Giáo án môn Ngữ văn lớp 11 - Tiết 32: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngườithực hiện: TrươngThị Liên. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> I.Néi dung: 1. Các đặc trưngcơ bản của VHDG: - VHDG lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng (tÝnh truyÒn miÖng). VÝ dô: KÓ chuyÖn TÊm C¸m; kÓ- h¸t sö thi §¨m S¨n; lêi th¬ trong ca dao ®­îc îc h¸t theo nhiÒu lµn ®iÖu,... - VHDG lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ (tÝnh tËp thÓ). VÝ dô : C¸c bµi ca dao than th©n cïng m«tÝp më ®Çu b»ng hai ch÷ “th©n em”,... - VHDG gắn bó mật thiết với các sinh hoạt khác nhau của đời sống cộng đồng (tính thực hành). Ví dụ : Kể khan Đăm Săn ở các nhà Rông của ngườiÊ-đê; Truyền thuyết An DươngVươngvà Mị Châu- Trọng Thủy gắn víi lÔ héi Cæ Loa;... Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> 2. C¸c thÓ lo¹i cña V¨n häc d©n gian: B¶ng tæng hîp c¸c thÓ lo¹i VHDG: TruyÖn d©n gian. - ThÇn tho¹i. - Sö thi. -TruyÒn thuyÕt. - Cæ tÝch. -Ngô ng«n. -Truyện cười . - TruyÖn th¬.. C©u nãi d©n gian. - Tôc ng÷. -Câu đố.. Lop11.com. Th¬ ca d©n gian. - Ca dao. - VÌ. S©n khÊu d©n gian. -ChÌo..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> * §Æc tr­ngchñ yÕu cña mét sè thÓ lo¹i VHDG: (1) Sö thi: - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín. - Nội dung: kể về những biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng thời cổ đại. - NghÖ thuËt: + Ng«n ng÷: cã vÇn, nhÞp. + Giäng ®iÖu: trang träng, hµo hïng, chËm r·i, tØ mØ víi lèi tr× ho·n sö thi. + Các biện pháp tu từ thườngsử dụng: so sánh trùng điệp, phóng đại, tươngphản. + Kết hợp yếu tố hiện thực với yếu tố hưcấu tưởngtượng . -Sö thi anh hïng: Kể về những chiến công của ngườianh hùng, xây dựng hình tượngngườianh hùng kì vĩ, hoành tráng. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> (2) TruyÒn thuyÕt: - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian, kÓ vÒ c¸c sù kiÖn, nhân vật lịch sử (có liên quan đến lịch sử) theo xu hướnglí tưởnghóa. - Cã sù hoµ trén gi÷a yÕu tè hiÖn thùc vµ yÕu tè thÇn k×. - Thể hiện nhận thức, quan điểm đánh giá, tình cảm của nhân dân lao động đối với các sự kiện vµ nh©n vËt lÞch sö.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> (3) TruyÖn cæ tÝch: - Là tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượngđư îc îc h­ cấu có chủ định, kể về số phận con ngườibình thườngtrong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động. *TruyÖn cæ tÝch thÇn k×: Lµ lo¹i truyÖn cæ tÝch cã sù tham gia cña c¸c yÕu tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn. - Néi dung: + Phản ánh mâu thuẫn, xung đột gia đình, xã hội, qua đó thể hiện cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. + Đề cao cái thiện, nêu gươngđạo đức tốt đẹp giáo dục con người . + ThÓ hiÖn íc ­ ớc mơ cháy bỏng của nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, lẽ công bằng xã hội, về phẩm chất và năng lực tuyệt vời của con người . + Thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời của nhân dân lao động. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> (4) Truyện cười : - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. - KÓ vÒ nh÷ng viÖc xÊu, tr¸i tù nhiªn trong cuéc sèng. - Ýt nh©n vËt. - Cã ý nghÜa gi¶i trÝ hoÆc phª ph¸n. (5) Ca dao: - Là lời thơ trữ tình dân gian, thườngđược îc kÕt hîp víi ©m nh¹c khi diễn xướng . - Diễn tả đời sống nội tâm con người , thÓ hiÖn t©m t­,t×nh c¶m của con ngườiở nhiều hoàn cảnh, nghề nghiệp,... - Dung lượngthườngngắn gọn. - ThÓ th¬ phÇn lín lµ thÓ lôc b¸t. - Ng«n ng÷ gi¶n dÞ, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô,...cã lèi diÔn đạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> (6) TruyÖn th¬: Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt trữ tình, phản ánh số phận và khát vọng của con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước ®o¹t.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> 3.So s¸nh c¸c thÓ lo¹i V¨n häc d©n gian: ThÓ lo¹i Phươngdiện. Sö thi. TruyÒn thuyÕt. Mục đích sáng tác H×nh thøc l­utruyÒn Néi dung ph¶n ¸nh KiÓu nh©n vËt chÝnh §Æc ®iÓm nghÖ thuËt Lop11.com. TruyÖn TruyÖn cæ tÝch cười.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> ThÓ lo¹i. Sö thi. TruyÒn thuyÕt. ThÓ hiÖn Mục đích Ghi lại thái độ và sáng tác cuộc sống cách đánh vµ íc ­íc m¬ gi¸ cña ph¸t triÓn nh©n d©n cộng đồng đối với của người các sự kiện T©y nguyªn vµ nh©n vËt x­a . lÞch sö. Lop11.com. TruyÖn cæ tÝch. ThÓ hiÖn nguyÖn väng ­íc m¬ íc cña nh©n d©n trong x· héi cã giai cÊp: chÝnh nghÜa th¾ng gian tµ.. Truyện cười. -Mua vui gi¶i trÝ . -Ch©m biÕm x· héi..

<span class='text_page_counter'>(11)</span> ThÓ lo¹i. Sö thi. H×nh thøc l­utruyÒn. H¸t- kÓ. X· héi Néi dung T©y Nguyªn ph¶n ¸nh cổ đại ë thêi k× c«ng x· thÞ téc.. Truyền thuyết Truyện cổ Truyện cười tÝch Kể- diễn xướng (lÔ héi d©n gian) KÓ vÒ c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö cã thËt nh­ng đã đư îc îc khóc x¹ qua mét cèt truyÖn h­cÊu. Lop11.com. KÓ. KÓ. Nh÷ng ®iÒu Xung đột tr¸i tù nhiªn, X· héi, nh÷ng thãi cuộc đấu h­tËt xÊu tranh giữa đáng cười, đáng phê thiÖn- ¸c, ph¸n trong chÝnh nghÜaX· héi. gian tµ..

<span class='text_page_counter'>(12)</span> ThÓ lo¹i. Sö thi. TruyÒn thuyÕt. -Nh©n vËt lÞch sö ®­îc îc truyÒn thuyÕt ho¸ (An Dương Vương , MÞ Ch©u, Träng Thñy,...) Tõ “c¸i lâi BiÖn ph¸p so lµ sù thËt sánh,phóng đại, lịch sử” đã §Æc ®iÓm trïng ®iÖp t¹o ®­îc îc h­cÊu nghÖ nªn nh÷ng h×nh thµnh c©u thuËt tượnghoành chuyện mang tr¸ng,hµo hïng yÕu tè k× ¶o, hoang ®­ êng êng Lop11.com. Ngườianh KiÓu nh©n hïng sö thi cao đẹp, vËt chÝnh k× vÜ (§¨m S¨n). TruyÖn cæ tÝch Ngườicon riêng, người må c«i, ngườiem út, ngườilao động nghÌo khæ, bÊt h¹nh.... Truyện cười. KiÓu nh©n vËt cã thãi h­ tËt xÊu. - Ng¾n gän, -TruyÖn hoµn t¹o t×nh huèng toµn do h­cÊu. bÊt ngê, -KÕt cÊu m©u thuÉn trùc tuyÕn. ph¸t triÓn -KÕt thóc nhanh, kÕt -thườngcó hậu thúc đột ngột.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> 4.Ca dao: * Ca dao than thân thườnglà lời của ngườiphụ nữ trong xã hội cũ nói chung. - V×: + Hä võa ph¶i chÞu ¸ch ¸p bøc bãc lét cña giai cÊp thèng trÞ vµ nh÷ng nçi khæ vËt chÊt kh¸c. + Võa ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng khæ ®au bÊt h¹nh riªng cña giíi m×nh: th©n phËn bÞ phô thuéc, gi¸ trÞ cña hä ko ®­îc ợc ai biết đến,... - Thân phận ngườiphụ nữ hiện lên qua so sánh hoặc ẩn dụ. * Ca dao yêu thươngtình nghĩa đề cập đến những tình cảm: tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, tình nghĩa xóm giềng, tình cảm bạn bè, tình yªu nam n÷,...  Vẻ đẹp tâm hồn: giàu nghĩa tình của ngườidân lao động. - Các biểu tượngthườngdùng: + Cái khăn: vật gần gũi- đối tượngtâm tình, bộc lộ tình cảm; vật trao duyên, vËt kØ niÖm. + C©y cÇu: n¬i hß hÑn, gÆp gì; nèi nhÞp t×nh yªu. + Cây đa, bến nước những vật cố định biểu tượngcho ngườiở lại đợi chờ, chung thuû. + Con thuyền vật di chuyển biểu tượngcho ngườira đi. + Gừng cay- muối mặn những cay đắng, mặn mà trong tình nghĩa con Lop11.com ngườiđã trải nghiệm; tình cảm thuỷ chung của con người..

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Tiếng cườitự trµo. Tiếng cườiphê ph¸n. Ca dao hài hước BiÖn ph¸p nghÖ thuËt:. So sánh tiếng cườitự trào và tiếng cườiphê phán trong ca dao hài hước ? -Những biện pháp nghệ thuật thườngđược sử dụng trong ca dao?. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Tiếng cườitự trào. Ca dao -Tự cườimình, phê phán, hài hước cảnh tỉnh trong nội bộ nhân dân, mong con người tù söa nh÷ng thãi h­tËt xÊu cña m×nh  ý nghÜa nh©n v¨n.. Tiếng cườiphê phán -§¶ kÝch, ch©m biÕm những kẻ xấu xa, độc ¸c, b¶n chÊt bãc lét cña giai cÊp thèng trÞ  ý nghÜa x· héi.. - Biện pháp nghệ thuật thườngđược îc sö dông trong ca dao: + C¸c biÖn ph¸p tu tõ: So s¸nh, Èn dô, ho¸n dô, nh©n ho¸, chơi chữ, phóng đại, tươngphản,... + Diễn đạt theo 3 lối: phú (trình bày, diễn tả rõ sự vật, sự việc, tâm tư,tình cảm con người ), tØ (so s¸nh), vµ høng (biÓu lé cảm xúc đối với ngoại cảnh, mở đầu cho sự biểu hiện tâm tình) Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> II.Bµi tËp vËn dông: 1.Truyện An DươngVươngvà Mị Châu –Trọng Thủy: C¸i lâi sù thËt lÞch sö. Bi kÞch Nh÷ng chi tiÕt hoang ®­îc îc h­ ®­ êng,k êng,k× ¶o cÊu. - ThÇn Kim Quy. Cuéc xung - LÉy ná thÇn. đột giữa - Ngọc trai- giếng nước . An Dương Bi kịch -Thần Kim Quy rẽ nước Vươngvới t×nh đưa AnDươngVương TriÖu §µ yªu. cÇm sõng tª b¶y tÊc thêi k× xuèng biÓn. ¢u L¹c. -M¸u MÞ Ch©u ngäc trai, x¸c MÞ Ch©u ngäc th¹ch. Lop11.com. KÕt côc Bµi häc cña bi rót ra kÞch. MÊt tÊt c¶ (t×nh yªu, gia đình, đất nước ). -Tinh thÇn c¶nh gi¸c. -Xử lí đúng đắn mối quan hÖ c¸i riªng-c¸i chung, nhµ nước , c¸ nh©n- céng đồng, lí trítình cảm.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> 2.Truyện cười: Đối tượngcười Nội dung cười Tình huống gây cười -Truyện Tam đại con gµ:Anh häc trß lµm gia s­ thÇy ( đồ). -Thãi giÊu dèt, khoe khoang.. -Luèng cuèng ko -biÕt ch÷ “kª”, - häc trß hái gÊp. -Bè häc trß -chất vấn thầy đồ.. Nh­ngnã ph¶i b»ng hai mµy: ThÇy lÝ, C¶i vµ Ng«.. -Bi hµi kÞch cña viÖc hèi lé vµ ¨n hèi lé.. -Cải đã đút lót mµ ko nh÷ng bÞ thua kiÖn l¹i còn bị đánh đòn.. Lop11.com. Cao trào để tiếng cườiòa ra.

<span class='text_page_counter'>(18)</span>