Giáo án Ngữ văn 8 - Tuần 1 - Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. TUẦN 1 NGỮ VĂN - BÀI 1 Kết quả cần đạt - Hiểu được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “Tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên qua ngòi bút giàu chất trữ tình của nhà văn Thanh Tịnh. - Phân biệt được các cấp độ khái quát khác nhau của nghĩa từ ngữ. - Bước đầu biết cách viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề. Ngày soạn:14/8/2010. Ngày dạy:16/8/2010. Dạy lớp: 8B. Tiết 1, 2. Văn bản: TÔI ĐI HỌC Thanh Tịnh 1. Mục tiêu bài dạy: a) Về kiến thức: Giúp hs: - Cảm nhận được tâm trạng bỡ ngỡ của nhân vật tôi ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. b) Về kỹ năng: - Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất trữ tình. c) Về thái độ: - Giúp cho học sinh thấy được sự cần thiết của việc đi học; tăng cường giáo dục tình cảm yêu trường, yêu lớp, yêu thiên nhiên. 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: a) GV : nghiên cứu tài liệu sgk, sgv, soạn giáo án. b) HS : Đọc sgk, trả lời câu hỏi . 3. Tiến trình bài dạy: *) Ổn định t/c: sĩ số 8D: a) Kiểm tra bài cũ: kiểm tra việc chuẩn bị bài của hs. ( 5’). b) Bài mới: (2’) ở lớp 7 các em đã học bài “Cổng trường mở ra”, hẳn mỗi chúng ta không quên tấm lòng người mẹ trong đêm trước ngày đầu tiên con đi học. Người mẹ ấy bồi hồi xao xuyến vì đang được sống lại những kỉ niệm ngày đầu tiên cắp sách đến trường. Nó cũng làm sống dậy trong tâm trí mỗi chúng ta những tình cảm xốn xang, xao xuyến. Tình cảm ấy được nhà văn Thanh Tịnh ghi lại rất rõ qua truyện ngắn đậm chất hồi kí "Tôi đi học". Mời các em cùng tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay. HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ. NỘI DUNG. I. Đọc và tìm hiểu chung. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. ?Tb. (15’) 1. Giới thiệu tác giả, tác * Trình bày những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm. phẩm?. HS. - Trình bày.. GV. - Thanh Tịnh (1911- 1988) tên khai sinh là Trần Đăng Ninh, lên 6 tuổi được đổi tên là Trần Thanh Tịnh, Quê ở ngoại ô TP Huế. Ông học tiểu học và trung học ở Huế. Năm 1933 bắt đầu đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học. Đây cũng là thời gian ông bắt đầu s /tác văn chương trong sự nghiệp sáng tác của mình, ông có mặt trên khá nhiều lĩnh vực: truyện ngắn, truyện dài, thơ, ca dao, bút kí văn học. - Truyện ngắn của Thanh Tịnh nhìn chung toát lên một tình cảm êm dịu trong trẻo. Văn của ông nhẹ nhàng mà thấm sâu mang dư vị vừa man mác buồn thương vừa ngọt ngào, quyến luyến.. - Thanh Tịnh (1911-1988) quê ở ngoại ô thành phố Huế, viết văn, làm thơ từ 1933; ông sáng tác trên nhiều lĩnh vực: truyện ngắn, truyện dài, thơ... Văn của ông đằm thắm, êm dịu, trong trẻo.. - Tác phẩm chính của ông: “Hận chiến trường” (tập thơ 1937). “Quê mẹ”, “Đi giữa một mùa sen”... - “Tôi đi học” là truyện ngắn thể hiện rõ phong cách của - Truyện ngắn Thanh Tịnh đậm chất trữ tình, đằm thắm êm dịu, trong “Tôi đi học” in trẻo và đầy chất thơ, in trong tập “Quê mẹ” XB 1941. trong tập “Quê mẹ” XB 1941. 2. Đọc văn bản. GV. Hướng dẫn đọc: Đọc giọng chậm, hơi buồn, sâu lắng. Chú ý những đoạn diễn tả tâm trạng khác nhau: khi thì háo hức, khi thì hồi hộp, lúc lại lo âu của cậu bé cũng như các bạn nhỏ. Những câu đối thoại của ông đốc cần đọc chậm rãi khoan thai, thể hiện sự ân cần, niềm nở của những người lớn khi đón các em vào trường. (GV đọc mẫu 1 lần, gọi 2 hs đọc tiếp – giáo viên nhận xét cách đọc của hs). ?Tb. * Em hiểu thế nào là “ông Đốc”, lạm nhận? - HS dựa vào chú thích 2,3,6,7 sgk để trả lời.. GV. - Bổ sung: + Ông đốc: Ông hiệu trưởng + Lạm nhận: Nhận quá đi, nhận vào mình những phần, những điều không phải của mình.. 2. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. ?Tb. * Theo em văn bản này thuộc kiểu văn bản nào đã học? - Thuộc kiểu văn bản tự sự xen miêu tả và biểu cảm. Có thể xếp vào kiểu văn biểu cảm, vì toàn truyện là cảm xúc tâm trạng của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên.. ?Tb. * Trong văn bản này, nhà văn đã sử dụng ngôi kể nào? tại sao lại sử dụng ngôi kể ấy? - Nhà văn đã sử dụng ngôi kể thứ nhất. - Với ngôi kể này, giúp tác giả trực tiếp nói ra tình cảm, cảm xúc của mình.. GV. - "Tôi đi học" là một truyện ngắn nhưng không thuộc truyện ngắn chứa đựng nhiều sự kiện, nhân vật, những xung đột xã hội, mà toàn bộ tác phẩm là những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường qua hồi tưởng của nhân vật “tôi”. Nên nhà văn đã sử dụng ngôi kể thứ nhất. Sử dụng ngôi kể này người kể trực tiếp kể ra những gì mình nghe, mình thấy, mình trải qua.. ?Tb. * Có những nhân vật nào được nhắc đến trong truyện ngắn này? Nhân vất nào là nhân vật chính? Vì sao? - Nhân vật: Tôi, mẹ, ông đốc, thầy giáo, những cậu học trò. - Nhân vật chính: Tôi, vì nhân vật này được kể nhiều nhất. Mỗi sự việc đều được kể từ cảm nhận của nhân vật “tôi”.. ?Kh. * Kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường của nhân vật “tôI” được kể theo trình tự nào? Kể theo trình tự thời gian và không gian, cụ thể: - Về thời gian: (Từ hiện tại nhớ về quá khứ) Biến chuyển của đất trời cuối thu và hình ảnh của mấy em nhỏ rụt rè dưới nón mẹ trong lần đầu tiên đến trường, gợi cho nhân vật "tôi" nhớ lại mình cùng những kỉ niệm trong sáng của buổi tựu trường đầu tiên. - Về không gian: + Cảm nhận của “tôi” trên đường tới trường (Đoạn từ đầu đến lướt ngang trên ngọn núi) + Cảm nhận của “tôi” lúc ở sân trường (đoạn từ Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. Trước sân trường Mĩ Lí đến ngày mai lại được nghỉ nữa) + Cảm nhận của “tôi” trong lớp học (đoạn còn lại) GV. - Truyện ngắn viết theo dòng hồi tưởng, nhớ lại những sự việc dã qua. Buổi tựu trường ngày xưa ấy được tác giả diễn tả theo trình tự thời gian, từ hiện tại nhớ về quá khứ, giúp người đọc như được cùng tác giả trở về ngày đầu tiên của buổi tựu trường, sống lại những kỉ niệm nhẹ nhàng sâu lắng mà tác giả nhớ mãi. Vậy những kỉ niệm ấy được tác giả thể hiện cụ thể như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu văn bản trong phần phân tích. II. Phân tích 1. Tâm trạng của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên. (20'). ?Tb. ?Tb. - Đọc đoạn đầu của văn bản, từ đầu đến “lướt ngang a) Khơi nguồn trên ngọn núi”. Cho biết nội dung của đoạn văn vừa kỉ niệm và cảm đọc? nhận của nhân vật “tôi” trên đường cùng mẹ tới trường. * Nỗi nhớ buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật tôi được khơi nguồn từ những chi tiết, hình ảnh nào? - Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường. - [...] những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng. - [...] mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên tới trường [...] lòng tôi lại tưng bừng, rộn rã.. 4. ?Kh. * Cách diễn đạt của tác giả trong đoạn văn trên có gì đặc sắc? Phân tích để thấy được dụng của cách diễn đạt đó?. HS. - Tác giả dùng 4 từ láy để diễn tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật tôi khi nhớ lại kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên: náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. Đó chính là cảm xúc háo hức, rộn ràng, xốn xang. - Sử dụng hình ảnh so sánh để miêu tả tình cảm đẹp trong sáng: "những cảm giác trong sáng... như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.  So sánh giữa cái trừu tượng (cảm giác) với cái cụ thể (cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng) làm cho câu văn nhẹ nhàng bay bổng đậm chất trữ tình. So sánh như vậy giúp chúng ta thấy được những cảm giác trong sáng của nhân vật “tôi” là một thế giới đầy ắp những kỉ niệm đẹp. Con người với những tâm tư tình cảm đẹp đẽ trong sáng của buổi tựu trường đầu tiên đã nảy nở biết bao ý nghĩ, tình cảm xao xuyến mới lạ suốt đời không thể nào quên. ?Kh. * Vì sao những chi tiết trên lại khơi nguồn cho những kỉ niệm của nhân vật “tôi” ? - Vì đó là những hình ảnh quen thuộc tiêu biểu của ngày khai tường. Năm nào cũng vậy, cứ vào cuối thu (đầu tháng 9) tiết trời se lạnh, cây cối bâng khuâng vào mùa thay lá, các em nhỏ lại nô nức đi đón ngày tựu trường. Tác giả đã rất khéo léo lựa chọn những chi tiết gợi nhớ từ hiện tại nhớ về dĩ vãng, từ mùa thu trong hiện tại tác giả lại nhớ về mùa thu đầu tiên được cùng mẹ đến trường.. ?Tb. Qua cách diễn đạt của tác giả đã giúp em hiểu được gì về tâm trạng của nhân vật “tôi” khi nhớ lại buổi tựu trường đầu tiên? - Mỗi khi nhớ lại buổi tựu trường đầu tiên, nhân vật tôi luôn mang trong mình những cảm xúc trong sáng, rộn ràng, xao xuyến. Chuyện xảy ra đã từ lâu mà như vừa mới xảy ra hôm qua, hôm kia .... GV. - Từ cảm xúc rộn ràng, xao xuyến ấy, tác giả đã hồi tưởng lại toàn bộ những kỉ niệm trong buổi tựu trường đầu tiên. Vậy những kỉ niệm đó là gì? Cô mời một em đọc lại đoạn văn từ “Buổi mai hôm ấy” đến “lướt ngang trên ngọn núi”.. ?Tb. * Tìm những chi tiết, hình ảnh diễn tả tâm trạng của nhân vật “tôi” khi cùng mẹ trên đường đến trường?(hình ảnh con đường, cảnh vật xung quanh, thái độ, hình ảnh của nhân vật tôi) Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. HS. - Buổi mai hôm ấy[...] đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. - Con đường này tôi đã quen[...] nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.. ?Kh. * Em có nhận xét gì về giọng điệu cũng như cách miêu tả tâm trạng của nhân vật tôi qua những chi tiết trên? Cách diễn đạt đó có tác dụng gì? - Giọng kể rất nhẹ nhàng, tràn đầy cảm xúc, kết hợp với những yếu tố miêu tả. - Cách diễn đạt này cho ta cảm nhận được phần nào cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên. Đó là cảm xúc trong sáng, mới lạ; cách nhìn nhận mọi sự vật sung quanh bắt đầu có sự thay đổi.. ?Kh. Vì sao nh/vật “tôi” lại có tâm trạng và cảm giác như vậy?. HS. - Con đường, cảnh vật chung quanh vốn rất quen nhưng lần này tự nhiên nhân vật tôi tự nhiên thấy lạ, thấy tất cả đều thay đổi. Cảm giác có được là bởi câu bé tự cảm thấy có sự thay đổi lớn trong lòng mình, đó là “Hôm nay tôi đi học”. Lần đầu tiên cậu bé được đến trường, được bước vào một thế giới mới lạ, được tập làm người lớn. Bởi vậy con đường rất đỗi thân quen cũng trở nên khác lạ. Không chỉ là cảm giác trước con đường mà với tất thảy cảnh vật xq cũng đều thay đổi. thực tế không phải như vậy mà sự thay đổi ở đây diễn ra trong đôi mắt nhìn, trong tâm trạng háo hức và hồi hộp của cậu bé lần đầu tiên được đến trường. Trong lòng cậu đương có sự thay đổi lớn nên mọi thứ xq cậu cũng thay đổi theo.. ?Tb. * Những chi tiết nào trong suy nghĩ, hành động và lời nói của cậu bé khiến em chú ý? - [...] tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn[...] thấy mấy cậu nhỏ... trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm. - Hai quyển vở trên tay đã bắt đầu thấy nặng. Tôi bặm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất. - [...] Tôi có ngay ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ này: chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.. 6. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làm mây lướt ngang trên ngọn núi. ?Giỏi * Cách sử dụng từ ngữ và biện pháp nghệ thuật qua những chi tiết trên có gì đáng chú ý? Hãy phân tích để thấy được tác dụng của cách diễn đạt đó? - Vẫn là giọng kể nhẹ nhàng tràn đầy cảm xúc; những động từ miêu tả: Thèm, bặm, ghì, xệch, chúi,... sử dụng đúng chỗ đã khiến người đọc hình dung rõ ràng tư thế cử chỉ ngộ nghĩnh, ngây thơ đáng yêu của chú bé. - Nghệ thuật so sánh tinh tế và giàu sức gợi cảm: “ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang ngọn núi”. Cái trừu tượng (ý nghĩ) được đem so sánh với cái cụ thể (làn mây) gợi kỉ niệm đẹp, trong sáng và tạo cho câu văn trở nên lãng mạn, giàu chất thơ. GV. - Đi học là một sự kiện lớn, một thay đổi quan trọng đánh dấu một bước ngoặt của tuổi thơ, nên nhân vật “tôi” tự thấy mình đã lớn nên rất nhiều, đã có sự thay đổi lớn trong nhận thức đặc biệt là với việc học hành. Vì thế “tôi” cảm thấy trang trọng đứng đắn với bộ quần áo mới, với mấy quyển vở mới trên tay; nâng niu mấy quyển vở, vừa lúng túng muốn “thử sức” muốn khẳng định mình khi xin mẹ được cầm bút thước như các bạn khác và “tôi” nảy ra ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ: “chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước”. Đó là tâm trạng hồi hộp và xốn xang khó tả. Tất cả những cảm giác đó xuất hiện là do một sự kiện quan trọng: Hôm nay tôi đi học. Những cảm giác này đã được tác giả ghi lại thật tinh tế và chân thực.. ?Kh. * Đoạn văn trên giúp em hiểu thêm điều gì về tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi khi cùng mẹ tới trường buổi đầu tiên?. HS. - Trình bày. GV khái quát và chốt ý.. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. - Từ tâm trạng náo nức, tưng bừng rộn rã, nhân vật "tôi" nhớ lại cảm xúc hồi hộp, xốn xang, những hình ảnh quen 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. thuộc trên đường cùng mẹ tới trường GV. - Trong buổi tựu trường đầu tiên, nhân vật "tôi" có rất nhiều cảm xúc. Vậy, những cảm xúc ấy còn được tác giả thể hiện như thế nào? Tiết sau chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tiếp.. c) Củng cố, luyện tập. (1’) ? Đọc diễn cảm đoạn văn bản vừa phân tích? Cách diễn đạt của tác giả ở đoạn văn này có gì đáng chú ý? - Cách kể chuyện nhẹ nhàng, cảm xúc, kết hợp với các yếu tố miêu tả gợi hình ảnh cho ta thấy được phần nào tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên. d) Hướng dẫn học sinh học bài. (2’) - Đọc kĩ và tóm tắt nội dung văn bản. - Tập phân tích lại tâm trạng của nhân vật "tôi" trong phần đầu văn bản. - Chuẩn bị bài: Đọc kĩ phần còn lại của văn bản; tìm hiểu hình ảnh, tâm trạng của nhân vật tôi khi đứng trước sân trường, khi vào lớp học,... (đọc kĩ câu hỏi trong SGK và trả lời) ===============================. 8. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. Ngày soạn:14/8/2010. Ngày dạy:18/8/2010. Dạy lớp: 8B. Tiết 1, 2. Văn bản: TÔI ĐI HỌC (Tiếp theo) Thanh Tịnh 1. Mục tiêu bài dạy: a) Về kiến thức: Tiếp tục giúp hs: - Cảm nhận được tâm trạng bỡ ngỡ của nhân vật tôi ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. b) Về kỹ năng: - Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất trữ tình. c) Về thái độ: - Giúp cho học sinh thấy được sự cần thiết của việc đi học; tăng cường giáo dục tình cảm yêu trường, yêu lớp, yêu thiên nhiên. 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: a) GV : nghiên cứu tài liệu sgk, sgv, soạn giáo án. b) HS : Đọc sgk, trả lời câu hỏi . 3. Tiến trình bài dạy: *) Ổn định t/c: sĩ số 8D: a) Kiểm tra bài cũ: (7 phút) * Câu hỏi: Tóm tắt nội dung văn bản "Tôi đi học" và cho biết cảm nhận của nhân vật tôi khi nhớ lại kỉ niệm cùng mẹ tới trường trong buổi tựu trường đầu tiên? * Đáp án - biểu điểm: - HS tóm tắt nội dung theo yêu cầu. (6 điểm) - Nhớ về kỉ niệm cùng mẹ tới trường trong buổi tựu trường đầu tiên, nhân vật "tôi" có tâm trạng náo nức, hồi hộp, xốn xang. (4 điểm) b) Bài mới: (2’) Trong tiết học trước, các em đã tìm hiểu tâm trạng của nhân vật "tôi" khi cùng mẹ trên con đường tới trường. Vậy khi đứng trước sân trường cũng như trong lớp học, nhân vật "tôi" còn có những cảm xúc gì? Mời các em cùng tìm hiểu tiếp phần còn lại của văn bản trong tiết học hôm nay. HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ. NỘI DUNG. I. Đọc và tìm hiểu chung. II. Phân tích 1. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. Tâm trạng 9.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. của nhân vật “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên. a) Khơi nguồn kỉ niệm và cảm nhận của nhân vật “tôi” trên đường cùng mẹ tới trường. HS1. - Đọc toàn bộ văn bản.. HS2. - Đọc phần văn bản, từ: "Trước sân trường làng Mĩ Lí dày b) Tâm trạng và đặc cả người"... cảm giác của nhân vật “tôi” khi ở sân trường.. ?Tb. * Khi đứng trước sân trường Mĩ Lí hình ảnh nào đã lưu lại trong tâm trí của nhân vật "tôi"?. HS. - Trước sân trường dày đặc cả người, ai cũng quần áo sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa. - Trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hoà ấp... Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ. - Mấy cậu học trò đứng nép bên người thân [...] Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ... rụt rè... - [...]cảm thấy mình chơ vơ ... những cậu bé vụng về lúng túng... các cậu không đi... chỉ theo sức mạnh kéo dìu... không đứng ... cứ dềnh dàng mãi ... toàn thân các cậu đang run lên theo nhịp bước rộn ràng [...]. - Tôi cảm thấy ... quả tim ngừng đập. - Nghe gọi đến tên, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng. - [...] Một cậu đang đứng đầu bỗng oà khóc. Tôi bất giác quay lưng lại dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo. Tôi nghe sau lưng tôi, trong đám học trò mới vài tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ.. ?Kh 10. * Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của tg ở đ/văn này? dụng ý gì được tg thể hiện ở đây? Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. - Cách miêu tả sinh động, chân thực : - Cách kể kết hợp với miêu tả biểu cảm; sử dụng nhiều hình ảnh, nhiều chi tiết cụ thể biểu hiện tình cảm, tâm trạng ở những thời điểm khác nhau. Cụ thể, khi miêu tả khung cảnh chung: người dày đặc, ai cũng quần áo sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa. => cho ta cảm nhận được cái không khí đặc biệt của ngày hội khai trường thường gặp ở nước ta. Qua đó cũng thể hiện tinh thần hiếu học của nhân dân ta. Rồi so sánh lớp học với đình làng, nơi thờ cúng tế lễ, cất giấu những điều bí ẩn. Phép so sánh này diễn tả cảm xúc trang nghiêm của nhân vật "tôi" về mái trường, đề cao trí thức của con người trong trường học. - Ngoài ra tác giả còn sử dụng nhiều từ láy giàu giá trị biểu cảm khi tả những câu học trò đứng trước sân chờ vào lớp học: ngập ngừng, chơ vơ, vụng về, lúng túng, dềnh dàng, run run, rộn ràng... Điệp từ “lúng túng” được điệp lại 4 lần. - Tg dùng nhiều động từ, tính từ đặc tả tâm trạng của nhân vật: bỡ ngỡ, ngập ngừng, e sợ, chơ vơ, lúng túng, vụng về, dềnh dàng, run run, rộn ràng. - Nghệ thuật so sánh tinh tế, chính xác và gợi cảm “họ như con chim non đứng bên bở tổ”. Phép so sánh tinh tế diễn tả đúng tâm trạng ngập ngừng e sợ của các bạn cùng trang lứa trong buổi tựu trường đầu tiên. Tác giả đã so sánh thái độ của họ “như con chim non...e sợ” thật tinh tế nó vừa diễn tả đúng tâm trạng của nhân vật “tôi” cũng như tâm trạng của các cậu học trò nhỏ lần đầu cắp sách đến trường: sợ sệt, e ngại, lúng túng, vừa gợi cho người đọc liên tưởng đến thời thơ ấu của mình đứng giữa mái trường thân yêu, trong đó có các học trò ngây thơ, hồn nhiên như những cánh chim đầy khát vọng và biết bao hồi hộp lo lắng khi nhìn bầu trời rộng, nghĩ tới chân trời học vấn mênh mông. ?Tb. * Em nghĩ gì về tiếng khóc của các cậu học trò bé nhỏ khi xếp hàng để vào lớp học? - Khóc vì cảm thấy lo sợ phải tách rời người thân để bước vào một môi trường mới lạ bởi vậy những tiếng khóc bật ra như một dây chuyền rất tự nhiên, ngây thơ và giàu ý nghĩa. Tiếng khóc đó là sự nối tiếc những ngày chơi đùa thoải mái, sự lưu luyến với những người Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. thân, là những e ngại trước một thời kì thử thách mới: đi học, cũng là niềm vui khi được bước vào một thế giới khác lạ đầy hấp dẫn. Đó là những giọt nước mắt báo hiệu sự trưởng thành của các cậu bé. Chính vì vậy mà nhân vật “tôi” bỗng cảm thấy sợ sắp phải rời bàn tay mẹ, cảm thấy mình bước vào một thế giới khác và xa cách mẹ hơn bao giờ hết. Bước vào lớp học là bước vào thế giới riêng của mình, phải tự mình làm tất cả, không còn có mẹ bên cạnh như ở nhà. "tôi" bắt đầu cảm nhận được sự độc lập của mình khi đi học. ?Tb. Qua phân tích, giúp em hình dung về nhân vật tôi nói riêng và các cậu bé nói chung trong buổi tựu trường đầu tiên như thế nào? - Tâm trạng của nhân vật tôi và những cậu học trò nhỏ lần đầu tiên tới trường: lúng túng, ngập ngừng, e sợ... vật tôi đã cảm nhận sâu sắc về sự lớn lao, thiêng liêng của ngôi trường. Đồng tời cũng nhận thức về ự độc lập của bản thân về việc đến trường học tập.. GV. ?Tb. - Đó là sự chuyển biến rất hợp quy luật tâm lí trẻ em được tác giả miêu tả rất tinh tế và chính xác. Trong tiếng trống trường vang dội còn có cả nhịp tim đập thình thịch của các cậu học trò nhỏ. Có thể nói đ.văn đã đặc tả những giây phút xúc động khó quên của mỗi đời người.. - Với tâm trạng lúng túng, ngập ngừng, e sợ nhân vật tôi đã cảm nhận sâu sắc về sự lớn lao, thiêng liêng của ngôi trường. Đồng tời cũng nhận thức về ự độc lập của bản thân về việc đến trường học tập. Các em chú ý vào đoạn cuối và cho biết nd của đoạn? c Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi lớp học và đón nhận giờ học đầu tiên.. ?Tb. Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi khi vào chỗ của mình được tg nhớ lại qua những chi tiết nào? - Một mùi hương lạ xông lên [...]hình gì treo trên tường ... cũng thấy lạ và hay hay ... nhìn bàn ghế... tự lạm nhận là vật của riêng mình... nhìn người bạn tí hon ... không hề cảm thấy xa lạ.. 12. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. ?Tb. Em hãy lí giải cảm giác đó của nhân vật “tôi” ? - Cảm thấy lạ vì lần đầu tiên được vào lớp học một môi trường sạch sẽ, ngay ngắn, trang nghiêm. Không hề cảm thấy xa lạ với bàn ghế và bạn bè bắt đầu ý thức được những thứ đó sẽ gắn bó thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi. ?Kh. Hình ảnh “Một con chim non liệng đến đứng trên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi vỗ cánh bay cao” có phải đơn thuần chỉ có ý nghĩa thực hay không? - Hình ảnh này vừa có ý nghĩa thực. Là hình ảnh khách quan vừa tả thực như một tình cờ vừa có dụng ý nghệ thuật có ý nghĩa tượng trưng. Hình ảnh con chim non ấy hay chính là cậu học trò đã ngập ngừng cất cánh vào bầu trời tri thức tạm biệt những ngày trẻ thơ vui chơi thoả thích tự do. Đây là những hình ảnh đẹp và giàu ý nghĩa đã diễn tả cảm xúc tâm trạng của nhân vật “tôi” phải chăng tâm trạng này là phút sang trang của tuổi ấu thơ chỉ biết nô đùa nghịch ngợm để bước vào tuổi học trò. “Những tiếng phấn của thầy tôi gạch mạnh trên bảng đen đã đưa tôi về cảnh thật. Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc: Tôi đi học.”. ?Kh. * Dòng chữ “tôi đi học” kết thúc truyện có ý nghĩa gì? - Dòng chữ “Tôi đi học” vừa khép lại bài văn vừa mở ra một thế giới mới, một bầu trời mới, một khoảng không gian thời gian, một tâm trạng tình cảm, một giai đoạn mới. Dòng chữ chậm chạp xuất hiện lần đầu tiên trên trang giấy trắng thơm tho tinh khiết thể hiện được ý thức của nhân vật tôi trong việc học hành. Dòng chữ cũng thể hiện rõ chủ đề của truyện ngắn này.. ?Tb. Qua phân tích đoạn văn trên giúp em hiểu thêm điều gì về nhân vật “tôi” ?. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. - Nhân vật "tôi" có cảm giác vừa xa lạ, vừa gần gũi, thân thiết với mọi người; 13.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. yêu thiên nhiên, yêu trường lớp; tự tin, nghiêm trang đón nhận bài học đầu tiên. ?Tb. Ngoài nhân vật “tôi” và những cậu trò nhỏ còn có những nhân vật nào? - Mẹ, thầy giáo, ông đốc, các bậc phụ huynh.. GV. Đó là những người lớn có mặt trong ngày khai giảng. Vậy với những người lớn xq mình trong buổi tựu trường thì nhân vật “tôi” có cảm nhận ntn chúng ta tiếp tục tìm hiểu qua phần 2. 2. Cảm nhận của nhân vật “tôi” về những người lớn trong buổi tựu trường đầu tiên.. ?Tb. Những chi tiết nào thể hiện thái độ cử chỉ của người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học? - Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi. - Mẹ tôi cúi đầu nhìn tôi với cặp mắt thật âu yếm. - Ông đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động. - Ông đốc tươi nhẫn nại chờ chúng tôi. - Thầy giáo trẻ tuổi, gương mặt tươi cười đang đón chúng tôi trước cửa lớp.. ?Kh. Qua thái độ cử chỉ của người lớn đối với các em bé lần đầu tiên đi học giúp em cảm nhận được điều gì? - Các bậc phụ huynh chuẩn bị chu đáo cho con em - Những người mình. lớn rất yêu quan Đây là các nhân vật phụ đóng vai trò khá quan trọng thương, trong việc làm nổi bật chủ đề của truyện. họ chuẩn bị tâm, chăm sóc chu đáo cho con em mình ở buổi tựu trường đầu tiên: các em. Tự tay dắt con đến trường và trân trọng tham dự buổi lễ, cùng chia sẻ lo lắng hồi hộp với con. Đó là hình ảnh người mẹ âu yếm cầm bút thước dắt tay con đến. 14. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. trường, tiếng các bậc phụ huynh thay con dạ ran khi nghe ông đốc dặn dò, mẹ đẩy con tới trước bằng bàn tay dịu dàng nhẹ nhàng vuốt tóc con, nhìn con với cặp mắt lưu luyến. Ông đốc nhìn học trò với cặp mắt âu yếm, nhẹ nhàng đọc tên từng em, căn dặn động viên khích lệ các em, ở ông toát lên chân dung một người thầy mẫu mực, một người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, bao dung, độ lượng. Thầy giáo trẻ dạy học sinh lớp 5T, lớp đầu cấp, cũng đón các em bằng một thái độ trìu mến, gương mặt tươi cười và trân trọng đưa các em vào buổi học đầu tiên với bài viết tập: Tôi đi học. Qua thái độ cử chỉ của những người lớn đối với các em bé, lần đầu tiên đến trường chúng ta nhận thấy: Trách nhiệm, tấm lòng của gđ, nhà trường đối với thế hệ tương lai. Đó cũng là một môi trường giáo dục, ấm áp và trong lành, là nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành. ?Kh. Hãy khái quát nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn III. Tổng kết Ghi nhớ (5’) này? - Truyện được xây dựng theo dòng hồi tưởng, sự kết hợp hài hoà giữa tự sự, miêu tả và bộc lộ cảm xúc, cách so sánh gợi cảm ới nững dung động tinh tế. - Truyện ngắn đã khắc hoạ tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" ở buổi tựu trường đầu tiên. Đó là hoài niệm trong sáng được ghi nhớ mãi trong cuộc đời của mỗi con người.. HS Đọc: ?HS. * Ghi nhớ (sgk-T.9). Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của IV. Luyện tập ( 3’) nhân vật “tô” trong truyện ngắn “Tôi đi học”? - Dòng cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi được diễn tả theo trình tự thời gian: Từ hiện tại nhớ về dĩ vãng, trên con đường cùng mẹ tới trường, đến trường nhìn ngôi trường, nhìn mọi người, các bạn, lúc nghe gọi tên mình và phải rời tay mẹ để vào lớp, lúc ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên. Dòng cảm xúc đó làm cho người đọc bị cuốn theo cảm xúc của nhân vật, bất giác như đang trở về khoảng khắc tuổi thơ được sống lại những giây phút thần tiên, khi được dự buổi tựu trường đầu tiên. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 15.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. c) Củng cố, luyện tập.1’ ?Em cảm nhận những điều tốt đẹp nào từ nhân vật “ tôi”? Hs. Giàu cảm xúc, yêu thiên nhiên, mái trường quê hương, ý thức được việc học tập đối với bản thân,... d) Hướng dẫn học sinh học bài (2’) - Học bài và nắm nội dung bài - Tập phân tích lại văn bản - Chuẩn bị bài: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ ========================= Ngày soạn:15/8/2010. Ngày dạy:19/8/2010. Dạy lớp: 8B. Tiết 3. Tiếng việt: CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ 1. Mục tiêu bài dạy: a) Kiến thức: Giúp học sinh: - Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. b) Kĩ năng: - Thông qua bài học, rèn luyện tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. c) Thái độ: - Giáo dục cho học sinh hiểu cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: a) GV: sách giáo khoa, sách giáo viên, soạn bài b) HS: Chẩn bị bài mới – vở viết 3. Tiến trình bài dạy: * Ổn định: sĩ số 8D: a) Kiểm tra bài cũ: (4’) Kiểm tra sự chuẩn bị cho môn học của học sinh b) Bài mới: (1’) Ở lớp 7 các em đã học về từ đồng nghĩa và trái nghĩa. Em nào có thể lấy 1 số ví dụ về từ đồng nghĩa và trái nghĩa? Ví dụ: Từ đồng nghĩa: Máy bay, tàu bay, phi cơ, nhà thương, bệnh viện Từ trái nghĩa: 16. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. Sống – Chết, nóng – lạnh, tốt – xấu Em có nhận xét gì về mối quan hệ ngữ nghĩa giữa các từ ngữ trong hai nhóm trên? - Các từ có mối quan hệ về ngữ nghĩa - Các từ đồng nghĩa trong nhóm có thể thay thế cho nhau trong mọi câu văn cụ thể. - Các từ trái nghĩa có thể loại trừ nhau khi lựa chọn để đặt câu. => Để hiểu rõ hơn về quan hệ nghĩa trong các nhóm từ chúng ta cùng tìm hiểu trong tiết học hôm nay. HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ. NỘI DUNG. I. Từ ngữ nghĩa rộng và từ ngữ nghĩa hẹp (25’) 1. Ví dụ GV. Chú ý cách trình bày ba hàng của sơ đồ sau (mỗi hàng biểu thị một cấp độ khái quát của các nghĩa từ ngữ cần tìm hiểu). voi, hươu,.... tu hú, sáo,.... cá rô, cá thu,.... động vật. HS. Quan sát sơ đồ. ?Kh. Nghĩa của từ “động vật” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của từ thú, chim, cá? Vì sao? thú vật” là sinh vậtchim - “Động có cảm giác và tựcá vận động được. - Thú: đ/v có xương sống bậc cao có lông mao tuyến vú nuôi con bằng sữa. - Chim : đ.vật có xương sống đầu có mỏ, thân có lông vũ, có cánh để bay, đẻ trứng. - Cá: động vật có xương sống, sống dưới nước thở bằng mang, bơi bằng vây. => Vậy “Thú, chim, cá” đều là động vật. Vì: Phạm vi Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 17.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. nghĩa của từ động vật bao hàm nghĩa của ba từ: cá, chim, thú. Vì vậy nghĩa của từ “động vật” rộng hơn nghĩa của từ thú, chim, cá. ?Kh. Nghĩa của các từ “thú” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ “voi, hươu” ? - Nghĩa của từ “thú” có phạm vi rộng hơn nghĩa các từ voi, hươu.Vì phạm vi nghĩa của từ “thú” bao hàm nghĩa của các từ “voi, hươu...” và trong lớp động vật thú còn có nhiều loại trong đó có: voi, hươu.. ?Tb. Nghĩa của từ chim rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ “tu hú, sáo”? Vì sao?. HS. - Nghĩa của từ, “chim” rộng hơn nghĩa của các từ “tu hú, sáo” - Lí do: Phạm vi nghĩa của từ “chim” bao hàm nghĩa của cả hai từ “tu hú, sáo”.. ?Tb. Nghĩa của từ “cá’ rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ “cá rô, cá thu”? Vì sao? - Nghĩa của từ “cá” rộng hơn nghĩa của các từ “cá rô, cá thu”. Lí do: Phạm vi nghĩa của từ cá bao hàm nghĩa của các từ “cá rô, cá thu”.. ?Tb. Nghĩa của các từ “thú, chim, cá” rộng hơn nghĩa của các từ nào? đồng thời hẹp hơn nghĩa của các từ nào? - Các từ “thú, chim, cá” có phạm vi rộng hơn các từ “voi, hươu, tu hú, các rô, cá thu và có phạm vi nghĩa hẹp hơn nghĩa của từ “động vật”. - Từ “động vật” là từ có nghĩa khái quát, từ “chim, cá, thú” có nghĩa hẹp hơn.. GV. - Cho các từ: cây, cỏ, hoa. Hãy tìm nững ừ có phạm vi nghĩa rộng hn và nững ừ có phạm vi nghĩa hẹp hơn 3 từ trên.. HS. Ví dụ: - Những từ có phạm vi nghĩa hẹp hơn: + Cây: cây cam, cây bưởi, cây mít,... + Cỏ: cỏ gấu, cỏ gà, cỏ mật,... + Hoa: hoa lan, hoa huệ, hoa hồng,.... 18. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. - Từ có phạm vi nghĩa rộng hơn: thực vật => Có thể sắp xếp thứ tự theo phạm vi nghĩa từ rộng đến hẹp như sau: thực vật  cây, cỏ, hoa  cây cam, cây bưởi, cây mít - cỏ gấu, cỏ gà, cỏ mật - hoa lan, hoa huệ, hoa hồng. ?Tb. Qua phân tích, tìm hiểu ví dụ, em có nhận xét gì về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ? 2. Bài học - Nghĩa của 1 từ có thể rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của từ ngữ khác.. ?Tb. Khi nào thì một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng? - Một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng khi phạm vi của từ ngữ đó bao hàm phạm vi nghĩa của 1 số từ ngữ khác.. ?Tb. ?Tb. Ví dụ: Học sinh (rộng: là người theo học ở nhà trường. nhưng có nghĩa hẹp: chỉ những người theo học ở bậc phổ thông còn Đại học là sinh viên). Khi nào thì một từ ngữ được coi là có nghĩa hẹp? - Một từ ngữ (Thế nào là một từ có nghĩa hẹp?) được coi là có - Một từ ngữ được coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa hẹp khi nghĩa của từ ngữ đó dược bao hàm trong phạm vi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó nghĩa của một từ ngữ khác. dược bao hàm trong phạm vi nghĩa của một từ Một từ có thể vừa có nghĩa rộng vừa có nghĩa hẹp ngữ khác. được không? Vì sao? - Một từ ngữ có nghĩa rộng đối với từ ngữ này, đồng thời có thể có nghĩa hẹp đối với một từ ngữ khác. Một từ ngữ vừa có nghĩa rộng, vừa có nghĩa hẹp vì tính chất rộng hẹp của nghĩa từ ngữ chỉ có tính chất tương đối. Ví dụ: từ “thú, chim, cá”. HS. - Một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng khi phạm vi của từ ngữ đó bao hàm phạm vi nghĩa của 1 số từ ngữ khác.. - Một từ ngữ có nghĩa rộng đối với từ ngữ này, đồng thời có thể có nghĩa hẹp đối với một từ ngữ khác. * Ghi nhớ (sgk, T.10). - Đọc ghi nhớ (sgk-tr 10) II. Luyện tập (15’) Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net. 19.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Giáo án Ngữ văn 8 Q1 - Năm học 2010 - 2011. ?BT1. Lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát của nghĩa từ 1. Bài tập 1: (sgk, T.10) ngữ trong mỗi nhóm từ ngữ sau: a) y phục, quần, áo, quần đùi, quần dài, áo dài, áo sơ mi. b) vũ khí, súng, bom, súng trường, đại bác, bom ba càng, bom bi.. HS. - Thảo luận theo nhóm (2 phút)  đại diện nhóm trình bày kết quả. (có nhận xét, chữa bổ sung): a). Y phục. b) quần. quần đùi. áo. quần dài. Y phục. Y phục. vũ khí. ?BT2. súngcó nghĩa rộng hơn so với bom Tìm từ ngữ các từ ngữ ở mỗi nhóm sau đây:. 2. Bài tập 2: (sgk, T.11). a. Xăng, dầu hoả, (khí) ga, ma dút, củi, than : Chất đối súng trường càngkhắc: Nghệ bom bi b. Hội hoạt,đại âmbác nhạc, vănbom học,bađiêu thuật c. Canh, nem, rau sào, thịt luộc, tôm rang: Thức ăn d. Liếc, ngắm, ngó: Nhìn e. Đấm, đá, thụi, bịch, tát: Đánh 20. Lò Điệp Hồng - THCS Tô Hiệu TP Sơn La Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>