Cấp cứu hạ đường huyết - Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp. Hồ Chí Minh

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Hướng dẫn cHẩn đoán và điều trị bệnH nội kHoa
36

<b>CẤP CỨU HẠ ĐƯỜNG HUYẾT</b>

<b>I. ĐẠI CƯƠNG</b>

Hạ đường huyết là một tình huống cấp cứu vì nó có thể diễn biến nhanh chóng đến hơn mê, có thể
gây tử vong cho người bệnh, nhưng nếu được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ mang lại kết quả tốt,
người bệnh sẽ phục hồi không để lại di chứng. Do đó, việc điều trị nâng nồng độ đường máu lên phải
được thực hiện ngay khi phát hiện bệnh nhân có hạ đường huyết.

Tùy theo mức hạ đường huyết mà trên lâm sàng biểu hiện ở các mức độ khác nhau.
<b>II. CHẨN ĐOÁN</b>

<b>1. Chẩn đoán xác định</b>

<i><b>a. Triệu chứng lâm sàng</b></i>

● Các triệu chứng gợi ý hạ đường huyết:

- Bệnh nhân cảm thấy mệt đột ngột, cảm giác đói cồn cào khơng giải thích được, có thể chóng mặt,
đau đầu, lo âu, tay chân nặng nề, yếu. Mức độ nặng hơn có thể có da xanh tái, vã mồ hơi, hồi hộp đánh
trống ngực, lo âu, hốt hoảng hoặc kích động, loạn thần.

- Nhịp tim nhanh, thường nhanh xoang, có thể gặp cơn nhịp nhanh thất hoặc trên thất, tăng huyết áp
tâm thu, có thể có cơn đau thắt ngực hoặc cảm giác nặng ngực.

● Hôn mê hạ đường huyết:

- Là giai đoạn nặng của hạ đường huyết có thể xuất hiện đột ngột khơng có dấu hiệu báo trước.

Hôn mê thường xuất hiện nối tiếp các triệu chứng hạ đường huyết nhưng không được điều trị kịp thời.
Thường là hôn mê yên lặng và sâu.

- Các triệu chứng đi kèm với tình trạng hơn mê có thể gặp như dấu hiệu thần kinh khu trú Babinski cả
hai bên, hơn mê sâu có thể giảm phản xạ gân xương, một số trường hợp có thể xuất hiện co giật toàn
thân hoặc co giật cục bộ, tăng trương lực cơ.

● Phải luôn nghĩ đến hôn mê hạ đường huyết trước một bệnh nhân hôn mê chưa rõ nguyên nhân,
sau tiêm tĩnh mạch dung dịch đường ưu trương bệnh nhân tỉnh lại.

<i><b>b. Cận lâm sàng</b></i>

● Làm ngay một mẫu xét nghiệm đường máu mao mạch đầu ngón tay và lấy một mẫu máu làm xét
nghiệm đường huyết tĩnh mạch trước khi tiêm hoặc truyền glucose cho bệnh nhân. Bình thường nồng
độ đường máu lúc đói là 3,9- 5,6mmol/l (70- 100mg/dl).

● Hạ đường huyết xảy ra khi nồng độ đường máu giảm xuống dưới 3,9mmol/l (< 70mg/dl).

● Khi nồng độ đường huyết dưới 2,8mmol/l (50mg/dl) xuất hiện các triệu chứng nặng của hạ
đường huyết.

<b>2. Chẩn đoán độ nặng</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>CẤP</b>

<b> CỨU</b>

Hướng dẫn cHẩn đoán và điều trị bệnH nội kHoa 37

● Hạ đường huyết mức độ trung bình: cơn hạ đường huyết có biểu hiện thần kinh như nhìn mờ, giảm

khả năng tập trung, lơ mơ, có thể rối loạn định hướng. Mức đường huyết thường từ 2,8 - 3,3mmol/l.

● Hạ đường huyết mức độ nặng: bệnh nhân có thể mất định hướng, cơn loạn thần, co giật, rối loạn
ý thức, hôn mê. Mức đường huyết thường dưới 2,8mmol/l.

<b>3. Chẩn đoán phân biệt</b>

Trong một số trường hợp cần phải phân biệt với các bệnh lí gây hơn mê khác hoặc có thể phối hợp
với các bệnh lí gây hôn mê khác như:

- Hôn mê sau chấn thương sọ não.
- Tai biến mạch máu não.

- Hôn mê do các nguyên nhân chuyển hóa khác như bệnh não gan, hội chứng ure máu cao, hạ natri
máu, tăng đường huyết, ...

- Hơn mê do ngộ độc thuốc nhóm an thần gây ngủ.
- Nhiễm trùng thần kinh.

- Sau co giật, sau cơn động kinh.
- Các loạn thần cấp.

<b>4. Chẩn đoán nguyên nhân</b>

<i><b>a. Đối với người bệnh tiểu đường đang điều trị bằng insulin </b></i>có thể do nguyên nhân sau:
- Quá liều insulin, insulin hấp thu quá nhanh hoặc quá kéo dài do loạn dưỡng mỡ dưới da ở những
vùng tiêm insulin lâu ngày, tiêm ở những vùng hoạt động nhiều (tay, chân, ...) chườm nóng, xoa bóp
vùng tiêm sau khi tiêm insulin.

- Sai lầm về chế độ ăn:

+ Ăn quá chậm sau tiêm insulin, ăn không đủ hoặc thiếu bữa ăn phụ.
+ Bỏ bữa ăn, ăn quá ít mà vẫn tiêm insulin.

<i><b>b. Đối với người bệnh điều trị bằng thuốc viên (sulfamid), </b></i>hạ đường huyết thường có các
nguyên nhân sau:

- Uống q liều, uống thuốc xa bữa ăn chính. Khơng ăn nhưng vẫn uống thuốc.
- Tự động uống thuốc không theo chỉ định của bác sĩ. Hoạt động thể lực quá sức.

<i><b>c. Đối với người bệnh không bị đái tháo đường, khơng điều trị các thuốc hạ đường huyết</b></i>

Rất hiếm có khả năng bị hạ đường huyết. Khi có hạ đường huyết phải tìm nguyên nhân và các yếu
tố thuận lợi gây hạ đường huyết như:

- Suy gan nặng, suy gan kèm nhiễm trùng nặng.
- Nhịn ăn kéo dài sau phẫu thuật đường tiêu hóa.

- Suy thượng thận, suy tuyến giáp, ngộ độc rượu, ngộ độc thuốc hạ đường máu.
- Bị hạ thân nhiệt, có u tiết insulin (insulinoma).

<b>III. ĐIỀU TRỊ</b>

<b>1. Ngừng ngay các thuốc nghi ngờ liên quan đến hạ đường huyết</b>

<b>2. Xét nghiệm đường máu: </b>làm ngay một mẫu xét nghiệm đường máu mao mạch đầu ngón tay và
lấy một mẫu máu làm xét nghiệm đường huyết tĩnh mạch.

<b>3. Nếu bệnh nhân còn tỉnh</b> (mức độ nhẹ và trung bình)

- Cho uống ngay nước đường hoặc các thức uống chứa đường (glucose, saccharose). Không dùng
loại đường hóa học dành riêng cho người đái tháo đường.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Hướng dẫn cHẩn đoán và điều trị bệnH nội kHoa
38

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. <b>John J Service, MD, PhD; David M Nathan et al,</b><i> “Overview of hypoglycemia in adults”</i>,

Uptodate - 2010.

2. F. J. Service, M.D., PH.D, <i>“Hypoglycemic Disorders”</i>, the New England Journal of Medicine April
27, 1995; 1144 - 1152.

3. Vasudevan A Raghavan, MBBS, MD, MRCP, <i>“Hypoglycemia”</i> eMedicine, Updated: March 9, 2010.
4. Philip E. Cryer, Lloyd Axelrod, Ashley B. Grossman, Simon R. Heller et al, <i>“Evaluation and </i>

<i>Management of Adult Hypoglycemic Disorders: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline”</i>,
J Clin Endocrinol Metab, March 2009, 94 (3): 709-728.

<b>4. Nếu bệnh nhân trong tình trạng hôn mê (mức độ nặng)</b>

- Tiêm chậm tĩnh mạch 50ml dung dịch glucose ưu trương 20% hoặc 30%. Có thể tiêm lặp lại cho
đến khi bệnh nhân tỉnh trở lại.

- Đặt đường truyền tĩnh mạch truyền dung dịch glucose 10% hoặc 5%, truyền duy trì đường máu
ln trên 5,5mmol/l (100mg/dl) tránh nguy cơ tái phát hạ đường huyết.

- Glucagon: 1mg tiêm dưới da (nếu có).

- Lưu ý rằng, nếu bệnh nhân dùng thuốc hạ đường huyết có tác dụng kéo dài thì tình trạng hạ đường
huyết có thể kéo dài. Do đó, phải truyền đường duy trì và theo dõi đường máu ít nhất trong 24 - 72 giờ
tùy thuộc vào dược động học của thuốc.

<b>5. Các điều trị khác</b>

- Điều trị bệnh lí nguyên nhân như suy gan, suy thượng thận, suy giáp, phẫu thuật u tiết insulinom.
<b>IV. PHỊNG BỆNH</b>

1. Khơng nên áp dụng phác đồ kiểm soát chặt nồng độ đường huyết cho bệnh nhân đái tháo đường
là người lớn tuổi hoặc có bệnh lí mạn tính đi kèm như suy tim nặng, suy gan, suy thận, ...

</div>

<!--links-->