Nghiên cứu việc thực hiện chính sách thu hồi đất nông nghiệp, bồi thường giải phóng mặt bằng tại huyện quỳ hợp, tỉnh nghệ an

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
-----

-----

QUÁN VY GIANG

NGHIÊN C U VI C TH C HI N CHÍNH SÁCH
THU H I ð T NÔNG NGHI P, B I THƯ NG GI I PHÓNG
M T B NG T I HUY N QUỲ H P, T NH NGH AN

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Chuyên ngành: Kinh t nông nghi p
Mã s

: 60.31.10

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. VŨ TH PHƯƠNG TH Y

HÀ N I - 2010


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan r ng, n i dung, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n
văn là trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tôi cũng xin cam k t ch c ch n r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n

lu n văn đã đư c c m ơn, các thơng tin trích d n trong lu n văn đ u đư c ch
rõ ngu n g c, b n lu n văn này là n l c, k t qu làm vi c c a cá nhân tơi
(ngồi ph n đã trích d n).

Tác gi lu n văn

Quán Vy Giang

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... i


L I C M ƠN

Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i b m , anh em và nh ng ngư i thân
c a tôi ñã ñ m b o cho tôi v v t ch t và khơng ng ng đ ng viên, c vũ tôi v tinh
th n trong su t nh ng năm tháng h c t p và th i gian th c hi n đ tài nghiên c u.
Tơi xin trân tr ng c m ơn Cô giáo – Ngư i hư ng d n khoa h c T.S Vũ Th
Phương Th y - B môn Kinh t tài nguyên môi trư ng - Trư ng ð i h c Nơng
nghi p Hà N i đã hư ng d n khoa h c và t n tình giúp đ tơi trong su t th i gian
th c hi n ñ tài và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p.
Tôi xin g i l i c m ơn t i tồn th Th y giáo, Cơ giáo trong và ngồi khoa
Kinh t và Phát tri n nơng thơn, trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i và các ban
ngành huy n Quỳ H p, t nh Ngh An, cùng nh ng t p th và cá nhân đã giúp đ tơi
hồn thành lu n văn này.
Tôi xin trân tr ng c m ơn./.

Tác gi lu n văn

Quán Vy Giang

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c b ng

v

Danh m c ch vi t t t

vii

1

M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a ñ tài

1

1.2

M c tiêu nghiên c u

3

1.3

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

3

2

CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A ð TÀI

5

2.1

Cơ s khoa h c và lý lu n c a ñ tài

5

2.2

Cơ s th c ti n c a ñ tài

21

3

ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

40

3.1

ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u

40

3.2

Phương pháp nghiên c u

51

4

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

56

4.1

ðánh giá tình hình th c hi n chính sách thu h i đ t nông nghi p
và b i thư ng gi i phóng m t b ng c a huy n Qùy H p

56

4.1.1

Cơng tác k ho ch và khung chính sách

56

4.1.2

Phân tích tình hình th c hi n thu h i ñ t nông nghi p, b i thư ng
và gi i phóng m t b ng c a huy n Quỳ H p

4.2

Phân tích các m i quan h

65

nh hư ng trong th c hi n chính sách

thu h i ñ t nông nghi p và b i thư ng gi i phóng m t b ng
Quỳ H p
4.2.1

nh hư ng c a thu h i ñ t ñ n ho t ñ ng kinh t h 90

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... iii

90


4.2.2

Các y u t

nh hư ng ñ n k t qu th c hi n chính sách thu h i

đ t nông nghi p, b i thư ng và gi i phóng m t b ng

huy n

Quỳ H p
4.3

102

Phương hư ng, gi i pháp hoàn thi n và nâng cao k t qu thu h i
đ t nơng nghi p, b i thư ng và gi i phóng m t b ng

huy n

Quỳ H p
4.3.1

107

Phương hư ng hoàn thi n và nâng cao k t qu thu h i ñ t, BT
GPMB

4.3.2

Các gi i pháp hoàn thi n và nâng cao k t qu thu h i đ t nơng
nghi p, b i thư ng và gi i phóng m t b ng

4.3.3

107
huy n

110

D ki n k t qu th c hi n chính sách thu h i đ t, b i thư ng và
gi i phóng m t b ng ñ n năm 2015

117

5

K T LU N VÀ KI N NGH

120

5.1

K t lu n

120

5.2

Ki n ngh

122

TÀI LI U THAM KH O

123

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... iv


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

3.1

Tình hình đ t ñai c a huy n Quỳ H p qua 3 năm (2007 - 2009)

3.2

ình hình nhân kh u, lao đ ng c a huy n Quỳ H p qua 3 năm
(2007 - 2009)

3.3

47

K t qu phát tri n và cơ c u kinh t c a huy n Qùy H p qua 3
năm (2007 - 2009)

4.1

45

50

Th c hi n quy ho ch chuy n đ i m c đích s

d ng ñ t c a

huy n giai ño n 2007-2009

57

4.2

K ho ch thu h i ñ t qua 3 năm 2007-2009 c a huy n Quỳ H p

58

4.3

K ho ch thu h i ñ t cho các d án phát tri n trên ñ a bàn huy n
qua 3 năm 2007-2009

4.4

59

B ng giá b i thư ng, h tr ñ t nông nghi p v n d ng

huy n

năm 2009

63

4.5

Th c hi n thu h i ñ t c a huy n Quỳ H p qua 3 năm (2007 - 2009)

67

4.6

Tình hình thu h i đ t

các d án phát tri n

huy n qua 3 năm

2007-2009

68

4.7

Tình hình thu h i ñ t

các h ñi u tra năm 2009

4.8

T ng h p ph ng v n cán b lãnh ñ o v cơng tác chu n b cho
gi i phóng m t b ng năm 2009

4.9

80

T ng h p nh n xét c a cán b , lãnh ñ o v cơng tác thu h i đ t
nơng nghi p t i ñ a phương năm 2009

4.12

76

K t qu ph ng v n lãnh ñ o v l p phương án BT h tr TDC
năm 2009

4.11

75

K t qu ñi u tra ngư i dân v công tác chu n b cho gi i phóng
m t b ng năm 2009

4.10

71

82

K t qu ñi u tra cán b lãnh ñ o v th c hi n phương án BT, h
tr TðC năm 2009

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... v

83


4.13

K t qu b i thư ng và gi i phóng m t b ng 3 năm 2007-2009

4.14

87

Tình hình s d ng ti n b i thư ng, h tr c a các h đi u tra

năm 2009

4.15

90

Tình hình bi n ñ ng lao ñ ng và vi c làm c a các h đi u tra
năm 2009

93

4.16

Tình hình bi n đ ng v ngành ngh c a nhóm h ñi u tra năm 2009

96

4.17

Thu nh p và m c s ng c a nhóm h đi u tra trư c và sau thu h i
đ t (năm 2009)

97

4.18

Tình hình t n n xã h i c a các xã ñi u tra năm 2009

99

4.19

K t qu quan tr c môi trư ng t i c m CN sau thu h i ñ t năm 2009

4.20

Ti p c n các cơ s h t ng, phúc l i xã h i sau khi thu h i ñ t

100

(năm 2009)

101

4.21

D báo thu h i ñ t ñ n 2015 c a huy n Quỳ H p

117

4.22

D báo di n tích thu h i, giá tr b i thư ng và nh hư ng ñ n
vi c làm, thu nh p sau thu h i ñ t ñ n 2015
Quỳ H p

các xã c a huy n
119

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... vi

DANH M C CH
CNH

Cơng nghi p hóa

HðH

Hi n đ i hóa

GPMB

Gi i phóng m t b ng

TðC

Tái đ nh cư

BT

B i thư ng

THð

Thu h i đ t

KCN

Khu cơng nghi p

BðS

B t đ ng s n

ðNN

ð t nơng nghi p

BQ

Bình qn

CC

Cơ c u

Nð

Ngh đ nh

KCN

Khu cơng nghi p

KDC

Khu dân cư

KH

K ho ch

TH

VI T T T

Th c hi n

UBND

y ban nhân dân

KðT

Khu đơ th

CP

Chính ph

SL

S lư ng

TNMT

Tài ngun mơi trư ng

HTX

H p tác xã

TTCN

Ti u th công nghi p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... vii


1. M
1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
Trong q trình đ i m i, đ c bi t nh ng năm g n ñây vi c xây d ng cơ s h

t ng, khu công nghi p, khu đơ th m i đã phát tri n nhanh, ñáp ng yêu c u CNHHðH ñ t nư c v i m c tiêu ñưa nư c ta tr thành m t nư c Công nghi p v i t ng
di n tích các Khu cơng nghi p đ t kho ng 80.000 ha vào năm 2020. [1], [2]. Trư c
b i c nh l ch s m i, chúng ta có nh ng th i cơ m i song cũng ph i ñ i m t v i
nh ng thách th c h t s c to l n, ñ c bi t là nhu c u gi i phóng m t b ng (GPMB).
Vi c thu h i ñ t ph c v phát tri n kinh t ñ t nư c mà ch y u là phát tri n công
nghi p trong th i gian ng n tăng cao nh hư ng tr c ti p ñ n m t b ph n không
nh dân cư nơng thơn c v đ i s ng và vi c làm là m t th c t khách quan. Tình
tr ng thi u vi c làm cho ngư i lao ñ ng hi n nay ñang di n ra h t s c b c thi t, ñ c
bi t là đ i v i lao đ ng nơng thơn, lao đ ng ph i chuy n đ i ngh nghi p do q
trình đơ th hố và b thu h i ñ t ñ xây d ng các khu cơng nghi p, khu đơ th ,..[1],
[2]. ðây cũng là thách th c l n ñ i v i chi n lư c phát tri n nông nghi p, nơng
thơn nói riêng, phát tri n đ t nư c nói chung.

Th c t hi n nay cho th y, cơng tác thu h i đ t c a ngư i dân ñ ph c v
phát tri n các d án đ u tư trong nư c, nư c ngồi và vi c ñ n bù cho nh ng ngư i
b thu h i ñ t là v n ñ h t s c nh y c m, địi h i ph i gi i quy t công b ng, d t
đi m. Gi i quy t khơng t t, khơng tho đáng quy n l i c a ngư i dân có đ t b thu
h i và nh ng ngư i b

nh hư ng khi thu h i ñ t ñ d n ñ n bùng phát khi u ki n,

ñ c bi t là nh ng khi u ki n t p th đơng ngư i, s tr thành v n ñ xã h i ph c
t p, nh hư ng nghiêm tr ng đ n tình hình an ninh tr t t , m t n ñ nh xã h i và
ph n nào nh hư ng đ n lịng tin c a ngư i dân ñ i v i các chính sách c a ð ng và
Nhà nư c [5]. N u vi c thu h i ñ t b l m d ng, qu ñ t nông nghi p b gi m d n,
v lâu dài có th

nh hư ng t i an ninh lương th c qu c gia.

Ngh An hi n nay q trình CNH, HðH, đơ th hố đang di n ra r t m nh,
r t nhi u d án ñã và ñang tri n khai v i m c ñích phát tri n cơ s h t ng kinh t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 1


cho CNH- HðH như Khu công nghi p B c Vinh v i t ng Di n tích: 143,17 ha; Khu
công nghi p Nam C m V i quy mô di n tích đư c quy ho ch 327,83 hecta; Khu
công nghi p Thung Khu c Th tr n Quỳ H p v i t ng di n tích: 26,15 ha; t ng s
v n ñ u tư 50,17 t ñ ng, Khu công nghi p Châu Quang thu c v i t ng di n tích 22
ha; t ng s v n ñ u tư 40,67 t ñ ng, ngồi ra cịn m t s khu cơng nghi p Sông
Dinh, khu công nghi p Nghĩa Xuân…[3], [4]. V n ñ chuy n ñ i qu ñ t ñang s
d ng hi n nay sang ñ t tri n khai d án ñang di n ra nhanh. ð c bi t huy n Quỳ
H pn m

trung tâm vùng m c a T nh Ngh An v các lo i khoáng s n như ðá

tr ng, qu ng thi c, vàng, ñá quý... là nơi ñang di n ra quá trình phát tri n m nh v
cơ s h t ng ph c v m c tiêu thu hút ñ u tư ngồi t nh đ phát tri n kinh t , xã
h i. Trong vòng vài năm tr l i ñây huy n Quỳ H p ñã th c hi n b i thư ng thi t
h i g n 100 ha và di d i nhi u h dân ñ có ñư c qu ñ t tri n khai các d án, v cơ
b n ñã ñáp ng ñư c yêu c u ñ ra, tuy v y cũng ñang n y sinh nhi u v n ñ b t
c p, m t b ph n ngư i dân b m t ñ t chưa th a mãn v i nh ng gì h đư c hư ng
t chính sách b i thư ng thi t h i hi n nay.
ð góp ph n gi i quy t nh ng b t c p, hồn thi n chính sách b i thư ng
thi t h i ñ i v i ngư i dân b thu h i ñ t nói chung và

Quỳ H p nói riêng trong

vi c tri n khai các d án th c t ñang ñ t ra nhi u v n ñ ph i nghiên c u nghiêm
túc, t đó đưa ra các gi i pháp đúng và tồn di n, đáp ng đư c yêu c u ñ t ra.
T nh ng v n ñ nêu trên câu h i c n ñ t ra trong quá trình nghiên c u:
- Cơ s lý lu n và th c ti n c a vi c thu h i ñ t b i thư ng GPMB là gj?
- Các lý do nào d n ñ n vi c thu h i ñ t và gi i phóng m t b ng t i huy n
Quỳ H p?
- Th c hi n các chính sách trong q trình thu h i đ t và b i thư ng GPMB
như th nào

huy n Quỳ H p?

- Các v n đ b t c p trong chính sách và khó khăn nào trong q trình th c
hi n thu h i ñ t và b i thư ng GPMB

huy n Quỳ H p?

- Nh ng y u t nào nh hư ng đ n cơng tác thu h i đ t, b i thư ng gi i
phóng m t b ng

huy n Quỳ H p t nh Ngh An?

- Các gi i pháp nào c n ñưa ra ñ th c hi n t t chính sách thu h i ñ t GPMB
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 2


huy n Quỳ H p?
ð làm rõ ñư c nh ng v n đ trên, tơi ti n hành th c hi n ñ tài: “Nghiên
c u vi c th c hi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p, b i thư ng gi i phóng
m t b ng t i huy n Quỳ H p, t nh Ngh An”.
1.2

M c tiêu nghiên c u

1.2.1 M c tiêu chung
Nghiên c u k t qu trong vi c th c hi n chính sách thu h i ñ t nông nghi p,
b i thư ng GPMB t i huy n Quỳ H p - Ngh An, phân tích các t n t i và ngun
nhân, t đó ñ xu t các gi i pháp hoàn thi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p, b i
thư ng GPMB góp ph n phát tri n kinh t -xã h i

huy n Quỳ H p, t nh Ngh An.

1.2.2 M c tiêu c th
- H th ng hoá cơ s lý lu n và cơ s th c ti n v v n ñ th c hi n chính
sách thu h i đ t, b i thư ng GPMB.
- ðánh giá th c tr ng th c hi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p, b i
thư ng gi i phóng m t b ng c a huy n Quỳ H p.

- Phân tích các y u t

nh hư ng trong vi c th c hi n thu h i ñ t nơng

nghi p, b i thư ng gi i phóng m t b ng

huy n Quỳ H p

- ð xu t các gi i pháp nh m nâng cao k t qu th c hi n chính sách thu h i
đ t nơng nghiêp, b i thư ng GPMB trên đ a bàn huy n Quỳ H p, t nh Ngh An.
1.3

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u

1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
- Nghiên c u các v n v cơ s lý lu n, cơ s th c ti n và các v n ñ kinh t
xã h i liên quan ñ n vi c th c hi n chính sách thu h i ñ t, GPMB

ñ a bàn huy n

Quỳ H p, t nh Ngh An.
- ð i tư ng ñi u tra tr c ti p là các h b thu h i đ t

các khu, d án phát

tri n cơng nghi p và cơ quan th c hi n chính sách ñ n bù khi thu h i ñ t nông
nghi p, GPMB t i huy n Quỳ H p, t nh Ngh An.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
- V n i dung: ð tài nghiên c u k t qu th c hi n chính sách thu h i đ t
nơng nghi p, GPMB và gi i pháp hồn thi n chính sách đó trên đ a bàn huy n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 3


- V khơng gian:
Nghiên c u đ tài trên đ a bàn huy n Quỳ H p, t nh Ngh An.
- V th i gian:
S li u thu th p nghiên c u th c tr ng trong kho ng th i gian t năm 2005
ñ n 2009. D báo và gi i pháp cho các năm ñ n 2015.
Th c hi n nghiên c u ñ tài t tháng 10/2009 ñ n tháng 10/2010.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 4


2. CƠ S
2.1

LÝ LU N VÀ TH C TI N C A ð TÀI

Cơ s khoa h c và lý lu n c a ñ tài

2.1.1 Lý lu n v b i thư ng và thu h i ñ t
2.1.1.1 Vai trị c a đ t đai đ i v i phát tri n kinh t - xã h i
L i m ñ u c a Lu t ñ t ñai năm 1993 ñã xác ñ nh rõ vai trò c a ñ t ñai: “ð t
ñai là tài nguyên qu c gia vô cùng quý giá, là tư li u s n xu t ñ c bi t, là thành ph n
quan tr ng hàng ñ u c a mơi trư ng s ng, là đ a bàn phân b các khu dân cư, xây
d ng các cơ s kinh t , văn hóa xã h i, an inh và qu c phòng; tr i qua nhi u th h ,
nhân dân ta đã t n bao cơng s c, xương máu m i t o l p, b o v ñư c v n ñ t như
ngày nay”. Th c v y ñ t ñai t n t i t xa xưa, t trư c khi xu t hi n loài ngư i, qua
nhi u thiên niên k , con ngư i s ng và t n t i vĩnh h ng cùng ñ t. ð t ñai g n bó v i
con ngư i m t cách ch t ch c v v t ch t và tinh th n. ð t đai thì có h n, khơng

tăng mà cịn có nguy cơ b gi m đi do xu hư ng khí h u nóng lên làm m c nư c bi n
dâng cao. Bên c nh ñó là vi c s d ng ñ t ñai lãng phí, khơng hi u qu , h y ho i ñ t
ñai cũng như t c ñ gia tăng v dân s khi n cho ñ t ñai ñã khan hi m l i càng tr
nên khan hi m hơn.
ð t ñai là ñi u ki n tiên quy t cho m i ho t ñ ng c a con ngư i. Trong cu c
s ng ñ t ñai là nơi di n ra m i ho t ñ ng c a con ngư i. Con ngư i s ng, sinh ho t,
ti n hành s n xu t t o ra c a c i v t ch t cho xã h i tr c ti p ho c gián ti p và vô s
nh ng ho t ñ ng khác ñ u nh vào ñ t ñai. Trong cơng nghi p, đ t đai ch là nơi làm
nhà xư ng. Trong nơng nghi p thì đ t ñai là tư li n s n xu t ch y u, đ c bi t và
khơng th thay th ñư c. ð t ñai ñư c g i là tư li u s n xu t ñ c bi t vì nó v a là tư
li u lao đ ng, v a là ñ i tư ng lao ñ ng. ð t ñai là ñ i tư ng lao ñ ng vì ñ t ñai ch u
s tác ñ ng c a con ngư i như cày, x i đ có mơi trư ng t t cho sinh v t phát tri n.
ð t ñai là tư li u lao đ ng vì nó phát huy tác d ng như m t cơng c lao đ ng. Con
ngư i dùng ñ t ñai ñ tr ng c y và chăn ni. Vì v y, khơng có đ t đai thì khơng có
s n xu t nơng nghi p.(Ph m Vân ðình và ð Kim Chung, 1997)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 5


2.1.1.2 Khái ni m- S c n thi t c a thu h i đ t nơng nghi p và b i thư ng gi i
phóng m t b ng
a. Thu h i ñ t: Theo lu t ñ t ñai năm 2003 thì Thu h i ñ t là vi c Nhà nư c ra
quy t ñ nh hành chính đ thu l i quy n s d ng ñ t ho c thu l i ñ t ñã giao cho t
ch c, U ban nhân dân xã, phư ng, th tr n qu n lý. Và cho ñ n nay thì v n chưa có
m t khái ni m nào v thu h i đ t nói lên ñư c tính ch t ph c t p c a v n đ này.
Do đó, đ đi đ n hi u th nào là thu h i ñ t, chúng tơi đã nghiên c u tình hình trong
nư c cũng như tình hình th c t

đ a phương và ñã có nh ng nh n ñ nh như sau:

Thu h i đ t là m t q trình th c hi n các chính sách c a Nhà nư c nh m ph c v
phát tri n kinh t - xã h i và l i ích an ninh qu c gia. Do đó vi c thu h i ñ t là s
tho thu n gi a Nhà nư c và cơ quan có ch c năng v i ngư i dân có đ t trong vùng
quy ho ch ñ ñi ñ n s th ng nh t v giá c ñ n bù thi t h i cho ngư i dân và s
ng h c a ngư i dân cho vi c thu h i ñ t c a Nhà nư c.
Nhưng trong nh ng năm qua, các v n ñ này h u như ch th c hi n theo hình
th c "Top down" trên xu ng, m i giá c là do Nhà nư c và các cơ quan có ch c
năng c a các đ a phương, có đ t b thu h i áp giá do đó khơng phù h p v i giá th
trư ng, do đó gây khơng ít khó khăn trong vi c thu h i ñ t c a Nhà nư c. ð hi u
rõ hơn ta xem các quy ñ nh v b i thư ng, h tr tái ñ nh cư khi thu h i ñ t.
b. B i thư ng thi t h i có nghĩa là tr l i tương x ng giá tr ho c cơng lao cho
m t ch th nào đó b thi t h i vì m t hành vi c a ch th khác.
Như v y, b i thư ng là tr l i tương x ng v i giá tr ho c cơng lao cho m t
ch th nào đó b thi t h i vì hình vi c a ch th khác mang l i.
B i thư ng khi Nhà nư c thu h i ñ t là vi c Nhà nư c tr l i giá tr quy n s
d ng ñ t ñ i v i di n tích đ t b thu h i cho ngư i b thu h i đ t. Trong đó, giá tr
quy n s d ng ñ t là giá tr b ng ti n c a quy n s d ng ñ t ñ i v i m t di n tích
đ t xác đ nh trong th i h n s d ng ñ t xác ñ nh [7].
c. Quy t ñ nh thu h i ñ t: Là vi c Nhà nư c ra quy t ñ nh hành chính đ thu l i
quy n s d ng ñ t ho c thu l i ñ t ñã giao cho t ch c, cá nhân s d ng.
d. H tr khi Nhà nư c thu h i ñ t: Là vi c Nhà nư c giúp ñ ngư i b thu h i
đ t thơng qua đào t o ngh m i, c p kinh phí đ di d i ñ n ñ a ñi m m i.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 6


e. Gi i phóng m t b ng là quá trình t ch c th c hi n các cơng vi c liên quan
ñ n di d i nhà c a, cây c i và các cơng trình xây d ng trên ph n ñ t nh t ñ nh ñư c
quy ñ nh cho vi c c i t o, m r ng ho c xây d ng m t cơng trình m i trên đó.
2.1.1.3 Lu t đ t đai

Vi t Nam – cơ s c a chính sách b i thư ng thu h i ñ t

Hi n pháp 1992 đ t n n móng cho vi c xây d ng chính sách b i thư ng
GPMB qua nh ng ñi u 17, 18, 23.
- ði u 17 quy ñ nh: “ð t ñai, r ng núi, sơng h , ngu n nư c, tài ngun trong
lịng ñ t, ngu n l i

vùng bi n, th m l c ñ a và vùng tr i và tài s n do Nhà nư c

ñ u tư vào các xí nghi p, cơng trình thu c các ngành và lĩnh v c kinh t , văn hoá,
xã h i, khoa h c, k thu t, ngo i giao, qu c phòng, an ninh cùng các tài s n khác
mà pháp lu t quy ñ nh là c a Nhà nư c, đ u thu c s h u tồn dân”.
- ði u 18 quy ñ nh: “Nhà nư c th ng nh t qu n lý tồn b đ t ñai theo quy
ho ch và pháp lu t, ñ m b o s d ng đúng m c đích và có hi u qu . Nhà nư c giao
đ t cho các t ch c và cá nhân s d ng n ñ nh lâu dài. T ch c và cá nhân có trách
nhi m b o v , b i b , khai thác h p lý, s d ng ti t ki m ñ t, ñư c chuy n quy n
s d ng ñ t Nhà nư c giao theo quy ñ nh c a pháp lu t”.
- ði u 23 quy ñ nh: “Tài s n h p pháp c a cá nhân, t ch c khơng b qu c h u
hố. Trong trư ng h p th t c n thi t vì lý do qu c phịng, an ninh, l i ích qu c gia,
Nhà nư c trưng mua ho c trưng d ng có b i thư ng tài s n c a cá nhân ho c t
ch c theo th i giá th trư ng. Th th c trưng mua, trưng d ng do lu t ñ nh”.
- ði u 58 quy ñ nh v quy n s h u cá nhân: “Cơng dân có quy n s h u v
thu nh p h p pháp, c a c i ñ dành, nhà , tư li u sinh ho t, tư li u s n xu t, v n và
tài s n khác trong doanh nghi p ho c trong các t ch c kinh t khác; ñ i v i ñ t
đư c Nhà nư c giao s d ng thì theo quy ñ nh t i ði u 17 và ñi u 18. Nhà nư c
b o h quy n s h u h p pháp và quy n th a k c a công dân” [13].
Trên cơ s Hi n pháp 1992, Lu t ñ t ñai 1993 ñư c Qu c h i thơng qua và
có hi u l c t ngày 15 thàng 10 năm 1993. V i quy đ nh "đ t có giá" và ngư i s
d ng đ t có các quy n và nghĩa v , ñây là s ñ i m i có ý nghĩa r t quan tr ng đ i
v i công tác b i thư ng GPMB c a Lu t ñ t ñai năm 1993.

Nh ng quy ñ nh v b i thư ng GPMB c a Lu t ñ t ñai năm 1993 ñã thu
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 7


ñư c nh ng thành t u quan tr ng trong giai ño n ñ u th c hi n, nhưng càng v sau,
do s chuy n bi n mau l c a tình hình kinh t xã h i, nó đã d n m t đi vai trị làm
đ ng l c thúc ñ y phát tri n. ð t o ñi u ki n ñ y nhanh t c đ GPMB đ y nhanh
ti n đ thi cơng cơng trình, đ ng th i b o đ m quy n l i h p pháp c a ngư i s
d ng ñ t, Lu t s a ñ i, b sung m t s ñi u c a Lu t đ t đai đã đư c thơng qua
ngày 29 tháng 6 năm 2001. ðây là công c pháp lu t quan tr ng th ch hóa đư ng
l i, chính sách c a ð ng và Nhà nư c v ch ñ qu n lý và s d ng ñ t ñai. Tuy
v y, Lu t ð t ñai này chưa ñáp ng ñư c yêu c u v qu n lý nhà nư c trong tình
hình m i. Chính vì v y, lu t đ t đai năm 2003 đư c Qu c h i thơng qua và có hi u
l c ngày 01 tháng 7 năm 2004 nh m m c đích hồn thi n hơn cơ ch qu lý đ t đai
trong tình hình phát tri n m i c a ñ t nư c. Hàng năm t i các kỳ h p c a Qu c h i
lu t ñ t ñai v n ñư c ñem ra bàn th o góp ý ki n và s a đ i đ hồn ch nh hơn n a.
2.1.1.4 Các quy đ nh – chính sách thu h i đ t nơng nghi p và b i thư ng gi i
phóng m t b ng
ð c th hố các quy đ nh c a Lu t ñ t ñai năm 1993 và Lu t s a ñ i, b
sung m t s ñi u c a Lu t ñ t ñai năm 2001, nhi u văn b n quy đ nh v chính sách
b i thư ng GPMB ñã ñư c ban hành, bao g m:
- Ngh ñ nh s 90/CP ngày 17 tháng 9 năm 1994 c a Chính ph quy đ nh v
vi c b i thư ng thi t h i khi Nhà nư c thu h i ñ t ñ s d ng vào m c đích an ninh,
qu c phịng, l i ích qu c gia, l i ích cơng c ng. Xét v tính ch t và n i dung, Ngh
ñ nh 90/CP ñã ñáp ng ñư c m t s yêu c u nh t ñ nh, so v i các văn b n trư c,
Ngh ñ nh này là văn b n pháp lý mang tính tồn di n cao và c th hoá vi c th c
hi n chính sách b i thư ng khi Nhà nư c thu h i ñ t, vi c ñ n bù b ng đ t cùng
m c đích s d ng, cùng h ng ñ t.v.v.
- Ngh ñ nh 87/CP ngày 17/8/1994 ban hành khung giá các lo i ñ t;
- Thông tư Liên b s 94/TTLB ngày 14/11/1994 c a Liên b Tài chính –

Xây d ng- T ng c c ð a chính – Ban v t giá Chính ph hư ng d n thi hành Ngh
đ nh 87/CP;
- Ngh ñ nh s 22/1998/Nð-CP ngày 24 tháng 4 năm 1998 c a Chính ph
v vi c b i thư ng thi t h i khi Nhà nư c thu h i ñ t ñ s d ng vào m c đích
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 8


qu c phịng, an ninh, l i ích qu c gia, l i ích cơng c ng; thay th Ngh đ nh s
90/CP nói trên;
- Thơng tư 145/1998/TT-BTC ngày 04/11/1998 c a B Tài chính hư ng d n thi
hành Ngh ñ nh s 22/1998/Nð-CP ngày 24 tháng 4 năm 1998 c a Chính ph .
* Chính sách b i thư ng GPMB c th theo quy ñ nh c a Ngh đ nh s
22/1998/Nð-CP và Thơng tư s 145/1998/TT-BTC:
Ngh ñ nh s 22/1998/Nð-CP và Thông tư s 145/1998/TT-BTC ñã quy ñ nh
rõ ph m vi áp d ng b i thư ng thi t h i khi Nhà nư c thu h i ñ t, ñ i tư ng ph i
b i thư ng thi t h i, ñ i tư ng ñư c b i thư ng thi t h i, ph m vi b i thư ng thi t
h i và các chính sách c th v b i thư ng thi t h i v ñ t, tài s n g n li n v i ñ t,
vi c l p khu TðC cũng như vi c t ch c th c hi n.
- Ngh ñ nh 22/1998/Nð-CP ngày 24/4/1998, thay th Ngh ñ nh 90/CP nói
trên và quy đ nh rõ ph m vi áp d ng, ñ i tư ng ph i b i thư ng, ñ i tư ng ñư c b i
thư ng, ph m vi b i thư ng, ñ c bi t ngư i có đ t b thu h i có quy n đư c l a
ch n m t trong ba phương án b i thư ng b ng ñ t, b ng ti n ho c b ng ñ t và b ng
ti n. Nh ng n i dung m i ñ c p trong Nð 22/CP:
a- V ñi u ki n ñư c b i thư ng v đ t có nh ng quy đ nh c th các ñ i
tư ng ñư c b i thư ng. Giá đ t đ tính b i thư ng thi t h i ñư c xác ñ nh trên cơ
s giá ñ t c a ñ a phương ban hành theo quy đ nh c a Chính ph nhân v i h s K
ñ ñ m b o giá đ t tính b i thư ng phù h p v i kh năng sinh l i và giá chuy n
như ng quy n s d ng ñ t

ñ a phương.

ð i v i ñ t b thu h i là do Nhà nư c giao s d ng t m th i, ñ t cho thuê, ñ t
ñ u th u, thì ngư i b thu h i ñ t không ñư c b i thư ng v ñ t nhưng ñư c b i
thư ng thi t h i chi phí đã đ u tư vào đ t. Trư ng h p ñ t thu h i thu c đ t cơng
ích c a xã chưa giao cho ai s d ng, khi giao ñ t ngư i ñư c Nhà nư c giao ñ t,
cho thuê ñ t ph i b i thư ng thi t h i v ñ t b ng ti n cho ngân sách xã. Ngư i
ñang s d ng ñ t cơng ích c a xã đư c UBND xã b i thư ng thi t h i chi phí đã
đ u tư vào đ t. Di n tích đ t

b i thư ng cho m i h gia đình theo h n m c do

UBND t nh, huy n tr c thu c trung ương quy đ nh, nhưng khơng vư t q di n tích
c a đ t b thu h i. Trong trư ng h p ñ t

b thu h i l n hơn di n tích đ t

đư c

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 9


b i thư ng theo quy ñ nh ngư i b thu h i đ t có th đư c b i thư ng thêm m t
ph n di n tích đ t , tuỳ theo qu đ t c a đ a phương, ph n cịn l i đư c b i thư ng
b ng ti n.
b- V b i thư ng tài s n trên ñ t h p pháp và có kh năng h p pháp hố ñư c
b i thư ng 100% giá tr tài s n, tài s n trên ñ t h p pháp s ñư c tr c p 70% ñ n
80% m c b i thư ng.
c- V m c b i thư ng, tài s n ñư c b i thư ng theo m c ñ thi t h i th c
t , b ng giá tr hi n có c a nhà và cơng trình, nhưng t ng m c b i thư ng t i đa
khơng l n hơn 100% và t i thi u không nh hơn 60% giá tr c a nhà, cơng trình

ph đ c l p ñư c b i thư ng 100% theo b ng giá xây d ng m i.
Các Ngh ñ nh trư c ñây h u như m i ch quan tâm ñ n n i dung b i thư ng
cho ñ t b thu h i và các tài s n g n li n v i ñ t b thu h i thì Ngh đ nh này đã đưa
các n i dung v công tác t ch c th c hi n, quy ñ nh trách nhi m c a UBND cá c p
và H i ñ ng b i thư ng GPMB c p huy n trong vi c ch ñ o l p phương án b i
thư ng, xác ñ nh m c b i thư ng ho c tr c p cho t ng t ch c h gia đình, cá
nhân và t ch c th c hi n b i thư ng theo phương án ñã ñư c phê duy t, t o s ch
ñ ng cho các ñ a phương trong vi c l a ch n phương án b i thư ng phù h p v i
ñi u ki n kinh t - xã h i qu ñ t c a ñ a phương.
Lu t ñ t ñai năm 2003 ñư c Qu c h i thơng qua và có hi u l c ngày 01
tháng 7 năm 2004. ð hư ng d n vi c b i thư ng GPMB theo quy ñ nh c a Lu t
ñ t ñai năm 2003, m t s văn b n sau ñã ñư c ban hành:
- Ngh ñ nh s 188/2004/Nð-CP ngày 16 tháng 11 năm 2004 v phương
pháp xác ñ nh giá ñ t và khung giá các lo i ñ t;
- Ngh ñ nh s 197/2004/Nð-CP ngày 03 tháng 12 năm 2004 c a Chính ph
v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i ñ t;
- Ngh ñ nh s 17/2006/Nð-CP ngày 27 tháng 01 năm 2006 c a Chính ph v
s a đ i, b sung m t s ñi u c a các Ngh ñ nh hư ng d n thi hành Lu t ñ t ñai và Ngh
ñ nh s 187/2004/Nð-CP v vi c chuy n công ty Nhà nư c thành công ty c ph n;
- Thông tư s 116/2004/TT-BTC ngày 07 tháng 12 năm 2004 c a B Tài
Chính hư ng d n th c hi n Ngh ñ nh s 197/2004/Nð-CP ngày 03 tháng 12 năm
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 10


2004 c a Chính ph v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i ñ t.
- Thông tư s 69/2006/TT-BTC ngày 02 tháng 8 năm 2006 c a B Tài chính
s a đ i, b sung Thông tư s 116/2004/TT-BTC ngày 07 tháng 12 năm 2004 c a
B Tài Chính hư ng d n th c hi n Ngh ñ nh s 197/2004/Nð-CP ngày 03 tháng
12 năm 2004 c a Chính ph v b i thư ng, h tr khi Nhà nư c thu h i đ t.
V cơ b n, chính sách b i thư ng GPMB theo Lu t ñ t ñai 2003 ñã k

th a nh ng ưu ñi m c a chính sách trong th i kỳ trư c, đ ng th i có nh ng
đ i m i nh m góp ph n tháo g các vư ng m c trong vi c b i thư ng GPMB
hi n nay.
Tuy nhiên ñ tháo g nh ng vư ng m c, khó khăn trong cơng tác b i thư ng
GPMB ngày 25-5-2007, Chính ph đã ban hành Ngh đ nh 84/2007/Nð-CP quy ñ nh
b sung v vi c c p GCNQSDð, thu h i ñ t, th c hi n quy n s d ng đ t, trình t ,
th t c b i thư ng, h tr , tái ñ nh cư khi nhà nư c thu h i ñ t và gi i quy t khi u n i
v

ñ t đai; Thơng tư 06 Hư ng d n th c hi n m t s

ñi u c a Ngh ñ nh

84/2007/Nð-CP, Thông tư 145/2007/TT-BTC Hư ng d n th c hi n Ngh ñ nh s
188/204/Nð-CP ngày 16/11/2004 c a Chính ph v phương pháp xác đ nh giá ñ t;
Thông tư liên t ch s 14/2008/TTLT/BTC-BTNMT ngày 31 tháng 01 năm 2008
Hư ng d n th c hi n m t s ñi u c a Ngh ñ nh 84/2007/Nð-CP ngày 25/5/2007 c a
Chính ph quy đ nh b sung v vi c c p GCNQSDð, thu h i ñ t, th c hi n quy n s
d ng đ t, trình t , th t c b i thư ng, h tr , tái ñ nh cư khi nhà nư c thu h i ñ t và
gi i quy t khi u n i v ñ t ñai.
V Ngh ñ nh 84/2007/Nð/CP t p trung vào vi c làm rõ, b sung Ngh ñ nh
197/2004/Nð-CP và Ngh ñ nh s 17/2006/Nð-CP v m t s nh ng v n đ cơ b n
chính sách b i thư ng, trình t th t c c p GCNQSDð, trình t th t c b i thư ng,
h tr , tái ñ nh cư [14].
Nguyên t c xuyên su t c a Ngh ñ nh 84/2007/Nð-CP là ñ m b o quy n và
l i ích c a ngư i s d ng ñ t, th c hi n hài hịa 3 l i ích: Ngư i s d ng ñ t, nhà
ñ u tư và quy n c a nhà nư c theo quy ñ nh c a pháp lu t.
Thông tư s 06/2007/TT-BTNMT ngày 15 tháng 6 năm 2007 c a B Tài
nguyên và Môi trư ng hư ng d n th c hi n m t s

ñi u c a Ngh ñ nh s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 11


84/2007/Nð-CP ngày 25 tháng 5 năm 2007 c a Chính ph quy ñ nh b sung v
vi c c p Gi y ch ng nh n quy n s d ng ñ t, thu h i ñ t, th c hi n quy n s d ng
đ t, trình t th t c b i thư ng, h tr , tái ñ nh cư khi Nhà nư c thu h i ñ t và gi i
quy t khi u n i v ñ t ñai.
2.1.2 Lý lu n v th c hi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p và b i thư ng
gi i phóng m t b ng
2.1.2.1 ð c ñi m c a q trình thu h i đ t và b i thư ng gi i phóng m t b ng
Thu h i ñ t là vi c Nhà nư c ra quy t đ nh hành chính đ thu l i quy n s
d ng ñ t ho c thu l i ñ t ñã giao cho t ch c, U ban nhân dân xã, phư ng, th tr n
qu n lý. Q trình thu h i đ t đư c th c hi n theo m t quy trình nh t ñ nh t các
khâu ban ñ u như: xác ñ nh và công b ch trương thu h i đ t, sau khi có ch
trương r i thì ti n hành l p h sơ đ a chính cho khu đ t b thu h i sau đó th m ñ nh
và xét duy t phương án t ng th v b i thư ng, h tr và tái ñ nh cư, cu i cùng là
thông báo vi c thu h i ñ t và ra quy t ñ nh thu h i ñ t.
B i thư ng khi Nhà nư c thu h i ñ t ñ xây d ng các cơng trình mang tính đa
d ng và ph c t p.
a- Tính đa d ng th hi n:
M i d án ñư c ti n hành trên m t vùng ñ t khác nhau v i ñi u ki n t nhiên
kinh t , xã h i dân cư khác nhau. Khu v c n i thành, m t ñ dân cư cao, ngành
ngh ña d ng, giá tr ñ t và tài s n trên ñ t l n; khu v c ven đơ, m c ñ t p trung
dân cư khá cao, ngành ngh dân cư ph c t p, ho t ñ ng s n xu t đa d ng: cơng
nghi p, ti u th công nghi p, thương m i, buôn bán nh ; khu v c ngo i thành, ho t
ñ ng s n xu t ch y u c a dân cư là s n xu t nông nghi p. Do ñó m i khu v c b i
thư ng GPMB có nh ng đ c trưng riêng và đư c ti n hành v i nh ng gi i pháp
riêng phù h p v i nh ng ñ c ñi m riêng c a m i khu v c và t ng d án c th .

b- Tính ph c t p:
ð t đai là tài s n có giá tr cao, có vai trị quan tr ng trong đ i s ng kinh t xã h i ñ i v i m i ngư i dân. ð i v i khu v c nông thôn, dân cư ch y u s ng nh
vào ho t ñ ng s n xu t nơng nghi p mà đ t đai l i là tư li u s n xu t quan tr ng
trong khi trình đ s n xu t c a nơng dân th p, kh năng chuy n đ i ngh nghi p
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 12


khó khăn do đó tâm lý dân cư vùng này là gi ñư c ñ t ñ s n xu t, th m chí h cho
th đ t cịn đư c l i nhu n cao hơn là s n xu t nhưng h v n không cho thuê. M t
khác, cây tr ng, v t ni trên vùng đó cũng đa d ng d n đ n cơng tác tuyên truy n,
v n ñ ng dân cư tham gia di chuy n, ñ nh giá b i thư ng r t khó khăn và vi c h
tr chuy n ngh nghi p là ñi u c n thi t ñ ñ m b o ñ i s ng dân cư sau này.
-ð iv iñ t
+ð t

l i càng ph c t p hơn do nh ng nguyên nhân sau:

là tài s n có giá tr l n, g n bó tr c ti p v i đ i s ng và sinh ho t c a

ngư i dân mà tâm lý, t p quán là ng i di chuy n ch

.

+ Ngu n g c s d ng ñ t khác nhau qua nhi u th i kỳ v i ch đ qu n lý khác
nhau, cơ ch chính sách khơng đ ng b d n đ n tình tr ng l n chi m ñ t ñai xây nhà
trái phép di n ra thư ng xuyên.
+ Thi u qu ñ t do xây d ng khu tái ñ nh cư cũng như ch t lư ng khu tái ñ nh
cư th p chưa ñ m b o ñư c yêu c u.
+ Dân cư m t s vùng s ng ch y u b ng ngh buôn bán nh và s ng bám vào
các tr c ñư ng giao thông c a khu dân cư làm k sinh nhai nay chuy n đ n

khu

v c m i thì ñi u ki n ki m s ng b thay ñ i nên h không mu n di chuy n.
T các ñi m trên cho th y m i d án khác nhau thì cơng tác GPMB đư c th c
hi n khác nhau [d n theo 6].
Gi i phóng m t b ng là q trình đa d ng và ph c t p. Nó th hi n khác nhau
ñ i v i m i m t d án, nó liên quan tr c ti p đ n l i ích c a các bên tham gia và l i
ích c a tồn xã h i.
- Tính đa d ng th hi n: m i d án ñư c ti n hành trên m t vùng ñ t khác
nhau v i ñi u ki n t nhiên kinh t , xã h i và trình đ dân trí nh t ñ nh. ð i v i khu
v c n i thành, khu v c ven đơ, khu v c ngo i thành,... m t ñ dân cư khác nhau,
ngành ngh ña d ng và ñ u ho t ñ ng s n xu t theo m t ñ c trưng riêng c a vùng
đó. Do đó, gi i phóng m t b ng cũng ñư c ti n hành v i nh ng ñ c ñi m riêng bi t.
- Tính ph c t p th hi n: ð t đai là tài s n có giá tr cao, có vai trị quan tr ng
trong đ i s ng kinh t - xã h i ñ i v i m i ngư i dân.

khu v c nông thôn, dân cư ch

y u s ng nh vào ho t ñ ng s n xu t nơng nghi p mà đ t ñai l i là tư li u s n xu t quan
tr ng trong khi trình đ s n xu t c a nông dân th p, kh năng chuy n ñ i ngh nghi p
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 13


khó khăn do đó tâm lý dân cư vùng này là gi ñư c ñ t ñ s n xu t, th m chí h cho th
đ t cịn đư c l i nhu n cao hơn là s n xu t nhưng h v n không cho thuê. Trư c tình
hình đó đã d n đ n cơng tác tuyên truy n, v n ñ ng dân cư tham gia di chuy n là r t khó
khăn và vi c h tr chuy n ñ i ngh nghi p là ñi u c n thi t ñ ñ m b o ñ i s ng dân cư
sau này [9].
2.1.2.2 Các n i dung và các yêu c u th c hi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p

và b i thư ng gi i phóng m t b ng.
ð t ñai là tư li u s n xu t đ c bi t, khơng sinh sơi n y n thêm. Vì v y, ph i
có quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t có hi u qu , nâng cao đ phì c a ñ t, b i b
ñ t, ñ ñ t ngày càng có hi u qu kinh t cao. Ph i s d ng ñ t ti t ki m, h n ch s
d ng ñ t 2 v lúa vào xây d ng khu cơng nghi p, đơ th . Quy ho ch khu cơng
nghi p và đơ th vào ñ t ñ i, bãi ñ m l y (đ t đ a tơ chênh l ch th p), nơi xa đơ th ,
xa trung tâm thì m ñư ng giao thông và chuy n các d ch v v g n v i nông thôn,
nông dân hơn. Th t c n thi t m i s d ng ñ n ñ t t t, ñ t tr ng cây lương th c.
Quy ho ch s d ng ñ t ñ xây d ng các khu công nghi p, khu đơ th m i c n
thơng báo s m, m t cách cơng khai đ cho nhân dân ñư c bi t. Các c p u , chính
quy n, các ñơn v nh n ñ t c n ph i h p v i các đồn th nhân dân, trong đó H i
Nơng dân các c p là nịng c t đ ti n hành các th t c c n thi t và tuyên truy n các
ch trương c a ð ng, Nhà nư c v ñ t ñai, nh m h n ch vi c khi u ki n trong
nhân dân. Vi c thu h i ñ t nên theo nguyên t c: nhu c u ñ t ñ n ñâu thì thu h i ñ t
đ n đó. ð n bù, gi i phóng m t b ng theo giá c a Nhà nư c quy đ nh và tính đ n
y u t giá c th trư ng trong t ng th i ñi m nh t ñ nh, theo hư ng t o ñi u ki n
thu n l i cho nông dân, cho ngư i có đ t b thu h i.
T ch c t t vi c tái ñ nh cư cho h nơng dân sau khi thu h i đ t ñ n

các

vùng xen k v i các h dân trong làng, xã (n u cịn qu đ t s n xu t), t o cơ h i cho
h có ñ t ñ i r ng ho c m t ph n ñ t s n xu t c a nông dân khác như ng l i, giúp
h yên tâm s n xu t. Các khu tái ñ nh cư cũng nên g n làng quê, dòng h c a các h
nơng dân đã s ng, g n bó nhi u đ i.
ð c bi t trong q trình ti n hành thu h i ñ t ñ phát tri n kinh t xã h i c a
ñ a phương nên đ cao vai trị tham gia và tham v n c a ngư i dân. Khi th c hi n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 14

vi c b i thư ng gi i phóng m t b ng c n có s cơng khai minh b ch và t ch c h p
dân ñ th ng nh t phương án b i thư ng sao cho th a ñáng nh t, tránh ñ x y ra
khi u ki n, t cáo trong quá trình b i thư ng gi i phóng m t b ng các khu khu v c
thu h i ñ t t i các ñ a phương.
2.1.2.3 Các y u t

nh hư ng đ n th c hi n chính sách thu h i đ t nơng nghi p và

b i thư ng gi i phóng m t b ng
*Cơng tác đăng ký quy n s d ng ñ t, l p và qu n lý h sơ đ a chính, c p gi y
ch ng nh n quy n s d ng ñ t.
Các nư c trên th gi i ñ u coi ñ t ñai là m t lo i tài s n ph i ñăng ký quy n
s h u, quy n s d ng.
nư c ta, theo quy ñ nh c a Lu t ñ t ñai, ngư i s d ng ñ t ph i ñăng ký
quy n s d ng ñ t t i cơ quan Nhà nư c có th m quy n đ đư c xét duy t l p h sơ
đ a chính, c p gi y ch ng nh n quy n s d ng ñ t. H th ng h sơ ñ a chính và gi y
ch ng nh n QSD ñ t có liên quan m t thi t v i công tác b i thư ng, h tr , tái ñ nh
cư và là m t trong nh ng y u t quy t ñ nh khi xác ñ nh ngu n g c s d ng ñ t, ñ i
tư ng và m c b i thư ng h tr .
L p và qu n lý ch t ch h th ng h sơ đ a chính (HSðC) có vai trị quan
tr ng hàng đ u đ “qu n lý ch t ch ñ t ñai trong th trư ng b t ñ ng s n”, là cơ s
xác đ nh tính pháp lý c a đ t ñai. Trư c tháng 12 năm 2004, r t nhi u ñ a phương
chưa l p ñ y ñ HSðC theo quy đ nh; đ c bi t có nhi u xã, phư ng, th tr n chưa
l p s ñ a chính (kho ng trên 30% s xã ñã c p GCN) ñ ph c v yêu c u qu n lý
vi c s d ng ñ t ñai, m t s ñ a phương chưa l p ñ s m c kê ñ t ñai, s c p GCN
như thành ph Hà N i, các t nh Hà Tây, Hồ Bình, Vĩnh Phúc, Kiên Giang, Trà
Vinh,...
T năm 2004 ñ n nay, vi c l p HSðC ph i ñư c th c hi n theo quy ñ nh t i
Thông tư 29/2004/TT-BTNMT c a B tài nguyên và Mơi trư ng, nhưng cịn nhi u
đ a phương chưa tri n khai th c hi n, n u có th c hi n cũng là chưa ñ y ñ , chưa

đ ng b

c 3 c p. Vì các tài li u đo đ c b n đ này có ñ chính xác th p nên ñang

làm n y sinh nhi u v n ñ ph c t p trong qu n lý đ t đai như khơng đ cơ s gi i
quy t tranh ch p ñ t ñai, khó khăn trong gi i quy t b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 15


ñ t. Vì v y, vi c ño v l i b n đ đ a chính chính quy đ thay th cho các lo i b n ñ
cũ và l p l i HSðC là r t c n thi t.
Trong công tác b i thư ng GPMB, GCNQSDð là căn c ñ xác ñ nh ñ i
tư ng ñư c b i thư ng, lo i ñ t, di n tích đ t tính b i thư ng. Hi n nay, cơng tác
đăng ký đ t đai

nư c ta v n cịn y u kém, đ c bi t cơng tác đăng ký bi n đ ng v

s d ng ñ t; vi c c p GCNQSDð v n chưa hồn t t. Chính vì v y mà cơng tác b i
thư ng GPMB đã g p r t nhi u khó khăn. Làm t t cơng tác đăng ký đ t đai, c p
GCNQSDð thì cơng tác b i thư ng GPMB s thu n l i, ti n đ GPMB nhanh hơn.
*Cơng tác quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t
ð t ñai là có h n, khơng gian s d ng đ t đai cũng có h n. ð t n t i và duy
trì cu c s ng c a mình con ngư i ph i d a vào ñ t ñai, khai thác và s d ng ñ t ñai
ñ sinh s ng. Quy ho ch s d ng ñ t đai là bi n pháp qu n lý khơng th thi u ñư c
trong vi c t ch c s d ng ñ t c a các ngành kinh t - xã h i và các ñ a phương, là
công c th hi n s chuy n d ch cơ c u kinh t , có tác d ng quy t ñ nh ñ cân ñ i
gi a nhi m v an toàn lương th c v i nhi m v CNH-HðH đ t nư c nói chung và
các đ a phương nói riêng.
Thơng qua vi c l p, xét duy t và ñi u ch nh quy ho ch s d ng ñ t ñ t
ch c vi c b i thư ng GPMB th c s tr thành s nghi p c a c ng ñ ng mà Nhà

nư c đóng vai trị là ngư i t ch c. B t kỳ m t phương án b i thư ng GPMB nào
ñ u d a trên m t quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t nh m ñ t ñư c các yêu c u
như là phương án có hi u qu kinh t -xã h i cao nh t. Quy ho ch, k ho ch s d ng
đ t có tác ñ ng t i chính sách b i thư ng ñ t ñai trên hai khía c nh:
- Quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t là m t trong nh ng căn c quan tr ng
nh t ñ th c hi n vi c giao ñ t, cho th đ t, chuy n m c đích s d ng ñ t, mà theo
quy ñ nh c a Lu t ñ t ñai, vi c giao ñ t, cho thuê ñ t ch ñư c th c hi n khi có
quy t đ nh thu h i ñ t ñó c a ngư i ñang s d ng;
- Quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t là m t trong nh ng nhân t

nh hư ng t i

giá chuy n như ng quy n s d ng đ t; t đó tác đ ng t i giá đ t tính b i thư ng.
Cơng tác b i thư ng gi i phóng m t b ng liên quan m t thi t v i công tác
quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t thông qua Quy t ñ nh thu h i đ t vì:
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 16


- Căn c quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t ñ th c hi n vi c thu h i ñ t, giao
ñ t, cho thuê ñ t, chuy n m c ñích s d ng ñ t.
- Căn c Quy t ñ nh thu h i đ t đ l p, trình duy t và th c hi n phương án
b i thư ng gi i phóng m t b ng.
Tuy nhiên ch t lư ng quy ho ch nói chung và quy ho ch nói riêng cịn th p,
thi u đ ng b , chưa h p lý, tính kh thi th p, đ c bi t là thi u tính b n v ng.
Phương án quy ho ch chưa d báo sát tình hình, quy ho ch cịn mang n ng tính ch
quan duy ý chí, áp đ t, nhi u trư ng h p quy ho ch theo phong trào. ðây chính là
ngun nhân ch y u d n đ n tình tr ng quy ho ch “treo”, d án “treo".
*Công tác giao ñ t, cho thuê ñ t
Nhi m v giao ñ t, cho thuê ñ t có tác ñ ng r t l n đ n cơng tác b i thư ng
GPMB và TðC. Nguyên t c giao ñ t, cho thuê ñ t, ph i căn c vào quy ho ch, k

ho ch là ñi u ki n b t bu c, nhưng nhi u ñ a phương chưa th c hi n t t nguyên t c
này; h n m c ñ t ñư c giao và nghĩa v đóng thu đ t quy đ nh khơng rõ ràng, tình
tr ng qu n lý đ t đai thi u ch t ch d n đ n khó khăn cho cơng tác đ n bù.
Theo báo cáo c a B Tài ngun và Mơi trư ng tính t ngày 01 tháng 7 năm
2004 đ n ngày 28/2/2007 thì t ng di n tích đã giao, đã cho th là 1.081.011 ha,
trong đó di n tích đ t đã giao là 925.631 ha (giao đ t có thu ti n s d ng ñ t là
581.620 ha, giao ñ t khơng thu ti n là 344.011 ha); di n tích ñ t ñã cho thuê là
155.380 ha (trong ñó di n tích đ t cho các nhà đ u tư nư c ngoài thuê là 1.386 ha).
*Vi c ban hành và t ch c th c hi n các văn b n quy ph m pháp lu t ñ t ñai
ð t ñai là ñ i tư ng qu n lý ph c t p, ln bi n đ ng theo s phát tri n c a
n n kinh t - xã h i. ð th c hi n t t ch c năng qu n lý Nhà nư c v đ t đai địi h i
các văn b n pháp lu t liên quan ñ n lĩnh v c này ph i mang tính n đ nh cao và phù
h p v i tình hình th c t .
nư c ta, do các ñ c ñi m l ch s , kinh t xã h i c a ñ t nư c trong m y
th p k qua có nhi u bi n ñ ng l n, nên các chính sách v đ t đai cũng theo đó
khơng ng ng ñư c s a ñ i, b sung. T năm 1993 ñ n năm 2003, Nhà nư c ñã ban
hành hơn 200 văn b n quy ph m pháp lu t v qu n lý và s d ng ñ t. Sau khi qu c
h i thông qua Lu t ñ t ñai 2003 cùng v i các văn b n hư ng d n thi hành ñã nhanh
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ........... 17