Giáo án Ngữ văn 11CB tiết 37, 38, 39: Hai đứa trẻ - Thạch Lam

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THPT Hựu Thành Tuần:10 Tiết : 37,38,39. Ngữ Văn 11 CB. HAI ĐỨA TRẺ Thaåch Lam I-MỤC TIÊU Giúp HS: - Cảm nhận được tình cảm xót thương của Thạch Lam đối với những người phải sống nghèo khổ, quẩn quanh, và sự cảm thông, trân trọng của nhà văn trước mong ước của họ về một cuộc sống tươi sáng hơn. - Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam qua truyện ngắn trữ tình Hai đứa trẻ II – CHUẨN BỊ -GV : sgk- sgv, nhà văn trong nhà trường (Thạch Lam) -HS : Đọc bài & soạn bài . - PP :Gợi mở, vấn đáp, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, hướng dẫn trả lời câu hỏisgk. III- TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: Ổn định lớp: Kiểm tra:Nêu tóm tắt những đặc điểm cơ bản của văn học từ đầu tkXX đến 1945? Những thành tựu chính về ND , thể loại của văn học là gì ? Baøi mới: Hoạt động của gv Hoạt động của hs Yêu cầu cần đạt HĐ1:Hướng dẫn tìm hiểu về tác I- TIỂU DẪN giả, tác phẩm . - HS đọc phần tiểu dẫn và 1. Tác giả: *GV nhấn mạnh một số điểm đáng nêu một vài nét về tác giả - Thạch Lam (1910-1942) . Tên Thạch Lam. ghi nhớ. Giới thiệu một số quan thật là Nguyễn Tường Vinh sinh điểm nghệ thuật lành mạnh, tiến bộ tại Hà Nội trong một gia đình của Thạch Lam, đặc điểm truyện công chức . ngắn Thạch Lam. Tuy có chân - Là em ruột hai nhà văn Nhất Linh, Hoàng Đạo trong nhóm TLVĐ nhưng tư tưởng nghệ thuật lại theo một lối riêng - Là người đôn hậu, điềm đạm và rất đỗi tinh tế. Ông có quan niệm văn chương lành mạnh, tiến bộ và có biệt tài về truyện ngắn . - Đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam: +Thường viết những truyện không có chuyện. +Chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật. +Lời văn trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc. - Tác phẩm chính : Gió đầu mùa, Nắng trong vườn , tiểu thuyết Ngày mới,tùy bút Hà Nội ba mươi sáu phố phường 2. Tác phẩm Hai đứa trẻ - Nêu ý nói về tác phẩm - Nằm trong tập Nắng trong vườn Nguyễn Thị Kim Phượng. 88 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THPT Hựu Thành. HĐ2: * Hướng dẫn HS đọc hiểu tác phẩm . * GV hướng dẫn HS cách đọc cho phù hợp với giọng điệu và nội dung truyện *Gọi 1 HS kể tóm tắt truyện. *GV kết hợp giới thiệu tính phi cốt truyện của Hai đứa trẻ * Hướng dẫn HS thảo luận, giải đáp câu hỏi trong phần Đọchiểu.GV nêu các câu hỏi Hãy cho biết khung cảnh phố huyện được miêu tả ở thời gian nào ? Dụng ý của tác giả khi chọn thời điểm này ? Em có nhận xét gì về không gian phố huyện được miêu tả trong truyện? Hãy nêu và phân tích dẫn chứng để chứng minh? *GV giảng ý thêm Thời gian nghệ thuật: cuộc sống lắng đi những âm thanh náo nhiệt, nhà văn có thể nghe rõ nhịp sống nhẹ nhàng của phố huyện. Thời gian vận động từ hoàng hôn đến đêm khuya , vì thế cảnh mỗi lúc một tối hơn. Không gian nhỏ bé của phố huyện nghèo (chi tiết: chị em Liên có thể biết nhà ai đã lên đèn, chợ tàn …) * GV nêu câu hỏi: Tìm những chi tiết miêu tả ánh sáng và bóng tối nơi phố huyện. Tương quan ánh sáng – bóng tối ở đây như thế nào? Em có cảm nhận và suy nghĩ gì về điều đó ? * Định hướng: Ánh sáng le lói, hiếm hoi >< bóng tối dày đặc , mênh mông.. Nguyễn Thị Kim Phượng. Ngữ Văn 11 CB (1938) -Có sự hòa quyện giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn trữ tình .. - HS đọc TP theo hướng II- ĐỌCHIỂU VĂN BẢN 1.Cảnh chiều nơi phố huyện dẫn về cách đọc của gv - HS kể tóm tắt truyện (kể - Âm thanh: tiếng trống thu theo sự việc trong văn bản ) không báo hiệu ngày tàn; tiếng ếch nhái, tiếng muỗi vo ve … âm thanh gợi nỗi buồn man mác trong lòng người. - HS thảo luận, trả lời câu - Cảnh vật : hỏi +Thời gian chiều tối: thời + Phương tây đỏ rực như lửa gian kết thúc của một ngày cháy . và mở ra đêm tối. “Một + Những đám mây ánh hồng… + Dãy tre làng trước mặt đen lại buổi chiều êm ả như ru” …=>Cảnh thiên nhiên đẹp nhưng đang chuyển vào đêm. đượm buồn . Đêm mùa hạ “êm như -Hình ảnh chợ đã vãn từ lâu .Trên nhung và thoảng qua gió đất chỉ còn rác rưởi …lá mía => mát”. + Không gian yên tĩnh, êm Tô đậm vẻ tiêu điều xơ xác.  Cảnh vật được miêu tả trong ả thời gian, không gian vắng lặng, yên tĩnh .Thời gian hòa quyện với không gian để tạo ra một thế giới nghệ thuật riêng. 2. Phố huyện về đêm .. - Tìm những chi tiết miêu tả sự tương quan giữa ánh sáng và bóng tối - HS dán bảng phụ liệt kê những chi tiết ÁS & BT. 89 Lop11.com. a.Ánh sáng và bóng tối nơi phố huyện. -Ánh sáng: Đèn hoa kì leo lét , đèn dây sáng xanh… +Đèn của chị Tý: quầng sáng . +Bếp lửa của bác Siêu:chấm lửa nhỏ trong đêm tối +Ngọn đèn trong cửa hàng của Liên: từng hột sáng thưa thớt… =>Ánh sáng thưa thớt, ít ỏi. -Bóng tối: +“Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối” +“Tối hết cả, … lại càng sẫm đen hơn nữa.” +“Trống cầm canh ở huyện … chìm ngay vào bóng tối”.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THPT Hựu Thành * Nêu câu hỏi :Trong truyện ngắn này, Thạch Lam viết về những con người nào ? Tâm trạng và cảnh sống của họ có những nét gì giống nhau ? Em hãy phát biểu cảm nghĩ về cuộc sống đó và phân tích tấm lòng nhân đạo của nhà văn? * Bình giảng nâng cao ý Những kiếp người nghèo khổ, lam lũ, sống lay lắt, quẩn quanh, mòn mỏi, hiu hắt trong tăm tối. Họ hi vọng mơ hồ, mong manh về sự đổi đời Cách viết thể hiện tư tưởng nhân đạo của tác giả : đồng cảm, xót thương; trân trọng ước mơ của họ; chú ý nỗi đau tinh thần (mới).. * GV cho hs tìm ý trong văn bản trả lời câu hỏi Em có nhận xét gì về hoàn cảnh gia đình của chị em liên ? Sống trong hoàn cảnh như vậy Liên có tâm trạng như thế nào? * GV bình giảng Đặt hai đứa trẻ có tâm hồn nhạy cảm, trong sáng vào nơi phố huyện tồn đọng, đìu hiu, mòn mỏi, … táco giả muốn bày tỏ niềm băn khoăn về số phận của chúng: liệu rằng những tâm hồn ấy có bị tan vỡ trong cuộc sống ? Liệu những mảnh đời mòn mỏi có phải là tương lai của hai đứa trẻ ? * GV hỏi câu hỏi 4 sgk : Đoàn tàu đã được miêu tả như thế nào ? Vì sao Liên và An cố thức để được Nguyễn Thị Kim Phượng. Ngữ Văn 11 CB =>Bóng tối dày đặc ,phủ trùm tất cả -Các tổ thảo luận tìm ý trả b. Những cuộc đời tăm tối -Mấy đứa trẻ con nhà nghèo nhặt lời nhạnh thanh nứa, thanh tre … + Mấy đứa trẻ con nhà nghèo nhặt rác ở bãi chợ -Mẹ con chị Tý : + Mẹ con chị Tí dọn bán + Ngày mò cua bắt tép + Tối nào cũng dọn hàng nước hàng nước đơn sơ ,vắng nhỏ … chả kiếm được bao nhiêu. khách + Gia đình bác Xẩm thu -Gia đình bác Xẩm thu gọn trên gọn trên manh chiếu đàn manh chiếu hẹp dưới đất. - Bác phở Siêu với gánh phở đi hát để kiếm tiền nhưng trong đêm tối –bán được rất ít. chưa có khách nghe + Bác phở Siêu với gánh - Bà cụ Thi mang đến một tiếng phở bán nhưng đây là món cười khanh khách chìm vào bóng quà xa xỉ . tối . + Hai chi em Liên trông coi -Cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu của cửa hàng tạp hóa nhỏ bán chị em Liên vắng khách … =>Mỗi người một cảnhnhưng họ được rất ít . có điểm chung là sống cuộc sống  Theo nhận xét của TL đơn điệu tẻ nhạt , mong được đổi “Chừng ấy người ngồi đời . trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ” . Họ mong có một cái gì tươi sáng hơn cho cuộc đời ,họ mong được đổi đời. c. Tâm trạng của Liên -Đọc văn bản tìm hiểu hoàn Hoàn cảnh -Trước ở Hà Nội - Nay phố huyện nghèo cảnh của gia đình chị em Liên.   - Tìm ý trả lời câu câu hỏi Khá giả nghèo,tăm tối + Gia đình Liên trước sống  Sự đi xuống, tàn lụi dần ở Hà Nội được đi chơi ở bờ Tâm trạng hồ được uống những cốc - Sống ở phố huyện nghèo Liên là nước xanh đỏ … người mang nhiều tâm trạng nhất +“Lòng buồn man mác vì chị đã từng biết ánh sáng nơi trước cái giờ khắc của ngày thị thành , từng được sống sung tàn” sướng nên Liên cảm nhận rõ nỗi + Ngắm sao trời tìm sao khổ trong hiện tại. + Tâm hồn Liên xao động - Giàu tình thương, biết suy nghĩ, với “những cảm giác mơ hay trầm tư trước những cảnh đời hồ” trước cảnh đêm thơ mà Liên bắt gặp. mộng. - Tâm hồn nhạy cảm, trong trẻo => Cuộc sống nghèo khó tăm tối đã cướp đi của hai chị em Liên hạnh phúc tuổi thơ . - Kể tóm tắt đoạn tàu đi 3. Hình ảnh chuyến tàu đêm 90 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THPT Hựu Thành nhìn chuyến tàu đi qua trong đêm qua phố huyện - Thảo luận trả lời ? * Định hướng :Liên, An, mọi người cố thức chờ tàu không phải để đư đón ai , không phải hi vọng được bán thêm hàng …mà chỉ vì nó là hoạt động sôi nổi , huyên náo cuối cùng của một ngày buồn. Đó còn là vì cuộc sống của họ buồn chán ,vất vả quá .Đặc biệt nó còn giúp hai chị em Liên nhớ về kỉ niệm về Hà Nội * GV hỏi : Bức tranh thiên nhiên làng quê qua ngòi bút lãng mạn của Thạch Lam hiện lên như thế -HS trả lời : Cảnh phố nào ? huyện nghèo bình dị, thơ mộng . Qua cảm nhận của hai chị em Liên cảnh hòa hợp với con người .. HĐ3 : Hướng dẫn tổng kết và luyện tập * GV hỏi câu hỏi 5,6 sgk :Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam ?Qua truyện ngắn nhà văn muốn phát biểu tư tưởng gì ?. * Gọi hs đọc phần ghi nhớ và hướng dẫn luyện tập. - HS phát biểu tự do. - HS đọc ghi nhớ. Ngữ Văn 11 CB - Chuyến tàu đêm là biểu tượng của sự sống mạnh mẽ, sự giàu sang, rực rỡ ánh sáng… - Chuyến tàu đưa phố huyện ra khỏi cảnh sống tù đọng, u uẩn dù chỉ trong chốc lát - Chờ đợi con tàu chính là niềm vui, niềm an ủi, niềm hi vọng – dẫu còn mơ hồ - về một ngày mai tươi sáng… của những con người nghèo khổ.. 4.Bài ca quê hương, bài ca thiên nhiên đất nước - Bức tranh quê bình dị , đầy chất thơ ( Đó là buổi chiều êm ả…) - Con người và thiên nhiên giao hòa thân mật ( Hoa bàng rụng xuống vai…) => Cách miêu tả cho thấy tình yêu quê hương đất nước ,tình yêu thiên nhiên của tác giả . III.TỔNG KẾT 1. Nghệ thuật - Truyện ngắn trữ tình không có cốt truyện - Giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng. - Cảm xúc sâu lắng , hình ảnh đẹp vừa mang ý nghĩa thực vừa có ý nghĩa biểu trưng :bóng tối , ngọn đèn , đoàn tàu … 2.Nội dung: Giá trị nhân đạo sâu sắc - Niềm xót thương đối với những kiếp người sống cơ cực, tăm tối… - Sự trân trọng ước mong đổi đời tuy còn mơ hồ của họ. - Sự băn khoăn về số phận con người.  GHI NHỚ  LUYỆN TẬP. 4. Củng cố -Nêu cảm nhận của em về cảnh phố huyện nghèo được miêu tả trong văn bản ? -Nhận xét về giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm 5.Dặn dò Xem và chuẩn bị bài ngữ cảnh. Nguyễn Thị Kim Phượng. 91 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>