Luận văn quản lý và sử dụng các khoản đóng góp của dân ở cấp cơ sở trên địa bàn huyện vũ thư, tỉnh thái bính

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
-----------------------

PH M XUÂN HÁN

QU N LÝ VÀ S
C A DÂN

D NG CÁC KHO N ðÓNG GÓP
C P CƠ S

TRÊN ð A BÀN

HUY N VŨ THƯ, T NH THÁI BÌNH

LU N VĂN TH C SĨ QU N TR KINH DOANH

Chuyên ngành : Qu n tr kinh doanh
Mã s

: 60.34.05

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. KIM TH DUNG

HÀ N I - 2010

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 1

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là đ tài nghiên c u khoa h c c a riêng tơi. Các s li u
đi u tra, k t qu nghiên c u trong ñ tài là trung th c và chưa h đư c cơng
b . M i s giúp ñ cho vi c th c hi n ñ tài này đã đư c c m ơn và thơng tin
trích d n đ u đã đư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Ph m Xuân Hán

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... i


L I C M ƠN
Qua quá trình h c t p và hoàn thành lu n văn th c sĩ chuyên ngành
Qu n tr kinh doanh cùng v i s c g ng n l c c a b n thân, Tơi đã nh n
đư c s giúp đ nhi t thành c a nhi u cá nhân và t p th .
Trư c h t, tơi xin đư c bày t lòng bi t ơn sâu s c v s giúp đ , ch
d n t n tình c a các Th y, Cô trong khoa Qu n tr kinh doanh, Vi n ñào t o
Sau ð i h c - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i, ñ c bi t là s quan tâm,
hư ng d n t n tình c a PGS.TS Kim Th Dung - Trư ng B môn Tài chính,
ngư i đã tr c ti p hư ng d n và giúp đ tơi trong su t q trình h c t p,
nghiên c u và hoàn thành lu n văn.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn UBND huy n Vũ Thư - t nh Thái Bình và
UBND xã Song An, UBND xã Tam Quang - huy n Vũ Thư ñã t o ñi u ki n
giúp ñ tôi trong vi c thu th p s li u và nh ng thông tin c n thi t cho vi c
nghiên c u lu n văn này.
Xin trân tr ng c m ơn!
Tác gi lu n văn

Ph m Xuân Hán

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

1

ð TV Nð

1

1.1

Tính c p thi t c a ñ tài

1

1.2

M c tiêu nghiên c u c a ñ tài

2

1.3

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài

3

2

T NG QUAN NGHIÊN C U

4

2.1

Cơ s lý lu n

4

2.2

Cơ s th c ti n

3

ð C ðI M ð A BÀN NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG PHÁP

22

NGHIÊN C U

38

3.1

ð c ñi m cơ b n huy n Vũ Thư - t nh Thái Bình

38

3.2

Phương pháp nghiên c u

44

4

K T QU NGHIÊN C U

52

4.1

Th c tr ng các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s trên ñ a bàn

huy n Vũ Thư, t nh Thái Bình

52

4.1.1

Th c tr ng các quy đ nh v các kho n đóng góp t i đ a phương.

52

4.1.2

Th c tr ng th c hi n các kho n đóng góp c a dân t i xã nghiên c u.

54

4.1.3

K t qu đóng góp

59

4.1.4

Ý ki n c a ngư i dân và cán b c ng ñ ng v các kho n đóng góp

76

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ iii


4.1.5

ðánh giá chung t nh n ñ nh c a h dân và cán b xã:

76

4.2

Th c tr ng công tác qu n lý và s d ng các kho n đóng góp

79

4.2.1

Cơng tác qu n lý

79

4.2.2

Vi c s d ng các kho n thu

83

4.3

Các nhân t

nh hư ng ñ n vi c huy ñ ng, qu n lý và s d ng

các kho n đóng góp c a dân

cơ s

90

4.3.1

Tình hình phát tri n kinh t - xã h i c p cơ s

90

4.3.2

Thu nh p và ñ i s ng c a nông dân nông thôn

91

4.4

ð nh hư ng và gi i pháp nh m nâng cao hi u qu qu n lý và s
d ng các kho n đóng góp c a dân

4.4.1

cơ s

93

ð nh hư ng huy ñ ng, qu n lý và s d ng các kho n đóng góp
c a ngư i dân

4.4.2

93

M t s gi i pháp nh m hoàn thi n vi c huy ñ ng và nâng cao
hi u qu qu n lý và s d ng các kho n đóng góp c a dân

c p

cơ s

97

5

K T LU N VÀ KI N NGH

106

5.1

K t lu n

106

5.2

Ki n ngh :

107

TÀI LI U THAM KH O

109

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T

ANQP

An ninh Qu c phịng

CCKTNN

Cơ c u kinh t nơng nghi p

CNH, HðH

Cơng nghi p hố, hi n đ i hố

CSHT

Cơ s h t ng

CSVC

Cơ s v t ch t

HðND

H i ñ ng nhân dân

HTX

H p tác xã

KBNN

Kho b c Nhà n ư c

KTQD

Kinh t qu c dân

LðNVCI

Lao đ ng nghĩa v cơng ích

NQD

Ngồi qu c doanh

NSX

Ngân sách xã

NSNN

Ngân sách nhà nư c

PCLB

Phịng ch ng l t bão

TLSX

Tư li u s n xu t

UBND

U ban nhân dân

XD

Xây d ng

XDCB

Xây d ng cơ b n

XDCSHT

Xây d ng cơ s h t ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ v


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

3.1

M t s ch tiêu v dân s , lao ñ ng

40

3.2

M t s ch kinh t , ñ i s ng huy n Vũ Thư

41

3.3

Tình hình cơ b n c a hai xã nghiên c u năm 2009

45

3.4

M u ñi u tra t i ñi m nghiên c u

48

4.1

Các kho n huy ñ ng đóng góp c a dân trên đ a bàn huy n Vũ thư
- T nh Thái bình năm 2009

54

4.2

Hình th c và m c đóng góp c a các kho n đóng góp theo quy đ nh

57

4.3

Hình th c và m c đóng góp c a các kho n ñóng góp t nguy n,
tho thu n

58

4.4

Thu ngân sách xã c a tồn huy n Vũ Thư giai đo n 2006-2009

61

4.5

Cơ c u các kho n thu t kho n ñóng góp c a dân trên ñ a bàn
huy n Vũ thư trong t ng thu ngân sách xã giai ño n 2007-2009

63

4.6

Thu ngân sách t i hai xã nghiên c u các năm 2007-2009

66

4.7

Cơ c u các kho n thu các kho n đóng góp c a dân trên ñ a bàn
nghiên c u trong t ng thu ngân sách xã trên ñ a bàn nghiên c u
giai ño n 2006-2009

4.8

K t qu thu m t s kho n đóng góp ngồi ngân sách xã c a dân
t i 2 xã nghiên c u

4.9

74

Nh n ñ nh c a các h ñi u tra v giá tr các kho n đóng góp
trong năm 2009

4.11

73

M c đóng góp c a dân trong t ng thu nh p c a các lo i h t i
các xã nghiên c u năm 2009

4.10.

68

77

Th c tr ng các kho n thu ñư c s d ng biên lai, ch ng t thu
cho các h trên ñ a bàn ñi m nghiên c u năm 2009

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ vi

81


4.12

Chi ngân sách t i hai xã nghiên c u các năm 2007-2009

85

4.13

Cơ c u chi ngân sách t i hai xã nghiên c u các năm 2007-2009

86

4.14

K t qu ñ u tư cơ s h t ng giai ño n 2006-2009

87

4.15

Tình hình s d ng m t s qu ngồi ngân sách t kho n đóng
góp c a dân t i hai xã nghiên c u

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ vii

89

1. ð T V N ð

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Trong kho ng hơn m t th p k qua, cùng v i ti n trình ñ i m i c a ñ t
nư c, kinh t nơng nghi p, nơng thơn Vi t Nam đã có nh ng ti n b r t v ng
ch c và r t to l n, ñ i s ng c a ngư i dân nơng thơn đã đư c c i thi n m t
bư c c v lư ng và ch t. Tuy nhiên, cho ñ n nay s nghi p CNH, HðH nơng
thơn v n cịn nhi u khó khăn và ti n trình v n còn ch m. Bi u hi n ch y u là
cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn v n chưa có đư c nh ng thay đ i cơ
b n, có ý nghĩa tồn c c. Trên bình di n qu c gia, m c tiêu phát tri n kinh t xã h i

nông thôn theo hư ng CNH, HðH, nâng cao ñ i s ng c a ngư i dân

nông thôn, gi m s chênh l ch giàu nghèo gi a thành th v i nông thơn v n là
m t m c tiêu có tính b c thi t trong m t tương lai khá dài n a.
Nh ng năm g n ñây, ñ i s ng c a ngư i dân khu v c nơng thơn đã
đư c c i thi n m t bư c, cơ s h t ng ñi n, ñư ng, trư ng, tr m ñã ñáp ng
cơ b n ñư c nhu c u c a quá trình CNH, HðH nơng nghi p nơng thơn. ð
đ t đư c ñi u ñó m t ph n là do hi u qu c a cơ ch xã h i hoá, trong đó các
kho n đóng góp c a ngư i dân là y u t h t s c quan tr ng.
Chính sách huy đ ng s c dân đã ñ t ñư c nh ng thành t u to l n trong
q trình phát tri n nơng thơn, tuy v y t i m t s ñ a phương cịn l m d ng,
huy đ ng q m c so v i thu nh p c a ngư i dân, qu n lý và s d ng các
kho n ñóng góp này chưa minh b ch, chưa th c s có hi u qu gây nên
nh ng ph n ng b c xúc c a ngư i dân. Nh ng năm 1997 v trư c, theo
th ng kê bình qn m t h nơng dân ph i đóng góp t 28-30 kho n, m c thu
các kho n đóng góp c a nơng h r t khác nhau, song ñ u cao so v i thu nh p
c a h . ð kh c ph c tình tr ng thu tràn lan, gi m b t các kho n đóng góp

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 1


cho ngư i dân Th tư ng Chính ph đã có Ch th s 24/2007/CT-TTg ngày
01/11/2007 bãi b nh ng kho n đóng góp khơng đúng quy đ nh và nghiêm
c m chính quy n c p xã khơng đư c t ý ñ t ra b t kỳ kho n thu nào ñ i v i
ngư i dân.
Thưc hi n s ch đ o c a Chính ph , h u h t các ñ a phương ñã gi m
b t các kho n huy đ ng đóng góp c a ngư i dân, tuy nhiên v n còn nhi u ý
ki n cho r ng vi c qu n lý và s d ng các kho n thu c a ngư i dân hi n nay
chưa h p lý, chưa th c s có hi u qu , v n cịn tình tr ng t i m t s ñ a
phương “ bi n tư ng” các kho n thu c a dân. ð tìm hi u v n ñ này, ñưa ra
các ý ki n ñánh giá và tìm câu tr l i, chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài
“Qu n lý và s d ng các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s trên ñ a bàn

huy n Vũ Thư, t nh Thái Bình”.
1.2. M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
1.2.1 M c tiêu t ng quát
Trên cơ s nghiên c u th c tr ng vi c huy ñ ng, qu n lý và s d ng
các kho n đóng góp c a ngư i dân

c p cơ s trên ñ a bàn huy n Vũ Thư,

t nh Thái Bình, đ xu t các bi n pháp ñ nâng cao hi u qu qu n lý và s
d ng các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s .

1.2.2. M c tiêu c th
M c tiêu c th c a ñ tài như sau:
- H th ng hoá cơ s lý lu n và th c ti n v các kho n đóng góp c a
dân

c p cơ s
- Ph n ánh và ñánh giá th c tr ng vi c huy ñ ng, qu n lý và s d ng

các kho n đóng góp c a ngư i dân c p cơ s trên ñ a bàn huy n Vũ Thư, t nh
Thái Bình nh ng năm g n đây.
- ð xu t m t s bi n pháp nh m qu n lý và s d ng có hi u qu hơn
các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 2


1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là vi c qu n lý và s d ng các kho n
đóng góp c a ngư i dân

c p cơ s .

1.3.2 Ph m vi nghiên c u
- V không gian: Nghiên c u

c p cơ s - c p xã trên ñ a bàn huy n

Vũ Thư, t nh Thái Bình.
- V th i gian: Nghiên c u th c tr ng t năm 2006 ñ n năm 2009
- V n i dung: ð tài t p trung ch y u vào nghiên c u các kho n đóng
góp l y t thu nh p c a ngư i dân đóng góp cho ngân sách c p xã, thơn; đóng
góp cho các t ch c chính tr xã h i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 3


2. T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. Cơ s lý lu n
2.1.1 M t s khái ni m
- Khái ni m c p cơ s :
H th ng chính tr c a nhà nư c ta ñư c chia thành c p trung ương và
các c p chính quy n ñ a phương, các c p ñ a phương bao g m c p t nh, c p
huy n và c p xã.
C p cơ s có th hi u là c p cu i cùng trong h th ng chính tr , ch u
trách nhi m đưa ch trương chính sách c a ð ng, pháp lu t c a Nhà nư c vào
cu c s ng. C p cơ s là c p chính quy n g n dân nh t, tr c ti p qu n lý và
ph c v l i ích c a ngư i dân, đó chính là c p xã.
Chính quy n cơ s v a là m t c p trong h th ng chính quy n c p 4
c p, nhưng là c p th p nh t g n tr c ti p v i dân, vì th , v tính ch t nó v a
ph i mang tính hành chính, v a mang tính t qu n [13].
- Khái ni m v tài chính cơng c p cơ s
Theo c p qu n lý nhà nư c, tài chính cơng đư c hình thành

các c p

t Trung ương đ n c p t nh, huy n, xã. Vì v y, tài chính cơng cịn đư c chia
thành hai nhóm l n: tài chính cơng c p cơ s và tài chính cơng c p trên c p

cơ s . Tài chính cơng c p cơ s là h th ng các quan h kinh t - tài chính
phát sinh trong quá trình t o l p, phân ph i và s d ng qu ti n t c a chính
quy n nhà nư c c p cơ s (c p xã, phư ng, th tr n) nh m ph c v cho vi c
th c hi n các ch c năng c a nhà nư c

c p cơ s trong khn viên đã đư c

phân cơng và phân c p qu n lý. Tài chính thư ng h p hơn so v i tài chính
cơng

các c p huy n, t nh và trung ương [10]..
Tài chính cơng c p cơ s chính là tài chính c a chính quy n c p xã,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 4


phư ng, th tr n (ñư c g i chung là c p xã). Tài chính cơng c p xã cung c p
các phương ti n v t ch t ñ m b o cho ho t ñ ng c a b máy nhà nư c c p xã
và là cơng c đ c bi t quan tr ng đ chính quy n c p xã th c hi n qu n lý
tồn di n các ho t đ ng kinh t - xã h i t i ñ a phương.
- Khái ni m v các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s

Có th hi u các kho n đóng góp c a ngư i dân
kho n mà ngư i dân

c p cơ s là các

cơ s ph i l y t thu nh p c a mình đ đóng góp cho

nhà nư c (bao g m các kho n đóng góp theo nghĩa v và các kho n đóng góp
đ đư c hư ng các d ch v cơng) đó là các kho n thu , qu , các kho n phí và
l phí; Các kho n đóng góp cho các t ch c trên ngun t c ngư i dân t
nguy n, tho thu n ñ cùng th c hi n m c tiêu chung.
Bên c nh các ngu n thu t ngân sách nhà nư c phân b , các kho n thu
thì m t ph n quan tr ng c a tài chính cơng c p cơ s là các kho n đóng góp
c a dân. Các kho n đóng góp là nh ng kho n đư c trích t thu nh p c a
ngư i dân dư i d ng v t ch t, ti n và ngày cơng lao đ ng theo phương th c
b t bu c hay t nguy n đóng góp các t ch c, đơn v mà cá nhân đó, hay h
đó có quan h . V b n ch t kinh t , các kho n đóng góp c a dân trong tài
chính cơng c p cơ s là giá các hàng hố cơng và d ch v công mà h hay cá
nhân ph i chi tr cho vi c s d ng các hàng hoá cơng và d ch v cơng đó. Do
đó, các kho n đóng góp này là t t y u trong c ng ñ ng và là b ph n quan
tr ng c a tài chính cơng c p cơ s . Các kho n đóng góp c a dân có quan h
r t ch t ch t i tài chính công c p cơ s . ði u này vô cùng quan tr ng v i các
đ a phương cịn nghèo, ngu n thu ch y u d a vào nơng nghi p. V i các đ a
phương này, ngu n thu ch y u c a tài chính cơng c p cơ s là kho n đóng
góp c a dân [10].
Thông thư ng, xã h i càng phát tri n thì phúc l i xã h i càng cao, cơng
tác qu n lý tài chính cơng s minh b ch và hi u qu hơn. Trong b i c nh đó,
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 5


s có m t s các kho n đóng góp c a dân trong tài chính cơng c p cơ s s
gi m xu ng như trư ng h p các kho n đóng góp trái v i lu t ñ nh, ho c ñã
ñúng v i lu t ñ nh nhưng nhà nư c có kh năng tài chính chi tr thay. Tuy
nhiên, không ph i t t c các kho n và m c đ đóng góp đ u gi m khi xã h i
phát tri n. V b n ch t, các kho n đóng góp, nh t là các kho n đóng góp có
tính t nguy n là giá c c a hàng hoá hay d ch v cơng mà ngư i dân hay h

dân đã mua cho vi c s d ng hàng hoá hay d ch v đó. Do đó, s lư ng các
kho n đóng góp, quy mơ đóng góp c a m i kho n tuỳ thu c nhi u vào b n
ch t, m c ñ phát tri n c a c ng ñ ng. Xã h i càng phát tri n, các kho n
đóng góp, nh t là đóng góp t nguy n cho hư ng th các hàng hoá d ch v
công s càng nhi u. Tuy nhiên, cũng có nh ng trư ng h p, m t vài nơi, chính
quy n đ a phương đã l m d ng v quy n l c, thu quá nhi u kho n đóng góp
khơng đúng lu t đ nh hay khơng đư c s ch p thu n và t nguy n c a ngư i
dân. ði u này ñã t o ra s b t bình trong c ng ñ ng và c p cơ s .
2.1.2 Các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s

- Căn c vào trách nhi m pháp lý c a các kho n đóng góp, g m:
Nhóm các kho n đóng góp b t bu c: Bao g m các kho n ngư i dân b t
bu c ph i có nghĩa v đóng góp theo quy đ nh c a các c p chính quy n:
Chính ph , UBND t nh, UBND huy n
Nhóm các kho n đóng góp t nguy n: Bao g m các kho n huy ñ ng
ngư i dân đóng góp trên ngun t c bàn b c v i dân, ñư c ngư i dân đ ng
tình và t nguy n đóng góp
Nhóm các kho n đóng góp tho thu n: Là các kho n thu đóng góp c a
ngư i dân trên ngun t c tho thu n v i dân ñ th c hi n m c tiêu chung.
- Căn c vào cơ quan thu, qu n lý và s d ng các kho n đóng góp,
g m:
Nhóm các kho n đóng góp vào NSNN: Bao g m các kho n đóng góp
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 6


c a ngư i dân ñư c n p vào NSNN
Nhóm các kho n đóng góp ph n ánh ngồi ngân sách: Bao g m các
kho n đóng góp c a ngư i dân do chính quy n c p xã thu theo quy đ nh c a

c p có th m quy n đ hình thành các qu tài chính cơng chun dùng.
Nhóm các kho n đóng góp cho các t ch c, đồn th : Bao g m các kho n
đóng góp c a ngư i dân n p cho các t ch c, đồn th theo ngun t c tho
thu n, t nguy n nh m ph c v cho ho t ñ ng c a các t ch c, đồn th đó.
- Căn c vào tính ch t và m c đích c a các kho n đóng góp, g m:
Các kho n thu :
M i Nhà nư c

m i giai ño n l ch s có b n ch t, ch c năng và nhi m

v c th không gi ng nhau, nhưng Nhà nư c ñ u ph i b o ñ m ñi u ki n v
qu c phịng, mơi trư ng pháp lu t, tu s a đê đi u, phịng ch ng b nh d ch...
ñ b o ñ m l i ích chung c a đ t nư c. Vì v y, Nhà nư c ñã s d ng quy n
l c c a mình, trư c h t là quy n l c chính tr , đ quy đ nh các kho n đóng
góp b t bu c cho Nhà nư c ñ i v i các th nhân và pháp nhân trong xã h i
nh m b o ñ m ñi u ki n v t ch t duy trì s t n t i và th c hi n các ch c
năng, nhi m v c a Nhà nư c. M t trong nh ng kho n ñóng góp b t bu c ñó
ñư c g i là thu .
Thu là m t hình th c đ ng viên b t bu c c a Nhà nư c theo lu t ñ nh,
thu c ph m trù phân ph i, nh m t p trung m t b ph n thu nh p c a các th
nhân và pháp nhân vào ngân sách nhà nư c ñ ñáp ng các nhu c u chi tiêu
cuat Nhà nư c và ph c v cho l i ích cơng c ng [15].
B n ch t c a thu ñư c th hi n b i các thu c tính bên trong v n có
c a nó. Nh ng thu c tính đó có tính n đ nh tương đ i và ñư c th hi n ra là
các ñ c ñi m c a thu :
Th nh t: Thu là m t kho n thu c a ngân sách nhà nư c, mang tính b t
bu c
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 7

Th hai: Thu là kho n thu c a ngân sách nhà nư c mang tính ch t
khơng hồn tr tr c ti p
Th ba: Thu là m t hình th c phân ph i c a c i xã h i chưa đ ng các
y u t chính tr - kinh t - xã h i.
Thu thu t ngư i dân c p cơ s thư ng bao g m các lo i thu sau:
. Thu s d ng ñ t nông nghi p;
. Thu nhà ñ t;
. Thu mơn bài
. Thu ngồi qu c doanh
. Thu chuy n quy n s d ng ñ t (nay là thu thu nh p t ho t
ñ ng kinh doanh b t đ ng s n)
Các kho n phí, l phí:
Trong ñ i s ng kinh t xã h i, Nhà nư c cung c p các d ch v không
thu n tuý như giáo d c, y t , văn hoá ngh thu t... cho các pháp nhân và th
nhân. D a trên quan ñi m ai ñư c hư ng l i ích thì ph i th c hi n nghĩa v
đóng góp tr c ti p, Nhà nư c đã quy đ nh vi c thu phí c a các pháp nhân, th
nhân tr c ti p s d ng các d ch v công c ng không thu n t đó đ bù đ p
m t ph n ho c tồn b chi phí Nhà nư c ñã ñ u tư cung c p chúng cho xã h i
và h n ch tình tr ng l m s d ng d ch v cơng c ng
Phí là kho n thu nh m thu h i chi phí ñ u tư cung c p các d ch v
công c ng khơng thu n t theo quy đ nh c a pháp lu t và là kho n ti n mà
các t ch c, cá nhân ph i tr khi s d ng các d ch v công c ng đó [15].
Ngồi ra, xu t phát t u c u qu n lý kinh t - xã h i, Nhà nư c còn
tr c ti p cung c p các d ch v hành chính pháp lý cho các th nhân, pháp
nhân trong xã h i và các th nhân, pháp nhân ñư c các cơ quan nhà nư c
cung c p tr c ti p các d ch v hành chính pháp lý theo yêu c u ho c theo quy
ñ nh c a pháp lu t ph i th c hi n nghĩa v n p m t kho n ti n nh t ñ nh,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 8

ñư c g i là l phí
L phí là kho n thu g n li n v i vi c cung c p tr c ti p các d ch v
hành chính pháp lý c a Nhà nư c cho các th nhân, pháp nhân nh m ph c v
cho vi c qu n lý nhà nư c theo quy ñ nh c a pháp lu t [15].
Phí thu c ngân sách nhà nư c và l phí là kho n thu b t bu c và phát
sinh thư ng xuyên c a ngân sách nhà nư c. Song khác v i thu , phí thu c
ngân sách nhà nư c và l phí là kho n thu mang tính ch t hoàn tr g n tr c
ti p v i vi c th hư ng các d ch v do Nhà nư c ñ u tư cung c p có thu phí
ho c l phí theo quy đ nh c a pháp lu t.
Phí và l phí thu t ngư i dân c p cơ s thư ng bao g m các lo i sau:
. H c phí
. L phí ch ng th c
. L phí h t ch h kh u
. L phí khai sinh, khai t
. L phí đăng ký k t hơn
. Phí v sinh
. L phí trư c b nhà đ t
. Các kho n phí, l phí khác theo quy đ nh c a pháp lu t
Các qu cơng chun dùng:
Ngồi các kho n thu ñư c phân c p theo quy ñ nh c a Lu t Ngân sách,
chính quy n xã, th tr n đư c huy đ ng s đóng góp c a t ch c, cá nhân ñ
ñ u tư xây d ng các cơng trình k t c u h t ng c a xã, th tr n theo nguyên
t c t nguy n. Vi c huy ñ ng, qu n lý, s d ng kho n đóng góp này ph i
cơng khai, có ki m tra, ki m sốt và b o đ m đúng m c đích, ñúng ch ñ
theo quy ñ nh c a pháp lu t. Vi c l p ra nhi u qu công chuyên dùng ngoài
qu Ngân sách xã nh m t n d ng tính linh ho t trong cơ ch qu n lý c a các
qu này ñ huy ñ ng s đóng góp c a xã h i cho các ho t đ ng cơng c ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 9

ho c tương tr c ng ñ ng; ñ ng th i quá trình phân ph i và s d ng qu
không l thu c vào khuôn m u và quy trình nh t thi t ph i tuân th ñã ñư c
xác ñ nh trong Lu t, như qu Ngân sách xã.
S hình thành và phát tri n các qu cơng ngồi NSNN là m t s c n
thi t khách quan b t ngu n t chính yêu c u nâng cao hi u qu qu n lý vĩ mơ
n n kinh t - xã h i, đó là:
Th nh t: ð huy ñ ng thêm các ngu n l c tài chính h tr NSNN th c
hi n các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i, b o ñ m an ninh qu c phịng.
Th hai: ð t o thêm cơng c phân ph i l i nh m th c hi n các m c
tiêu xã h i trong phát tri n.
Các qu công chuyên dùng thu c a ngư i dân

cơ s thư ng bao g m

các lo i qu sau:
- Qu B o tr tr em
- Qu Phòng ch ng l t bão
- Qu An ninh Qu c phòng
- Qu ð n ơn ñáp nghĩa
- Qu Xây d ng CSHT đ a phương (Thu nhân dân đóng góp
XDCSHT đ a phương theo NQ HðND xã khơng đưa vào NSX qu n lý)
Các kho n thu tho thu n
Ngoài các kho n thu , phí, l phí; các qu cơng chuyên dùng mà ngư i
dân b t bu c ph i đóng góp ho c t nguy n đóng góp cho các c p chính
quy n thì đ duy trì ho t đ ng c a b máy chính quy n, ñ u tư phát tri n,
th c hi n các m c tiêu c th thì ngư i dân c p cơ s cịn ph i đóng m t s
các kho n thu theo tho thu n v i các t ch c đ duy trì s n xu t và sinh ho t,
các kho n thu này thư ng bao g m các kho n:
- Phí b o v đ ng ru ng
- Phí b o v th c v t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 10


- Qu ph huynh h c sinh
- Qu xây d ng trư ng
- Qu đóng góp xây d ng thơn
2.1.3. Vai trị c a các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s

2.1.3.1 ð i v i ngân sách nhà nư c
Ngân sách nhà nư c hi n nay ch y u m i ñáp ng ñư c cho nhu c u
tiêu dùng thư ng xuyên, v n b trí cho chi đ u tư phát tri n là r t th p. ð i
v i các ñ a phương hư ng tr c p t ngân sách trung ương thì kho n chi tiêu
dùng thư ng xuyên chi m t i g n 80% trong t ng chi ngân sách. Ngân sách
nhà nư c đư c hình thành ch y u là t các kho n thu thu , phí và l phí.
Nh ng năm trư c ñây ngu n thu t thu s d ng ñ t nông nghi p c a ngư i
dân là ngu n thu ch y u c a ngân sách nhà nư c.
ð i v i ngân sách c p xã hi n nay, ngu n thu t thu nhà ñ t, thu thu
nh p, các kho n phí l phí là kho n thu mang tính n đ nh, chi m t tr ng l n
trong t ng thu thư ng xuyên c a ngân sách c p xã. Ngu n thu này ñ m b o
ph n nào kinh phí cho nhu c u chi tiêu c a chính quy n c p xã.
Nhu c u chi ñ u tư xây d ng cơ s h t ng, ñ m b o an ninh qu c
phòng, các s nghi p phát tri n kinh t là r t l n trong khi ngân sách nhà
nư c là h n h p thì s b sung t ngu n huy đ ng đóng góp c a ngư i dân là
vơ cùng quan tr ng, nó k t h p v i ngu n v n t ngân sách nhà nư c và các
ngu n v n khác th c hi n các ch trương phát tri n kinh t xã h i m t cách
nhanh chóng và thi t th c hơn.
2.1.3.2. ð i v i s phát tri n Kinh t xã h i
ð thúc đ y q trình phát tri n kinh t xã h i

nơng thơn địi h i ph i

t p trung cao ñ các ngu n l c tài chính, ngồi ngu n v n t ngân sách nhà
nư c, các kho n v n vay, các ngu n v n t các t ch c tín d ng thì ngu n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 11


v n t các kho n đóng góp c a dân chi m vai trò r t quan tr ng, nh t là ñ i
v i xu hư ng xã h i hoá, nhà nư c và nhân dân cùng làm hi n nay. Có th
kh ng đ nh r ng, vi c phát tri n kinh t - xã h i

nơng thơn nư c ta trong giai

đo n hi n nay và c sau này- khi nông thôn v n chưa ñ t ñư c các m c tiêu
cơ b n c a quá trình CNH, HðH là m t t t y u khách quan.
Các kho n đóng góp c a ngư i dân đã góp ph n th c hi n chuy n ñ i
cơ c u kinh t , t ng ñ a phương ñã và ñang ti n hành ch ñ o các ngành, các
c p khai thác tri t ñ các ngu n l c, quy t ñ nh cơ c u v n ñ u tư và ñ ng
viên nhân dân ra s c phát tri n s n xu t kinh doanh, t ng bư c t o ra cơ c u
kinh t h p lý, t o ra ngu n l c m i thúc ñ y tăng trư ng kinh t [13]..
Th c hi n chuy n d nh cơ c u kinh t trên đ a bàn nơng thơn, nhà nư c
ñã và ñang h tr ngư i lao ñ ng ñ y m nh thâm canh tăng v , tích c c s
d ng các lo i gi ng m i, nâng cao năng su t cay tr ng v t ni. Khuy n
khích phát tri n cơng nghi p nông thôn, s n xu t ti u th

cơng nghi p,

khuy n khích và h tr khơi ph c các làng ngh truy n th ng, thúc ñ y m
r ng các ho t ñ ng thương m i, d ch v ph c v s n xu t và sinh ho t. Nh

v y, kinh t

nhi u xã đã có nh ng chuy n bi n rõ r t, ñ i s ng c a nhân dân

t ng bư c ñư c c i thi n, t l h giàu ngày càng tăng.
Các cơng trình CSHT như ñư ng liên thôn, liên xã, c u, c ng, kênh
mương, c ng c p thoát nư c ph c v s n xu t và sinh ho t, ñư ng đi n.... có v
trí h t s c quan tr ng ñ i v i s phát tri n kinh t và xây d ng nông thôn m i
h u h t các thơn xóm, làng xã. ð n nay,

h u h t các xã nhi u cơng trình

CSHT ñã ñư c xây d ng m i ho c s a ch a nâng c p, nhưng nhìn chung v n
cịn thi u và chưa đ ng b , vì th ngu n thu này càng c n thi t trong th i gian
t i ñ cùng v i các ngu n tài chính khác đ u tư hồn thi n các cơng trình
CSHT nơng thơn.
Xây d ng các cơng trình văn hố, giáo d c và chăm sóc s c kho c ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 12


đ ng: Các cơng trình văn hố, giáo d c và chăn sóc s c kho c ng đ ng
khơng tác ñ ng ngay và tr c ti p ñ n s phát tri n c a làng xã, song nó là cơ
s c a đ i s ng xã h i

nơng thơn. Xét cho cùng, nó cũng có nh hư ng

quan tr ng đ n q trình phát tri n kinh t , b i nó tác đ ng ñ n s c kho và
s phát tri n c a trí tu con ngư i, là ngu n l c - y u t quan tr ng nh t b c
nh t trong phát tri n kinh t .
Huy ñ ng các ngu n v n trong dân và t tài nguyên trong các ñ a

phương g m ti n nhàn r i, ti n thu t hoa l i cơng, ti n cho th đ t, ti n thu
t thu , phí và l phí... là ngu n l c tài chính khơng nh trong đi u ki n hi n
nay

c p cơ s , nh t là t i khu v c ñ ng b ng và ven đơ th .
Hi n nay, phong trào đ y m nh phát tri n kinh t , xây d ng nơng thơn

m i

nư c ta đang đư c Nhà nư c chú tr ng, quan tâm, đư c đơng ñ o nhân

dân hư ng ng. Vi c huy ñ ng và s d ng các ngu n l c tài chính

m iđa

phương l i càng là v n đ c n ñư c quan tâm ñúng m c, n u ñ a phương nào
khai thác t t, phù h p v i th c t và nguy n v ng c a ngư i dân thì càng có
ngu n l c ñ th c hi n, và s m bư c đ u xây d ng đư c mơ hình nơng thơn
m i theo tinh th n Ngh quy t c a ð ng [13].
2.1.3.3. ð i v i ngư i dân
Xét v b n ch t các kho n đóng góp c a dân nói chung, nơng dân nói
riêng trong m i th i kỳ là r t c n thi t và mang nhi u ý nghĩa cho s phát
tri n kinh t c a ñ a phương. Các kho n đóng góp c a ngư i dân có th tr c
ti p ho c gián ti p mang l i s hư ng l i cho chính ngư i dân

c p cơ s .

ð i v i các kho n thu , phí, l phí: ðây là ngu n thu ch y u c a ngân
sách nhà nư c, nh m s d ng cho vi c ñ m b o ho t ñ ng c a b máy chính
quy n và giành m t ph n ñ u tư xây d ng cơ s h t ng k thu t, xã h i, ph c

v tr l i cho ngư i dân, và nh ng m c đích khác. Nh n th c đư c v tính
hi u qu c a các kho n chi tiêu này nên ngư i dân nơi ñây ng h đóng góp
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 13


n p theo ñúng quy ñ nh.
ð i v i nh ng qu cơng chun dùng mang tính ch t b t bu c (Qu
B o tr tr em, qu PCLB đ a phương): ðây là các kho n đóng góp do t nh
quy đ nh thu nh m m c đích cùng v i ngân sách nhà nư c th c hi n m c đích
chung: ð i v i qu B o tr tr em nh m m c đích h tr cho cơng tác chăm
sóc tr em, h tr cho tr em có hồn c nh khó khăn. ð i v i qu PCLB
nh m m c đích ph c v cho cơng tác ch ng bão lũ chung c a tồn t nh, đây là
kho n thu có s tác đ ng khơng rõ ràng t i s hư ng l i c th cho ngư i dân
mà nó mang tính ch t chung c a c ng ñ ng. Nên ngư i dân nơi ñây đ ngh
tồn b chi phí cho ho t đ ng phịng ch ng l t bão nên đư c l y t ngu n
ngân sách nhà nư c và mi n thu cho dân. ð i v i kho n thu này
phương (như t i t nh Thanh Hoá, m t s Qu n

m ts ña

TP HCM) hi n t i ñã th c

hi n mi n thu cho dân trên ñ a bàn.
ð i v i các kho n đóng góp mang tính ch t t nguy n (Qu ñ n ơn ñáp
nghĩa, qu vì ngư i nghèo, qu khuy n h c...): ðây là nh ng kho n huy đ ng
ngư i dân đóng góp dư i hình th c t nguy n, v i t m lòng “Lá lành đùm lá
rách” hàng năm nh ng gia đình nghèo, gia đình có cơng v i cách m ng ñ u
ñư c ñ ng viên, chia s nh ng khó khăn như ng h v v t ch t, ñ ng viên v
tinh th n cho ñ i tư ng này r t k p th i. Qu khuy n h c đã khuy n khích
đư c các em h c t p, giúp ñ nh ng h c sinh nghèo vư t khó vươn lên trong

h c t p. Th y đư c l i ích đó nên h u h t khi ñư c h i ngư i dân đ u đ ng ý
đóng góp nhưng đ ngh chính quy n các c p nên huy đ ng mang đúng tính ch t
t nguy n, khơng nên n ñ nh thành kho n thu hay giao ch tiêu v cho t ng
thơn, xóm.
ð i v i kho n thu v xây d ng cơ s h t ng: Nh các kho n đóng góp
c a nơng dân ñã t o ra các ngu n thu h p pháp h tr cho ñ u tư phát tri n cơ
s h t ng, phát tri n kinh t nông thôn và các m c tiêu xã h i khác. Trong
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 14


nh ng năm qua nh các kho n đóng góp c a nhân dân c ng v i ý th c trách
nhi m c a ngư i dân nên trên ñ a bàn huy n cơ s v t ch t đư c nâng c p hố:
- Trư ng h c ñư c tu s a khang trang; tr m y t các xã ñư c ñ u
tư trang thi t b y t t t t o ñi u ki n thu n l i cho công tác chăm sóc s c
kho cho nhân dân trên đ a bàn;
- ðư ng giao thơng đư c bê tơng hố nên thu n l i cho lưu thơng
hàng hố, đi l i cho bà con nơi đây.
- Nhà văn hố đư c xây d ng bà con có nơi sinh ho t c ng đ ng,
đã góp ph n n đ nh kinh t - chính tr , tr t t , an tồn xã h i, thúc đ y kinh t
c a huy n ngày càng phát tri n, t o môi trư ng xã h i ngày càng trong s ch
và lành m nh.
2.2.3.4. ð i v i thôn, xóm
Chính sách huy đ ng s c dân góp ph n tăng thu cho ngân sách nhà
nư c, th c hi n xã h i hố đ i v i m t s lĩnh v c tr ng ñi m như giáo d c, y
t , văn hoá xã h i, th d c th thao, n ninh qu c phịng. Thơng qua vi c huy
đ ng s c dân t vi c huy đ ng đóng góp xây d ng cơ s h t ng thơn đã góp
g n thay đ i b m t nơng thơn, xây d ng đư c h th ng giao thơng c a thơn,
các đi m văn hố thơn ph c v cho ñ i s ng tinh th n c a ngư i dân và tri n
khai các ch trương, chính sách c a ð ng, pháp lu t c a nhà nư c ñ n t ng
ngư i dân.

Các kho n ñóng góp c a ngư i dân làm tăng thu cho ngân sách nhà
nư c, thơng qua đó ngân sách nhà nư c có ti m l c tài chính ñ tái ñ u tư
phát tri n cho các thôn, k t h p v i các ngu n khác phát tri n nơng nghi p
nơng thơn, làm thay đ i b m t thơn xóm.
2.1.4 Qu n lý và s d ng các kho n đóng góp c a dân

c p cơ s

2.1.4.1 Nguyên t c c a vi c qu n lý và s d ng [14].
Nguyên t c th ng nh t: Th ng nh t qu n lý b ng pháp lu t là nguyên
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 15


t c cơ b n trong qu n lý tài chính cơng, th c hi n ngun t c này nó b o đ m
s bình đ ng, cơng b ng, khách quan và hi u qu ñ i v i vi c qu n lý và s
d ng các ngu n l c tài chính cơng. T t c các kho n thu chi t ngu n đóng
góp c a ngư i dân ñ u ñư c l p d tốn thu, chi và trình H i đ ng nhân dân
xã quy t ñ nh. Các kho n thu chi ph i trong d tốn đư c duy t và ñư c ghi
chép, ph n ánh trong h th ng s sách theo quy ñ nh c a nhà nư c, đư c
KBNN ki m sốt m t cách ch t ch .
Nguyên t c t p trung dân ch : Th c hi n nguyên t c này s ñ m b o
cho các ngu n l c c a xã h i ñư c phân ph i h p lý và ñư c s d ng m t cách
có hi u qu . M i ch trương huy đ ng đóng góp c a ngư i dân ph i đư c s
đ ng tình hư ng ng c a ngư i dân theo nguyên t c do dân quy t ñ nh, thi u
s ph c tùng theo ña s nh m ñáp ng m c tiêu chung c a c ng đ ng.
Ngun t c cơng khai, minh b ch: Vi c qu n lý và s d ng các kho n
đóng góp c a ngư i dân ñ u ph i th c hi n cơng khai cho dân bi t đ ngư i
dân giám sát trên nguyên t c dân bi t, dân làm và dân ki m tra. Có cơng khai,
minh b ch các kho n đóng góp c a ngư i dân m i ñ m b o ñư c vi c s
d ng các kho n đóng góp này đúng quy ñ nh, ñúng m c ñích, h n ch ñư c

nh ng th t thoát, t o ni m tin ñ i v i ngư i dân.
2.1.4.2. Quy trình qu n lý và s d ng
* ð i v i các kho n thu n p NSNN
Các kho n thu n p ngân sách nhà nư c t đóng góp c a ngư i dân theo
quy ñ nh ñư c th c hi n theo trình t như sau [2].
+ L p d tốn: Căn c vào quy đ nh c th ñ i v i t ng kho n thu n p,
hàng năm Ban tài chính xã ph i h p v i các b ph n có liên quan: Cơ quan
thu , cán b tư pháp xã, cán b đ a chính, thơn trư ng... l p s b lên thu (s
phương án thu). ð i v i các kho n phí, l phí căn c vào d tốn c p trên
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 16


giao và tình hình th c hi n năm trư c xây d ng d toán thu năm.
ð i v i các kho n thu qua phương án thu c a UBND xã, s phương án
thu ph i th hi n rõ ñ i v i t ng h gia ñình, cá nhân các n i dung: Tên h
gia ñình, cá nhân ph i thu: là ai, ñ a ch

ñâu? n i dung t ng kho n thu: thu

v n i dung gì? tiêu chí thu: thu trên tiêu th c nào? m c thu là bao nhiêu?
t ng s ti n ph i thu trong năm là bao nhiêu? s ti n ñư c mi n gi m là bao
nhiêu? nguyên nhân ñư c mi n gi m? s còn n năm trư c, kỳ trư c là bao
nhiêu? s còn ph i n p c năm là bao nhiêu?
Sau khi l p xong phương án thu, Ban tài chính xã báo cáo UBND xã
trình HðND xã quy t ñ nh d toán thu chi t ng ch tiêu thu và t ch c cơng
khai d tốn thu.
+ Ch p hành d toán
ð n kỳ thu, căn c vào phương án thu, UBND xã t ch c thông báo
cho t ng h dân v th i gian thu, ñ a ñi m thu, s ti n ph i n p c a t ng
kho n thu ñ i v i t ng h gia đình.

T t c các kho n thu này ñ u ph i s d ng biên lai thu, ho c phi u thu
theo quy ñ nh: ð i v i các kho n thu s d ng biên lai thu thu ; ð i v i các
kho n phí, l phí s d ng biên lai thu phí, l phí; đ i v i thu nhân dân đóng
góp XDCSHT theo ngh quy t c a HðND xã s d ng phi u thu. H t kỳ thu,
ban tài chính xã ph i thanh tốn biên lai thu v i cơ quan thu.
S ti n thu ñư c ph i n p vào Kho b c nhà nư c, và UBND xã ph i t
ch c công khai s thu và s d ng t ng kho n thu theo quy đ nh.
+ K tốn và quy t tốn:
Cu i kỳ thu, ban tài chính xã ph i t ng h p s ph i thu, s đã thu, s
cịn n đ i v i t ng kho n thu c a t ng h gia ñình; t ng h p s thu n p ngân
sách c p trên, s ñi u ti t ngân sách c p xã ñư c hư ng. T t c các kho n thu

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh ............ 17