Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 20 - Tường THCS Chiềng Ngần

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TUẦN 20- BÀI 19 Kết quả cần đạt: Cảm nhận được vẻ đẹp tươi sáng của bức tranh làng quê vùng biển trong bài thơ Quê hương của Tế Hanh.Thấy được tình cảm quê hương đằm thắm và bút pháp bình dị, giàu cảm xúc của nhà thơ. Cảm nhận được lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi trong cảnh ngục tù được diễn tả thiết tha, sôi nổi trong bài: Khi con tu hú của Tố Hữu. Hiểu rõ câu nghi vấn không chỉ dùng để hỏi mà còn dùng để cầu khiến khẳng định, phủ định, đe doạ, bộc lộ tính cách, cảm xúc. Biết cách làm bài văn thuyết minh một phương pháp (cách làm).. Ngày giảng: Tiết 77 Văn bản. Ngày soạn:. QUÊ HƯƠNG ~ Tế Hanh~ A. PHẦN CHUẨN BỊ I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh - Cảm nhận được vẻ đẹp tươi sáng, giàu sức sống của một làng quê miền biển được tác giả miêu tả trong bài thơ và tình cảm quê hương đằm thắm của tác giả. - Thấy được những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ. - Rèn luyện kĩ năng phân tích thơ 8 chữ với những hình ảnh thơ gợi hình đầy sáng tạo. - Giáo dục lòng yêu quê hương đất nước. II. Chuẩn bị Thầy: Soạn giảng, tài liệu: SGK, SGV Trò: học bài cũ, soạn bài mới B. PHẦN THỂ HIỆN TRÊN LỚP *Ổn định: I.Kiểm tra: 4’ * Câu hỏi: đọc thuộc lòng bài thơ Nhớ rừng của tác giả Thế Lữ. * Yêu cầu hs đọc diễn cảm, thuộc lòng bài thơ chính xác. II. Bài mới Trong trái tm của mỗi con người bao giờ chẳng có hình ảnh một quê hương nơi mình đã chào đời và lớn lên! Tình quê, đó là tình cảm thiêng liêng của con 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> người và cũng là nguồn cảm hứng lớn của văn chương nghệ thuật. Ở nhà thơ Tế Hanh, nguồn cảm hứng ấy đã chảy suốt cả đời thơ mà bài thơ “Quê hương” là sự mở đầu. Hôm nay cô trò ta cùng cảm nhận thi phẩm này. I. Đọc và tìm hiểu chung. 9’ 1. Tác giả- tác phẩm - Tế Hanh tên khai sinh là Trần Tế Hanh sinh năm 1921, quê ở Quảng Ngãi. - Ông có mặt trong phong trào thơ mới ở chặng cuối (19401945) - Sau 1945 Tế Hanh sáng tác bền bỉ nhằm phục vụ cách mạng và kháng chiến - Năm 1996 ông được nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.. Gọi hs đọc phần chú thích sao trang 17 Hãy nêu những hiểu biết của em về nhà thơ Tế Hanh GV - Tế Hanh quê ở xã Bình Dương, huyện Bình Xương, Quảng Ngãi, cái làng chài ven biển có dòng sông bao quanh này luôn trở đi trở lại trong nhiều bài thơ của ông. Năm 15 tuổi ra Huế học trung học. Tại đây ông được gặp gỡ một số nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ mới ở chặng cuối 19401945. Ngay từ những sáng tác đầu tay thơ Tế Hanh đã gắn bó với làng quê. Sau này thơ ông mới mở rộng ra nhiều đề tài nhưng được biết nhiều nhất vẫn là những bài thơ về quê hương miền biển thân yêu của ông. Trong thời kì đất nước chia cắt (19541975) mảng thơ thành công nhất của ông vẫn là mảng viết về quê hương Miền Nam anh dũng trong thơ Tế Hanh cảm xúc chân thực thường được biểu đạt bằng lời thơ tự TB nhiên giản dị giàu hình ảnh. Bài thơ “Quê hương” ra đời trong hoàn GV cảnh nào? - Bài thơ sáng tác năm 1939 khi ông đang Bài thơ được rút trong tập học ở Huế, bài thơ được viết trong cảm xúc Nghẹn Ngào viết năm 1939. nhớ nhà, nhớ quê với 1 tấm lòng trong trẻo. Bài thơ được rút trong tập “Nghẹn ngào” sau lại được in trong tập hoa niên xuất bản năm 1945. 2. Đọc và tìm hiểu chú thích. GV Hướng dẫn đọc: Đây là bài thơ diễn tả tình cảm chân thành, tha thiết mà đằm thắm của Tế Hanh với mảnh đất quê hương nên 8 câu đầu đọc với giọng tha thiết tự hào làm nổi bật hồn quê.8 câu tiếp giọng sôi nổi diễn tả cảnh thuyền về bến tấp nập. 4 câu cuối giọng thiết tha chân thành đằm thắm trong nỗi nhớ quê GV hương. 2 TB TB. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> TB TB GV. KH. KH. GV. KH. Đọc 8 câu đầu Hs đọc tiếp Em hiểu các từ trai tráng, tuấn mã, ghe Hs dựa vào chú thích 2, 3, 4 SGK trang 17 Quê hương là nguồn cảm hứng lớn trong suốt đời thơ của Tế Hanh, cái làng chài ven biển có con sống bao quanh này luôn trở đi trở lại trong nhiều bài thơ của ông. Mảng thơ thành công nhất của ông cũng là mảng thơ viết về quê hương Miền Nam đau thương và anh dũng. Bài thơ được viết theo thể thơ nào? - Bài thơ được viết theo thể thơ 8 chữ, gồm nhiều khổ, gieo vần ôm và vần liền với sự hoán vị B- T đều đặn (2 câu vần bằng đến 2 câu vần trắc) vì vậy trong thơ 8 chữ tuy khá tự do nhưng vần điệu vẫn nhịp nhàng đều đặn, mở ra khả năng diễn tả phong phú. Đây là thể thơ được dùng nhiều nhất trong phong trào thơ mới trước cách mạng 1945. Bài thơ chia làm mấy đoạn? Nêu nội dung của mỗi đoạn. - Chia làm 4 đoạn 2 câu đầu: giới thiệu chung về làng tôi 6 câu tiếp” tả cảnh dân trai tráng ra khơi đánh cá. 8 câu tiếp: cảnh dân làng tấp nập đón ghe về 4 câu cuối: nỗi nhớ quê hương của tác giả. Bài thơ chính là những cảm nhận sâu sắc của Tế Hanh với quê hương đồng thời bộc lộ tình cảm đằm thắm chân thành da diết, những điều đó chúng ta cũng phân tích bài II. Phân tích văn bản thơ. 1. Hai câu đầu: Giới thiệu làng tôi. 3’ Đọc 2 câu mở đầu của bài thơ em hình dung được gì về quê hương của nhà thơ? - Mở đầu bài thơ tác giả giới thiệu về quê hương mình thật hồn nhiên, giản dị “Làng tôi nghèo… ngày sống”. Quê hương của nhà thơ là 1 làng quê ở khu vực của sông của 1 con sông lớn chảy ra biển. Đó là 1 làng chài nổi lên giữa mênh mông sóng 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> nước. Một không gian vừa cụ thể, vừa tươi mát người dân làng quê sống bằng nghề chài lưới. Hằng ngày họ ra biển đánh cá, rồi đem cá về chợ vùng quê đổi thành lúa gạo, vật dụng → 2 câu đầu bình dị mang ý nghĩa Yếu như một thông tin, nhưng vẫn toát lên tình TB cảm trong trẻo thiết tha đằm thắm của tác giả. Hs đọc 6 câu thơ tiếp Những câu thơ này miêu tả cảnh tượng TB nào?. * Một làng làm nghề chài lưới trên biển.. 2. Cảnh dân chài bơi thuyền ra khơi đánh cá. Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng Cảnh dân chài ra khơi đánh cá được tái Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá hiện qua những câu thơ nào? Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã Phăng mái chèo, mạnh mẽ KH vượt trường giang Em có nhận xét gì vể nghệ thuật miêu tả của tác giả trong 4 câu thơ từ ngữ nào làm em chú ý? - Đó là những câu thơ đẹp mở ra cảnh tượng bầu trời cao rộng, trong trẻo, nhuốm nắng hồng bình minh trên đó nổi bật hình ảnh đoàn thuyền băng mình ra khơi. Trong 4 câu thơ tác giả đã sử dụng 1 loạt những hình ảnh tươi tắn trẻ trung: gió nhẹ, sớm mai hồng. Động từ mạnh hăng, phăng, vượt và hình ảnh so sánh chiếc thuyền như con tuấn mã đã diễn tả thật ấn tượng khí thế GV bằng tới dũng mãnh của con thuyền, toát lên 1 sức sống mạnh mẽ, 1 vẻ đẹp hùng tráng bất ngờ hiếm thấy trong thơ mới đầy hấp dẫn Bốn câu thơ vừa là phong cảnh thiên nhiên KH tươi sáng vừa là bức tranh lao động hứng khởi và dạt dào sức sống. Hai câu thơ tiếp theo miêu tả cánh buồm căng gió. Hãy phân tích để thấy được vẻ đẹp của 2 câu thơ này? - Hình ảnh cánh buồm trắng căng gió biển 4 Lop8.net. Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng Rướn thân tráng bao la thâu góp gió.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> khơi được tác giả miêu tả bằng nghệ thuật so sánh độc đáo bất ngờ và nghệ thuật nhân hoá “Cánh buồm… góp gió” đã gợi lên hình ảnh cánh buồm căng rất đẹp, 1 vẻ đẹp GV lãng mạn, lớn lao thiêng liêng và rất thơ mộng. Cánh buồm như 1 sinh thể biết cử động và hơn thế nữa nó mang theo cả linh hồn của quê hương ra khơi. Hình ảnh cánh buồm căng gió biển khơi quen thuộc bỗng trở lên lớn lao thiêng liêng và rất thơ mộng. Tế Hanh như nhận ra đó chính là biểu tượng của linh hồn làng chài. Nhà thơ vừa vẽ ra chính xác cái hình, vừa cảm nhận được cái hồn của sự vật, sự so sánh ở đây không làm cho việc miêu tả cụ thể hơn nhưng đã gợi ra 1 vẻ đẹp bay bổng mang ý nghĩa lớn lao. Liệu có hình ảnh nào diễn tả được chính xác giàu ý nghĩa và đẹp hơn để biểu hiện linh hồn làng chài bằng hình ảnh cánh buồm trắng giương to nó gió biển khơi bao la đó? Cánh buồm mang theo bao hi vọng và lo toan của người dân chài trong cuộc mưu sinh trên sông nước. Tác giả nhìn thấy trong cánh buồm có cả niềm tự hào, kiêu hãnh và sức mạnh của dân chài trogn cuộc chinh phục biển khơi: Cánh buồm trắng như rướn lên, thân góp gió trời để bay vào cùng bao la bát ngát của không gian- Những hình ảnh thơ khoẻ khoắn đầy chất lãng mạn bay bổng vừa diễn tả khí thế KH lao động lãng mạnh mẽ và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người dân chài, vừa TB thể hiện tình yêu mến tha thiết và niềm tự hào của thi sĩ về cuộc sống, về con người cà quê hương. Hình ảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá gợi cho em cảm nhận gì? KH Gọi Hs đọc đoạn 3 Đoạn thơ miêu tả cảnh gì?. * Một bức tranh phong cảnh thiên nhiên tươi sáng và là một bức tranh lao động hứng khởi dạt dào sức sống.. 3. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về bến. 10’ Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ Khắp dân làng tấp nập đón Hs theo dõi 4 câu thơ đầu. ghe về Khung cảnh làng chài khi thuyền đánh Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy cá trở về được miêu tả qua những chi tiết ghe 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> nào? Cách miêu tả có gì khác so với đoạn thơ trên? - Tác giả miêu tả hình ảnh làng chài khi thuyền đánh cá trở về. Cách miêu tả gợi lên không khí rộn ràng của làng chài khi đoàn G thuyền trở về. Đó là khung cảnh đầm ấm rộn ràng với âm thanh ồn ào (âm thanh của nhiều người) với trạng thái tấp nập gợi không khí vui vẻ thoải mái của mọi người với những chiếc ghe đầy cá với những con cá tươi ngon thân bạc trắng thật thích mắt Câu thơ “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe” có ý nghĩa như thế nào? - Câu thơ tả thực mang quan niệm của người dân chài. Mỗi lần đi biển là 1 lần sự sống liền kề cái chết, những người trên bờ KH lo lắng ngày đêm cầu nguyện mong cho họ ra biển gặp may. Cái may mắn của họ phụ thuộc và trời đất có thấy được điều đó mới cảm nhận được đầy đủ niềm vui sướng đón đoàn thuyền trở về và lời cảm tạ của họ với TB biển cả thiêng liêng bí ẩn. Qua phân tích 4 câu thơ đầu khổ đã diễn tả điều gì?. * Đây là bức tranh lao động náo nhiệt, đầy ắp niềm vui và sự sống toát ra từ không khí ồn ào tấp nập.. TB H s theo dõi 4 câu thơ tiếp Đối tượng miêu tả trong 4 câu thơ này là gì? - 4 câu tiếp theo miêu tả người dân chài và con thuyền nằm nghỉ trên bến đỗ Người dẫn chài được miêu tả như thế nào? Cách miêu tả đó muốn biểu thị điều gì?. Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng Cả thân hình nồng thở vị xa xăm Chiến thuyền im bến mỏi trở về nằm Có thể nói đây là những chi tiết miêu tả rất Nghe chất muối thấm dần độc đáo gợi cảm đầy thú vị. Câu đầu tả trong thớ vỏ. thực, câu sau là sự sáng tạo độc đáo→ hình KH ảnh những con người của biển, những người lạo động da ngăm, nhuộm nắng, nhuộm gió với thân hình vạm vỡ thấm đậm vị mặn mòi của biển nồng toả vị xa xăm Chiếc thuyền… thớ vỏ của biển khơi khiến hình ảnh dân chài vừa 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> chân thực vừa lãng mạn đã trở nên tầm vóc phi thường Hình ảnh con thuyền được miêu tả như thế nào? Cách miêu tả đó gợi cho em cảmnhận như thế nào về nét đặc sắc nghệ thuật? - Hình ảnh những con thuyền nằm im trên bêế sau khi vật lộn với sóng gió trở về cũng là 1 sáng tạo nghệ thuật rất độc đáo. Tác GV giả không chỉ thấy con thuyền nằm in trên bến mà còn thấy sự mệt mỏi của con thuyền và cảm nhận thấy con thuyền như đang lắng nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ của nó. Con thuyền vô tri đã trở nên có hồn, 1 tâm hồn tinh tế cũng như người dân chài, con thuyền lao động ấy cũng thấm đậm vị muối mặn của biển khơi. Từ cách miêu tả này ta nhận thấy con thuyền vô tri đó trở nên vô hồn, 1 tâm hồn tinh tế, tài hoa và tấm lòng gắn bó sâu nặng GV với con người và cuộc sống lao động làng chài thì mới có sự cảm nhận sâu sắc xuất thần như vậy. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về là cảnh như thế nào? Nêu nhận xét của em.. * Đó là bức tranh lao động náo nhiệt với những con người chân thực với tầm vóc phi thường, không khí lao động náo nhiệt đầy ắp niềmvui và sự sống ồn ào náo nhiệt.. TB Một làng quê một vạn chài mộc mạc mà sao gợi được nỗi niềm bâng khuâng đến thế? Và làng quê ấy như 1 ma lực, có sức hút kì diệu, dù thời gian xa cách dù không gian mênh mông không định ở một nơi nào.. 3. Nỗi nhớ quê hương của tác giả. 5’ Nay cách xa lòng tôi luôn tưởng nhớ Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi, Thoáng con thuyền rẽ sóng GV Tình cảm với quê hương của nhà thơ chạy ra khơi được bộc lộ như thế nào trong câu thơ Tôi thấy nhớ cái mùi vị nồng cuối? mặn quá! Ở 4 câu kết nhà thơ trực tiếp nói về nỗi nhớ làng quê khôn nguôi của mình. Nỗi nhớ * Một nỗi nhớ da diết, tình chân thành da diết lời thơ thật giản dị tự cảm trong sáng và tha thiết đối G nhiên như thốt ra từ con tim. với quê hương. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> G. Với Tế Hanh đang phải xa quê nhưng cứ “luôn tưởng nhớ” nhớ tới cồn cào cái “mùi nồng mặn” đặc trưng của quê hương, cái hương vị riêng đầy quyến rũ mà ông đã cảm nhận được qua cuộc sống hàng ngày Bài thơ có những đặc sắc nghệ thuật gì nổi bật? Theo em bài thơ được viết theo phương thức miêu tả hay biểu cảm tự sự hay trữ tình? - Quê hương là bài thơ trữ tình, nhưng phần lớn số câu thơ lại chủ yếu là miêu tả. Ngay trong khổ thơ kết tuy phương thức biểu đạt chủ yếu là biểu cảm nhưng 2 câu giữa cũng là miêu tả, phương thức biểu đạt bao trùm toàn bài là biểu cảm; bởi lẽ toàn bộ hệ thống hình ảnh miêu tả chỉ là tái hiện phong cảnh và cuộc sống của người dân chài quê hương trong nỗi nhớ của chủ thể trữ tình. Như vậy dù yếu tố miêu tả chiếm 1 tỷ lệ lớn nhưng vẫn chỉ là phục vụ cho biểu cảm trữ tình. Mặt khác ngòi bút miêu tả của tác giả trong bài thơ không khách quan chủ nghĩa mà trái lại thấm đậm cảm xúc chủ quan. Như vậy mới có so sánh đẹp bay bổng, đầy lãng mạn. Cách sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hoá độc đáo làm sự vật có linh hồn có ý nghĩa. - Nghệ thuật nổi bật nhất của bài thơ là sự sáng tạo hình ảnh thơ, bài thơ phong phú về hình ảnh miêu tả chân xác không tô vẽ làm người đọc trông rõ cảnh được miêu tả nhưng lại có hình ảnh bay bổng lãng mạn có hồn.. III. Tổng kết- Ghi nhớ. 3’ - Với ngòi bút miêu tả thấm đẫm cảm xúc, những so sánh đẹp bay bổng lãng mạn, những vần thơ bình dị gợi cảm. - Bài thơ đã vẽ ra 1 bức tranh Hãy khái quát những nét chính thành công tươi sáng sinh động về 1 làng về nghệ thuật và nội dung của bài thơ. quê miền biển trong đó nổi bật lên hình ảnh không gian đầy sức sống của người dân chài và sinh hoạt lao động làng chài cho thấy tình cảm quê hương trong sáng thiết tha của nhà thơ. * Ghi nhớ SGK IV. Luyện tập. 3’ 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Hs đọc diễn cảm bài thơ III. Hướng dẫn học bài và làm bài tập 1’ - Học thuộc bài thơ, ghi nhớ, nắm nội dung bài - Soạn: Khi con tu hú- đọc chú thích 19/ 20 - Trả lời 4 câu hỏi trong phần đọc- hiểu văn bản + Tìm bố cục bài thơ, nhận xét về nhịp, vần của bài thơ + 4 câu thơ cuối Ngoài trạng thái tâm hồn khát khao nồng nhiệt yêu cuộc sống tự do người chiến sĩ còn có tâm trạng nào nữa.. Ngày soạn: Tiết 78 Văn bản. Ngày giảng:. KHI CON TU HÚ ~ Tố Hữu ~ A. PHẦN CHUẨN BỊ I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh - Cảm nhận được lòng yêu sự sống, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiễn sĩ cách mạng trẻ tuổi đang bị giam cầm trong nhà ngục và được thể hiện bằnh những hình ảnh gợi cảm và thể thơ lục bát giản dị mà tha thiết - Giáo dục tình yêu cuộc sống, tự do. II. Chuẩn bị Thầy: soạn giảng, tài liệu: SGK, SGV Trò: học bài cũ, chuẩn bị bài mới B. PHẦN THỂ HIỆN TRÊN LỚP * Ổn định: I. Kiểm tra. 4’ Kiểm tra vở soạn của học sinh từ 2 đến 3 em GV nhận xét cho điểm II. Bài mới. 1’ 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Trong nền thơ ca Việt Nam hiện đại, Tố Hữu là một tác gia có vị trí đặc biệt quan trọng. Với trên sáu mươi năm hoạt động và sáng tác. Tố Hữu đã dành trọn vẹn sự nghiệp thơ ca của mình phục vụ cách mạng, phục vụ công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Và trong suốt nhiều thập kỉ qua của thế kỉ XX, ông được coi là “con chim đầu đàn của thơ ca cách mạng”. Để giúp các em phần nào hiểu được điều đó. Tiết học ngày hôm nay chúng ta cùng học 1 tác phẩm của ông đó là…. Yếu Gọi Hs đọc chú thích sao GV Ngoài những vấn đề SGK đã nêu chúng ta cần lưu ý: - Ông là nhà thơ lớn, tiêu biểu của nền văn học cách mạng đương đại. Lớn lên giữa lúc cao trào mặt trận dân chủ do Đảng CS Đông Dương lãnh đạo. Tố Hữu đã nhanh chóng tiếp thu lí tưởng cách mạng say sưa hoạt động Đoàn thanh niên dân chủ. Tháng 4 năm 1939 ông bị bắt giam ở trong tù ông được tôi luyện trong đấu tranh và thử thách và trở thành 1 chiến sĩ cách mạng dày dạn, trung kiên. - Con đường thơ của Tố Hữ hầu như bắt đầu cùng với con đường cách mạng ngay từ những tác phẩm đầu tay thơ ông đã được soi sáng bởi lí tưởng cộng sản và hướng đến những vấn đề rộng lớn trong thơ Tố Hữu thời kì đầu người ta bắt gặp 1 tâm hông nồng nhiệt của tuổi trẻ gặp gỡ lí tưởng cách mạng khi bị tù đày lờiht của ông là lời tâm niệm của người chiến sĩ nguyện trung thành với lí tưởng. Sức mạnh to lớn của thơ Tố Hữu trước hết là do sức hấp dẫn của lí tưởng cộng sản cao đẹp của chân lí cách mạng mà nhà thơ đã giác ngộ, chiến đấu quên mình vì nó. Sau cách mạng thơ Tố Hữu luôn là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng VN trong 2 cuộc kháng chiến trường kì đã từng đem đến sức mạnh tinh thần cho thế hệ trẻ hiện đại VN Thơ ông có sức truyền cảm mạnh mẽ do tiếp thu được tinh hoa của nền thơ dân tộc và làm phong phú thêm những tinh hoa truyền 10 Lop8.net. I. Đọc và tìm hiểu chung.10’ 1. Tác giả- tác phẩm - Tố Hữu (1920- 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành quê ở Thừa ThiênHuế. - Ông đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng của Đảng. - Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng. Năm 2006 Tố Hữu được nhà nước trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn nghệ nghệ thuật.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> TB. GV. thống đó. Bài thơ “Khi con tu hú” được sáng tác trong thời gian nào? - Ông viết bài thơ khi ông 19 tuổi với tinh thần say mê lí tưởng cộng sản bỗng bị nhốt trong phòng giam bưng bít cách biệt với cuộc sống bên ngoài người chiến sĩ trẻ cảm thấy ngột ngạt muốn vùng lên.. Bài thơ thể hiện rõ cảm xúc tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng bị giam cầm trong tù ngục 6 câu đầu: giọng da diết thể hiện sự gắn bó giữa cảnh và người chú ý nhịp 2/4và 4/ 4. 4 câu còn lại: thể hiện tâm trạng người chiến sĩ chú ý nhịp 2/ 2/ 2- 3/ 3- 4/ 4. TB Giáo viên đọc TB Hs đọc Tu hú là loài chim có đặc điểm gì? Giải thích từ “nắng đào” - Loài chim có lông: màu đen lớn hơn chim sáo thường kêu vào đầu mùa hè khi mùa vải chín TB - Nắng đào (nắng hồng) Từ “phòng” trong câu “Mà châ muốn đạp tan phòng hè ôi” cần được hiểu như thế KH nào? - Phòng: ở đây là phòng giam Nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào? Hãy viết một câu văn có 4 chữ đầu là “Khi con tu hú” để tóm tắt nội dung bài thơ? - Nhan đề bài thơ được tách ra từ 4 tiếng đầu tiên của câu thơ đầu tiên trong bài “Khi con tu hú gọi bầy” như vậy tên bài thơ chỉ là vế phụ của câu trọn ý. Nó gợi ra 1 thời điểm, tại đó tâm trạng nhà thơ đang diễn ra, tứ thơ đang nảy sinh và phát triển. - Câu văn trọn vẹn qua đó nêu được nội dung bài thơ Khi con tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến, người tù cách mạng (nhân vật trữ tình) càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam trật trội, càng thèm khát cháy bỏng cuộc sống tự do tưng bừng ở bên ngoài G 11 Lop8.net. - Bài thơ sáng tác năm 1939 tại nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả mới bị bắt giam ở đây.. 2. Đọc.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> tên bài thơ gợi mở mạch cảm xúc của toàn bài. Vì sao tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy? - Tiếng chim tu hú vang lên từ câu thơ đầu và còn vọng mãi đến câu thơ cuối. Nó trở thành âm thanh xuyên suốt bài thơ và còn vọng mãi, vọng mãi không thôi. Tiếng chim tu hú kêu là tín hiệu của mùa hè rực rỡ sự sống tưng bừng của trời cao lồng lộng,tự do là biểu tượng của cuộc sống tự do, đánh thức KH khát vọng tự do cảu người tù thanh niêm.Tiếng chim tu hú đã tác động mãnh mẽ đến tâm hông người tù. Em có nhận xét gì về thể thơ lục bát trong bài? - Bài thơ làm theo thể thơ lục bát 8- 6 tiếng cuối câu 6 vần với tiếng 6 câu 8, tiếng 8 câu 8 vần với tiếng cuối câu 6 nhờ cách hiệp TB vần, hoà phối thanh điệu bài thơ lục bát trở nên nhịp nhàng, uyển chuyển, giàu âm hưởng có nhiều cảm xúc trữ tình. Theo em bài thơ chia làm mấy phần giới hạn và nội dung của từng phần? Đoạn 1: 6 câu đầu: tả khung cảnh trời đất GV rộng lớn, dạt dào sức sống lúc vào hè. Đoạn 2: tả tâm trạng người chiến sĩ trong II. Phân tích văn bản nhà tù TB 1. Cảnh trời đất vào hè Chúng ta sẽ phân tích theo bố cục đã chia trong tâm tưởng người tù. TB Khi con tu hú gọi bầy Lúa chim đương chín trái cây Hs đọc 6 câu thơ đầu nêu nội dung của đoạn ngọt dần. thơ. Vườn tâm dậy tiếng ve ngân KH Khung cảnh trời đất vào hè được diễn tả Bắp dậy vàng hạt đầy sân qua những câu thơ nào? nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào Em có nhận xét gì về cảnh mùa hè được từng không? miêu tả trong 6 câu đầu? Những âm thanh sự vật nào được nhắc tới ở đây? - Để miêu tả khung cảnh đất trời vào hè tác giả đã sử dụng 1 loạt những từ ngữ giàu sức gợi cảm: đang chín ngọt dần, dậy. Và một loạt tính từ: chín, ngọt, vàng, đào, 12 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> xanh, rộng, cao… Chỉ trong 6 câu thơ mà tác giả đã nói tới 10 chi tiết sự vật: gọi bầy, đang chín, ngọt dần, KH dậy tiếng ve ngân, vàng hạt, nắng đào, càng rộng, càng cao, con diều sáo lộn nhào… với âm thanh của tiếng tu hú tiếng ve ngân, tiếng sáo diều… đã vẽ nên khung cảnh thiên nhiên mùa hè sống động. Những âm thanh sự vật đó có tác dụng gì trong câu thơ? - Những âm thanh gợi một sự sống rộn rã tưng bừng gợi lên từ âm thanh ấy, những màu sắc mùa hè tạo nên bức tranh của sự G sống đẹp lộng lẫy thanh bình. Các sự vật được nhắc tới nhằm mục đích diễn tả 1 cuộc sống tươi đẹp đang hứa hẹn, chưa có dấu hiệu của sự kết thúc, tất cả mang ý nghĩa như sự bắt đầu của tuổi trẻ của tác giả. Tiếng chim tu hú đã làm thức dậy trong tâm hồn người chiến sĩ trẻ trong tù 1 khung cảnh mùa hè như thế nào? - Sáu câu thơ lục bát thanh thoát mở ra cả 1 thế giới rộn ràng, tràn trề nhựa sống. Nhiều hình ảnh tiêu biểu của mùa hè đã được thi sĩ đưa vào bài thơ. Câu mở đầu tả tiếng chim náo nức gọi bầy, 5 câu còn lại mở ra cả 1 không gian của sự sống tươi đẹp, rộn rã. Chỉ GV là trong tưởng tượng nhưng cảnh mùa hè hiện lên thật cụ thể và sống động đủ cả âm thanh, màu sắc, cảm giác màu vàng của lúa, của bắp… Đó không chỉ là bức tranh của tự nhiên, của sự sống mà còn là bức tranh thân thuộc của quê hương. Chỉ từ 1 âm thanh, người tù hình dung ra cả bức tranh của mùa hè tràn trề nhựa sống ở mọi tầng bậc gần- xa, cao- thấp của không gian. Ở trong bốn bức tường chật chội của nhà giam, chỉ qua 1 âm thanh “nghe” được, người tù có thể “nhìn thấy” có thể “ngửi” “nếm”, có thể “cảm” được bằng da thịt… tất cả những vẻ đẹp hấp dẫn của sự sống bên ngoài. Nếu không có niềm gắn bó thiết tha GV với cuộc đời, không có niềm khát khao tự do mãnh liệt, không có tâm hồn tinh tế nhạy 13 Lop8.net. * Một bức tranh thiên nhiên mùa hè rộn ràng âm thanh rực rỡ sắc màu ngọt ngào hương vị tràn trề nhựa sống.. 2. Tâm trạng người tù cách mạng. 12’.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> TB. cảm và trí tưởng tượng phong phú thì nhà thơ không thể viết được những câu thơ tuyệt vời như thế.. Đó là khung cảnh trời đất vào hè, vậy khi trời đất vào hè tâm trạng của người tù cách mạng như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu 4 KH câu thơ cuối. Tìm những câu thơ thể hiện tâm trạng của người tù, người chiến sĩ? TB Câu thơ “Ta nghe… trong lòng” giúp em hiểu được tác giả đón nhận mùa hè bằng giác quan mà đón nhận bằng cả sức mạnh của tâm hồn bằng tấm lòng yêu thiên nhiên đằm thắm và khao khát tự do. Em có nhận xét gì về nhịp thơ và cách ngắt nhịp ở 4 câu thơ cuối qua đó thể hiện GV tâm trạng của tác giả ở 4 câu thơ đó? - Đoạn thơ với cách ngắt nhịp bất thường 6/ 2 ở câu 8 và 3/3 (ở câu thơ thứ 9) kết hợp với cách dùng từ ngữ mạnh: đạp tan phòng, ngột, chết uất… Những từ cảm thán: ôi, thôi, làm sao… diễn tả trạng thái ngột ngạt u uất của người tù chiến sĩ trẻ tuổi. - Tâm trạng của người tù như 2 mặt đối lập mà thống nhất của 1 tình yêu cuộc sống, càng khao khát tự do, người tù càng đau khổ vì cảnh giam cầm. Niềm khao khát bật ra thành lời giãi bày trực tiếp với mùa hè “ta nghe hè… hè ôi”. Lời tâm sự thật tha thiết và niềm khát khao thật mạnh mẽ! Mùa hè tươi đẹp của cuộc sống bên ngoài thôi thúc người tù muốn đạp tan cả 4 bức tường phòng giam. Nhưng đó là ý muốn, là khát vọng chủ quan còn hiện tại khách quan vẫn là cảnh thân tù vẫn trơ trơ ra đó 4 bức tường nhà giam không thể nào vượt thoát được. Người rù thấm thía cảm giác ngột ngạt đến mức không kìm chế được, lời than đầy đau G khổ uất hận “Ngột… cứ kêu” câu thơ 6 chữ 14 Lop8.net. Ta nghe hè dậy trong lòng Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu..

<span class='text_page_counter'>(15)</span> chia thành 2 vế là 2 câu cảm thán chứa đựng nỗi uất ức trong cảnh giam cầm “con chim tu hú ngoài trời cứ kêu”. Chữ “cứ” trong câu thơ như xoáy sâu vào nỗi đau, nó vạch rõ 2 không gian, ngoài kia là tiếng chim tu hú, là mùa hè tươi đẹp và bầu trời rộng rãi, trong này là 4 bức tường giam ngột ngạt. Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và đoạn thơ cuối rất khác nhau? Vì TB sao? - Ở câu thơ đầu, tiếng tu hú kêu đã gợi ra cảnh tượng trời đất bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè; đến câu kết, tiếng chim ấy lại khiến cho người chiến sĩ đang bị giam cầm cảm thấy hết sức đau khổ, bực bội vẫn là tiếng chim tu hú kêu nhưng lại gợi 2 tâm KH trạng khác nhau, bởi 2 tâm trạng được khơi dậy từ 2 không gian khác nhau. GV Qua phân tích em hiểu gì về tâm trạng người tù?. * Tâm trạng đau khổ, uất ức ngột ngạt cao độ và niềm khát khao cháy bỏng muốn thoát khỏi cảnh tù ngục, trở về với cuộc sông tự do bên ngoài của tác giả. III. Tổng kết- Ghi nhớ. 5’ - Nghệ thuật: Bài thơ lục bát giản dị thiết tha; giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán hình ảnh gợi cảm. - Nội dung: Bài thơ thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách Hãy nêu khái quát giá trị nghệ thuật và nội mạng trong cảnh tù đày. dung của bài thơ? - Bài thơ gồm 2 đoạn: tả cảnh (trời đất vào hè) và tả tình (tâm trạng của người tù) gộp Yếu thành 1 chỉnh thể, cả 2 đoạn thơ đều rất truyền cảm. Cảnh thì thật đẹp với 1 loạt hình ảnh vừa quen thuộc vừa đầy ấn tượng, tất cả * Ghi nhớ SGK trang 20 đều dạt dào sức sống rất có hồn; tình thì sôi IV. Luyện tập. 2’ nổi, sâu sắc và da diết có được hiệu quả nghệ thuật đó là 1 phần lớn nhờ thể thơ lục bát mềm mại, uyển chuyển, linh hoạt. Bài thơ liền mạch, giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán khi tươi sáng thoáng đạt, khi dằn vặt u uất, rất phù hợp với cảm xúc thơ. Gọi hs đọc ghi nhớ. 15 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Hs đọc diễn cảm bài thơ. III. Hướng dẫn học bài và làm bài tập 1’ - Nắm nội dung bài, học thuộc ghi nhớ, bài thơ - Soạn: Câu nghi vấn (20) + Đọc trước các ví dụ: trả lời câu hỏi SGK trang 21 + Tìm các câu nghi vấn trong các ví dụ + Các câu nghi vấn đó dùng để hỏi không + Nhận xét về dấu kết thúc câu nghi vấn + Câu nghi vấn ngoài chức năng chính dùng để hỏi câu nghi vấn còn có chức năng nào khác? Khi đó việc dùng dấu câu kết thúc câu sẽ như thế nào?. Ngày soạn: Tiết 79 Tiếng Việt. Ngày giảng:. CÂU NGHI VẤN < Tiếp theo> A. PHẦN CHUẨN BỊ I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh - Hiểu rõ câu nghi vấn không chỉ dùng đề hỏi mà còn dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc. - Biết sử dụng câu nghi vấn phù hợp với tình huống giao tiếp. II. Chuẩn bị Thầy: soạn giảng, tài liệu: SGK, SGV; bảng phụ Trò: học bài cũ, chuẩn bị bài mới. B. PHẦN THỂ HIỆN TRÊN LỚP * Ổn định: I. Kiểm tra. 4’ * Câu hỏi: Nêu đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi vấn? Cho Vd? * Đáp án- biểu điểm:. 16 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> 4đ- Câu nghi vấn là câu có những từ nghi vấn (ai, gì, nào, sao, tại sao, đâu, bao giờ, bao nhiêu, à, ư, hả, chứ (có)… không (đã)… chưa… hoặc có từ hay (nối các vế có quan hệ lựa chọn)). 2đ- Có chức năng chính là dùng để hỏi 2đ- Khi viết câu nghi vấn kết thúc bằng dấu chấm hỏi. 2đ- * Ví dụ hs lấy ví dụ II. Bài mới. 1’ Ở tiết trước các em đã tìm hiểu đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi vấn và các em đã biết chức năng chính của câu nghi vấn là dùng để hỏi. Vậy ngoài chức năng chính này câu nghi vấn còn những chức năng nào nữa. Ta cùng tìm hiểu tiết học ngày hôm nay. I. Những chức năng khác. 24’ 1. Ví dụ * Ví dụ a.. GV Treo bảng phụ Yếu Gọi Hs đọc ví dụ GV Trong tiết học trước các em đã được học về đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi vấn. Dựa vào những kiến thức đã được học em hãy quan sát 5 đoạn trích và cho biết. TB Trong những đoạn trích trên câu nào a. Những người muôn năm cũ Hồn ở đâu bây giờ? là câu nghi vấn? b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? c. Có biết không? Lính đâu; Sao TB Câu nghi vấn trong những đoạn trích bay dám để cho nó chạy xồng trên có dùng để hỏi không? xộc vào đây như vậy? Không - Các câu nghi vấn trong các đoạn trích còn phép tắc gì nữa à? d. Cả đoạn trích là 1 câu nghi trên không dùng để hỏi vấn. e. Con gái tôi vẽ đấy ư? Chả lẽ lại đúng là nó; cái con mèo hay lục lọi ấy? KH Vậy các câu nghi vấn trong đoạn trích a dùng để làm gì? - Câu nghi vấn trong đoạn trích a dùng a. Câu nghi vấn để bộc lộ tình để bộc lộ tình cảm, cảm xúc (sự hoài cảm, cảm xúc. niệm, tiếc nuối) của nhà thơ trước việc vắng bóng ông đồ xưa “những người KH muôn năm cũ” không bao giờ còn thấy nữa. 17 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Câu nghi vấn trong đoạn trích b dùng để làm gì? - Câu nghi vấn được dùng để đe doạ (cai TB lệ quát nạt, đe dạo chị Dậu khi chị xin khất tiền sưu). Hãy xác định chức năng của 4 câu nghi vấn trong đoạn trích c. - Cả 4 câu nghi vấn trong đoạn trích đều dùng để đe doạ (tên quan hộ đê quát nạt đe doạ người dân khi họ chạy vào báo tin TB đê vỡ trong lúc quan đang đánh tổ tôm ăn tiền). Câu nghi vấn trong đoạn trích d có phải dùng để hỏi không? Nếu không thì dùng để làm gì? - Dùng để khẳng định (tác giả Hoài Thanh nêu câu hỏi nhưng mục đích chính TB không phải là nêu sự việc cần biết hoặc cần giải đáp mà là để khẳng định vai trò lạ lùng của văn chương). Nêu chức năng chính của 2 câu nghi vấn trong VD e. - Đều bộc lộ cảm xúc (sự ngạc nhiên của TB người cha trước tài năng hội hoạ của con gái mình cô bé K. Phương có biệt danh là mèo). Qua phân tích em thấy các câu nghi KH vấn trong các ví dụ dùng để làm gì? - Các câu nghi vấn trong các ví dụ được dùng để đe doạ, để khẳng định. Hãy nhận xét về dấu hiệu kết thúc những câu nghi vấn trong VD (có phải bao giờ cuối câu nghi vấn cũng là dấu hiệu chấm hỏi không?) - Không phải tất cả các câu nghi vấn đều G kết thúc bằng dấu chấm hỏi: câu nghi vấn thứ 2 ở phần e kết thúc bằng dấu chấm than chứ không phải là dấu hỏi chấm. Qua phân tích Vd em cho biết ngoài chức năng chính dùng để hỏi câu nghi vấn còn có chức năng nào khác? Khi đó việc dùng dấu kết thúc câu sẽ như GV thế nào? 18 Lop8.net. b. Câu nghi vấn dùng để đe doạ.. c. Bốn câu nghi vấn dùng để đe doạ. d. Câu nghi vấn dùng để khẳng định. e. Cả 2 câu nghi vấn đều bộc lộ cảm xúc.. 2. Bài học Trong trường hợp câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định,.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Lưu ý: Ngoài chức năng chính dùng để hỏi, câu nghi vấn còn dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc, để đe doạ (Vd: b, c) để Yếu khẳng định (d) để cầu khiến: cô có thể giảng hộ tôi bài toán này một tí được GV không? Để phủ định: Ai lại làm thế? Để khẳng định: Nó không lấy thì ai lấy? Gọi hs đọc ghi nhớ. Hỏi. đe doạ, bộc lộ tình cảm, cảm xúc và không yêu cầu người đối thoại trả lời. - Nếu không dùng để hỏi thì trong 1 số trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng. * Ghi nhớ SGK trang 22 IV. Luyện tập. 15’. Để giúp các em khắc sâu kiến thức chúng 1. Bài tập 1 ta gọi học sinh đọc yêu cầu bài tập. Xác định câu nghi vấn và chức năng của nó? a. Con người đáng kính ấy… ăn ư? Dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc sự ngạc nhiên của ông giáo khi nghe Binh Tư kể chuyện Lão Hạc xin bả chó để bẫy con chó hay đến vườn nhà lão b. Cả khổ thơ trừ câu: Than ôi! Đều là câu nghi vấn. Được dùng để phủ định, bộc lộ tình cảm, cảm xúc. c. Sao ta không ngắm sự biệt li theo… nhàng rơi? Được dùng để cầu khiến, bộ lộ tình cảm, cảm xúc. d. Ôi nếu… thế thì còn đâu là quả bong bóng. Dùng để phủ định bộc lộ tình cảm, cảm xúc. Lưu ý: Trong câu d có cả đặc điểm hình thức của câu cảm thán (từ ôi) đó là câu nghi vấn. Tuy nhiên dù có sắp xếp câu TB này vào kiểu câu nào đi nữa thì khả năng Hỏi của nó cũng không thay đổi: dùng để thể 2. Bài tập 2: hiện ý phủ định và bộc lộ tình cảm, cảm xúc. Hs đọc yêu cầu bài tập Tìm các câu nghi vấn trong các đoạn trích. Đặc điểm hình thức nào cho biết đó 19 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> là câu nghi vấn? Những câu đó được dùng để làm gì? a. Sao cụ lo xa quá thế - Tôi ăn gì bây giờ nhin đói mà tiền để lại? - Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu? Hỏi → Căn cứ vào đặc điểm hình thức: sao, gì, gì và cuối câu có dấu chấm hỏi - Câu nghi vấn được dùng để phủ định. b. Cả đàn bò giao cho thằng bé… ấy, chăn dắt làm sao? Bộc lộ sự băn khoăn, ngần ngại Trong những câu nghi vấn đó, câu nào có thể thay thế được bằng 1 câu không phải là câu nghi vấn mà có ý nghĩa tương đương? Hãy viết những câu có ý nghĩa tương đương Hỏi a. Cụ không phải lo xa quá thế - Không nên nhịn đói mà để tiền lại - Ăn hết thì lúc hết không có tiền để lại 3. Bài tập 3 mà lo liệu b. Không biết chắc là thằng bé có thể chăn dắt được đàn bò hay không. Hỏi Đặt câu nghi vấn không dùng để hỏi mà để yêu cầu người bạn kể lại nội dung cảu 1 bộ phim vừa được trình chiếu. a. Bạn có thể kể cho mình nghe nội dung của bộ phim “Cảnh sát hình sự” được không? Đặt câu nghi vấn không dùng để hỏi mà để bộc lộ tình cảm, cảm xúc trước số phận của 1 nhân vật văn học b. (Lão Hạc ơi!) Sao đời lão khốn cùng đến thế.. III. Hướng dẫn học bài và làm bài tập. 1’ - Học thuộc ghi nhớ- làm bài tập còn lại - Soạn: Thuyết minh về một phương pháp (cách làm) 20 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>