Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 94, 95: Đặc điểm loại hình của tiếng việt

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn: Tieát ppct:94,95 Ngày soạn: /10 Ngaøy daïy: /10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. ĐẶC ĐIỂM LOẠI HÌNH CỦA TIẾNG VIỆT A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Hướng dẫn học sinh nắm được đặc điểm loại hình của tiếng Việt-một ngôn ngữ đơn lập để häc tËp vµ sö dông tiÕng ViÖt tèt h¬n. 2. Kĩ năng: Vận dụng được những yêu cầu đó vào việc sử dụng tiếng Việt, phân tích được sự đúng sai, sửa chữa được những lỗi khi dùng tiếng Việt. 3. Thái độ: Có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieåm tra: Baøi cũ Nªu néi dung chÝnh cñu b¶n tiÓu sö tãm t¾t? , bài soạn của học sinh. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY I. GIỚI THIỆU CHUNG - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ 1. Lo¹i h×nh ng«n ng÷: sung, ghi chép. Học sinh thảo luận - Loại hình ngôn ngữ là cách phân chia thành nhóm ngôn ngữ nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá dựa trên những đặâc trưng giống nhau về các mặt ngữ âm, từ nhân để trả lời câu hỏi theo định hướng của GV. vựng, ngữ pháp... - Giáo viên hỏi học sinh, boå sung cho - ThÕ giíi hiÖn cã trªn 5000 ng«n ng÷ kh¸c nhau: ủaày ủu ỷchốt ý chớnh boồ sung cho ủaày - Cách phân chia thứ nhất: Dựa vào nguồn gốc ngôn ngữ để phân chia thành một số ngữ hệ như: ngữ hệ ấn-Âu (trong đó có tiếng đủchốt ý chính Anh, Đức, Nga...); Ngữ hệ Nam á (trong đó có tiếng Việt, - HS chia 4 nhóm: các nhóm trao đổi Mường, Khmer...) thảo luận, trả lời câu hỏi cử người - C¸ch ph©n chia thø hai: Mét sè ng«n ng÷ tuy kh«ng cïng trình bày trước lớp- GV chuẩn kiến nguồn gốc, nhưng có những đặc trưng cơ bản giống nhau (ngữ thøc âm, từ vựng, ngữ pháp). Dựa trên sự giống nhau đó người ta xếp - Thế nào là loại hình ngôn ngữ? cách các ngôn ngữ vào một số loại hình, như: Loại hình ngôn ngữ đơn ph©n chia dùa theo nh÷ng tiªu chÝ lËp (tiÕng ViÖt, Th¸i, Hµn...). Lo¹i h×nh ng«n ng÷ hoµ kÕt (Nga, nµo? Anh, Ph¸p...) - Nêu những đặc trưng cơ bản của - Loại hình ngôn ngữ đơn lập là loại hình ngôn ngữ mà tiếng là ngôn ngữ đơn lập? đơn vị cơ sở của ngữ pháp; từ không biến đổi hình thái; biện - §Æc ®iÓm ng÷ ©m cña tiÕng? - Cấu tạo âm tiết của tiếng Việt có đặc phaựp chuỷ yeỏu ủeồ bieồu thũ yự nghúa ngửừ phaựp laứ saộp ủaởt tửứ theo thứ tự trước sau và sử dụng hư từ... ®iÓm g×? 2. §Æc ®iÓm lo¹i h×nh cña tiÕng ViÖt - Lo¹i h×nh ng«n ng÷ ? - Đặc điểm loại hình của tiếng Việt ? -Tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập - Đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ đơn lập là: Tiếng là đơn vị cơ - §¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng së cña ng÷ ph¸p. ViÖt ? - §Æc ®iÓm ng÷ nghÜa; §Æc ®iÓm ng÷ * VÒ mÆt ng÷ ©m, tiÕng lµ ©m tiÕt. ph¸p cña tiÕng? * VỊ mỈt sư dơng, tiÕng cã thĨ lµ mét tõ đơn (hoặc là yếu tố cấu - Nêu những đặc trưng cơ bản của tạo từ ghép) ngôn ngữ đơn lập?  Hs phân tích ví VD: Từ ấy trong tôi bứng nắng hạ dô 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 - Nhoùm: 1 §Æc ®iÓm ng÷ ©m cña tiÕng? - Nhoùm: 2 Lo¹i h×nh ng«n ng÷ ? - Nhoùm: 3 §¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng ViÖt ? - Nhoùm: 4 §Æc ®iÓm ng÷ nghÜa, ng÷ ph¸p. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN Mặt trời chân lí chói qua tim ( Tố Hữu – Từ ấy). => Hai câu thơ có tất cả 14 tiếng(14 âm tiết), 11 từ(có 3 từ cấu tạo bởi hai tiếng: nắng hạ, Mặt trời, chân lí). - Từ [/ă/n/] Từ trong tiếng Việt không biến đổi hình thái khi cần biÓu thÞ ý nghÜa ng÷ ph¸p. - Từ không thay đổi hình thức phát âm khi kết hợp với các từ khác trong câu. Dú trong trường hợp nào, giữ chức vụ gì trong câu thì từ không biến đổi hình thái ngữ âm và chữ viết.. VD: Ta1 veà ta2 taém ao ta3 Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn ( Ca dao) => Ta 1 là chủ ngữ vế thứ nhất, ta 2 là chủ ngữ vế thứ 2, ta 3 là định tố chỉ đối tượng sở hữu của ao. 03 từ ta giữ chức vụ khác nhau trong câu không biến đổi hình thái ngữ âm và chữ viết – khác tiếng Anh, Pháp... - Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp là sắp đặt từ theo thứ tự trước, sau và sử dụng các hư từ. Trật tự sắp đặt từ ngữ thay đổi thì ý nghĩa của câu cũng thay đổi. Khi ta thay ủoồi traọt tửù sắp đặt từ hay các hư từ. Nghĩa của cụm từ, câu lập tức thay đổi hoặc vô nghĩa VD1: Con yeâu meï Mẹ yêu con Do vị trí các từ mẹ, con thay đổi nên chức vụ cú pháp trong mỗi từ cũng khác nhau. Vậy trật tự từ có vai troø quan troïng. VD2: Người tôi yêu Người yêu tôi Người yêu của tôi - Trong Tieáng Vieät khoâng gheùp caùc aâm gioù, chaúng haïn s trong tiếng Anh để chỉ số nhiều. Tiêng Việt biểu thị số nhiều phải sử dụng các hư từ: những, các... VD3: “Trèo lên cây bưởi hái hoa; Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân 1 Nô tÇm xu©n 2 në ra c¸nh biÕc; Em cã chång råi anh tiÕc l¾m thay” (Ca dao) + Nụ tầm xuân => bổ ngữ cho động từ hái + Nô tÇm xu©n => chñ ng÷. - §Òu lµ tõ ng÷ lÆp l¹i nh­ng kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng ng÷ ph¸p (một trong những đặc điểm của ngôn ngữ đơn lập) + Đã: hư từ (chỉ hoạt động xảy ra trong quá khứ, việc đã làm) + C¸c: h­ tõ, chØ sè nhiÒu + §Ó: h­ tõ, cã ý nghĩa chỉ mục đích + Lại: hư từ, chỉ hoạt động tái diễn, đáp lại. + Mà: hư từ, ý nghĩa chỉ mục đích. - VD: “ThuyÒn ¬i! cã nhí bÕn ch¨ng; BÕn th× mét d¹ kh¨ng khăng đợi thuyền” + Bến: bổ ngữ cho động từ nhớ + BÕn: chñ ng÷. - VD: “Nµng r»ng: “ th«i thÕ th× th«i, R»ng kh«ng th× còng v©ng lêi r»ng kh«ng” 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN - H­ tõ: Th«i1, th×1, th×2, kh«ng1, kh«ng2, r»ng3, còng 3. §¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng ViÖt Tieát 95 - Tiếng; Bắt đàu từ tiếng, có thể tạo nên những đơn vị có nghĩa nh­ tõ, côm tõ, c©u. + Mçi tiÕng lµ mét ©m tiÕt . + Xác định được ranh giới từng tiếng trong một câu + Ph¸t ©m cÇn râ rµng tõng tiÕng. - Thø nhÊt: ©m tiÕt nµo còng cã thanh ®iÖu, sù phèi häp c¸c thanh mang lại hiệu quả đặc biệt về nhạc điệu của câu. - Thø hai: ©m tiÕt cã hai thµnh phÇn chÝnh: phÇn ©m ®Çu vµ phÇn vÇn Bµi 4: Vd: Nhanh [nh (©m ®Çu), a (phÇn vÇn), nh(©m cuèi vÇn). PhÇn + Cam: nghÜa t×nh th¸i ®­îc nhËn vÇn cã h¹t nh©n lµ mét nguyªn ©m gi÷a vÇn, ®­îc gäi lµ ©m thức như một đạo lí chÝnh. Cïng víi thanh ®iÖu, ©m chÝnh bao giê còng ph¶i cã mÆt + Vẫn: chỉ sự việc đã xảy ra. trong ©m tiÕt. + Liền : chỉ sự việc xảy ra ngay sau đó - Đặc điểm ngữ nghĩa: Trong tiếng Việt, tiếng là đơn vị nhỏ + Kh«ng thÓ : nghÜa t×nh th¸i chØ kh¶ nhất có nghĩa hoặc tiềm tàng khả năng trở thành đơn vị có nghĩa. n¨ng x¶y ra. Nghĩa của tiếng dùng để gọi tên sự vật (bút, tẩy...). + Câu 5,6,7,8: nghĩa tình thái chỉ khả - Nghĩa của tiếng có thể nhận biết qua sự đối chiếu với các tổ n¨ng x¶y ra. hîp chøa chóng +Trêi m­a mÊt! => pháng ®o¸n sù + Thủy, hoả, thảo (đứng riêng không gọi tên sự vật) viÖc ch¾c ch¾n x¶y ra + Thuỷ xa (xe lội nước); + Trêi m­a ch¾c? => pháng ®o¸n sù + Hoả xa (xe lửa); thảo dược (thuốc từ cây cỏ) viÖc cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng? - §Æc ®iÓm ng÷ ph¸p cña tiÕng: Tõ “ mÊt”, “ch¾c” ë cuèi c©u + Mỗi tiếng là một từ đơn, có thể đảm nhiệm chứ năng ngữ pháp thuộc về nghĩa tình thái hướng về nào đó trong câu người đối thoại. + Mçi tiÕng lµ mét thµnh tè cÊu t¹o nªn tõ ghÐp “Mất”: gắn liền với việc đánh + TiÕng lµ mét thµnh tè t¹o nªn tõ phøc, nh­ng vÉn cã kh¶ n¨ng gi¸ tiªu cùc, nªn kh«ng thÓ hoạt động như một từ đi với trường hợp tích cực - Những đặc điểm trên đây dẫn đến sự mơ hồ về kết hợp trong (kh«ng thÓ nãi c©u “anh Êy sèng mÊt” “Ch¾c”: II. luyÖn tËp Kh«ng cã hµm ý tÝch cùc, hay tiªu cùc 1. Bài 1: Chơi chữ: đồng nghĩa, đồng âm “Xong råi nhØ”: s¾c th¸i th©n 2. Bµi 2: L¸y phô ©m ®Çu (miªu t¶ chiÕc l¸ run rÈy l×a cµnh mật, chờ đợi sự đồng tình ở phía người trước làn gió nhẹ). Láy tượng hình (gợi hình ảnh mảnh mai, gầy đối thoại. guéc) “Xong råi mµ”: s¾c th¸i nghi ng¹i 3. Bài 3: Thuận nghịch đọc được vì: mỗi tiếng đều có nghĩa, từ Trong c©u cÇu khiÕn “¨n ®i mµ”: th× không biến đổi hình thái l¹i cã hµm ý n¨n nØ. 4. Bài 4: Hai câu đầu của mỗi khổ thơ đều đối nhau. Do: đặc điểm mỗi tiếng đều có nghĩa, mỗi tiêng đều là một âm tiết (hoặc một từ) giúp phép đối dễ dàng thực hiện. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Lo¹i h×nh ng«n ng÷: §Æc ®iÓm lo¹i h×nh , ñ¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng ViÖt - HS về nhà chuẩn bị: Bµi sau: Tr¶ bµi viÕt sè s¸u D. Rút kinh nghiệm……………………………………………………………………………………….. 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>