Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 110: Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp theo)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn: Tieát ppct:110 Ngày soạn: /10 Ngaøy daïy: /10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. PHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN (TIẾP THEO) A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Học sinh hiểu khái nịêm ngôn ngữ chính luận, các loại văn bản chính luận, đặc điểm của phong cách ngôn ngữ chính luận. 2. Kĩ năng: Bieát phaân tích, vieát baøi vaên nghò luaän chính trò. 3. Thái độ: Có ý thức sử dụng ngôn ngữ đúng phong cách ngôn ngữ chính luận. C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2 . Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn của học sinh. ThÕ nµo lµ phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc ? Cho vÝ dô vµ ph©n tÝch vÝ dô ? 3. Bài mới: Ngôn ngữ chính luận => người trình bày bày tỏ ý kiến, bình luận, đánh giá một sự kiện, vấn đề chính trị, chính sách…Tiết này chúng ta tìm hiểu ý nghĩa, đặc trưng của ngôn ngữ chính luận. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY I. GIỚI THIỆU CHUNG - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ * ¤n tËp kh¸i niÖm phong c¸ch v¨n chÝnh luËn sung, ghi chép. Học sinh thảo luận - Là kiểu diễn đạt khi bày tỏ chính kiến (ý kiến cá nhân) và nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá quan điểm (Cách nhìn nhận, đánh giá) đối với những vấn đề nhân để trả lời câu hỏi theo định thuéc lÜnh vùc chÝnh trÞ - x· héi (lêi kªu gäi, tuyªn ng«n, b¸o hướng của GV. c¸o chÝnh trÞ, gi¸o dôc quèc phßng, kinh tÕ, v¨n ho¸, ...) - Giáo viên hỏi học sinh, boå sung cho - Tác động mạnh mẽ đến lí trí và tình cảm của ngời nghe (ngời đầy đu ûchốt ý chính bổ sung cho đầy đọc), để tìm sự đồng tình, đồng ý làm theo mình. Là loại văn đủchốt ý chính b¶n tån t¹i trong d¹ng nãi vµ d¹ng viÕt. - HS đọc ngữ liệu SGK. HS tr×nh bµy * VÒ ng÷ ©m - ch÷ viÕt: trước lớp. Nhận xét, đánh giá của các - Tôn trọng chữ viết, âm thanh của ngôn ngữ gọt giũa: chính tả, thµnh viªn kh¸c. Em haõy nhaän xeùt c¸ch tr×nh bµy ch÷ viÕt, dÊu c©u... ph¸t ©m chuÈn x¸c phï hîp víi ng÷ ®iÖu. chung vềá văn bản vừa khảo sát ? - Thái độ, quan điểm của người viết - H·y chØ ra nh÷ng tõ ng÷ chÝnh trÞ viÕt sai, nãi sai trong vÝ dơ sau: Quan điểm - Quang điểm. Khẳng định - Khảng định. Mất đối với những vấn đề được đề cập ? m·n - BÊt m·n. TrÝnh trÞ - ChÝnh trÞ . LËp trưêng - LËp chưêng. - Ng«n ng÷ chÝnh luËn sö dông biÖn Soay së - Xoay xë. T­ h÷u - T­ hÜu. => Nh÷ng tõ ng÷ viÕt sai, ph¸p tu tõ nh­ thÕ nµo ? nói sai: Quang điểm - Khảng định - Mất mãn - Trính trị - Lập - Ngôn ngữ chính luận sử dụng từ chưêng - Soay së – T­ hÜu ngữ như thế nào ? II. Đặc điểm sử dụng các phương tiện diễn đạt trong phong - V¨n b¶n chÝnh luËn cã kÕt cÊu nh­ c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn thÕ nµo ? 1. Các phương tiện diễn đạt - Trong ch¬ng tr×nh THCS vµ PTTH a. Từ ngữ: Sử dụng vốn từ ngữ thông thường nhưng có khá em đã đợc học (hoặc đọc) những tác nhiều từ ngữ chính trị: Lập trường, quan điểm, bình đẳng, quyền phÈm v¨n häc chÝnh luËn nµo ? lợi, kinh tế, đồng minh, độc lập, chính phủ, ... - C¸o b×nh Ng« (NguyÔn Tr·i), HÞch - KÕt hîp víi nh÷ng tõ ng÷ riªng cã mµu s¾c chÝnh trÞ cña phong töíng sÜ (TrÇn Quèc TuÊn) - Tuyªn c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn. ng«n §éc lËp, Lêi kªu gäi toµn quèc - Lửu ý khi sử dụng phong cách ngôn ngữ chính luận: Người kh¸ng chiÕn, Kh«ng cã g× quý h¬n viết (người nói) phải có quan điểm chính trị rõ ràng, đúng đắn. độc lập tự do (Hồ Chí Minh), ... Lịch sự và khiêm tốn chứng tỏ con người có văn hóa thực sự. H.D. BALZAC. Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 - Nh÷ng vÝ dô dïng nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ nµo? ChØ ra nh÷ng tõ ng÷ cô thÓ ?. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN b. VÒ ng÷ ph¸p: - Sö dông kiÓu c©u cã kÕt cÊu chuÈn mùc gÇn víi nh÷ng ph¸n ®o¸n l«gÝc trong mét hÖ thèng lËp luËn, c©u trước gợi câu sau, câu sau nối tiếp câu trước theo một mạch suy luËn. HS nhận xét, đánh giá của các thành - Những câu phức hợp có từ liên kết: Do vậy, bởi thế, cho nên, vì lẽ đó… viªn kh¸c. - C©u ghÐp chÝnh phô cã quan hÖ nguyªn nh©n-kÕt qu¶: V× C1V1 - Tõ hai vÝ dô trªn, em h·y cho biÕt nªn C2V2. những dấu hiệu giúp ta nhận diện đVD: Nàng rằng: “Khoẳng vắng đêm trường, öîc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn? V× hoa nªn ph¶i træ ®­êng t×m hoa”. (TruyÖn KiÒu – - Học sinh đọc ghi nhớ SGK trang NguyÔn Du ). 108, vaø laøm baøi taäp 1,2, 3 trang 108. C©u ghÐp chÝnh phụ có quan hệ nhượng bộ-tăng tiến: Tuy C1V1 - Häc sinh lµm c¸c bµi tËp 1,2,3 vµ lµm thªm c¸c bµi tËp mµ gi¸o viªn cho nh­ng C2V2. VD: Tuy bạn Hải làm sai nhưng bạn đã có công khắc phục thªm. hậu quả và nhiệt tình giúp người khác. - VÝ dô nµo thuéc phong c¸ch chÝnh Tuy cô ấy không cao nhưng người khác phải ngước nhìn. luËn? C©u ghÐp chính phụ có quan hệ phương tiện, mục đích: Để, - TÝnh c«ng khai vÒ quan ®iÓm chÝnh (b»ng, víi) C1V1 th× C2V2. trÞ ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ? - TÝnh chặt chẽ trong diễn đạt, suy luận được - Sử dụng nhiều kiểu câu Câu đơn, câu ghép, câu tường thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu rút gọn, câu đặc biệt và cả một số thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ? cÊu tróc có ph¸p khÈu ng÷. - TÝnh truyÒn c¶m, thuyÕt phôc ®­îc c. BiÖn ph¸p tu tõ: thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ? * Bè côc, tr×nh bµy: S¾p xÕp ý khoa häc, ý kiÕn ®a ra ph¶i chÝnh x¸c, lËp luËn ph¶i chÆt chÏ. * Sö dông tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p tu tõ. - Tu từ từ vựng: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, cuờng điệu, đối. - Tu từ cú pháp: Điệp ngữ, liệt kê, chêm xen, câu đặc biệt, lặp cú ph¸p, c©u hái tu tõ. - ViÖc dïng biÖn ph¸p tu tõ chØ gióp cho lÝ lÏ vµ lËp luËn thªm hấp dẫn chứ không phảI là chủ yếu. Mục đích của VBCL là thuyết phục người đọc, người nghe bằng lí lẽ và lập luận. - Văn nói (khẩu ngữ): phát âm, diễn đạt cần khúc chiết, rõ ràng, m¹ch l¹c… sö dông c¶ ng÷ ®iÖu, giäng ®iÖu…. 2. §Æc tr­ng cña phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn a. TÝnh c«ng khai vÒ quan ®iÓm chÝnh trÞ - Đề tài: những vấn đề thời sự, trong cuộc sống, ngôn từ chính luËn cã chøc n¨ng th«ng tin kh¸ch quan, thÓ hiÖn ®­êng lèi, quan điểm, tháI độ chính trị của người viết một cách công khai, dứt kho¸t, kh«ng che giÊu, óp më. - Từ ngữ: được cân nhắc kĩ càng, thể hiện lập trường, quan điểm chÝnh trÞ. - Tránh dùng từ ngữ mơ hồ, không thể hiện tháI độ chính trị rõ ràng dứt khoát tránh câu nhiều hàm ý làm người đọc lẫn lộn quan điểm, lập trường, chính kiến. b. Tính chặt chẽ trong diễn đạt, suy luận - BiÓu hiÖn ë hÖ thèng luËn ®iÓm, luËn cø . T×m ý lín, ý nhá, tõng c©u, ®o¹n phèi hîp víi nhau mét c¸ch m¹ch l¹c, râ rµng dÔ hiểu. Không ý nọ nhằng ý kia, chưa giảI quyết trọn vẹn ý này đã sang ý khác, không đảm bảo tính lôgíc trong diễn đạt. c. TÝnh truyÒn c¶m, thuyÕt phôc - Mục đích của văn chính luận là tạo ra sức hấp dẫn, lôi cuốn. - Giọng văn phảI hùng hồn, tha thiết, bộc lộ nhiệt tình của người. Lịch sự và khiêm tốn chứng tỏ con người có văn hóa thực sự. H.D. BALZAC. Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN viÕt. V¨n chÝnh luËn ph¶I thÓ hiÖn c¸ tÝnh s¸ng t¹o. DiÔn thuyÕt th× ng÷ ®iÖu, giäng nãi hç trî cho lÝ lÏ, ng«n tõ. * Ghi nhí: SGK. III. Bµi tËp thùc hµnh: 1. “ Đánh cho tiếng chiêng vợt qua sàn nhà vang xuống đất! §¸nh cho tiÕng chiªng vît qua m¸i nhµ vang lªn trêi vµ lan ra khắp cả xứ! Hãy đánh cho đến lúc voi và tê giác phải lắng tai nghe vµ quªn cho con bó! §¸nh cho Õch nh¸i vµ dÕ còng ph¶i lắng tai nghe và không kêu nữa”. (Trường ca Đăm San) 2. “ Nh©n nghÜa lµ nh©n d©n. Trong bÇu trêi kh«ng cã g× quý b»ng nh©n d©n. Trong thÕ giíi kh«ng g× m¹nh b»ng lùc löîng đoàn kết của nhân dân. Thiện nghĩa là tốt đẹp, vẻ vang. Trong xã hội không gì tốt đẹp, vẻ vang bằng phục vụ cho lợi ích của nhân d©n”. (Hå ChÝ Minh). => §¸p ¸n: C©u 1: thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ v¨n chö¬ng. C©u 2: thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn. => Nh÷ng dÊu hiệu giúp ta nhận diện đửợc phong cách ngôn ngữ chính luận : Đề cập đến lĩnh vực chính trị - xã hội. Thái độ bình giá công khai vÒ “nh©n d©n”, “®oµn kÕt”, “nh©n nghÜa”. Cã tÝnh truyÒn cảm mạnh mẽ bởi những câu khẳng định chắc nịch ( “không có gì quý bằng” “không gì mạnh bằng” “không gì tốt đẹp, vẻ vang bằng” , cách lập luận chặt chẽ thấu lý, đạt tình . 3. “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải đuợc độc lập.” (Hồ Chí Minh) =>C©u 1: BiÖn ph¸p tu tõ ®iÖp ng÷. 4. .. “ Nó đã bảo lão là đồ chó đểu, đồ khốn nạn, và những gì g× n÷a, vµ cuèi cïng hÕt tiÕng chöi, nã dËm ch©n th×nh th×nh xuống sàn xe, rít lên: “Mẹ cha đồ xã hội chủ nghĩa! Ông sẽ cho mµy vµo tï”. Håi Êy l·o ch¼ng hiÓu x· héi chñ nghÜa lµ g×... C¸ch m¹ng th× l·o cßn biÕt, cßn “ X· héi chñ nghÜa” lµ g× th× l·o chẳng biết, và lúc ấy lão tưởng đó là câu chửi tục nhất trong các câu chửi... Lão trả miếng ngay: “Mày là đồ xã hội chủ nghĩa ấy... có cút đi ngay không, không ông đánh cho tuốt xác!”. (Đất vỡ hoang - Mikhain S«l«khèp) 5. H·y ph©n tÝch nh÷ng vÝ dô sau vµ cho biÕt chóng dïng kiÓu c©u g× ? H·y chØ ra nh÷ng tõ ng÷ cô thÓ ? a. “Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi X đửợc trình bày trong tủ kính, trong bình pha lê rõ ràng dễ thấy. Nhửng cũng có khi X cất giấu trong rương trong hòm”. (Hồ Chí Minh) b. “ Từ phong trào này sẽ nảy nở tài năng mới làm cho đội ngũ những người làm công tác văn nghệ đông đảo hơn lên , sáng tác, biÓu diÔn vµ phª b×nh v¨n nghÖ dåi dµo thªm, sinh ho¹t v¨n nghÖ trë nªn phong phó”. (§Æng Thai Mai) => §¸p ¸n: 1. “Tinh thÇn yªu níc còng nhö c¸c thø cña quý. => Câu 1: Cấu trúc tỉnh lửợc (X). Câu 2: Câu đặc biệt - vị từ chØ sù xuÊt hÞªn (“SÏ n¶y në”) 6. “Sự nghiệp của chúng ta giống nhử rừng dương lên, đầy nhùa sèng vµ ngµy cµng lín nhanh chãng. §i s©u vµo tõng nhãm. Lịch sự và khiêm tốn chứng tỏ con người có văn hóa thực sự. H.D. BALZAC. Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN c©y, tõng c©y chóng ta thÊy cã nh÷ng c©y cña chóng ta cßn cã bÖnh, cong queo, cha ph¶i tèt l¾m, nhöng ph¶i thÊy nh÷ng c©y Êy cã søc vu¬n lªn bëi v× nã cã rõng che chë vµ tÊt c¶ nh÷ng c©y céng l¹i thµnh rõng”. (Ph¹m V¨n §ång) =>C©u 2: BiÖn ph¸p tu tõ so s¸nh. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Nắm chắc bốn đặc trung của phong cách văn chính luận.Làm bµi tËp 1, 2, 3 trang 108. - HS ơ ûnhà chuẩn bị bài Một thời đại trong thi ca theo hệ thoáng caâu hoûi SGK. D. Rút kinh nghiệm……………………………………………………………………………………….. Lịch sự và khiêm tốn chứng tỏ con người có văn hóa thực sự. H.D. BALZAC. Lop11.com. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>