Giáo án Ngữ văn khối 11 - Văn tế nghĩa sĩ cần giuộc

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tuần: 6 Tiết: 21, 22, 23. Bài. Ngày soạn: 27/09/09 Ngaøy daïy: 30/09/09. Đọc văn. VAÊN TEÁ NGHÓA SÓ CAÀN GIUOÄC Nguyeãn Ñình Chieåu. I. Muïc tiêu bài học : - Nắm được những nét chính về cuộc đời, nghị lực, nhân cách và giá trị thơ văn của Nguyeãn Ñình Chieåu - Cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của bức tượng đài có một không hai trong lịch văn học trung đại Việt Nam và tiếng khóc đau thương của Nguyễn Đình Chiểu ; hiểu được những nét cơ bản về thể văn tế và thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc của bài văn tế này. II. Chuẩn bị : 1. Giaùo vieân : SGK, SGV, thiết kế bài giảng 2. Học sinh : Đọc và soạn bài trước ở nhà III. Phương pháp : Vấn đáp, nêu câu hỏi, gợi mở, phát hiện,thảo luận nhóm, diễn giảng,… IV. Nội dung vaø tiến trình baøi dạy : 1. Kiểm tra bài cũ: (5’) Đọc thuộc lòng và phân tích bài thơ “Chạy giặc” của Nguyễn Ñình Chieåu. 2. Nội dung bài giảng :Vào bài: Nguyễn Đình Chiểu chính là ngọn cờ đầu của thơ văn yêu nước chống Pháp thế kỉ 19. Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là bức tượng đài bi tráng về người nghĩa sĩ nông dân. HÑ cuûa GV HÑ cuûa HS Noäi dung TG 40’ * HÑ 1 : HD tìm A. PHAÀN MOÄT : TAÙC GIAÛ. I. Cuộc đời : hiểu cuộc đời và sự - NÑC (1822 - 1888), sinh taïi queâ nghieäp thô vaên cuûa mẹ – làng Tân Thới, huyện Bình Dương, NÑC:  Chia HS làm 04  HS chia llàm 04 tænh Gia Ñònh. - 1843 đỗ tú tài. nhoùm thaûo luaän laàn nhóm theo sự phân công của GV, cử ra - 1846, khi chuẩn bị vào trường thi lượt hai ý: nhóm trưởng và thư thì được tin mẹ mất, phải bỏ thi trở về + Nhóm 1,3:Giới ký Nam chịu tang mẹ, trên đường về, ông bị thiệu về cuộc đời của ñau maét naëng roài bò muø. NÑC. - Về Gia Định, ông mở trường dạy + Nhóm 2,4: Giới Thảo luận theo sự thiệu về sự nghiệp học, bốc thuốc chữa bệnh cho dân. phân công thơ văn cuả NĐCù. - Khi giặc Pháp xâm lược, NĐC Phân tích nội dung cuøng caùc laõnh tuï nghóa quaân baøn möu keá thơ. đánh giặc và sáng tác thơ văn.  Mời đại diện nhóm - Bất khuất trước sự dụ dỗ của kẻ 1 trình bày kết quả Đại diện nhĩm 1 thù, giữ trọn tấm lòng thủy chung với trình bày kết quả thảo luận. 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> 80’. thảo luận của nhĩm. nước với dân cho đến hơi thở cuối cùng.  Mời nhóm 3 bổ Nhóm 3 theo dõi II. Sự nghiệp thơ văn : và bổ sung ý còn sung những ý còn 1. Những tác phẩm chính : (SGK). thiếu. thiếu * Quan điểm sáng tác: Dùng văn  Mời nhóm 4 trình chương để chiến đấu cho đạo đức, chính bày kết quả thảo luận Đại diện nhóm 4 nghĩa, cho độc lập tự do của dân tộc. về sự ngiệp thơ văn trình bày kết quả 2. Noäi dung thô vaên : thảo luận của nhóm. của NĐC - Lí tưởng đạo đức, nhân nghĩa: đè  Mời nhóm 2 bổ Nhóm 2 chú ý cao đạo lí làm người, những phẩm chất sung ý còn thiếu đạo đức tốt đẹp....  GV nhaän xeùt vaø theo dõi và bổ sung - Lòng yêu nước, thương dân: những ý còn thiếu định hướng các ý khích lệ lòng căm thù giặc và ý chí cứu chính cho HS choát nước.... laïi. 3. Ngheä thuaät thô vaên : Chú ý theo dõi,  Phaàn ngheä thuaät chốt bài vào vở - Bút pháp trữ tình đạo đức. thô vaên cuûa NÑC, - Đậm đà sắc thái Nam Bộ. GV dieãn giaûng vaø * Ghi nhớ : SGK. cho ví duï minh hoïa B. PHAÀN HAI : TAÙC PHAÅM . để HS nắm kĩ hơn. I. Tìm hieåu chung : * HÑ 2 : HD tìm 1. Hoàn cảnh sáng tác: SGK. hieåu taùc phaåm: 2. Thể loại: Văn tế:  Nêu hoàn cảnh ra - Hoàn cảnh sử dụng: trong các đời bài “VTNSCG” , Dựa vào phần tang leã, nhaèm baøy toû loøng tieác thöông đặc điểm thể loại và Tiểu dẫn nêu hồn đối với người đã mất, được viết theo thể boá cuïc baøi vaên teá? cảnh ra đời bài văn văn xuơi, thơ lục bát, song thất lục bát.. teá, theå vaên teá vaø boá - Noäi dung: coù hai noäi dung cô baûn  GV choát laïi vaø cuïc moät baøi vaên teá. (SGK). yêu cầu HS xem  Boå sung theo - Gioïng ñieäu chung cuûa baøi vaên teá: trong SGK. định hướng của lâm li, thống thiết,… GV. - Bố cục thường gồm 4 đoạn: SGK. II. Phân tích tác phẩm : + HD tìm bố cục và  Dựa vào bố cục 1. Bố cục : 4 đoạn: nội dung từng đoạn chung của văn tế a) Đoạn 1: câu 1,2: Khái quát bối cuûa baøi vaên teá. chia bố cục cho bài cảnh thời đại và nêu ý nghĩa cái chết bất “Văn tế nghĩa sĩ tử của người nông dân – nghĩa sĩ. Caàn Giuoäc”. b) Đoạn 2: câu 3 đến câu 15: Kể lại  Yªu cÇu häc sinh cuộc đời và công đức của người nghĩa sĩ. đọc với giọng đọc c) Đoạn 3: câu 16 đến câu 28: Lòng thèng thiÕt phï hîp 01 HS đđọc văn bản tiếc thương, sự cảm phục của tg và của víi thÓ lo¹i v¨n tÕ. nhân dân đối với người nghĩa sĩ. d) Đoạn 4: Hai câu cuối: Ca ngợi 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span>  Phaân tích theo boá cục từng đoạn của baøi vaên teá.  Trên bối cảnh thời đại hiện tại, tác giả đã khái quát ý nghĩa cái chết của người nông dân nghĩa sĩ ntn?  Nhận xét và chốt lại ý chính. Là cái chết vinh quang, chết nhưng vẫn lưu danh mãi mãi Nghe nhaän xeùt, chốt ý vào vở.  Chia HS làm 04 04 nhóm HS chia nhóm trao đổi thảo theo sự phân công luận. và cử ra nhóm trưởng, thư ký.  Hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ được tái hiện trong bài văn tế như thế 04 nhóm trao đổi nào? ( Gợi mở: Lai lịch, thảo luận theo câu hoàn cảnh sống, thái hỏi và gợi mở độ khi đất nước có giặc ngoại xâm, điều kiện để đánh giặc, tinh thần chiến đấu )  Mời nhóm 01 trình Đại diện nhóm 01 bày về kết quả thảo trình bày kết quả luận về lai lịch và thảo luận của nhóm. hoàn cảnh sống của các nông dân nghĩa sĩ.  Mời 03 nhóm còn lại nhận xét, bố sung Các nhóm còn lại bổ sung ý  Mời nhóm 02 trình Đại diện nhóm 02 bày kết quả thảo luận trình bày kết quả về thái độ của những thảo kuận nông dân nghĩa sĩ khi giặc đến.  Mời 03 nhóm còn Các nhóm còn lại lại nhận xét, bố sung bổ sung ý 3 Lop11.com. linh hồn bất tử của các nghĩa sĩ. 2. Phaân tích: a) Lung khëi. - Më ®Çu bµi v¨n tÕ lµ tiÕng than quen thuộc :”Hỡi ôi"làm lay động lòng người trước sự hi sinh của người nông dân nghÜa sÜ. - Ph¸c häa bèi c¶nh cña d©n téc: ®ang bÞ giÆc x©m chiÕm. - Lòng dân yêu nước: sáng rực cả đất trời “Mười năm công…như mõ”.  Trong hoàn cảnh đất nước bị giặc ngoại xâm thì lòng dân đã trỗi dậy một cách mạnh mẽ. Vận mệnh của dân tộc đã thử lòng người, từ đó thể hiện ý nghĩa của sự hi sinh chống kẻ thù, đó là sự hi sinh vì dân, vì nước. b) ThÝch thùc. * Lai lÞch, hoµn c¶nh sèng. - NghÒ nghiÖp: Lµm ruéng víi một thái độ cam chịu:”Cui cút….khó”  H×nh d¸ng téi nghiÖp - Hoàn cảnh lao động: lẻ loi, đơn độc, âm thầm, cam chịu với những lo toan cuộc sốnh đằng sau luỹ tre làng “Chỉ biết ….bé”. - ViÖc quen lµm: “Cuèc….cÊy” - ViÖc kh«ng quen: “TËp sóng..... chưa từng ngã” ……ngã  Họ là những người nông dân thuần ph¸c chØ quen víi nh÷ng bæn phËn nhá bÐ. * Thái độ trước vận mệnh của d©n téc. - Đầu tiên: thái độ thờ ơ, bàng quan, trông đợi vào những người nắm giữ vËn mÖnh cña d©n téc “TiÕng phong…mưa - Căm giận kẻ thù xâm lược: “ghét thói…cỏ… B÷a thÊy……cæ” - Sau: thái độ của những người muốn vào cuộc xác định thái độ trách nhiệm của người dân mất nước, tình nguyÖn ra trËn: “Phen nµy….bé hæ” * Điều kiện chiến đấu. - Trang phôc: manh ¸o v¶i. - Vò khÝ: ngän tÇm v«ng, dao phay, r¬m con cói, kh«ng ®­îc rÌn luyÖn.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>  Mời nhóm 03 trình Đại diện nhóm 02 vâ nghÖ, binh th­…. - GiÆc: cã c¶ mét thÕ lùc tèi t©n: bày kết quả thảo luận trình bày kết quả Tµu thiÕc tàu đồng súng nổ. về điều kiện chiến thảo kuận  Họ trở thành người anh hùng nghĩa sĩ đấu của họ bởi vì lòng yêu nước và căm thù giặc xâm lược.  Mời 03 nhóm còn Các nhóm còn lại * Tinh thần đánh giặc. lại nhận xét, bố sung bổ sung ý - Víi nhÞp ®iÖu c©u th¬ nhanh mạnh, dồn dập, âm hưởng hào hùng, sử dụng hàng loạt những động từ mạnh, tính  Mời nhóm 03 trình Đại diện nhóm 02 từ biểu cảm tác giả đã miêu tả tư thế, khí bày kết quả thảo luận trỡnh bày kết quả thế đánh giặc của người nông dân nghĩa sĩ: về thảo kuận + §èt xong. + ChÐm rít ®Çu. + X« cöa, x«ng vµo.  Mời 03 nhóm còn Các nhóm còn lại + Đạp rào lướt tới. lại nhận xét, bố sung bổ sung ý + Đâm ngang, chém ngược.  Tư thế mạnh mẽ, hào hùng, chủ động  Tiếng khóc bi Học sinh suy nghĩ tiÕn c«ng nh­ vò b·o, t­ thÕ ngËp trµn ¸nh sáng trong một thế kỉ đen tối. Tác giả đã tráng của tác giả xuất trả lời dựng nên bức tượng đài bi tráng về người phát từ nhiều nguồn anh hïng n«ng d©n nghÜa sÜ. cảm xúc.Đó là những c) Ai v·n. cảm xúc gì? - §©y lµ tiÕng khãc lín mang tÇm Theo dõi và chốt vãc sö thi:  Nhận xét, chốt lại ý vào vở + T¸c gi¶ khãc. ý chính + Người thân khóc + Sông Cần Giuộc, chợ Trường B×nh, chïa T«ng Th¹nh. + Tấc đất ngọn rau, nước nhà, cỏ c©y….  Lµ tiÕng khãc bi tr¸ng giµnh cho sù hi sinh vì nghĩa của người nông dân nghĩa sĩ. d) Kết: 5’ * HÑ 3 :, kieåm tra - Lời nguyện quyết đánh giặc đến đánh giá: Yêu cầu HS đọc  Đọc diễn cảm cïng. §©y lµ mét lêi høa, lêi thỊ, lêi hiƯu triệu đứng lên đánh giặc. dieãn caûm baøi vaên teá baøi vaên teá. “ Sống đánh giặc……..thù kia” (caâu 1). Caâu 2 yeâu III. Toång keát: cầu làm ở nhà, KT Ghi nhớ – SGK. đầu tiết sau. * Luyện tập: yêu cầu thực hiện ở nhà. (3’) 3. Củng cố: Nêu chủ đề tư tưởng của bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”. (2’) 4. Dặn dò : Đọc kĩ và nắm vững nội dung bài học, học thuộc lòng một số đoạn về hình ảnh người nghĩa sĩ Cần Giuộc, soạn trước bài “Thực hành về thành ngữ, điển cố”. 5. Rút kinh nghiệm: 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… Tuần: 6 Tiết: 24. Bài. Ngày soạn: 28/09/09 Ngaøy daïy: 03/10/09. Tiếng Việt. THỰC HAØNH VỀ THAØNH NGỮ, ĐIỂN CỐ. I. Muïc tiêu bài học : - Củng cố và nâng cao kiến thức về thành ngữ, điển cố. - Bước đầu biết lĩnh hội và sử dụng đúng thành ngữ, điển cố. - Phân tích được giá trị biểu hiện của những thành ngữ, điển cố thông dụng. II. Chuẩn bị : 1. Giaùo vieân : SGK, SGV, thiết kế bài giảng 2. Học sinh : Đọc và soạn bài trước ở nhà III. Phương pháp : Vấn đáp, nêu câu hỏi, gợi mở, thảo luận nhóm, diễn giảng,… IV. Nội dung vaø tiến trình baøi dạy : 1. Kiểm tra bài cũ: ( 5’)Ấn tượng sâu sắc nhất của bản thân về cuộc đời và thơ văn của NĐC; Nêu cảm nhận về hình tượng người nghĩa sĩ Cần Giuộc qua bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuoäc” cuûa oâng. 2. Nội dung bài giảng : Vào bài: Trong kho từ vựng tiếng Việt có một lượng khá lớn các thành ngữ, điển cố. Vì vậy việc hiểu đúng và sử dụng đúng các thành ngữ, điển cố là moät yeâu caàu raát quan troïng. TG HÑ cuûa GV HÑ cuûa HS Noäi dung 05’ BT1. Thành ngữ:+ Một duyên hai nợ Cách thức tiến + Năm nắng mười mưa haønh: - So với các từ ngữ thông thường: thành ngữ cô đọng, ngắn gọn, cấu tạo ổn định; qua hình ảnh cụ thể, sinh động thể hiện nội  Gọi HS trả lời dung khaùi quaùt vaø coù tính bieåu caûm. (hoặc cho xin phát BT2. Thành ngữ: biểu) lần lượt từng 5’ câu hỏi trong bài, Thực hành làm + Đầu trâu mặt ngựa: biểu hiện tính chất cho 1 vaøi HS khaùc caùc caâu hoûi trong hung baïo, thuù vaät, voâ nhaân + Caù chaäu chim loàng: caûnh soáng tuø tuùng, coù yù kieán boå sung. baøi theo yeâu caàu GV nhaän xét, và sự hướng dẫn chật hẹp, mất tự do. + Đội trời đạp đất: lối sống và hành động danhd giaù vaø boå cuûa GV. tự do, ngang tàng, không chịu bó buộc, sung những thiếu không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào. soùt. 05’ BT3. Điển cố: là những sự việc trước đây, hay câu chữ trong sách đời trước được dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào bài văn, lời nói  Coù theå cho thaûo để nói về những điều tương tự. Điển tích có luaän theo baøn. Goïi 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> 1 HS baát kì neâu yù kieán vaø cho caùc nhoùm coøn laïi coù yù kiến. GV hướng dẫn trao đổi, thảo luaän vaø nhaän xeùt, boå sung.. tính ngaén goïn, haøm suùc, thaâm thuùy. BT4. Ñieån coá: 17’ - Ba thu: Kinh Thi coù caâu: “Nhaát nhaät baát kieán nhö tam thu heà” (Moät ngaøy khoâng thaáy mặt nhau lâu như ba mùa thu). KT đã tương tö TK thì moät ngaøy khoâng thaáy maët coù caûm giaùc laâu nhö 3 naêm  tình cảm sâu nặng - Chín chữ: công lao của cha mẹ đối với con (sinh(đẻ) , cuùc(nâng đỡ), phuû(vuốt ve), súc(bú), trưởng(nuơi lớn), dục(dạy dỗ), coá(trông nôm), phuïc(xem tính nết dạy dỗ), phuùc(che chở)). - Liễu Chương Đài: người đi làm quan xa viết thư về cho vợ “Cành liễu ở Chương Đài nay có còn không, hay tay khác đã vin bẻ mất rồi. - Maét xanh: Nguyễn Tịch đời Tấn: quý ai  mắt xanh, không quý  mắt trắng. BT5. Thành ngữ: 05’ a) Ma cũ bắt nạt ma mới: người cũ cậy quen bieát nhieàu maø leân maët, baét naït, doïa dẫm người mới đến. Có thể thay bằng cụm từ: bắt nạt người mới. - Chân ướt chân ráo: vừa mới đến, còn laï laãm. b) Cưỡi ngựa xem hoa: làm việc qua loa, khoâng ñi saâu, ñi saùt, khoâng tìm hieåu thaáu đáo, kĩ lưỡng. Có thể thay bằng : qua loa. Khi thay thế bằng các từ ngữ tương đương thì có thể biểu hiện được phần nghĩa cô baûn nhöng maát ñi phaàn saéc thaùi bieåu cảm, mất đi tính hình tượng, phần diễn đạt thường dài dòng. BT6. Đặt câu với các thành ngữ: HD HS thực hiện và bổ sung. BT7. Đặt câu với các điển cố: HD HS thực hiện và bổ sung. (2’) 3. Củng cố: Phát biểu về thành ngữ và điển cố là gì? (1’) 4. Dặn dò : Tự tìm hiểu thêm nhiều thành ngữ, điển cố khác, đọc và soạn trước bài “Chiếu cầu hiền” của Ngô Thì Nhậm, đọc trước bài đọc thêm “Xin lập khoa luật” của Nguyễn Trường Tộ. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> 5. Rút kinh nghiệm:. 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>