Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 37 Đọc văn: Tỏ lòng - Phạm Ngũ Lão

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 37: §äc v¨n:. Ngµy so¹n: 08/11/2009 Ngµy so¹n: 10/11/2009 tá lßng - Ph¹m Ngò L·o -. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp Hs: - Cảm nhận được vẻ đẹp của con người và thời đại nhà Trần, thế kỉ XIII qua hình tượng trang nam nhi với lí tưởng và nhân cách lớn lao, sức mạnh và khí thế hào hïng- hµo khÝ §«ng A. - Sù nghiÖp c«ng danh cña c¸ nh©n thèng nhÊt víi sù nghiÖp chung, sù nghiÖp cứu nước, cứu dân. - Nghệ thuật thơ: hàm súc, xây dựng hình tượng nhân vật trữ tình lớn lao, mang tÇm vãc sö thi. - Có ý thức về bản thân, rèn ý chí, biết ước mơ và nỗ lực hết mình để thực hiện ước mơ đó để hoàn thiện bản thân. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv. - Mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp: đọc diễn cảm, trao đổi- thảo luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: Nªu kh¸i niÖm vµ c¸c d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t? 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: Nội dung chủ đạo của VHTĐVN giai đoạn từ thế kỉ X-XIV là nội dung yêu nước với âm hưởng hào hùng. Âm hưởng đó được thể hiện rõ trong những tác phẩm VH đời Trần. Hào khí Đông A cuộn trào trong lời Hịch tướng sĩ vang dậy núi sông của Trần Hưng Đạo, khúc khải hoàn ca đại thắng Phò giá về kinh của Trần Quang Khải, áng văn vô tiền khoáng hậu Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu,... và cả trong lêi Tá lßng cña kÎ lµm trai thêi lo¹n- Ph¹m Ngò L·o. H«m nay, chóng ta sÏ cïng tìm hiểu nỗi lòng của bậc võ tướng toàn tài, người con của làng Phù ủng ấy. Hoạt động của gv và hs Yêu cầu cần đạt Yêu cầu Hs đọc phần tiểu dẫn. I. T×m hiÓu chung: Hs đọc. 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Ph¹m Ngò L·o: ? Phần tiểu dẫn trình bày nội - Phạm Ngũ Lão (1255-1320), người làng Phù ủng, dung g×? Nªu c¸c ý chÝnh cña huyÖn §­êng Hµo (¢n Thi- H­ng Yªn). - Lµ gia kh¸ch, sau lµ con rÓ cña TrÇn Quèc TuÊn. nã? - Cã nhiÒu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Hs tr¶ lêi. Gv kÓ cho hs c©u chuyÖn qu©n Nguyªn- M«ng, gi÷ chøc §iÖn Suý, ®­îc phong. 117 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Phạm Ngũ Lão đan sọt giữa tước Quan Nội Hầu. đường, mải nghĩ cách đánh giặc - Được ca ngợi là người văn võ toàn tài. mà ko hề biết Trần Quốc Tuấn - Lúc ông qua đời, vua Trần Minh Tông ra lệnh nghỉ đi qua, cho quân lính đâm vào triều 5 ngày tỏ lòng thương nhớ (nghi lễ quốc gia). đùi mà ko hề nhúc nhích... 2. Sù nghiÖp th¬ v¨n: T¸c phÈm cßn l¹i: 2 bµi th¬ + ThuËt hoµi. Yêu cầu hs đọc VB. + Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Hướng dẫn giọng đọc: chậm Vương. r·i, tù tin, t©m huyÕt, m¹nh mÏ, II. §äc- hiÓu v¨n b¶n: hµo s¶ng. 1. §äc. - Nªu nhËn xÐt vÒ thÓ th¬ vµ bè côc cña t¸c phÈm? Hs cã thÓ ®­a ra 2 c¸ch ph©n 2. ThÓ th¬ vµ bè côc: chia bè côc: - ThÓ th¬: thÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt. + 4 phÇn: khai- thõa- chuyÓn- - Bè côc: 2 phÇn. hîp. + Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội + 2 phÇn: 2 c©u ®Çu (tiÒn gi¶i) thêi TrÇn. vµ hai c©u sau (hËu gi¶i). + Hai c©u sau: ChÝ lµm trai- t©m t×nh cña t¸c gi¶. Gv hướng hs đến cách 2- cách ph©n tÝch th¬ tø tuyÖt cña Kim Thánh Thán: phần tiền giảithường nêu sự việc, câu chuyện, cảnh vật; phần hậu giải- thường lµ c¶m nghÜ xña t¸c gi¶. ? So víi nguyªn t¸c (qua b¶n phiªn ©m vµ dÞch nghÜa), em 3. T×m hiÓu v¨n b¶n: hãy so sánh nghĩa của từ a. Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội “hoµnh sãc” víi “móa gi¸o”, thêi TrÇn. “khÝ th«n ng­u” víi “nuèt tr«i “Hoµnh sãc giang s¬n c¸p kØ thu trâu”? Các cách dịch đó đạt và Tam qu©n t× hæ khÝ th«n ng­u” chưa đạt ở điểm nào? - Hoµnh sãc: c¾p ngang ngän gi¸o thÕ tÜnh t­ Hs tr¶ lêi. thế chủ động, tự tin, điềm tĩnh của con người có sức m¹nh, néi lùc. - Múa giáo thế động gợi trình độ thuần thục của nghÒ cung kiÕm trong thao t¸c thùc hµnh, cã chót ph« trương, biểu diễn.  Dịch chưa thật đạt Thơ Đường luật chữ Hán rất hàm súc, uyên bác, khó dịch cho thấu đáo.  Dịch giả muốn giữ đúng luật thơ (nhị tứ lục phân minh: chữ 2, 4, 6 đối thanh, bài th¬ cã luËt tr¾c thanh 2, 4, 6: T-B-T) ? Vẻ đẹp của con người thời - Khí thôn ngưu - “nuốt trôi trâu”  phù hợp với Trần cũng chính là chân dung hình ảnh so sánh phóng đại: “ba quân như hổ báo” tự họa của tác giả được thể hiện - Vẻ đẹp của con người thời Trần - chân dung tự họa ntn ë c©u1? cña t¸c gi¶: Hs tr¶ lêi. + Tư thế: “cầm ngang ngọn giáo”  chủ động, hiên. 118 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> ? “Ba quân” là gì? Vẻ đẹp của quân đội nhà Trần được biểu hiÖn qua biÖn ph¸p nghÖ thuËt, c¸ch nh×n ntn cña t¸c gi¶? Hs tr¶ lêi.. Gv gi¶i thÝch k/n: “c«ng danh tr¸i”- nî c«ng danh  C«ng danh ®­îc coi lµ mãn nợ với cuộc đời mà những trang nam nhi thêi PK ph¶i tr¶. Tr¶ xong nî c«ng danh cã nghÜa lµ đã hoàn thành nghĩa vụ với đời, với dân, với nước, để lại tiếng thơm được mọi người ngợi ca... - Nªu mét sè c©u ca dao, c©u thơ của các nhà thơ trung đại nãi vÒ chÝ lµm trai: “Lµm trai...®oµi yªn”(ca dao), “ ChÝ...hång mao”(Chinh phô ng©m), “§·...nói s«ng”(§i thi tù vÞnh),... Gv nêu vấn đề: Canh cánh bªn lßng quyÕt t©m tr¶ mãn nî công danh, thực hiện lí tưởng chí làm trai cao đẹp như vậy, tại sao vị tướng văn võ toàn tài, con rể của bậc đại thần (Trần Quèc TuÊn) l¹i thÑn khi nghe kÓ chuyÖn vÒ Vò HÇu? Vò HÇu là người ntn? ý nghĩa của nỗi thẹn đó? Hs th¶o luËn, nªu ý kiÕn vÒ c¸c c¸ch hiÓu: + Sù hæ thÑn cña Ph¹m Ngò Lão là quá đáng kiêu kì? (Hổ thÑn v× m×nh ko ®­îc nh­. ngang, oai hïng. + Tầm vóc: con người đối diện với non sông đất nước lớn lao, kì vĩ, mang tầm vóc vũ trụ, sánh ngang, thËm chÝ nh­ ¸t c¶ ko gian b¸t ng¸t më ra theo chiÒu réng cña nói s«ng trong thêi gian d»ng dÆc (“mấy thu”- con số tượng trưng chỉ thời gian dài). - Ba quân: 3 đạo quân (tiền- trung- hậu quân)  chỉ quân đội nhà Trần. - Biện pháp nghệ thuật: so sánh phóng đại. Sức mạnh của quân đội - Sức mạnh của hổ báo nhµ TrÇn (cã thÓ nuèt tr«i tr©u)  Søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt thắng, khí thế hào hùngcủa quan đội nhà Trần- đội qu©n mang hµo khÝ §«ng A. - C¸ch nh×n cña t¸c gi¶: võa mang nh·n quan hiÖn thùc kh¸ch quan võa lµ c¶m nhËn chñ quan, kÕt hîp yÕu tè hiÖn thùc vµ l·ng m¹n. b. Hai c©u sau: ChÝ lµm trai- t©m t×nh cña t¸c gi¶. “Nam nhi vÞ liÔu c«ng danh tr¸i Tu thÝnh nh©n gian thuyÕt Vò HÇu” - C«ng danh tr¸i: mãn nî c«ng danh. - C«ng danh nam tö: sù nghiÖp c«ng danh cña kÎ lµm trai. - Công danh: + lập công (để lại sự nghiệp) + lập danh (để lại tiếng thơm)  C«ng danh biÓu hiÖn chÝ lµm trai cña trang nam nhi thêi PK: ph¶i lµm nªn sù nghiÖp lín, v× d©n, v× nước, để lại tiếng thơm cho đời, được mọi người ngợi ca, t«n vinh. Đó là lí tưởng sống tích cực, tiến bộ Sự nghiệp c«ng danh cña c¸ nh©n thèng nhÊt víi sù nghiÖp chung của đất nước- sự nghiệp chống giặc ngoại xâm cứu dân, cứu nước, lợi ích cá nhân thống nhất với lợi ích của cộng đồng.  ChÝ lµm trai cña Ph¹m Ngò L·o cã t¸c dông cæ vò con người từ bỏ lối sống tầm thường, ích kỉ, sẵn sàng chiến đấu hi sinh cho sự nghiệp cứu nước, cứu dân để “cùng trời đất muôn đời bất hủ”. - Vũ Hầu- Khổng Minh Gia Cát Lượng- bậc kì tài, vị đại quân sư nổi tiếng tài đức, bậc trung thần của L­u BÞ thêi Tam Quèc. - ThÑn hæ thÑn Ph¹m Ngò L·o thÑn ch­a cã được tài mưu lược lớn như Gia Cát Lượng đời Hán để trừ giặc, cứu nước. Các nhà thơ trung đại mang tâm lí sùng cổ (lấy giá trÞ x­a lµm chuÈn mùc), thªm n÷a tõ sù thËt vÒ Khæng Minh Nçi tù thÑn cña Ph¹m Ngò L·o lµ hiÓn nhiªn.. 119 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Song xưa nay, những người có nhân cách lớn Khæng Minh lµ ko biÕt tù biÕt thường mang trong mình nỗi thẹn với người tài hoa, m×nh). + Đó là biểu hiện của một có cốt cách thanh cao cho thấy sự đòi hỏi rất cao víi b¶n th©n. hoµi b·o lín lao?  Hoài bão lớn: ước muốn trở thành người có tài Hs tr¶ lêi. cao, chí lớn, đắc lực trong việc giúp vua, giúp nước.  Đó là nỗi thẹn tôn lên vẻ đẹp tâm hồn tác giả, thể ? Cảm nhận của em về ý nghĩa hiện cái tâm vì nước, vì dân cao đẹp. tích cực của bài thơ đối với thế * Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày nay: hÖ thanh niªn ngµy nay? - Sèng ph¶i cã hoµi b·o, ­íc m¬ vµ biÕt m¬ ­íc Hs tr¶ lêi. nh÷ng ®iÒu lín lao. - Nỗ lực hết mình và ko ngừng để thực hiện hoài bão vµ hoµn thiÖn b¶n th©n. - G¾n kh¸t väng, lîi Ých cña b¶n th©n víi lîi Ých cña ? Nªu nhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ tæ quèc, nh©n d©n. néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi III. Tæng kÕt bµi häc: 1. Néi dung: th¬? Bµi th¬ lµ bøc ch©n dung tinh thÇn cña t¸c gi¶ Hs tr¶ lêi. đồng thời cũng là vẻ đẹp của con người thời Trần- có sức mạnh, lí tưởng, nhân cách cao đẹp, mang hào khí §«ng A. 2. NghÖ thuËt: - Thủ pháp gợi, thiên về ấn tượng bao quát, hàm súc. - Bót ph¸p nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng cã tÝnh sö thi víi hình tượng thơ lớn lao, kì vĩ. Gọi Hs đọc ghi nhớ. * Ghi nhí: Hs đọc. Sgk – 116. 4. Cñng cè – NhËn xÐt: - HÖ thèng néi dung: Theo yªu cÇu bµi häc. - NhËn xÐt chung. 5. Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu Hs: - Häc thuéc bµi th¬ (phiªn ©m vµ dÞch th¬). - So¹n bµi: B¶o kÝnh c¶nh giíi sè 43 (NguyÔn Tr·i).. 120 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>