Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (293.51 KB, 7 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>ĐẶNG THỊ PHƯƠNG ANH</b>
<b>Tóm tắt </b>
<i>Phát triển du lịch cộng đồng đang được coi là một xu hướng giúp các địa phương có nguồn lực tài </i>
<i>nguyên phong phú cải thiện điều kiện kinh tế và văn hóa xã hội. Sự phát triển này sẽ đi ngược lại quan </i>
<i>điểm phát triển bền vững nếu địa phương khơng có biện pháp quản lý phù hợp. Bài viết đề xuất mơ hình </i>
<i>quản lý tham dự nhằm xác định rõ vai trò và trách nhiệm của các bên liên quan đến việc vận hành các </i>
<i>hoạt động du lịch trên địa bàn huyện Tây Giang - một huyện miền núi phía tây tỉnh Quảng Nam, nơi có </i>
<i>tiềm năng du lịch to lớn từ nguồn tài nguyên tự nhiên và giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu. Tại đây, chính </i>
<i>quyền và người dân địa phương đang từng bước xây dựng kế hoạch phát triển du lịch dựa vào cộng đồng. </i>
<b>Từ khóa</b>: Phát triển du lịch, du lịch cộng đồng, quản lý tham dự, Tây Giang, tộc người Cơ Tu
<b>Abstract</b>
<i> Community based tourism is considered a trend to help localities where own diversity resources </i>
<i>improve economic and cultural social condition. The development will be against the point of sustainable </i>
<i>development if the localities do not have the suitable management. This study proposes framework of </i>
<i>participatory management for community based tourism in order to specify the role and responsibility </i>
<i>of stakeholders who related to the operation of tourist activities in this area. Tay Giang is a mountainous </i>
<i>district in the Western of Quang Nam province where has great tourism potential with natural resources </i>
<i>and Co Tu ethnic minority cultural values. The government and local people of Tay Giang are planning to </i>
<i>develop tourism based on community.</i>
<b>Keywords:</b> Tourist development, community based tourism, participatory management, Tay
địa phương như cung cấp cơ hội việc làm, tạo
điều kiện phát triển kinh tế địa phương, đóng
góp vào việc bảo tồn di sản, nâng cao hình ảnh
cho địa phương và quốc gia. Mặc dù mang lại
nhiều tác động tích cực cho cộng đồng về kinh
tế, xã hội và môi trường nhưng du lịch cộng
đồng cũng làm gia tăng nguy cơ ơ nhiễm mơi
trường, tăng phí sinh hoạt, tăng tỷ lệ tội phạm,
làm xuống cấp các giá trị văn hóa cộng đồng…
Điều này địi hỏi một địa phương trước khi xây
dựng kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng
Tây Giang là một huyện miền núi phía Tây
tỉnh Quảng Nam, nằm trên dãy Trường Sơn,
<b>1. Một số vấn đề về phát triển du lịch tại </b>
<b>huyện Tây Giang</b>
Huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam là địa
phương có tài nguyên du lịch dồi dào, phong
phú. Nằm ở độ cao 1.583m so với mực nước
biển, Tây Giang có khí hậu trong lành, mát mẻ.
Đặc biệt, vào mùa hè, nhiệt độ trung bình ở đây
chỉ khoảng 20o<sub>C - 25</sub>o<sub>C, rất phù hợp cho khai </sub>
thác du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái. Nằm
trên dãy Trường Sơn, giữa khu rừng nguyên
sinh đại ngàn, nơi đây có hệ thống cảnh quan
núi rừng ngoạn mục. Dịng sông Bung và A
Vương uốn lượn quanh co trên các sườn núi
tạo ra hệ thống thác, suối hùng vĩ và nên thơ.
Đại ngàn sản sinh cho vùng đất này thảm thực
vật vô cùng đa dạng với những lồi cỏ cây
được coi là vơ giá, độc nhất vô nhị ở Việt Nam.
Cả núi đồi thơm ngát bởi các loại lan rừng,
hoa Pôl’lang, hoa T’rách… Đỉnh A Rung được
ghi nhận là nơi lưu giữ các loại thông năm lá,
thông tre cổ thụ quý hiếm bậc nhất Đông Nam
Á, đặc biệt là quần thể đỗ quyên cổ thụ bao
trùm diện tích 70ha được ví như vương quốc
của một trong những lồi hoa đẹp nhất Việt
Nam. Đặc biệt, vào tháng 5 năm 2015, 725 cây
Pơ mu có đường kính 1,5m trở lên trong quần
thể 1.396 cây nằm trên núi Zi’liêng đã được
Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt
Nam công nhận là “cây di sản”. Bên cạnh đó,
Sống giữa đại ngàn nên đời sống văn hóa Cơ
Tu có nét tương đồng với đồng bào các dân
tộc Tây Nguyên khác. Trung tâm của buôn là
nhà cộng đồng, mà người Cơ Tu gọi là nhà
Gươl. Đây là nơi tập trung các hoạt động tập
thể của cả buôn làng, đặc biệt là các lễ hội. Lễ
hội của người Cơ Tu diễn ra quanh năm nhưng
lớn nhất là lễ hội mừng cơm mới. Trong lễ hội
này có tục đâm trâu (bò) như vật hiến sinh
cho thánh thần cầu xin sự an bình, may mắn,
thịnh vượng cho cả buôn làng <i>(Ảnh 1). </i>Người
Cơ Tu thường ngày ăn cơm tẻ, ngày lễ hội có
thêm cơm nếp với đặc sản “bánh sừng trâu”.
Ăn bốc là tập quán cổ truyền của người Cơ Tu.
Họ thích các món nướng, ướp và ủ trong ống
tre. Họ hút thuốc lá bằng tẩu. Nghệ thuật biểu
diễn truyền thống của người Cơ Tu là điệu múa
Tân tung Ya yá thể hiện tinh thần thượng võ
mang đậm âm hưởng núi rừng Tây Nguyên. Ya
chung, trước sự biến động khơng ngừng của
thời cuộc, Tây Giang là một trong những địa
bàn còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn các
giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Cơ Tu.
Chính điều này tạo nên sức hấp dẫn cho du
khách trong xu hướng du lịch trải nghiệm các
giá trị văn hóa đích thực hiện nay.
Nguồn tài nguyên tự nhiên và nhân văn
đó là nguồn lực để Tây Giang phát triển kinh
tế nói chung và du lịch nói riêng. Trong định
hướng phát triển du lịch của cả nước, Tây
Giang cũng xác định phát triển du lịch là mũi
nhọn trong chiến lược phát triển kinh tế của
vùng. Năm 2013, sau 10 năm nhìn lại quá trình
đổi mới sau tái lập, Tây Giang đã xây dựng <i>Đề </i>
<i>án phát triển du lịch Tây Giang đến năm 2015, </i>
<i>tầm nhìn 2020</i>. Việc xác định được nguồn tài
nguyên vô giá đã giúp vùng đất này quy hoạch
các điểm du lịch. Năm 2015 đánh dấu sự ra đời
các món ăn đặc sản và dịch vụ cắm trại, biểu
diễn nghệ thuật dân tộc. Trong tương lai, Tây
Rõ ràng, Tây Giang đang nỗ lực không
ngừng để phát triển du lịch, nhưng trong giai
đoạn đầu này vẫn cịn rất nhiều khó khăn và
thách thức. Là một huyện vùng cao, hệ thống
giao thông kết nối trung tâm du lịch Đà Nẵng
với Tây Giang là vô cùng quan trọng. Nhưng
chỉ với 120km, du khách thường phải mất 5 - 6
giờ để di chuyển, đây là một cản trở không nhỏ
cho du lịch Tây Giang. Các tuyến đường liên
thôn, liên xã đã được đầu tư chỉnh trang từ sau
kế hoạch xây dựng nông thôn mới năm 2003
là một tín hiệu đáng mừng, nhưng việc thiếu
vắng phương tiện vận chuyển khách du lịch từ
trung tâm đến các điểm du lịch, hay chất lượng
những chuyến xe khách đến với Tây Giang còn
rất thấp, là điều mà chính quyền huyện trong
q trình phát triển cần lưu ý, xem xét. Cơ sở
vật chất kỹ thuật tại các điểm đã đưa vào khai
Việc này cũng chưa được triển khai tại các làng
du lịch cộng đồng tại Tây Giang.
Để phát triển du lịch theo hướng bền vững,
vừa cải thiện được điều kiện kinh tế cho địa
phương vừa bảo tồn được nguồn tài nguyên,
Tây Giang còn rất nhiều việc phải làm. Trong
bước đầu triển khai, việc lựa chọn mơ hình du
lịch cộng đồng là phương án tối ưu, bởi sức
mạnh cộng đồng hiện nay được xem là lợi
thế giúp Tây Giang bảo vệ được tài nguyên tự
nhiên và bảo tồn được bản sắc văn hóa truyền
thống. Mặt khác, để phát triển cộng đồng tại
các địa phương, nơi có đồng bào dân tộc thiểu
số sinh sống, thốt nghèo đang là xu hướng
được khuyến khích trên thế giới, đặc biệt là
phát triển cộng đồng dựa vào du lịch. Phát
triển cộng đồng dựa vào du lịch bằng cách
<b>2. Mô hình quản lý tham dự trong phát triển </b>
<b>du lịch cộng đồng</b>
<i>* Mục tiêu: </i>
Xây dựng mơ hình căn cứ vào những tồn
tại trong thực trạng khai thác tài nguyên cho
hoạt động du lịch, căn cứ định hướng phát
triển du lịch của nhà nước và khả năng quản lý
của địa phương. Từ đó, xác định mục tiêu xây
dựng mơ hình dựa vào lý thuyết quản lý 5W1H
[13]. Trước tiên, mục tiêu xây dựng mơ hình
quản lý hoạt động du lịch cộng đồng được xác
định bởi câu hỏi: 1) Ai làm du lịch cộng đồng
và mang lại lợi ích cho ai?; 2) Tại sao cần phải
quản lý hoạt động du lịch cộng đồng trong bối
cảnh hiện nay? <i>(Bảng 1).</i>
<i>* Nguyên tắc:</i>
Với mục tiêu đó, mơ hình quản lý tham dự
được xây dựng dựa trên một số nguyên tắc
nhất định như sau:
- Mô hình quản lý tham dự được hồn thiện
trên cơ sở hợp tác của hai thành phần chủ yếu:
1) Quản lý nhà nước; 2) Tự quản cộng đồng.
Cần tạo thế cân bằng tương đối giữa hai yếu
tố này.
- Cộng đồng tổ chức, phát triển có sự quản
lý của nhà nước và sự tham dự của các nhân
tố khác. Cộng đồng có vai trị chủ chốt trong
phát huy năng lực tự quản. Nhưng sự tự quản
đó nằm trong khn khổ luật pháp thống
trị định hướng và giám sát. Tác động của các
nhân tố khác, trong đó cơng tác nghiên cứu
của các nhóm chun gia khoa học có vai trị
rất quan trọng trong kế hoạch phát triển.
- Các bên tham gia có trách nhiệm dựa trên
vai trị tham dự của mình và có sự cân bằng về
lợi ích tương xứng.
<b>3. Ứng dụng mơ hình quản lý tham dự trong </b>
<b>phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tây </b>
Trên cơ sở những tiềm năng sẵn có cho
phát triển du lịch và những tồn tại hiện thời
trong quản lý hoạt động du lịch tại huyện Tây
Giang, căn cứ vào việc xác định mục tiêu và
nguyên tắc xây dựng mơ hình quản lý hoạt
động du lịch cộng đồng, bài viết đề xuất <i>mơ </i>
<i>hình quản lý tham dự </i>đối với du lịch cộng đồng
tại huyện Tây Giang như một cách thức hướng
đến mục tiêu phát triển bền vững <i>(Sơ đồ 1).</i>
Mơ hình này cho thấy vai trò, chức năng,
nhiệm vụ của các bên liên quan trong việc tham
gia phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Tây
Giang: 1) Nhà nước quản lý; 2) Cộng đồng tự
quản; 3) Thị trường điều tiết; 4) Nhà nghiên cứu
và nhân tố xã hội khác tham gia. Trên cơ sở mơ
hình này, có thể ứng dụng đánh giá đối với từng
đối tượng cụ thể trong trường hợp phát triển
<b>5W1H</b> <b>Kết quả đạt được</b> <b>Mục tiêu hướng tới</b>
Tại sao?
- Xác định được tiềm năng phát triển du
lịch theo định hướng của nhà nước.
- Triển khai du lịch cộng đồng dựa trên
tiềm lực của cộng đồng chủ thể.
- Xác định được tiềm năng phát triển du
lịch theo định hướng của nhà nước.
- Triển khai du lịch cộng đồng trên tiềm
lực của cộng đồng chủ thể và các bên
liên quan khác dưới sự quản lý của nhà
nước.
Ai làm? Cho ai?
- Cộng đồng chủ thể.
- Các nhân tố xã hội khác: người kinh
doanh dịch vụ phụ, dân chúng.
- Cộng đồng chủ thể
- Nhà nước
- Thị trường và nhà đầu tư
- Các nhân tố xã hội khác: nhà khoa học,
người kinh doanh dịch vụ phụ và dân
chúng
Du lịch cộng đồng dựa chủ yếu vào sự tham
gia của cư dân bản địa nên cộng đồng giữ vai
trò chủ chốt bên cạnh vai trò tham dự của các
bên liên quan khác trong mơ hình này. Thực tế
vật chất của cộng đồng như
nhà ở, sân vườn, nhà Gươl,…
trở thành cơ sở vật chất của
Mơ hình quản lý tham dự cần thế cân bằng
giữa hai yếu tố cộng đồng và Nhà nước. Hiện
nay, quản lý nhà nước ở huyện Tây Giang đã
Chính quyền Tây Giang đang khuyến khích
các nhà đầu tư thiết kế sản phẩm du lịch, xây
dựng và chỉnh trang cơ sở vật chất kỹ thuật.
Đối tượng các nhà đầu tư mà chính quyền
hướng đến trước tiên là các doanh nghiệp, cá
nhân trên địa bàn, sau đó mới là các nhà đầu
tư có tên tuổi ở nơi khác đến. Tuy nhiên, bước
đầu thực hiện phát triển du lịch tại địa phương
cho thấy còn nhiều trở ngại khi hoạt động du
lịch rất manh mún, dựa chủ yếu vào nhu cầu
tự phát của khách du lịch, trong khi đối tượng
khách chính hiện nay có mức chi trả thấp, ý
thức bảo tồn chưa cao. Mặc dù Tây Giang cũng
là một trong ba địa phương của tỉnh Quảng
Nam có đơn vị phụ trách du lịch chuyên biệt
nhưng hoạt động tuyên truyền, quảng bá của
Trong bối cảnh nền kinh tế xã hội hiện nay,
thị trường đóng vai trị quy định sự tồn tại và
phát triển của bất kỳ hình thức xã hội nào. Thị
trường du lịch được tạo ra trước hết từ nhu cầu
đi du lịch của du khách. Xu hướng đi du lịch
hiện nay đang ngày càng hướng đến các giá
trị trải nghiệm, trải nghiệm sự hoang sơ của
tự nhiên, trải nghiệm đời sống văn hóa khác
lạ của tộc người thiểu số. Bởi thế Tây Giang
hồn tồn có khả năng trở thành một điểm
đến đầy hấp dẫn với du khách trong nước và
quốc tế. Thị trường du lịch còn được tạo ra bởi
khả năng cung ứng của điểm du lịch. Nắm bắt
được điều này, chính quyền địa phương đã
định hướng và tạo điều kiện cho Tây Giang
thức du lịch đáp ứng tốt nhất nhu cầu được