Luận văn sản lượng sữa ba lứa đầu của đàn bò holstein friesian sinh ra ở mộc châu, tuyên quang và các yếu tố ảnh hưởng

Bộ giáo dục và đào tạo
trờng đại học nông nghiệp hà nội
-------------------

nguyễn Văn Trung

Sản lợng sữa ba lứa đầu của đàn bò
Holstein Friesian sinh ra ở Mộc Châu,
Tuyên Quang và các yếu tố ảnh hởng

Luận văn thạc sĩ nông nghiệp

Chuyên ng nh : chăn nuôi
MÃ số

: 60.62.40

Ngời hớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đinh Văn Chỉnh
2. PGS.TS. Nguyễn Văn Đức

H Néi - 2010


L I CAM ðOAN
- Tơi xin cam đoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn
là trung th c và chưa t ng s d ng ñ b o v m t h c v nào.
- Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn
này ñã ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn này ñã ñư c ch
rõ ngu n g c.

Tác gi

Nguy n Văn Trung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... i


L I C M ƠN
Nhân d p hoàn thành lu n văn, cho phép tơi đư c bày t l i bi t ơn
chân thành nh t ñ n PGS.TS. Nguy n Văn ð c và PGS.TS. ðinh Văn Ch nh,
ngư i hư ng d n khoa h c ñã t n tình giúp đ tơi trong q trình th c hi n
đ tài và hồn thành Lu n văn.
L i cám ơn chân thành c a tôi cũng xin g i t i các th y cô trong B
môn Di truy n - Gi ng v t nuôi, Khoa Chăn nuôi và Nuôi tr ng Th y s n,
Khoa Sau ñ i h c, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.
Tôi xin g i l i c m ơn chân thành ñ n các anh ch c a Công ty C
ph n gi ng bò s a M c Châu và Trung tâm Phát tri n bị n Sơn, n SơnTun Quang đã giúp ñ tôi và cho phép tôi ñư c th c hi n đ tài t i cơ s
này.
Tơi xin g i l i c m ơn chân thành ñ n các anh ch em cán b khoa h c
trong B môn Di truy n- Gi ng v t nuôi, Vi n Chăn ni, gia đình và b n bè
đ ng nghi p đã đ ng viên, giúp đ tơi trong trong q trình hồn thành Lu n
văn này.
Nhân d p này, cho phép tơi đư c bày t lịng c m ơn chân thành và sâu
s c nh t t i t t c nh ng s giúp ñ quý báu đó.

Hà N i, ngày

tháng 12 năm 2010
Tác gi

Nguy n Văn Trung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... ii


M CL C
L i cam ñoan……………………………………………………………..……i
L i c m ơn………………………………………………………………..…..ii
M c l c………………………………………………………………….…...iii
Danh m c b ng………………………………………………………..……...v
Danh m c ñ th ……………………………………………………………...vi
Danh m c vi t t t…………………………………………………………....vii
1. ð T V N ð ..............................................................................................1
1.1. Tính c p thi t ..........................................................................................1
1.2. M c đích c a đ tài .................................................................................3
2. T NG QUAN TÀI LI U............................................................................4
2.1. Cơ s lý lu n c a v n ñ nghiên c u .......................................................4
2.1.1. Các y u t

nh hư ng ñ n s n lư ng s a c a bò Holstein Friesian ...4

2.1.2. Các tham s di truy n .....................................................................11
2.1.3. Giá tr gi ng....................................................................................15
2.2. Tình hình nghiên c u

ngồi nư c và trong nư c ................................20

2.2.1. Tình hình nghiên c u

ngồi nư c.................................................20

2.2.2. Tình hình nghiên c u

trong nư c .................................................21

3. ð I TƯ NG, N I DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ..............23
3.1. ð i tư ng, th i gian, ñ a ñi m nghiên c u ............................................23
3.1.1. ð i tư ng nghiên c u .....................................................................23
3.1.2. Th i gian nghiên c u ......................................................................23
3.1.3. ð a ñi m nghiên c u.......................................................................23
3.2. N i dung nghiên c u.............................................................................23
3.3. Phương pháp nghiên c u.......................................................................24
3.3.1. Các y u t

nh hư ng .....................................................................24

3.3.2. Xác ñ nh s n lư ng s a...................................................................26
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... iii


3.3.3. Xác ñ nh h s di truy n, tương quan di truy n, mơi trư ng, ki u hình .27
3.3.4. Xác ñ nh giá tr gi ng .....................................................................28
3.4. Phương pháp x lý s li u.....................................................................28
3.4.1. nh hư ng c a y u t c ñ nh ........................................................28
3.4.2. Xác ñ nh các tham s th ng kê cơ b n v s n lư ng s a 3 chu kỳ ñ u .... 29
4. K T QU VÀ TH O LU N ...................................................................30
4.1. Các y u t

nh hư ng ñ n s n lư ng s a 3 l a s a đ u.........................30

4.1.1. Cơ s chăn ni ..............................................................................30

4.1.2. Ngu n b ........................................................................................31
4.1.3. Ngu n m .......................................................................................31
4.1.4. Mùa ñ ............................................................................................32
4.1.5. Giai ño n ñ ....................................................................................33
4.2. S n lư ng s a 3 l a ñ u ........................................................................33
4.2.1. S n lư ng s a trung bình c a 3 l a s a đ u c a gi ng bị Holstein
Friesian.....................................................................................................33
4.2.2. S n lư ng s a c a 3 l a s a ñ u theo các y u t

nh hư ng ...........37

4.3. H s di truy n và các h s tương quan v s n lư ng s a bị HF

3

l a s a đ u...................................................................................................49
4.3.1. H s di truy n................................................................................49
4.3.2 H s tương quan di truy n, mơi trư ng và ki u hình ......................54
4.4. Giá tr gi ng v SLS c a bò HF 3 l a s a ñ u.......................................58
4.4.1. Giá tr gi ng trung bình v SLS chu kỳ 305 ngày c a bị HF trong 3
l a s a ñ u chung cho 2 cơ s ..................................................................58
4.4.2. Giá tr gi ng c a tính tr ng s n lư ng s a 3 l a đ u (kg) c a đàn bị
HF t i m i cơ s .......................................................................................61
5. K T LU N VÀ ð NGH ........................................................................64
5.1 K t lu n.................................................................................................64
5.2. ð ngh .................................................................................................65
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... iv


DANH M C B NG

B ng 2.1. M c ñ tin c y c a giá tr gi ng ư c tính ........................................18
B ng 4.1: M c đ

nh hư ng c a các y u t ñ n SLS chu kỳ 305 ngày

3l a

s a đ u c a bị HF sinh ra t i M c Châu và Tuyên Quang .................30
B ng 4.2: S n lư ng s a chu kỳ 305 ngày trung bình c a 3 l a s a đ u c a bị
HF sinh ra t i c 2 cơ s M c Châu và Tuyên Quang.........................33
B ng 4.3: S n lư ng s a l a 1 theo các y u t

nh hư ng...............................37

B ng 4.4: S n lư ng s a l a th hai theo các y u t

nh hư ng......................41

B ng 4.5: S n lư ng s a l a th ba theo các y u t

nh hư ng .......................45

B ng 4.6: Phương sai di truy n, môi trư ng, ki u hình và h s di truy n v
s n lư ng s a c a 3 l a s a ñ u .........................................................50
B ng 4.7: H s tương quan di truy n (rg), tương quan môi trư ng (re) và
tương quan ki u hình (rp) gi a các tính tr ng SLS 3 l a s a ñ u ........55
B ng 4.8: Giá tr trung bình các tính tr ng SLS c a 3 l a ñ u (kg) c a đàn bị
HF sinh ra và ni dư ng t i M c Châu và Tuyên Quang..................58
B ng 4.9: Giá tr gi ng các tính tr ng s n lư ng s a 3 l a ñ u (kg) c a đàn bị

HF sinh ra t i m i cơ s .....................................................................61

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... v


DANH M C BI U ð
Bi u ñ 4.1. S n lư ng s a chu kỳ 305 ngày g bình

3 l a s a đ u c a bị

HF sinh ra t i c 2 cơ s M c Châu và Tuyên Quang.......................34
Bi u ñ 4.2. S n lư ng s a l a 1 theo các y u t c ñ nh ................................38
Bi u ñ 4.3. S n lư ng s a l a th 2 theo các y u t

nh hư ng.....................42

Bi u ñ 4.4. S n lư ng s a l a th 3 theo các y u t

nh hư ng.....................46

Bi u ñ 4.5. Giá tr gi ng v SLS chu kỳ 305 ngày c a bị HF 3 l a s a đ u ..........59
BiĨu đồ 4.6. GTG v SLS 3 lứa đầu của bò HF sinh ra tại mỗi cơ sở ................62

Tr ng i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... vi


DANH M C CÁC CH

SLS

S n lư ng s a

GTG

VI T T T

Giá tr gi ng

HF

Holstein Friesian

MC

M c Châu

TQ

Tuyên Quang

CS

C ng s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... vii


1. ð T V N ð
1.1. Tính c p thi t
Chăn ni bị s a đóng vai trị quan tr ng trong s phát tri n ngành

nơng nghi p nói chung

nư c ta và chăn ni nói riêng. Hi n nay, do nhu

c u v s a và các s n ph m t s a c a cu c s ng c ng ñ ng ngày m t cao
hơn ñòi h i lư ng s a ngày m t nhi u hơn. Vì v y, nhà nư c đã t p trung ưu
tiên m t s ngu n v n l n đ phát tri n chăn ni bị s a, n i b t nh t là
Quy t ñ nh 167/2001/Qð -TTg ngày 26/10/2001)[24] v m t s bi n pháp và
chính sách phát tri n chăn ni bò s a th i kỳ 2001-2010. Nh v y, trong 10
năm qua, đàn bị s a c a nư c ta ñã tăng trên 3 l n, t 41.241 con (năm 2001)
lên 115.518 con (năm 2009) và ñ c bi t, t ng s n lư ng s a tươi s n xu t
hàng năm

nư c ta tăng trên 4 l n: t 64.703 t n (năm 2001) lên 278.190 t n

(năm 2009). Rõ ràng, đàn bị s a tăng lên v c s lư ng và ñ c bi t v ch t
lư ng gi ng (C c Chăn Nuôi, 2009)[2]. Tuy v y, lư ng s a tươi s n xu t
hàng năm c a nư c ta cũng m i ñáp ng ñư c t 8% (2001) lên 22% (2009),
ph n còn l i ph i nh p kh u.
M t v n ñ c p bách n a ñ i v i nư c ta là dân s tăng nhanh d n ñ n
vi c làm cho ngư i lao ñ ng cũng c n ñư c quan tâm. ð v a gi m chi phí
ngo i t trong vi c nh p kh u s a và v a góp ph n gi i quy t cơng ăn vi c
làm cho c ng đ ng, nghiên c u phát tri n chăn ni bị s a là m t trong
nh ng địi h i c p bách. Ngoài vi c cung c p s a, chăn ni bị s a cịn cung
c p m t lư ng phân h u cơ ñáng k cho ngành tr ng tr t

nư c ta. Vì v y,

chăn ni bị s a tr thành ngành đư c ưu tiên và gi m t v trí quan tr ng
trong cơ c u ngành chăn ni

Bị Vàng Vi t Nam nuôi

nư c ta.
h u h t các t nh thành Thanh Hoá, Ngh An,

Hà Giang, L ng Sơn, Phú Yên, Bà R a Vũng Tàu, … là gi ng bò n i ph bi n
nh t c a ta có kh năng ch ng ch u b nh t t r t t t, ch u ñ ng ñư c ñi u ki n
kham kh và có kh năng sinh s n t t, … song, t m vóc nh bé, kh năng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 1


tăng kh i lư ng th p, tiêu t n th c ăn/1kg tăng kh i lư ng cao, t l th t th p
(32-34%) và s n lư ng s a r t th p. Rõ ràng, hi u qu kinh t t chăn ni bị
Vàng cho khai thác th t và s a là r t th p. Vì v y, bị Vàng ch đư c s d ng
làm gi ng cái n n ñ t o các t h p lai v i ñ c gi ng nh p ngo i chuyên s a
nh m nâng cao t m vóc và kh năng s n xu t s a

đi u ki n nhi t đ i nóng

m c a nư c ta.
T nh ng năm 1970, nư c ta ñã nh p m t s gi ng bị chun s a có
năng su t s a cao như Holstein Friesian (HF), Brown Swiss, Jersey t CuBa
ñ s n xu t s a tươi ph c v c ng ñ ng. Năm 2001, nư c ta ñã nh p thêm bị
HF t M và Australia đ nhân gi ng t o đàn bị s a thu n ch ng HF v i
năng su t s a cao. ð ng th i, dùng chúng lai t o v i gi ng bị Vàng Vi t
Nam đã đư c c i ti n v i bò Sind g i là LaiSind nh m nâng cao năng su t s a
góp ph n nâng cao lư ng s a tươi hàng hoá và mang l i hi u qu kinh t c a
ngành chăn ni bị s a Vi t Nam. Trong các gi ng bò s a nh p ngo i, bị HF
đư c coi là gi ng có kh năng phát huy t t nh t ñ nhân thu n và t o các t

h p lai ñ t năng su t s a cao, ch t lư ng s a t t và phát tri n t t trong đi u
ki n nhi t đ i nóng m c a nư c ta.
Trong nh ng năm qua, nh áp d ng ñ ng b các gi i pháp chăn ni,
đ c bi t là các phương pháp ch n l c nên năng su t đàn bị s a HF
đã tăng lên rõ r t. Song, đàn bị s a HF sinh ra

nư c ta

nư c ta v n chưa ñư c chú ý

ñúng m c, ñ c bi t tuy n ch n nh ng bò HF ñư c sinh ra t i Viêt Nam như
th nào ñ chúng mang l i năng su t s a cao và hi u qu kinh t l n v n là
m t câu h i chưa có l i đáp vì b n ch t c a tính tr ng s n lư ng s a chưa
ñư c nghiên c u quan tâm. Vì l đó, ngư i chăn ni chưa bi t m t cách
chính xác nên mua ni gi ng bị s a HF sinh ra t cơ s gi ng nào trong
nư c hay nh p kh u t các nư c s d nuôi, mang l i năng su t s a cao, ch t
lư ng s a t t và hi u qu kinh t l n. Trư c địi h i c p bách đó, chúng tơi
ch n đ tài nghiên c u: “S n lư ng s a ba l a ñ u c a đàn bị Holstein
Friesian sinh ra

M c Châu, Tuyên Quang và các y u t

nh hư ng”.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 2


1.2. M c đích c a đ tài
- Xác đ nh ñư c nh hư ng c a các y u t cơ s , ngu n b , ngu n m ,
mùa ñ và giai ño n ñ ñ n 3 l a đ u c a bị HF sinh ra

M c Châu và

Tuyên Quang.
- Xác ñ nh ñư c s n lư ng s a chu kỳ 305 ngày

3l as añ uc a

chúng.
- Xác ñ nh ñư c h s di truy n v s n lư ng s a bò HF chu kỳ 305
ngày

3 l a s a ñ u và các h s tương quan gi a chúng: h s tương quan di

truy n, môi trư ng và ki u hình.
- Xác đ nh đư c giá tr gi ng v s n lư ng s a 3 l a s a ñ u c a chúng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 3


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Cơ s lý lu n c a v n ñ nghiên c u
2.1.1. Các y u t

nh hư ng ñ n s n lư ng s a c a bị Holstein Friesian

Trong đi u ki n khí h u nhi t đ i nóng m như nư c ta, nhi t đ và ñ
m cao là nh ng y u t

nh hư ng l n ñ n s n lư ng s a. Các gi ng bò s a

cao s n hi n nay trên th gi i h u h t ñ u có ngu n g c t các nư c ôn ñ i,
d n ñ n chúng b

nh hư ng r t nhi u khi nh p vào nư c ta. S n lư ng s a

chu kỳ 305 ngày là tính tr ng s lư ng, đa gen, phân b chu n và ch u tác
ñ ng b i nhi u y u t ngo i c nh, nh ng tính tr ng đó có th thay đ i dư i tác
ñ ng c a ñi u ki n ngo i c nh
Giá tr ño lư ng ñư c c a tính tr ng s lư ng trên m t cá th ñư c g i
là giá tr ki u hình. Các giá tr có liên h v i ki u gen là giá tr ki u gen, và sai
l ch môi trư ng. Quan h gi a giá tr ki u gen và s sai l ch gây ra b i mơi
trư ng đư c bi u th như sau:
P = G

+

E

Trong đó:
- P là giá tr ki u hình,
- G là giá tr ki u gen,
- E là sai l ch môi trư ng.
Sai l ch môi trư ng là do t t c các y u t môi trư ng như dinh dư ng
th c ăn, khí h u, chu ng tr i, chăm sóc, qu n lý, ... gây nên. Sai l ch môi
trư ng ñư c chia làm hai lo i, ñó là sai l ch môi trư ng chung và sai l ch môi
trư ng riêng.
Sai l ch môi trư ng chung (Eg) là sai l ch do các y u t môi trư ng tác
đ ng lên tồn b các cá th trong m t nhóm v t ni. Sai l ch mơi trư ng
chung có th tác đ ng đ n t t c các ph n c a m t b ph n cơ th như t t c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 4


các núm vú trong b u vú. Như v y, các lo i y u t này có tính ch t thư ng
xuyên và không c c b như các ñi u ki n chung v th c ăn, khí h u gây ra,
d ng c chăn nuôi s d ng, .... Do đó, sai l ch mơi trư ng chung là sai l ch
gi a các nhóm, gi a các cá th và gi a các ph n khác nhau trên m t cơ th .
Sai l ch môi trư ng riêng (Es) là sai l ch do các y u t mơi trư ng tác
đ ng riêng r lên t ng cá th trong m t nhóm v t ni như t ng con bị khác
nhau trong m t đàn bị ho c tác đ ng lên m t giai ño n trong ñ i con v t ni
như các l a đ khác nhau ho c tác ñ ng lên các ph n khác nhau c a m t con
v t như các núm vú khác nhau trong b u vú c a m t cá th v t nuôi. Như v y,
các lo i y u t này có tính ch t khơng thư ng xun và c c b như các s thay
ñ i v máy móc s d ng khi v t s a, b nh viêm vú, tu i tác, tai n n, ... gây ra.
Do đó, sai l ch mơi trư ng riêng là s sai l ch trong nhóm, trong cá th trên
m t cơ th . T đó, nh hư ng c a mơi trư ng đ n tính tr ng s n lư ng s a có
th tóm t t g m nh hư ng c a môi trư ng chung và nh hư ng c a môi
trư ng riêng.
ð i v i tính tr ng s n lư ng s a c a bị s a, có r t nhi u y u t gây tác
ñ ng ñ n nó vì nó là tính tr ng s lư ng, b chi ph i b i nhi u gen và ch u nh
hư ng l n b i nhi u y u t . Sau ñây là m t s y u t gây nh hư ng nhi u
nh t ñ n s n lư ng s a c a bò s a.
nh hư ng c a cơ s chăn ni
Cơ s chăn ni thư ng đư c phân ñ nh theo vùng ñ a lý và khí h u. Như
v y, các gia súc cùng m t cơ s chăn ni cùng ch u tác đ ng chung và
thư ng xuyên c a các y u t v ñi u ki n t nhiên như th như ng, thành
ph n c a ngu n nư c, lư ng b c x ánh sáng m t tr i, b u khơng khí, lư ng
mưa, lư ng gió. Các y u t này có th tác đ ng đ ng th i ñ n t t c các con
v t và toàn b th i gian c a m t chu kỳ s a. Các y u t này có th phân thành

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 5


các bi n s l p và có gi i h n, do các con v t đư c ni trong các khu v c
khác nhau (Suzuki và cs., 1998)[68].
vùng nhi t ñ i như nư c ta, nh ng cơ s chăn ni có đ cao l n thì
nhi t đ khơng khí th p, thu n ti n cho chăn ni bị s a (M c Châu, Lâm
ð ng). Ngư c l i,

nh ng cơ s chăn ni

đ ng b ng, ven bi n không ph i

thu n l i cho phát tri n chăn ni bị s a (Nguy n ðăng Vang và Ph m S
Ti p, 2006)[37]. Brian. (2007)[46] cho bi t

các cơ s chăn nuôi có vĩ đ

khác nhau, gi ng bị HF cho s n lư ng s a khác nhau. Các nghiên c u v bò
s a HF cho bi t cơ s chăn ni có nh hư ng l n đ n s n lư ng s a như Võ
Văn S và cs. (1996)[26]; Suzuki và cs. (1998)[68]; Ph m Văn Gi i và cs.
(2006)[12]; Ph m Văn Gi i (2008)[15].
nh hư ng c a ngu n b
Gi ng bị HF có ngu n g c

châu Âu ñư c ch n l c, ni dư ng và

thu n hóa tr thành gi ng n i b t v năng su t s a cao. Trong nhân gi ng bò s a
c a nh ng năm g n ñây, ngư i ta ñã s d ng k thu t th tinh nhân t o, là y u t

thu n l i cho các ñ c gi ng có t c ñ sinh s n cao, ñ c bi t v i s thành cơng
c a ki m tra đ c gi ng qua đ i sau, nên ngành chăn ni bị s a phát tri n nhanh
và ñ t nhi u thành t u n i b t v lĩnh v c này vì h đã t o nên đư c nh ng bị
đ c gi ng h i t đư c nhi u ñ c ñi m mong mu n. Nh phương pháp này,
nh ng ñ c gi ng ñư c ch n l c đ t đ chính xác cao và th c s ñã mang l i năng
su t và hi u qu c a đàn bị cao vì đã tham gia đ ng góp ngu n gen cao s n vào
vi c t o ra hàng ngàn bò s a con cháu ch t lư ng cao.
M t khác, do s khác nhau v m c tiêu và ñ nh hư ng ch n l c ñã t o
nên s phân hóa v ch t lư ng đ c gi ng gi a các khu v c trên th gi i. ð c
gi ng ngu n t châu M thư ng có ch t lư ng cao hơn các vùng khác (Ph m
Văn Gi i, 2008)[15].
nh hư ng c a ngu n m

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 6


Gi ng như ngu n b , do ñi u ki n, phương th c và m c tiêu chăn
nuôi c a m i nư c khác nhau d n ñ n b n ch t di truy n c a ngu n m cũng
khác nhau.
Phương th c chăn nuôi bị s a

châu M là ni nh t v i ngu n th c

ăn dinh dư ng cao nên hư ng ch n l c là ti m năng s a cao, ch t lư ng s a
r t t t và kh i lư ng cơ th l n. Trái l i, ñ i v i châu Úc, ch n l c không ch
d a trên ti m năng s a cao mà cịn quan tâm đ n hi u qu s d ng th c ăn
trên ñ ng c là ch y u và h n ch s d ng th c ăn tinh d n ñ n ti m năng s a
không cao. ð nh hư ng ch n l c bò s a HF c a châu Á là k t h p hài hòa
gi a phương th c ch n l c c a châu M và châu Úc.
nh hư ng c a mùa v ñ

Do th i gian s n xu t c a bò s a thư ng kéo dài t năm này sang năm
khác và mùa này sang mùa khác cho nên năng su t s a c a chúng cũng b nh
hư ng c a y u t mùa v trong năm. Do s c s n xu t s a c a bò ch u nh
hư ng tr c ti p và gián ti p c a ñi u ki n nhi t đ , khơng khí, đ

m, gió, b c

x m t tr i, áp su t khí quy n ... mà nh ng y u t đó đ u b thay ñ i theo t ng
mùa trong năm.
Mi n B c nư c ta có 2 mùa rõ r t (ðơng -Xn và Hè -Thu). Khi các bị
đ cùng mùa, chúng cùng ch u nh hư ng chung c a ñi u ki n t nhiên như
nhi t đ khơng khí, m đ khơng khí, lư ng mưa, lư ng gió, t n s giơng bão,
áp su t khí quy n; thay đ i v lo i hình th c ăn thô xanh, th c ăn tinh, th c ăn
b sung; thay ñ i v d ch b nh. Các bị đ
su t s a khác nhau.

các mùa v khác nhau có th năng

mi n B c Vi t Nam có th th y rõ giao đi m hai mùa

khá rõ r t d a vào thay ñ i c a nhi t ñ và lư ng mưa đó là mùa v ðơng Xn (t tháng 1 đ n tháng 4 và tháng 10 ñ n tháng 12) và mùa v Hè -Thu
(t tháng 4 ñ n tháng 9). Mùa v

nh hư ng ñ n lư ng th c ăn thơ xanh và do

đó gián ti p nh hư ng ñ n năng su t s a c a bò (Nguy n ðăng Vang và

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 7

Ph m S Ti p, 2006)[38]. Phân tích theo mùa v đ t ng năm vì m i mùa v
có nhi t đ , m đ khơng khí, stress nhi t và khí quy n, gió, ..., khác nhau.
Nhi t ñ môi trư ng cùng v i ñ

m là y u t chính nh hư ng đ n s n

xu t s a, đ c bi t là bị s a năng su t cao (Kadzere và cs., 2002)[55]. Song,
s n lư ng s a không b

nh hư ng trong ph m vi nhi t đ khơng khí t 5-

210C. Nhi t ñ th p hơn 50C ho c cao hơn 210C, s n lư ng s a cũng gi m.
Nhi t ñ cao hơn 270C, s n lư ng s a gi m rõ r t. Bị HF khơng b nh hư ng,
th m chí

130C. Các gi ng bị ôn ñ i HF phát tri n t t nh t

nhi t đ 18-

200C và m đ thích h p là 60-75%. Nhi t ñ th p hơn 50C ho c cao hơn 270C
đ u gây h i và có th d n ñ n ng ng ti t s a, th m chí gây ch t.
Bị HF khi ni
s a/năm, nhưng

vùng ơn đ i cho s n lư ng s a trung bình là 4.500 kg

vùng nhi t đ i, ch cho lư ng s a b ng m t n a (Hồng

Gián và Tr n ðình Miên, 1972)[10]. M t s nghiên c u cho th y, trong đi u
ki n ơn đ i, bị s d ng kho ng 50% năng lư ng th c ăn ñ duy trì ho t đ ng

cơ th , ph n cịn l i đ ni thai và s n xu t s a. Trong khi

ñi u ki n nhi t

ñ i, bò s d ng 65% năng lư ng t th c ăn đ duy trì ho t đ ng cơ th , ch
cịn 35% năng lư ng dùng đ nuôi thai và s n xu t s a.
S tác ñ ng c a ñ

m quy t ñ nh ñ i s ng và kh năng s n xu t c a con

v t (Nguy n ðăng Vang và Ph m S Ti p, 2006)[38]. Nh ng ñ ng v t có b n
ch t di truy n nh y c m v i s chi u sáng c a ánh sáng m t tr i ch s ng
tho i mái khi

trong bóng mát. Trong th c t , sai khác này trong đi u ki n

mơi trư ng đ i v i chúng chính là gi i h n gi a s ng và ch t (Hutt,
1978)[54].
Stress nhi t

bò s a ñư c hi u là tr ng thái mà t i đó do tác đ ng c a

nhi t ñ , m ñ ... b t ñ u xu t hi n các ñi u ch nh

m c đ mơ bào và

tồn b cơ th gia súc giúp gia súc tránh ñư c các r i lo n ch c năng sinh lý
và làm cho gia súc thích nghi t t hơn v i mơi trư ng ngồi (Kadzere và cs.,
2002)[55]. n ñ nh ñư c nhi t ñ cơ th trong m t gi i h n khá h p là h t s c
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 8

c n thi t đ gia súc ki m sốt ñư c các ph n ng sinh hoá h c và các q
trình sinh lý trong đi u ki n trao đ i ch t bình thư ng. Bị s a thích h p nh t
v i kho ng nhi t ñ t 5 ñ n 250C. Khi nhi t ñ >260C, bò s a ñ t t i ñi m
mà t i đó chúng khơng cịn có th làm mát cơ th chúng ñư c n a và rơi vào
tr ng thái stress nhi t. Nhi t ñ cơ th gia súc thư ng đư c duy trì b i các h
th ng đi u hồ nhi t trong ph m vi 10C, khi nhi t đ mơi trư ng không quá
cao ho c quá th p (Bligh, 1973)[45] cho r ng bò s a năng su t cao ch u nh
hư ng c a nhi t nhi u hơn bị năng su t th p, vì vùng nhi t trung tính s th p
hơn khi năng su t s a, lư ng th c ăn ăn vào và s n xu t nhi t do trao ñ i ch t
tăng lên.
nh hư ng c a giai ño n ñ
Nhìn chung, năng su t sinh h c thay ñ i theo giai ño n ñ c a t ng cơ
s chăn ni vì nh ng năm trư c đây, do k thu t chăn nuôi và các y u t mơi
trư ng cũng như đi u ki n chăn ni bị s a HF cịn nhi u h n ch nên năng
su t chưa cao. Song, b t ñ u t nh ng năm 2005-2006, do nhu c u v s a tăng
cao và s quan tâm l n đ n ngành chăn ni bị s a c a nhà nư c nên đi u
ki n chăn ni, ch t lư ng gi ng và các y u t mơi trư ng đã đư c c i thi n
đáng k . Vì v y, s n lư ng s a t nh ng năm 2006-2007 tr

l i ñây ñã tăng

lên ñáng k (Nguy n Văn ð c, 2005[6]; Ph m Văn Gi i và cs., 2006[12];
Ph m Văn Gi i, 2008[15]). Các nghiên c u c a các tác gi v bò s a HF trên
th gi i cũng cho bi t s n lư ng s a tăng lên nhanh qua nh ng năm g n ñây
(Brian, 2007[46]; Brian, 2008[1]).
Ngồi các y u t đư c ch n ñưa vào phân tích trong nghiên c u này,
s n lư ng s a c a bò còn nh hư ng b i m t s y u t quan tr ng khác như
nh hư ng c a dinh dư ng, nh hư ng c a ngu n gia súc.

nh hư ng c a dinh dư ng
Bò s a HF m i ngày s n sinh ra t 10 ñ n 30 lít s a. ð bị s a có s c
kh e t t, chu kỳ cho s a kéo dài, th i gian s d ng bò m ñư c lâu b n ta
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 9


ph i cung c p cho bị s a đ y ñ và cân ñ i các ch t dinh dư ng t th c ăn
hàng ngày, v i m c đ dinh dư ng q th p s khơng ñ năng lư ng và
nguyên li u cho quá trình sinh trư ng và t ng h p s a.
N u cho ăn quá dư th a so v i nhu c u s làm cho bò s a béo phì, d n
đ n kìm hãm kh năng t o s a c a bò cái. Trái l i, n u khơng cung c p đ
dinh dư ng thì bị s a g y y u, kh i lư ng th p và cũng gây nh hư ng ñ n
s n lư ng s a. Hàm lư ng Protein thô trong kh u ph n bò HF lai n m trong
gi i h n kho ng 13-15% so v i v t ch t khô c a kh u ph n. S m t cân ñ i
các t l ch t dinh dư ng như: T l E/P, hàm lư ng xơ, t l Ca/P, K/Na,
S/N, …ñ u làm gi m kh năng t o s a c a bò cái (Nguy n Văn Thư ng
2000)[34].
nh hư ng c a ngu n gia súc
Tương t như ngu n b và ngu n m , do ñi u ki n, phương th c và
m c tiêu chăn nuôi c a m i cơ s hay m i nư c khác nhau d n ñ n b n ch t
c a ngu n gia súc cũng b thay ñ i gi a các cơ s chăn nuôi. Các nghiên c u
g n đây cho bi t dịng bị cái thích h p nh t s ph thu c vào h th ng chăn
ni và s n xu t s a.
Trư c đây, m c tiêu gi ng ch y u t p trung vào các tính tr ng năng
su t. Ki n th c hi u bi t v năng su t s a, kh i lư ng cơ th và ñi m th
tr ng thay ñ i theo th i gian cũng như gi a các dòng v i nhau và các h
th ng nuôi dư ng s giúp nh n bi t đư c dịng bị cái HF thích h p nh t cho
các h th ng chăn nuôi và ch bi n khác nhau. Do k t qu chăn ni trong các
h th ng đa d ng d n ñ n chúng có v n gen và ngo i hình cơ th mang tính
đ c trưng c a các vùng châu l c đó, th hi n ti m n v năng su t khi đư c

ni dư ng trong nh ng mơi trư ng nh t đ nh (Weller và cs, 2004[69]; Mc
Carthy và cs., 2007[59]).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 10


2.1.2. Các tham s di truy n
2.1.2.1. H s di truy n
H s di truy n (h2) ñư c Wright ñ c p t năm 1921. H s di truy n
c a m t tính tr ng

m t qu n th v t nuôi là giá tr bi u th m c đ ki u hình

chu n c a m t nhóm v t ni bi u th m t cách chính xác ki u hình c a th
h con c a chúng đ i v i tính tr ng ñó. Theo quan ñi m di truy n h c s
lư ng, h s di truy n c a m t tính tr ng là bình phương tương quan ki u
hình và giá tr gi ng đ i v i tính tr ng đó. ði u đó có nghĩa là căn b c hai c a
h s di truy n thì b ng tương quan gi a giá tr gi ng và ki u hình. H s di
truy n bi n ñ ng trong ph m vi 0-1 (Nguy n Văn Thi n, 1995[28]; Nguy n
Văn ð c và cs., 2006[7]). Quan h gi a ki u gen, môi trư ng và ki u hình
theo bi u th c:
P=G+E
Nhưng trong thành ph n c a ki u gen khi phân tích chi ti t cho th y giá tr
ki u gen g m tác ñ ng c p g p (A), nh hư ng tr i (D) và tác ñ ng tương tác và
át ch (I). T ñây, thành ph n ki u gen ñư c th hi n qua: G = A + D + I.
H s di truy n là t l c a ph n do gen quy ñ nh trong vi c t o nên giá
tr ki u hình, có 2 lo i h s di truy n đó là: h s di truy n theo nghĩa r ng và
h s di truy n theo nghĩa h p.
H s di truy n theo nghĩa r ng: bi u th ph n phương sai c a giá tr
ki u hình cu cá th đư c quy t ñ nh b i phương sai c a giá tr ki u gen:

VG/Vp. H s di truy n theo nghĩa r ng cịn đư c g i là m c ñ quy t ñ nh di
truy n (ñư c ký hi u là h2G) và ñư c bi u di n b ng công th c sau:
VG
h 2G =

VA + VD + VI

–––

= ––––––––––––

VP

VP

Trong đó:
- h2G là h s di truy n theo nghĩa r ng,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 11


- VG là giá tr ki u gen,
- VP là phương sai giá tr ki u hình,
- VA là phương sai giá tr ki u gen c ng g p (giá tr gi ng),
- VD là phương sai c a sai l ch tr i
- VI là phương sai c a sai l ch át gen.
Xác ñ nh h s di truy n theo nghĩa r ng là ñơn gi n v m t lý thuy t
nhưng không d dàng v m t th c hành. C hai thành ph n phương sai v giá
tr ki u gen VG và phương sai c a sai l ch môi trư ng VE đ u khơng th tr c
ti p xác đ nh ñư c t các quan sát c a m t qu n th bình thư ng, mà chúng
ch xác ñ nh ñư c trong các qu n th th c nghi m. N u m t trong hai thành

ph n trên có th lo i b hồn tồn thì phương sai c a giá tr ki u hình s là giá
tr xác ñ nh c a thành ph n còn l i.
H s di truy n theo nghĩa h p: bi u th giá tr ki u hình đư c quy t
ñ nh b i các gen truy n ñ t t b m cho ñ i con. VA/VP. H s di truy n theo
nghĩa h p ñư c ký hi u là h2A. H s di truy n theo nghĩa h p là h i quy gi a
giá tr gi ng và giá tr ki u hình:
h2A = bAP = σ2A/σ2P
H s di truy n theo nghĩa h p quy t ñ nh m c ñ gi ng nhau gi a các
nhân t thân thu c và do ñó nó là quan tr ng nh t trong chương trình c i ti n
di truy n gi ng v t nuôi. H s di truy n theo nghĩa h p thư ng ñư c s d ng
nhi u hơn h s di truy n theo nghĩa r ng (Nguy n Văn Thi n, 1995)[28].
Giá tr c a h s di truy n bi n ñ ng t 0 ñ n 1 ho c gi a 0 ñ n 100%.
H s di truy n ph thu c vào t ng tính tr ng, c u trúc qu n th và m c đ
đ ng nh t c a mơi trư ng. Hi n nay, ngư i ta dùng phương pháp g n ñúng
nh t (Maximum Likelihood) ho c g n ñúng nh t h n ch

(Restricted

Maximum Likelihood) ñ xác ñ nh h s di truy n.
Trong chăn ni, xác đ nh h s di truy n c a t ng tính tr ng giúp ta
kh ng đ nh đư c t ng tính tr ng đó b

nh hư ng nhi u hay ít b i y u t di

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 12


truy n. Ngồi ra h s di truy n cịn giúp xác ñ nh phương pháp ch n l c nào
có hi u qu nh t cho t ng tính tr ng và nó là m t trong nh ng nhân t ñ xây
d ng ch s ch n l c và xác đ nh giá tr gi ng.

* Tính ch t c a h s di truy n
H s di truy n c a các tính tr ng bi u th b ng s th p phân có đ l n
t 0 ñ n 1 ho c t 0% ñ n 100%. H s di truy n càng l n, kh năng di truy n
c a tính tr ng ñó càng cao, ngư c l i, h s di truy n càng nh thì kh năng di
truy n c a tính tr ng đó càng th p. ð l n c a h s di truy n thư ng ñư c
phân chia làm 3 m c: h s di truy n nh hơn 0,2 là h s di truy n th p, h
s di truy n t 0,2-0,4 là h s di truy n trung bình và h s di truy n l n hơn
0,4 là cao. Tính tr ng s n lư ng s a c a bò s a có đ l n trung bình và
thư ng dao ñ ng trong ph m vi 0,2-0,4.
H s di truy n ph thu c vào b n ch t di truy n c a tính tr ng, c u
trúc di truy n c a qu n th , m c đ đ ng nh t c a mơi trư ng và cách đo
lư ng giá tr ki u hình cùng v i k thu t ư c lư ng.
Kh năng di truy n c a m t tính tr ng ñư c quy t ñ nh b i hi u ng
c a các gen. Tính tr ng s n lư ng s a c a bò s a b

nh hư ng c a hi u ng

h n h p c hi u ng c ng g p, tr i và át gen.
H s di truy n c a tính tr ng s n lư ng s a có th thay ñ i tuỳ theo c u
trúc di truy n c a qu n th (gi ng, dịng, gia đình) và m c ñ ch n l c. Qu n
th ñư c duy trì lâu dài và ñư c ch n l c v i cư ng ñ cao s làm cho qu n
th ñ ng nh t v m t di truy n và ñưa ñ n làm gi m phương sai di truy n c ng
g p và làm gi m h s di truy n. Ngư c l i, qu n th m i đư c hình thành và
cư ng ñ ch n l c th p s làm cho qu n th kém ñ ng nh t v m t di truy n
và ñưa ñ n làm tăng phương sai di truy n c ng g p và làm tăng h s di
truy n. Trong m t qu n th nh , hi u ng c n thân kéo theo làm tăng các c p
ñ ng h p t t đó làm cho phương sai di truy n c ng g p nh và h s di
truy n s th p.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 13

Thông thư ng h s di truy n c a m t tính tr ng trong cùng m t gi ng
khác nhau t qu n th này sang qu n th khác là do môi trư ng khác nhau.
Trong thành ph n phương sai ki u hình có thành ph n phương sai c a mơi
trư ng, do đó h s di truy n ph thu c vào m c ñ ñ ng nh t c a môi
trư ng. Khi mơi trư ng đ ng nh t t c là khi các cá th đ u đư c ni

cùng

m t khu v c, ăn cùng s lư ng và ch t lư ng th c ăn, đư c chăm sóc cùng
m t quy trình k thu t, ... phương sai sai l ch môi trư ng s gi m và làm cho
h s di truy n tăng. Khi môi trư ng khơng đ ng nh t, thành ph n phương sai
mơi trư ng tăng (VE tăng) và do đó h s di truy n s gi m. S khác nhau v
ñ l n c a h s di truy n gi a các qu n th có lúc do phương pháp tính.
(Etienne Verrier và Nguy n Văn ð c, 2004)[9]; (Nguy n Văn ð c và cs.,
2006)[7].
2.1.2.2. H s tương quan
Gi a các tính tr ng khác nhau c a cùng 1 cơ th thư ng có m i quan h
v i nhau. ð bi u th các m i quan h này các nhà di truy n gi ng thư ng s
d ng các tham s : H s tương quan ki u hình và tương quan di truy n.
Ngoài h s di truy n, h s tương quan gi a các tính tr ng năng su t
sinh s n và s n xu t c a bò là m t trong nh ng cơ s quan tr ng cho các nhà
t o ch n gi ng, vì các tính tr ng s lư ng đó đ u ch u nh hư ng chung b i
m t s gen nh t ñ nh. H s tương quan di truy n cho ta bi t nên dùng tính
tr ng nào ñ ch n l c s mang l i hi u qu cao. Hơn n a, h s tương quan
cũng ch ra cho ta bi t khi ch n l c nâng cao 1 tính tr ng, nh ng tính tr ng
khác có th đư c nâng cao hay gi m sút. Vì v y, h s tương quan đóng vai
trị quan tr ng giúp cho cơng tác ch n l c gi ng thu ñư c k t qu t t.
H s tương quan ki u hình (rp): Th hi n m i quan h gi a các giá tr
ki u hình c a các tính tr ng. Ví d , bị có s n lư ng s a cao thì t l m s a

thư ng th p.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 14


H s tương quan di truy n (rG): Là tương quan do các gen quy ñ nh
ñ ng th i 2 ho c nhi u tính tr ng gây ra. M i tương quan này có th là do tác
đ ng tính đa hi u gen, nghĩa là hi n tư ng m t gen ñ ng th i ñi u khi n c
hai tính tr ng mà cũng có th là do hai h th ng gen liên k t đi u khi n c hai
tính tr ng. Ngồi ra tương quan di truy n cịn có th xu t hi n khi s d ng
liên t c m t s con v t ni nào đó làm gi ng. Như v y, nguyên nhân ch y u
c a tương quan di truy n là hi n tư ng tính đa hi u gen. M t s gen có th
làm tăng ho c gi m ñ ng th i c hai tính tr ng (tương quan +), m t s gen có
th làm tăng tính tr ng này nhưng l i làm gi m tính tr ng khác (tương quan -)
(Nguy n Văn Thi n, 1995[28]).
Tương quan ki u hình, tương quan di truy n có th khác nhau c v
m c ñ và c v hư ng. Gi a hai tính tr ng có h s tương quan ki u hình cao
nhưng có th tương quan di truy n th p và ngư c l i. M t khác có th g p
trư ng h p tương quan ki u hình gi a hai tính tr ng là âm nhưng tương quan
di truy n l i là dương và ngư c l i.
Tính ch t c a h s tương quan
H s tương quan bao gi cũng

trong kho ng -1 và +1

D u c a h s tương quan bi u th chi u hư ng tương quan: H s
tương quan mang d u dương bi u th tính tr ng tương quan thu n. H s
tương quan mang d u âm bi u th tính tr ng tương quan nghich.
Giá tr tuy t ñ i c a h s tương quan bi u th cư ng ñ tương quan:
Giá tr tuy t ñ i c a h s tương quan càng l n, m c ñ tương quan càng ch t

ch . Giá tr tương quan càng nh , m c đ tương quan càng ít ch t ch
2.1.3. Giá tr gi ng
2.1.3.1. Khái ni m v giá tr gi ng
Giá tr gi ng (Breeding Value: BV) c a m t cá th là m t ñ i lư ng
bi u th kh năng truy n ñ t các gen t b m cho ñ i con. Vì các gen quy
đ nh tính tr ng s lư ng r t nhi u, do đó ngư i ta khơng th bi t đư c m t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 15


cách chính xác giá tr gi ng c a m t cá th . Trong th c t , ch có th xác đ nh
đư c giá tr gi ng g n ñúng c a chúng t các ngu n thông tin khác nhau, t c
là giá tr gi ng ư c lư ng. Giá tr gi ng ư c lư ng cịn đư c g i là giá tr
gi ng d đốn ho c giá tr gi ng mong ñ i.
Trong các ngu n thông tin ñ xác ñ nh giá tr gi ng ư c lư ng thì
ngu n thơng tin v đ i con c a m t cá th là quan tr ng nh t. Do đó, giá tr
trung bình c a đ i con c a m t cá th chính là đ nh nghĩa th c hành v giá tr
gi ng c a nó.
Giá tr gi ng ñư c Falconer và Mackay (1993)[51] ñ nh nghĩa “Giá tr
gi ng c a m t con v t chính là năng su t trung bình c a các con cái c a nó.
N u m t con v t ñư c ph i ng u nhiên v i nhi u con khác trong qu n th thì
giá tr gi ng c a nó đư c tính b ng hai l n m c chênh l ch v i nhóm con c a
nó so v i giá tr trung bình c a qu n th . S dĩ ph i nhân lên g p đơi vì nó ch
đóng góp m t n a s gen cho th h con cái c a nó. Giá tr gi ng có th đư c
th hi n b ng giá tr tuy t đ i, nhưng thơng thư ng đư c th hi n b ng m c
ñ chênh l ch so v i giá tr trung bình quân th . Chính vì th chúng ta khơng
th nói v giá tr gi ng c a m t con gi ng mà khơng nói đ n qu n th c th
c a nó”.
Khái ni m giá tr gi ng đư c đ nh nghĩa và phát tri n cùng v i lý
thuy t ch n l c v i đ c tính quan tr ng c a di truy n là gen tác ñ ng theo
t ng c p. M t gen c a m i m t c p gen có ngu n g c t b và m t gen khác

có ngu n g c t m . Như v y, gen ñư c truy n ñơn chi c riêng bi t t b m
qua ñ i con. M t gen này hay m t gen kia nh n ñư c t b m l i ñư c
truy n cho ñ i con

th h ti p theo. T ng các nh hư ng gen

ñ i con gây

nên b i 1/2 s gen nh n ñư c t b m g i là 1/2 giá tr gi ng c a b m .
Như v y, giá tr gi ng là hai l n sai khác gi a trung bình kh năng s n xu t
c a m t s lư ng các cá th l n ñ i con sinh ra t s lư ng l n b m so v i
trung bình qu n th . M t con v t có năng su t cao hơn con v t kia có th do
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 16


có m t v n gen đư c di truy n l i khá hơn, cũng có th do nó ñư c nuôi trong
môi trư ng t t hơn. Các nhà nhân gi ng c n ph i tìm đư c nh ng cá th có
v n gen tr i hơn.
Giá tr gi ng v s n lư ng s a c a bị Holstein Friesian
Trong chăn ni, hi n nay chương trình BLUP đã đư c ng d ng r ng
rãi ñ ñánh giá giá tr gi ng c a v t ni. Chương trình BLUP có đ tin c y
cao vì s d ng h u h t các ngu n thông tin h huy t th ng c a các cá th và s
li u c a tính tr ng.
ðơn v s d ng cho giá tr gi ng là ñơn v ño lư ng c a tính tr ng. Ví
d , đơn v c a giá tr gi ng đ i v i tính tr ng s n lư ng s a là kg.
Giá tr gi ng th c không bao gi bi t nhưng giá tr tính s đ t t i m c
g n ñúng v i giá tr th c khi s lư ng m u th h con l n. Giá tr này đư c xác
đ nh t phân tích t t c các ngu n thơng tin có th có c a chính cá th đó và các
cá th thân thu c. Ngu n thơng tin càng nhi u thì đ chính xác càng cao.
ð tin c y có giá tr t 0 đ n 100 và đó là h s tương quan gi a giá tr

gi ng ư c tính và giá tr gi ng th c. ð xác ñ nh ñ tin c y c a giá tr gi ng
c n tính đư c sai s chu n.
r = 1−

SE 2
VA

và VA = h2.Vp

- M c ñ tin c y c a giá tr gi ng: M c ñ tin c y c a giá tr gi ng ư c
tính thư ng đư c chia thành 5 m c r t th p, th p, trung bình, cao, r t cao
(b ng 2.1).
Giá tr gi ng ñư c ng d ng trong ch n l c gia súc gi ng cũng như d
đốn năng su t c a th h sau khi s d ng con v t làm gi ng. Khi tăng thêm
các ngu n thơng tin đ ñánh giá giá tr gi ng, ñ chính xác c a ch n l c s
tăng thêm.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ........... 17