiên cứu và tìm hiểu môi trường sinh vật. * Về phía lãnh đạo cấp trên: CÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn cã c¬ héi giao l­u häc hái vµ rót kinh nghiệm qua các hội thảo chuyên đề. §ång L¹c, ngµy17th¸ng 5 n¨m 2011. Người viết:. Vương Hoàng Lan Tµi liÖu tham kh¶o -----------------------. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 8.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm 1. Sinh lý häc thùc vËt: Gi¸o s­ PTS Vò V¨n Vô - Vò Thanh T©m Hoµng Minh T©n 2. Sinh học đại cương T2: WD Philips and TJ chieton. 3. ¸p dông d¹y vµ häc tÝch cùc trong m«n Sinh häc. GS TrÇn B¸ Hoành - TS Bùi Phương Nga - Trần Hồng Tâm - Trịnh Thị Bích Ngọc. 4. S¸ch gi¸o khoa sinh häc 6. 5. S¸ch gi¸o viªn sinh häc 6.. Nhận xét, đánh giá của BGH trường THCS Đồng Lạc.. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 9.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> S¸ng kiÕn kinh nghiÖm -. Nhận xét, đánh giá của phòng Gd & đt huyện yên thế.. Trường THCS VL- TXPT Lop6.net. 10.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>