Giáo án Ngữ văn 10 chuẩn kì 1 - GV: Trần Nam Chung

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: TiÕt sè:1-2. TrÇn Nam Chung. Tæng quan v¨n häc viÖt nam. A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS : - N¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc chung nhÊt,tæng qu¸t nhÊt vÒ hai bé phËn cña v¨n häc ViÖt Nam vµ sù vận động phát triển của của văn học Việt Nam - Nắm vững hệ thống vấn đề về : + ThÓ lo¹i cña v¨n häc ViÖt Nam + Con người trong văn học Việt Nam - Tự hào về truyền thống văn hoá của dân tộc qua di sản văn học. Từ đó có lòng say mê đối với văn häc Viªt Nam B. Chuẩn bị- phương tiện - Gi¸o viªn: + Nghiªn cøu sgk, sgv,vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c vÒ v¨n häc ViÖt Nam + ThiÕt kÕ bµi d¹y - Hsinh : + §äc Sgk, tr¶ lêi c¸c c©u hái gîi ý cu¶ Sgk C.Néi dung - tiÕn tr×nh Hoạt động của GV & HS Hoạt động 1 ( ổn định tổ chức ) - Giíi thiÖu bµi häc: LÞch sö v¨n häc cña bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử của t©m hån d©n téc Êy. §Ó nhËn thøc ®­îc những nét lớn về văn học nước nhà, chóng ta t×m hiÓu bµi tæng quan v¨n häc ViÖt Nam.. Nội dung cần đạt. (?)Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan VHVN? -Học sinh đọc SGK từ : “Trải qua hàng ngµn n¨m… tinh thÇn Êy”. (?)Néi dung cña phÇn nµy lµ g×? Theo em đó là phần nào của bài tổng quan văn häc?. - Là cách nhìn nhận đánh giá một cách tổng quát những nÐt lín cña VHVN. + Nội dung SGK: Trải qua quá trình lao động, chiến đấu xây dựng bảo vệ đất nước, nhân dân ta đã sáng tạo ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. VHVN lµ b»ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. Đây là phần đặt vấn đề của bài tổng quan VHVN.. Hoạt động 2 ( T×m hiÓu c¸c bé phËn ) I. C¸c bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam -HS đọc phần I SGK (?)V¨n häc ViÖt Nam gåm mÊy bé phËn -V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín: +V¨n häc d©n gian. lín? +V¨n häc viÕt . - Hs đọc sgk, suy nghĩ, trình bày. 1 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. 1. V¨n häc d©n gian. - HS đọc phần 1 Kh¸i niÖm V¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ (?) Hãy trình bày những nét lớn của của nhân dân lao động được truyền miệng từ đời này VHDG. sang đời khác. Những trí thức có thể tham gia sáng tác. - HS tãm t¾t nÐt lín: kh¸i niÖm Song những sáng tác đó phải tuân theo đặc trưng của thÓ lo¹i VHDG vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n đặc trưng d©n. * ThÓ lo¹i: - TruyÖn cæ d©n gian: thÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn. - Thơ ca dân gian: tục ngữ, câu đố, ca dao, vè, truyện th¬. - Sân khấu dân gian: chèo, tuồng, cải lương. * §Æc tr­ng: VHDG mang tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau cña đời sống cộng đồng. -HS đọc phần 2 (?)SGK tr×nh bµy néi dung g×? H·y tr×nh bày khái quát về nội dung đó? - Hs trả lời khái quát theo những vấn đề: kh¸i niÖm h×nh thøc v¨n tù hÖ thèng thÓ lo¹i. Hoạt động 3 ( T×m hiÓu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn). 2. V¨n häc viÕt * Kh¸i niÖm: V¨n häc viÕt: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c cña trÝ thøc ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. a) H×nh thøc v¨n tù: V¨n häc viÕt dïng 3 thø ch÷: ch÷ H¸n, ch÷ N«m, ch÷ Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p. Chữ Hán là văn tự của người Hán. Chữ Nôm dựa vào chữ Hán mà đặt ra. Chữ Quốc ngữ sử dụng chữ cái La-tinh để ghi âm tiếng Việt. Từ thế kỉ XX trở lại đây VHVN chñ yÕu viÕt b»ng ch÷ Quèc ng÷. b) HÖ thèng thÓ lo¹i: Ph¸t triÓn theo tõng thêi k×. * Tõ thÕ kØ X =>thÕ kØ XIX. - Ch÷ H¸n gåm v¨n xu«i tù sù (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiểu thuyết chương hồi ). Thơ có thơ cổ phong, Đường luËt, tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu cã phó, c¸o, v¨n tÕ. - Ch÷ N«m cã th¬ N«m §­êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi. * Từ thế kỉ XX đến nay có sự phân định rõ ràng. Tù sù cã: truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, kÝ (bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bút, phóng sự). Trữ tình có: thơ, trường ca. Kịch có: kịch nãi, kÞch th¬.. II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc viÕt ViÖt Nam. - V¨n häc VN cã 3 thêi k× ph¸t triÓn: - HS đọc sgk +Tõ thÕ kØ X => hÕt thÕ kØ XIX. (?) Nh×n tæng qu¸t, v¨n häc VN ph¸t + Tõ ®Çu thÕ kØ XX => C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. triÓn qua mÊy thêi kú? + Tõ sau CMT8 – 1945 => hÕt tk XX.. 2 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 TrÇn Nam Chung (?) NÐt lín cña truyÒn thèng thÓ hiÖn trong vhVN lµ g×? (ThÓ hiÖn ë 2 nÐt lín: đó là chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo.) 1. Thời kì Văn học trung đại. (từ tk X =>hết tk XIX ) - Vh từ thế kỉ X => thế kỉ XIX gọi là Vh trung đại. Thời (?)Tõ tk X => tk XIX nÒn VhVN cã k× Vh nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña điểm gì đáng chú ý? v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan -HS đọc SGK ,trả lời hÖ víi Vh Trung Quèc…. - Gv gîi ý: - Từ tk X => hết tk XIX , VhVN có điểm đáng chú ý là: (?) V× sao nÒn Vh tõ tk X => hÕt tk XIX §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. có sự ảnh hưởng của văn học Trung - Nó ảnh hưởng của nền văn học trung đại tương ứng. Đó Quèc? là văn học trung đại Trung Quốc. (?) Hãy chỉ ra những TP tiêu biểu của - Vì các triều đại phong kiến phương Bắc lần lượt sang Vh trung đại? xâm lược nước ta. Đây cũng là lí do để quyết định văn (?) Nh÷ng TP viÕt b»ng ch÷ H¸n? häc viÕt b»ng ch÷ H¸n. (?) Nh÷ng TP viÕt b»ng ch÷ N«m? + “ Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng. (?) Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù ph¸t triÓn + “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷. thơ Nôm của Vh trung đại? + “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn. + “Thượng kinh kí sự” của Hải Thượng Lãn Ông. + “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ. + “Nam triÒu c«ng nghiÖp diÔn chÝ” cña NguyÔn Khoa Chiªm. + “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i (tiÓu thuyết chương hồi ) - VÒ th¬ ch÷ H¸n: + NguyÔn Tr·i víi “øc Trai thi tËp” + NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n thi tËp” + NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc” vµ “Nam trung t¹p ng©m” + VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t. - VÒ ch÷ N«m: + NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp” + NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi tËp” + Lª Th¸nh T«ng víi “Hång §øc quèc ©m thi tËp” + Thơ Nôm Đường luật của Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan. + “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du. + “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i. + NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh­: “Ph¹m T¶i Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc Hoa”… => Sự phát triển của thơ Nôm gắn liền với sự trưởng thành và những nét truyền thống của văn học trung đại. Đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo và hiện thực. TiÕt 2 Nó thể hiện tinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao.. -HS đọc SGK 2. Thời kì văn học hiện đại. (từ đầu thế kỉ XX đến nay) (?) Văn học Việt Nam từ thế kỉ XX đến - Văn học từ đầu tk XX đến nay được gọi là nền văn học nay ®­îc gäi b»ng nÒn v¨n häc g×? T¹i. 3 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 sao l¹i cã tªn gäi Êy? - Hs suy nghÜ tr¶ lêi. TrÇn Nam Chung hiện đại. Tại vì nó phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hoá. Mặt khác những luồng tư tưởng tiến bộ như những luồng gió mới thổi vào Việt Nam làm thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách cảm và cả cách nói của con người Việt Nam. Nó chịu ảnh (?) Văn học thời kì này được chia làm hưởng của văn học phương Tây. - V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n: mấy giai đoạn và có đặc điểm gì? -Gọi HS thay nhau đọc SGK. + Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930 - Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930 + Từ 1930 đến 1945 - Từ 1930 đến 1945 + Từ 1945 đến 1975 - Từ 1945 đến 1975 + Từ 1975 đến nay. - Từ 1975 đến nay. Mçi phÇn cho HS tr¶ lêi: (?) Nêu đặc điểm văn học của thời kì - Đặc điểm văn học Việt Nam ở từng thời kì có khác vừa đọc (những nét lớn). nhau. (?) Giai đoạn sau so với giai đoạn trước * Từ đầu thế kỉ XX đến năm 1930, VHVN đã bước vào cã g× kh¸c biÖt? quỹ đạo Vh TG hiện đại, cụ thể tiếp xúc với Vh Châu (?)VÒ thÓ lo¹i v¨n häc ViÖt Nam tõ ®Çu ¢u. §ã lµ nÒn Vh tiÕng ViÖt viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. Do thế kỉ XX đến nay có gì đáng chú ý? đó nó có nhiều công chúng bạn đọc. - Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu lµ: T¶n §µ, Hoµng Ngäc Ph¸ch, Hå BiÓu Ch¸nh, Ph¹m Duy Tèn . * Từ 1930 đến 1945 xuất hiện nhiều tên tuổi lớn như: Th¹ch Lam, NguyÔn Tu©n, Xu©n DiÖu, Vò Träng Phông, Huy CËn, Nam Cao, Hµn M¹c Tö, ChÕ Lan Viªn… => V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n học dân gian và văn học trung đại, vừa tiếp nhận ảnh hưởng của VHTG để hiện đại hoá. Biểu hiện là có nhiều (?) Từ 1945 đến 1975 có những sự kiện thể loại mới và ngày càng hoàn thiện. văn học nào đáng chú ý? * Từ 1945 đến 1975 có những sự kiện lịch sử vĩ đại như CMT8- 1945, đại thắng mùa xuân 30-4-1975 đã mở ra nhiều triển vọng cho VHVN. Nhiều nhà văn, nhà thơ đã sống và chiến đấu cho Cách mạng dân tộc như: Nam Cao, TrÇn §¨ng, Th©m T©m, Nguyªn Thi, Lª Anh Xuân, Dương Thị Xuân Quý, Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Sãng Hång, Quang Dòng, ChÝnh H÷u, NguyÔn §×nh Thi, Vò Cao, Nguyªn Ngäc (NguyÔn Trung Thµnh), NguyÔn Minh Ch©u, Ph¹m TiÕn DuËt, H÷u ThØnh, TrÇn §¨ng Khoa… - VÒ thÓ lo¹i: Th¬, v¨n xu«i nghÖ thuËt, v¨n xu«i chÝnh luËn viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷ cã mét sè t¸c phÈm cã mét sè t¸c phÈm më ®Çu. - Công cuộc hiện đại hoá về thơ, truyện vào giai đoạn 1930. - §Õn 1945 tiÕp tôc ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c thÓ lo¹i sau: Th¬ míi, tiÓu thuyÕt Tù lùc v¨n ®oµn, v¨n xu«i hiÖn thùc phª ph¸n, th¬ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng MÜ, truyện và tiểu tiểu thuyết về đề tài chiến tranh là những. 4 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 TrÇn Nam Chung (?) Từ 1975 đến nay về thể loại của văn thành tựu lớn của Vh nước ta thế kỉ XX. - Từ 1975 đến nay, các nhà văn, nhà thơ phản ánh sâu học có gì đáng chú ý? s¾c c«ng cuéc x©y dùng XHCN, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn đại hoá đất nước, những vấn đề mới mẻ của thời đại mở cửa, hội nhập quốc tế. Hai mảng đề tài lớn là lịch sử và cuộc sống, con người trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN. - §Ò tµi lÞch sö viÕt vÒ chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ chèng MÜ hµo hïng víi nhiÒu bµi häc. => Văn học Việt Nam đạt được giá trị đặc sắc về nội (?) Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót ra dung vµ nghÖ thuËt víi nhiÒu t¸c gi¶ ®­îc c«ng nhËn lµ nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n häc ViÖt Nam? danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh­: NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hồ Chí Minh. Nhiều tác phẩm đã dịch ra nhiều thứ tiÕng trªn thÕ giíi. VHVN víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ sù s¸ng tạo đã xây dựng được vị trí riêng trong văn học nhân lo¹i. Hoạt động 4 ( Tìm hiểu con người VN qua văn học). -HS đọc phần mở đầu và phần1 SGK (?) Mối quan hệ giữa con người với thế giíi tù nhiªn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? (Nªu nh÷ng nÐt chÝnh). - HS suy nghÜ tr¶ lêi theo sgk - Gv nhận xét,bổ sung : Con người VN vèn yªu thiiªn nhiªn, sèng g¾n bã voÝ­ thiên nhiên và đã tìm thấy ở thiên nhiên những hình tượng nghhệ thuật để thể hiÖn chÝnh m×nh. III. Con người Việt Nam qua văn học 1. Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự nhiªn. - Trong VHDG, con người với tư duy huyền thoại, đã kể l¹i qu¸ tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn hoang d·. - Với con người, thiên nhiên là người bạn thân thiết. Hình ảnh núi, sông, bãi mía, nương dâu, đồng lúa cánh cò, vầng trăng, dòng suối... tất cả đều gắn bó với con người. Tình yêu thiên nhiên đã trở thành nội dung quan träng cña VHVN. - Trong VHTĐ, hình ảnh thiên nhiên thường gắn liền với lí tưởng đạo đức thẩm mĩ. Hình ảnh tùng, trúc, cúc, mai là tựng trưng cho nhân cách cao thượng của nhà Nho. Các đề tài ngư, tiều, canh, mục thể hiện lí tưởng thanh tao của con người mai danh ẩn tích, lánh đục tìm trong, kh«ng mµng danh lîi. - Trong VH hiện đại là TY thiên nhiên quê hương, đất nước, là sóng biển dạt dào mùa hạ, mùa xuân hoa lá, là heo may mùa thu, là cái rét đầu đông.... -HS đọc phần 2 SGK (?) Mối quan hệ giữa con người với quốc gia d©n téc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 2. Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân (?) Nªu TP, TG tiªu biÓu? téc. - Hs suy nghÜ theo Sgk, tr¶ lêi c¸ nh©n - Con người Việt Nam sớm có ý thức xây dựng quốc gia d©n téc cña m×nh. - Khi dân tộc có giặc ngoại xâm, thì họ đồng lòng đứng lên đánh đuổi giặc để giành lại tự do.. 5 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung - Khi đất nước hoà bình thì họ đồng tâm xây dựng một đất nước giàu đẹp, tiến bộ và văn minh. + TP tiêu biểu: Nam quốc sơn hà, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc,Tuyên ngôn độc lập. + TG tiªu biÓu: NguyÔn Tr·i, NguyÔn §×nh ChiÓu, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh, Tố Hữu...đã xây dựng một hệ (HS đọc phần 3 SGK) thống tư tưởng yêu nước hoàn chỉnh. + Mối quan hệ giữa con người với con Đặc biệt, nền VHVN ở thế kỉ XX là nền văn học tiên người được thể hiện như thế nào trong phong chống đế quốc. Chủ nghĩa yêu nước là nội dung VHVN? tiªu biÓu gi¸ trÞ quan träng cña VHVN.. 3. Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội. - Trong VHDG giai cÊp thèng trÞ tµn b¹o bÞ kÕt ¸n. Giai cấp bị trị thì được thông cảm chia sẻ trước những áp bức, bãc lét ë trong c¸c thÓ lo¹i nh­: truyÖn cæ tÝch, truyÖn cười, ca dao, tục ngữ. - Trong VHTĐ con người với con người quan hệ với nhau trên nền tảng đạo lí Nho giáo: tam cương(quân, sư, phụ) , ngũ thường (nhân, nghĩa, lễ, chí, tín), tam tòng(tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử), tứ đức (c«ng, dung, ng«n, h¹nh). - Trong Vh hiện đại: các nhà văn, nhà thơ quan tâm đến đời sống của nhân dân, đòi quyền sống cho con người. C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu nh­: Ng« TÊt Tè, Nam Cao, Vò Träng Phông... mét nÒn v¨n häc giµu tÝnh nh©n v¨n vµ tinh thần nhân đạo. - Cảm hứng xã hội sâu đậm là tiền đề quan trọng cho sự (HS đọc phần 4 SGK) hình thành chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo (?) V¨n häc ViÖt Nam ph¶n ¸nh ý thøc trong v¨n häc d©n téc. vÒ b¶n th©n nh­ thÕ nµo? 4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân. - ở mỗi con người luôn luôn tồn tại hai phương diện: (?) Trên hai phương diện này các tôn + Thân và tâm luôn luôn song song và tồn tại nhưng gi¸o lín , v¨n häc gi¶i quyÕt ra sao? không đồng nhất. + ThÓ x¸c vµ t©m hån. + B¶n n¨ng vµ v¨n ho¸. + Tư tưởng vị kỉ và tư tưởng vị tha. + ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng. - Các tôn giáo lớn như: Nho – Phật - Lão giáo đều đề ra (?) Trong VHVN có xu hướng xây dựng nguyên tắc xử lí mqh giữa hai phương diện này. VHVN hình mẫu lí tưởng không? đã ghi lại quá trình đấu tranh, lựa chọn để khẳng định một đạo lí làm người trong sự kết hợp hài hoà giữa hai phương diện. + Khi đất nước có giặc ngoại xâm, ý thức cộng đồng, tr¸ch nhiÖm x· héi ®­îc coi träng.. 6 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung + Khi đất nước thanh bình, ý thức cá nhân được đề cao. + Những tác phẩm nổi bật đề cao ý thức cá nhân: thơ Hồ Xuân Hương, “Chinh phụ ngâm khúc” của Đặng Trần C«n, “Cung o¸n ng©m khóc” cña NguyÔn Gia ThiÒu vµ đỉnh cao là “Truyện Kiều” của Nguyễn Du (VHTĐ). Thời kì 1930-1945, 1975 đến nay có các tác phẩm như “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố, truyện ngắn và tiểu thuyết cña Nam Cao, truyÖn cña Th¹ch Lam... - VHVN luôn có xu hướng xây dựng một đạo lí làm người với những phẩm chất tốt đẹp như: nhân ái, thuỷ chung, t×nh nghÜa, vÞ tha, x¶ th©n v× chÝnh nghÜa.. Hoạt động 5 ( Củng cố hướng dẫn,dặn dò ) * Cñng cè bµi häc. ********** Häc bµi tæng quan ta cÇn nhí nh÷ng vÊn đề khái quát nào? * DÆn dß HS: ¤n tËp bµi cò vµ chuÈn bÞ bài mới: “Hoạt động giao tiếp băng ngôn - Các bộ phận hợp thành VHVN. - TiÕn tr×nh lÞch sö VHVN. ng÷”. - Mét sè néi dung chñ yÕu cña VVHVN. * Gv rót kinh nghiÖm bµi d¹y: - L­u ý : Mçi giai ®o¹n cÇn nhí c¸c t¸c gi¶ t¸c phÈm tiªu biÓu.. 7 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 Ngµy so¹n: Ngµy day: TiÕt 3 ppct.. TrÇn Nam Chung TuÇn d¹y : Líp daþ :. Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS -Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, về các nhân tố giao tiếp, về 2 quá trình trong hoạt động giao tiếp - N©ng cao kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao tiÕp. - Có thái độ hành vi phù hợp trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ B. C¸ch thøc tiÕn hµnh. GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận và trả lời các câu hỏi. C.Néi dungvµ tiÕn tr×nh d¹y häc. Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1 ( ổn định tổ chức- kiểm tra bài cũ) -Gi¸o viªn giíi thiÖu vµo bµi míi Trong cuộc sống hàng ngày, con người giao tiếp với nhau bằng phương tiện vô cùng quan trọng đó là ngôn ngữ. Kh«ng cã ng«n ng÷ th× kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ cao cña bÊt cø hoµn c¶nh giao tiÕp nµo. Bëi v× giao tiÕp lu«n lu«n phô thuéc vµo hoµn c¶nh vµ nh©n vËt giao tiếp. Để thấy được điều đó, chúng ta tìm hiểu bài hoạt động giao tiếp bằng ng«n ng÷. Hoạt động 2 ( Tìm hiểu khái quát về hđgt bằng ng2) I. Thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ 1. §äc v¨n b¶n vµ tr¶ lêi c©u hái: -Gọi HS đọc và nhắc cả lớp theo dõi * VD: Văn bản “ Hội nghị Diên Hồng” phÇn v¨n b¶n SGK - HS trao đổi thảo luận, lần lượt trả lời - Vua và các bô lão trong hội nghị là nhân vật tham gia (?) Các nhân vật giao tiếp nào tham gia giao tiếp. Mỗi bên có cương vị khác nhau. Vua cai quản trong hoạt động giao tiếp? Hai bên có đất nước, dẫn dắt trăm họ. Các bô lão là những người tuổi cương vị và quan hệ với nhau như thế cao đã từng giữ những trọng trách nay về nghỉ, hoặc được vua mời đến tham dự hội nghị. nµo? (?) Người nói nhờ ngôn ngữ biểu đạt - Người tham gia giao tiếp chú ý lắng nghe để lĩnh hội nội dung tư tưởng tình cảm của mình những nội dung mà người nói phát ra. Các bô lão nghe thì người đối thoại làm gì để lĩnh hội Nhân Tông hỏi, nội dung câu hỏi: Liệu tính như thế nào được nội dung đó? Hai bên lần lượt đổi khi quân Mông Cổ tràn đến. Hai bên lần lượt đổi vai giao tiếp. Các bô lão tranh nhau nói. Lúc ấy vua lại là người vai giao tiÕp cho nhau nh­ thÕ nµo? (?) Hoạt động giao tiếp đó diễn ra trong nghe. hoàn cảnh nào? (ở đâu? vào lúc nào? - Hoạt động giao tiếp diễn ra ở Điện Diên Hồng. Lúc này khi đó ở nước ta có sự kiện lịch sử xã quân Nguyên Mông kéo 50 vạn quân ồ ạt sang xâm lược nước ta. héi g×?) (?) Hoạt động giao tiếp đó hướng vào - Hoạt động giao tiếp đó hướng vào nội dung: hoà hay. 8 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 nội dung gì? Đề cập tới vấn đề gì? (?) Mục đích của giao tiêp là gì? Cuộc giao tiếp đó có đạt được mục đích đó hay kh«ng?. - Học sinh đọc SGK, trao đổi thảo luận: (?). Qua bµi “Tæng quan vÒ VHVN”. H·y cho biÕt: a. C¸c nh©n vËt giao tiÕp trong bµi nµy? b. Hoạt động giao tiếp đó diễn ra trong hoµn c¶nh nµo? c. Nội dung giao tiếp. Về đề tài gì? Bao gồm những vấn đề cơ bản nào? d. Mục đích của giao tiếp là gì? e. Phương tiện giao tiếp được thể hiện nh­ thÕ nµo? - Hs trả lời theo đại diện nhóm - Gv nhËn xÐt,tæng hîp. TrÇn Nam Chung đánh, nó đề cập tới vấn đề hệ trọng còn hay mất của quốc gia dân tộc, mạng sống của con người. - Mục đích của giao tiếp: Lấy ý kiến của mọi người, thăm dò lòng dân để hạ đạt mệnh lệnh quyết tâm giữ gìn đất nước trong hoàn cảnh lâm nguy. Cuộc giao tiếp đó đã đạt được mục đích.. 2. V¨n b¶n“Tæng quan vÒ VHVN”. - Nhân vật giao tiếp: Người viết SGK và giáo viên, học sinh toàn quốc đều tham gia. Họ có độ tuổi từ 65 trở xuống đến 15 tuổi. Từ giáo sư, tiến sĩ đến học sinh lớp 10 THPT. - Hoµn c¶nh giao tiÕp: Hoµn c¶nh cã tæ chøc gi¸o dôc, chương trình quy định chung hệ thống trường phổ thông. - NDGT: C¸c bé phËn cÊu thµnh cña VHVN. §ång thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã. V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña VHVN. - MĐGT: Người soạn sách muốn cung cấp tri thức cần thiết cho người học. Người học nhờ văn bản giao tiếp đó hiÓu ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn VHVN. - PTGT: Sö dông ng«n ng÷ cña v¨n b¶n khoa häc. §ã lµ khoa học giáo khoa. Văn bản có bố cục rõ ràng. Những đề môc cã hÖ thèng, lÝ lÏ vµ dÉn chøng tiªu biÓu.. 3. kÕt luËn: 1. Hoạt động giao tiếp phải có nhân vật giao tiếp, hoàn * KÕt kuËn. Qua bài học ta có thể rút ra kết kuận gì cảnh giao tiếp và phương tiện giao tiếp. vÒ qu¸ tr×nh giao tiÕp b»ng ng«n ng÷? 2. Giao tiếp phải thực hiện một mục đích nhất định. 3. Mỗi hoạt động giao tiếp gồm hai quá trình: Một là tạo lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n. Hoạt động 3 ( Cñng cè- dÆn dß-rót kinh nghiÖm) - Gv yªu cÇu häc sinh nh¾c l¹i c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n - Gv dặn dò hướng dẫn học sinh chuẩn bÞ bµi “ Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian” - Gv rót kinh nghiÖm bµi d¹y:. 9 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: TiÕt 4 ppct.. TrÇn Nam Chung TuÇn d¹y: Líp d¹y :. Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian viÖt nam. A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS: 1. Hiểu được khái niệm về VHDG và ba đặc trưng cơ bản. 2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i VHDG. 3. Vai trò của VHDG đối với VH viết và đời sống văn hoá dân tộc. 4. Giáo dục tư tưởng đạo đức, thái độ trân trọng đối với những di sản văn hoá dân gian B. Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV, thiÕt kÕ bµi häc, tuyÓn tËp VHDG vµ c¸c t­ liÖu kh¸c. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh. - GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận và trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y häc. Hoạt động 1 1. ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số lớp. 2. Kiểm tra bài cũ: Em hãy kể tên những TPVHDG mà em đã được học và đọc thêm ở chương trình THCS? Em thÝch TP nµo nhÊt, t¹i sao vµ nã thuéc thÓ lo¹i nµo ?. 3. Giíi thiÖu vµ gi¶ng d¹y bµi míi: §äc nh÷ng c©u th¬ cña L©m ThÞ Mü D¹: Tôi yêu truyện cổ nước tôi Võa nh©n hËu l¹i võa tuyÖt vêi s©u xa Thương người rồi mới thương ta Yªu nhau c¸ch mÊy nói xa còng t×m ë hiÒn th× l¹i gÆp hiÒn Người ngay lại gặp người tiên độ trì Cho đến những câu ca dao này: “Trên đồng cạn dưới đồng sâu Chång cµy vî cÊy con tr©u ®i bõa” Từ truyện cổ đến ca dao, dân ca tục ngữ, câu đối, sân khấu chèo, tuồng, cải lương. tất cả là biểu hiện cụ thể của VHDG. Để tìm hiểu rõ vấn đề này một cách có hệ thống, chúng ta cùng tìm hiểu văn b¶n kh¸i qu¸t VHDGVN. Hoạt động của GV &HS Nội dung cần đạt (?) Nhắc lại khái niệm VHDG đã học * Là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng được tập thể sáng tạo nhằm mục đích phục vụ trực tiếp trong bµi tæng quan vÒ v¨n häc VN? cho những sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. - Hs nhắc lại kiến thức đã học Hoạt động 2 ( Tìm hiểu những đặc trưng cơ bản) -(HS đọc từng phần) (?) VHDG có những đặc trưng cơ bản nµo? (?) Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn miÖng?. I. §Æc tr­ng cña v¨n häc d©n gian. - VHDG có ba đặc trưng cơ bản: + TÝnh truyÒn miÖng + TÝnh s¸ng t¸c tËp thÓ + TÝnh thùc hµnh 1. VHDG lµ nh÷ng Tp nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng. 10 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. (tÝnh truyÒn miÖng) - Không lưu hành bằng chữ viết, truyền từ người nọ sang người kia, đời này qua đời khác, tính truyền miệng còn biểu hiện trong diễn xướng dân gian (ca hát chèo, tuồng, cải, lương). Tính truyền miệng làm nên sự phong phú, đa d¹ng nhiÒu vÎ cña VHDG. TÝnh truyÒn miÖng lµm nªn nhiÒu b¶n gäi lµ dÞ b¶n. (?) Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp thÓ?. 2. VHDG lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ (tÝnh tËp thÓ). - Nã kh¸c víi v¨n häc viÕt. Vh viÕt do c¸ nh©n s¸ng t¸c cßn VHDG do tËp thÓ s¸ng t¸c. Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ diễn ra như sau: cá nhân khởi xướng, tập thể hưởng ứng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian. Qu¸ tr×nh truyÒn miÖng l¹i ®­îc tu bæ, söa ch÷a, thªm bít cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian mang ®Ëm tÝnh tËp thÓ. - Mọi người có quyền tham gia bổ sung sửa chữa sáng tác d©n gian. 3. VHDG g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t khác nhau trong đời sống cộng đồng (tính thực hành).. (?) Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña VHDG? - TÝnh thùc hµnh cña VHDG biÓu hiÖn: + Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho tõng ngµnh nghÒ: bµi ca nghÒ nghiÖp, bµi ca nghi lÔ. - VHDG gợi cảm hứng cho người trong cuộc dù ở đâu, làm gì. Hãy nghe người nông dân tâm sự: Ra đi anh đã dặn dò Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy sau. Ruộng sâu cấy trước để lúa cưng cáp lên cao tránh được mưa ngập lụt. Ta nhận ra đó là lời ca của người nông dân trồng lúa nước. Chàng trai nông thôn tế nhị và duyên dáng mượn hình ảnh lá xoan đào để biểu thị lòng mình: Lá này lá xoan đào Tương tư thì gọi thế nào hỡi em? Hoạt động 3 II. HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ViÖt Nam ( T×m hiÓu hÖ thèng thÓ lo¹i ) -HS đọc từng phần và trả lời câu hỏi 1. ThÇn tho¹i. (?) ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i? - Thần thoại là loại hình tự sự dân gian, thường kể về các vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyªn thuû. Nhằm giải thích các hiện tượng tự nhiên, thể hiện khát väng chinhh phôc tù nhiªn, qu¸ tr×nh s¸ng t¹o v¨n ho¸ cña người việt cổ. - Do quan niệm của người Việt cổ, mỗi hiện tượng tự nhiªn lµ mét vÞ thÇn cai qu¶n nh­: thÇn s«ng, thÇn nói, thÇn biÓn…Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ nh÷ng vÞ thÇn. 11 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung kh¸c h¼n nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶.. (?) ThÕ nµo lµ sö thi? (?) Em hiÓu thÕ nµo vÒ quy m« réng lín? (?) Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp lµ g×? (?)Nhân vật sử thi là người như thế nµo? (?) Nh÷ng biÕn cè diÔn ra ë quy m« vµ mức độ như thế nào?. 2. Sö thi. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín, sö dụng ngôn ngữ có vần nhịp, xây dựng những hình tượng nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng, hµo hïng kÓ vÒ mét hoÆc nhiÒu biến cố lớn lao diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại. - Quy mô rộng lớn của sử thi: độ dài, phạm vi kể truyện của nó, ví dụ sử thi “Đẻ đất đẻ nước” của người Mường dµi 8503 c©u th¬ kÓ l¹i sù viÖc trÇn gian tõ khi h×nh thµnh vũ trụ đến khi bản Mường được ổn định. - Ngôn ngữ có vần, nhịp khi đã dịch ra văn xuôi như sử thi “§¨m S¨n”. - Nhân vật sử thi mang cốt cách của cả cộng đồng (tượng trưng cho sức mạnh, niềm tin của cộng đồng người). Ví dụ: Đăm Săn là hiện thân cho sức mạnh phi thường của người Êđê ở Tây Nguyên. - Những biến cố lớn lao gắn với cả cộng đồng. Đặc điểm này dễ thấy qua mqh giữa người anh hùng và cả cộng đồng. Đăm Săn chiến đấu với mọi thế lực thù địch cũng là mang l¹i cuéc sèng b×nh yªn cho bu«n lµng. Uy-lit-x¬ (Iliat-Hôme) cùng đồng đội lênh đênh ngoài biển khơi gắn liền với thời đại người Hy Lạp chinh phục biển cả Địa Trung H¶i.. (?) ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt? 3. TruyÒn thuyÕt Em hiÓu nh­ thÕ nµo lµ nh©n vËt lÞch sö ? - Lµ dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö Xu hướng lí tưởng hoá là như thế nào? theo xu hướng lí tưởng hoá. Qua đó thể hện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng dân cư của một vùng. + Nhân vật trong truyền thuyết là nửa thần nửa người như: Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, An Dương Vương…Như vậy nhân vËt cã liªn quan tíi lÞch sö nh­ng kh«ng ph¶i lµ lÞch sö. + Xu hướng lí tưởng hoá: Nhân dân gửi vào đó ước mơ kh¸t väng cña m×nh. Khi cã lò lôt, hä m¬ ­íc cã mét vÞ thÇn trÞ thuû. Khi cã giÆc, hä m¬ cã mét Phï §æng Thiªn Vương. Trong hoà bình, họ mơ có một hoàng tử Lang Liêu làm ra nhiều thứ bánh ngày tết. Đó là người anh hùng s¸ng t¹o v¨n hãa. 4. Cæ tÝch. (?) ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch? Néi dung cña truyÖn cæ tÝch lµ g×? - Lµ dßng tù sù d©n gian mµ cèt truyÖn kÓ vÒ sè phËn Nh©n vËt truyÖn cæ tÝch lµ nh÷ng ai? những con người bình thường trong xã hội có phân chia Quan niệm của nhân dân lao động giai cấp, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân trong truyÖn cæ tÝch nh­ thÕ nµo?. 12 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. dân lao động. - Nội dung truyện cổ tích thường đề cập tới hai vấn đề cơ bản. Một là kể về số phận bất hạnh của người nghèo khổ. Hai là vươn lên ước mơ khát vọng đổi đời (nhân đạo, lạc quan). - Nhân vật thường là em út, con riêng, thân phận mồ côi nh­: Sä Dõa, TÊm, Th¹ch Sanh… - Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. 5. TruyÖn ngô ng«n. (?) ThÕ nµo lµ truyÖn ngô ng«n? - Là truyện viết theo phương thức tự sự dân gian rất ngắn Nh©n vËt trong truyÖn ngô ng«n? Không gian của truyện ngụ ngôn như gọn, kết cấu chặt chẽ. Nhân vật là người, bộ phận của người, là vật (phần lớn là các con vật) biết nói tiếng người. thÕ nµo? Từ đó rút ta kinh nghiệm và triết lí sâu sắc. - Nhân vật truyện ngụ ngôn rất rộng rãi có thể là người, vËt, c¸c con vËt. - Cã thÓ x¶y ra bÊt cø ë n¬i ®©u. 6. Truyện cười. (?) Thế nào là truyện cười? Em hiểu thế nào là mâu thuẫn trong - Truyện cười thuộc dòng tự sự dân gian rất ngắn có kết cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng trªn c¬ së cuéc sèng? mâu thuẫn trong cuộc sống làm bật lên tiếng cười nhằm mục đích giải trí và phê phán xã hội. - Cuộc sống luôn chứa đựng những mâu thuẫn: + Bình thường với không bình thường + M©u thuÉn gi÷a lêi nãi víi viÖc lµm + Mâu thuẫn trong nhận thức lí tưởng với thực tế. Từ những mâu thuẫn ấy làm bật lên tiếng cười. (?) ThÕ nµo lµ tôc ng÷?. (?)Thế nào là câu đố?. (?) ThÕ nµo lµ ca dao?. 7. Tôc ng÷.-Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh, vÇn, nhịp đúc kết những kinh nghiệm thực tiễn thường được dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµng ngµy cña nh©n d©n. 8. Câu đố. - Là những bài văn vần, hoặc câu nói có vần mô tả vật đó bằng những hình ảnh, hình tượngkhác lạ để người nghe tìm lời giải nhằm mục đích giải trí, rèn luyện tư duy và cung cấp những tri thức thông thường về đời sống. 9. Ca dao. - Là những bài thơ trữ tình dân gian thường là những câu hát có vần điệu đã tước bỏ đi tiếng đệm, tiếng láy nhằm diễn tả thế giới nội tâm con người. VÝ dô: Rñ nhau xuèng biÓn mß cua Mang vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trªn rõng. 13 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. Em ơi! Chua ngọt đã từng Non xanh nước biếc xin đừng quên nhau. Ta cã thÓ chuyÓn thµnh lêi h¸t cña s©n khÊu chÌo. §ã lµ (?) ThÕ nµo lµ vÌ? c¸c lµn ®iÖu nhÞp ®iÖu, h¸t vØa. 10. VÌ. - Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ vÒ c¸c sù kiÖn diÔn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o vµ b×nh luËn. (?) ThÕ nµo lµ truyÖn th¬? 11. TruyÖn th¬. - Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giµu chÊt tr÷ t×nh diễn tả tâm trạng và suy nghĩ của con người khi hạnh phúc lứa đôi và sự công bằng xã hội bị tước đoạt. (?) ThÕ nµo lµ chÌo? 12. ChÌo. Ngoµi chÌo em cßn biÕt ®­îc thÓ lo¹i - T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt hîp yÕu tè tr÷ t×nh vµ sân khấu nào cũng thuộc về dân gian? trào lộng ca ngợi những tấm gương đạo đức và phê phán đả kích mặt trái của xã hội. - Đó là tuồng, sân khấu cải lương, múa rối. III. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña VHDGVN. -HS đọc phần 1 1. VHDG là kho trí thức vô cùng phong phú về đời sống (?) T¹i sao VHDG lµ kho tri thøc? c¸c d©n téc. Làm thế nào để khai thác tốt nhất kho tri thøc Êy? (HS kh¸ giái) - Nói tới tri thức của các dân tộc trên đất nước ta là nói tới kho tàng quý báu, vô tận về trí tuệ của con người đối với thiªn nhiªn vµ x· héi. Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nhân dân đối với cuộc sống quanh mình. Nó khác hẳn nhËn thøc cña giai cÊp thèng trÞ cïng thêi vÒ lÞch sö vµ x· hội. Đó là những kinh nghiệm mà nhân dân đã đúc kết từ cuéc sèng. - Tri thøc Êy l¹i ®­îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ của nhân dân, nó có sức hấp dẫn với mọi người. Trên đất nước ta có 54 dân tộc anh em nên có nguồn tri thức dân gian v« cïng to lín. - HS đọc phần 2 (?) Tính GD của VHDG được thể hiện 2. VHDG có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người. nh­ thÕ nµo? - Giáo dục tinh thần nhân đạo, tôn vinh những giá trị con người, yêu thương con người và đấu tranh không mệt mỏi để giải phóng con người khỏi áp bức bất công. VÝ dô: truyÖn TÊm C¸m + Giúp con người đồng cảm chia sẻ với nỗi bất hạnh của TÊm. + Khẳng định phẩm chất của Tấm. + Lªn ¸n kÎ xÊu, kÎ ¸c… 3. VHDG cã gi¸ trÞ thÈm mÜ to lín, gãp phÇn quan träng t¹o nªn b¶n s¾c riªng cho nÒn v¨n häc d©n téc.. -HS đọc phần 3 - Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña VHDG ta ph¶i kÓ tíi tõng (?) VHDG cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt nh­ thÕ thÓ lo¹i. nµo?. 14 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. + Thần thoại sử dụng trí tưởng tượng + TruyÖn cæ tÝch x©y dùng nh÷ng nh©n vËt thÇn k×. + Truyện cười tạo ra tiếng cười dựa vào những mâu thuẫn trong x· héi. + Cèt truyÖn cña dßng tù sù bao gåm nh©n vËt vµ t×nh tiÕt kÕt hîp l¹i. Th¬ ca d©n gian lµ sù s¸ng t¹o ra lêi ca mang ®Ëm chÊt tr÷ tình. ở ca dao sử dụng triệt để thể phú (phô bày và miêu t¶), tØ (so s¸nh), høng (tøc c¶nh sinh t×nh), tÊt c¶ nghÖ thuật ấy đã giúp người đọc, người nghe có khả năng nhạy cảm trước cái đẹp. - Khi Vh viết chưa có và chưa phát triển thì VHDG đóng vai trò chủ đạo. -Gv kh¸i qu¸t: V¨n häc d©n gian lµ céi - Häc ë giäng ®iÖu tr÷ t×nh, x©y dùng nh©n vËt tr÷ t×nh, nguồn, là bầu sữa tinh thần tác động cảm nhận thơ ca trước đời sống. Sử dụng ngôn từ sáng đến sự hình thành và phát triển của văn tạo của nhân dân trước cái đẹp. häc viÕt. - Häc ®­îc c¸ch x©y dùng cèt truyÖn, hÖ thèng nh©n vËt, (?) C¸c nhµ th¬ häc ®­îc g× ë ca dao? xung đột, mâu thuẫn, …. (?) C¸c nhµ v¨n häc ®­îc g× ë truyÖn cæ d©n gian? *************** Hoat động 4 ( Củng cố, hướng dẫn,dặn dò). * Nắm chắc những đặc trưng cơ bản của VHDG, hiểu biết về các thể loại VHDG, đặc biệt là vai trò của nó đối với * GV cñng cè bµi häc: nền văn học dân tộc. Sưu tầm các TPVHDG để đọc và tìm * GVdÆn dß: HS vÒ nhµ häc bµi vµ hiÓu. soạn bài tiếp theo: “Hoạt động giao * Học phần ghi nhớ SGK. tiÕp b»ng ng«n ng÷” * GV rót kinh nghiÖm bµi d¹y. 15 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. Ngµy so¹n: Ngµy day: TiÕt 5 ppct.. TrÇn Nam Chung. TuÇn d¹y : Líp daþ : Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS : - Củng cố kiến thức đã học về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ thông qua việc phân tích các nhân tố giao tiếp trong những hoạt động giao tiếp cụ thể - Rèn kĩ năng, hoạt động giao tiếp phù hợp với từng hoàn cảnh B. C¸ch thøc tiÕn hµnh. GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận và trả lời các câu hỏi. C.Néi dungvµ tiÕn tr×nh d¹y häc.. Hoạt động của GV và HS. Nội dung và yêu cầu cần đạt. Hoạt động 1 ( ổn định tổ chức- kiểm tra bài cũ) Hoạt động 2. II. LuyÖn tËp. *Bµi1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÖn trong c©u ca dao dưới đây theo câu hỏi: “ Tr¨ng thanh anh míi hái nµng: - Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?” a. Nh©n vËt giao tiÕp? (bµi tËp SGK trang 20) - Bµi tËp nµy thiªn vÒ h×nh thøc giao tiÕp mang mµu s¾c b. Hoµn c¶nh giao tiÕp? văn chương. Sáng tác và thưởng thức văn chương cũng là c. Nội dung giao tiếp? Mục đích giao một dạng HĐGT. Phân tích các NTGT thể hiện trong câu ca dao nh­ sau: tiÕp? a/ NVGT: là những người nam và nữ trẻ tuổi, điều đó thể hiÖn qua c¸c tõ anh vµ nµng. b/ HCGT: là vào một đêm trăng thanh (đêm trăng sáng và thanh v¾ng)- thêi gian thÝch hîp cho nh÷ng c©u chuyÖn t©m t×nh cña nam n÷ trÎ tuæi béc b¹ch t×nh c¶m yªu ®­¬ng. d. Cách nói có phù hợp với nội dung c/ Nhân vật “anh” nói về sự việc” tre non đủ lá” và đặt ra giao tiÕp kh«ng? vấn đề “nên chăng” tính đến chuyện “đan sàng”. Tuy nhiên, đặt câu chuyện trong hoàn cảnh một “đêm trăng thanh” và các nhân vật giao tiếp là một đôi nam nữ trẻ tuổi, thì nội dung và mục đích câu chuyện không phải là chuyÖn “®an sµng”. Lêi cña nh©n vËt “anh” cã mét hµm ý: cũng như tre, họ đã đến tuổi trưởng thành, nên tính chuyÖn kÕt duyªn. d/ Cách nói của chàng trai (mượn hình ảnh “tre non đủ lá” và mượn chuyện “đan sàng”) rất phù hợp với nội dung và mục đích của cuộc giao tiếp. Cách nói đó mang màu sắc văn chương, thuộc về phong cách văn chương, vừa có h×nh ¶nh, võa ®Ëm s¾c th¸i t×nh c¶m, nªn dÔ ®i vµo lßng người, tác động tới tình cảm con người. - Cuéc giao tiÕp ®­îc ghi l¹i trong ®o¹n trÝch mang tÝnh. - Hs đọc sgk, trả lời các câu hỏi theo s¸ch. - Gv định hướng, gợi ý:. 16 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. - Hs đọc sgk, trả lời các câu hỏi theo s¸ch. - Gv định hướng, gợi ý:. TrÇn Nam Chung chất giao tiếp đời thường, diễn ra trong cuộc sống hàng ngµy.. *Bµi 2. §äc ®o¹n héi tho¹i vµ tr¶ lêi c©u hái: (bµi 2 SGK trang 20). a. NVGT đã thực hiện giao tiếp bằng a/ Trong cuộc giao tiếp, các nhân vật giao tiếp (A Cổ và hành động ngôn ngữ cụ thể nào? Nhằm người ông) đã thực hiện các hành động cụ thể là: chào (Cháu chào ông ạ!), chào đáp (A Cổ hả?), khen (Lớn mục đích gì? tướng rồi nhỉ ?), hỏi (Bố cháu có gửi pin đài lên cho ông b. Các câu trả lời bằng hình thức câu không ?), đáp lời (Thưa ông , có ạ!) hỏi. Mục đích có phải để hỏi không? b/ Trong lời của ông già, cả ba câu trên đều có hình thức của câu hỏi nhưng không phải cả ba câu đều nhằm mục Vậy mục đích thực sự là gì? đích hỏi. Chỉ có câu thứ ba là nhằm mục đích hỏi thực sự. Cho nªn A Cæ míi tr¶ lêi cßn hai c©u ®Çu A Cæ kh«ng tr¶ c. Lêi nãi cña c¸c nh©n vËt béc lé t×nh lêi. cảm, thái độ và quan hệ trong giao tiếp c/ Lời nói của hai ông cháu đã bộc lộ rõ tình cảm, thái độ và quan hệ của hai người đối với nhau. Các từ xưng hô ntn? («ng, ch¸u), c¸c tõ t×nh th¸i (th­a, ¹- trong lêi A Cæ vµ hả, nhỉ – trong lời ông già) đã bộc lộthái độ kính mến của cháu đối với ông và thái độ yêu quý, trìu mến của ông đối với cháu. Bµi 3. §äc bµi th¬ vµ tr¶ lêi c©u hái. (bµi 3 SGK trang 21) Bài “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương a/ Thông qua hình tượng “bánh trôi nước” tác giả muốn bộc bạch với mọi người về vẻ đẹp, về thân phận chìm nổi của người phụ ữ nói chung và của tác giả nói riêng, đồng thời khẳng định bản chất tốt đẹp, trong sáng của người phô n÷ vµ cña b¶n th©n m×nh. b. Người đọc căn cứ vào đâu (từ ngữ, b/ Người đọc căn cứ vào các phương tiện ngôn ngữ như: hình ảnh, cuộc đời và thân phận tác các từ trắng, tròn (nói về vẻ đẹp), thành ngữ bảy nổi ba giả...) để lĩnh hội (hiểu và cảm nhận) chìm (nói về sự chìm nổi), tấm lòng son (nói về phẩm chất cao đẹp bên trong) đồng thời liên hệ với cuộc đời tác bµi th¬? giả - một người phụ nữ tài hoa nhưng lận đận về đường tình duyên - để hiểu và cảm nhận bài thơ. - Hs đọc và trả lời các câu hỏi (bµi 3 SGK trang 21) Bài “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương - Gv gîi ý : a. Nội dung? Mục đích ? Phương tiện mà HXH giao tiếp với người đọc?. - Hs đọc bài 4, xác định các yêu cầu - Gv gợi ý, định hướng Gîi ý tr¶ lêi: - Dạng văn bản: thông báo ngắn, do đó cần viết đúng các thể thức như mở đầu, kÕt thóc... - Hướng tới đối tượng giao tiếp là các bạn HS toàn trường. - Hoàn cảnh giao tiếp: trong nhà trường. Bµi 4. (SGK trang 21) - V¨n b¶n tham kh¶o: Nhân Ngày Môi trường TG, nhà trường tổ chức buổi tổng vệ sinh toàn trường để làm cho trường ta xanh, sạch, đẹp h¬n n÷a. -Thêi gian: tõ...giê s¸ng chñ nhËt ngµy... th¸ng...n¨m... - Néi dung: thu dän r¸c, khai th«ng cèng r·nh, ph¸t quang cá d¹i, trång thªm c©y xanh vµ vun gèc c¸c hµng c©y.... 17 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 và nhân Ngày Môi trường thế giới.. TrÇn Nam Chung - Lực lượng tham gia: học sinh toàn trường. - Dông cô: Mçi häc sinh khi ®i cÇn mang theo mét dông cô nh­: cuèc, xÎng, chæi, dao, ræ... - Kế hoạch: Các lớp nhận tại văn phòng của trường. Nhà trường kêu gọi toàn thể học sinh trong trường hãy nhiệt liệt hưởng ứngvà tích cực tham gia buổi tổng vệ sinh nµy. Ngµy....th¸ng... n¨m.... BGH trường THPT........................ Hoạt động 3 ( Củng cố hướng dẫn, rút kinh nghiệm ) Bµi 5. (SGK trang 21) GV hướng dẫn HS làm bài tại lớp. Bµi tËp vÒ nhµ: 1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp trong bài “Mời trầu” của Hồ Xuân Hương? 2. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp trong bài ca dao “Hôm qua tát nước đầu đình”. * Cñng cè: Chó ý c¸c nh©n tè trong giao tiÕp. Thùc hµnh ph©n tÝch c¸c ®o¹n héi tho¹i vµ t¹o lËp v¨n b¶n míi. * DÆn dß: Lµm bµi tËp vÒ nhµ vµ chuÈn bÞ bµi míi: V¨n b¶n.. 18 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10 Ngµy so¹n: 09/09. Ngµy d¹y: TiÕt: 6 ppct.. TrÇn Nam Chung. V¨n b¶n A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS n¾m ®­îc: 1. Khái niệm và đặc điểm của văn bản. 2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n. B. C¸ch thøc tiÕn hµnh. GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các hình thức trao đổi, thảo luận và trả lời câu hỏi. C. TiÕn tr×nh d¹y häc. 2. Kiểm tra bài cũ: Em hãy phân tích các nhân tố giao tiếp trong bài ca dao: “Hôm qua tát nước đầu đình”? 3. Giới thiệu bài mới: Trong quá trình giao tiếp con người đã tạo lập rất nhiều văn bản (văn bản nói và văn bản viết). Vậy văn bản là gì, nội dung, hình thức, bố cục, mục đích của văn bản là gì? Đó là néi dung cña bµi häc h«m nay mµ chóng ta cÇn t×m hiÓu. Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1 ( ổn định tổ chức, kiểm tra bài cũ) (?) Em h·y ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp trong bµi ca dao: “H«m qua t¸t nước đầu đình”? Hoạt động 2 I. Khái niệm, đặc điểm. (Tìm hiểu khái niệm,đặc điểm) * VÝ dô : Ba v¨n b¶n Sgk/23 -HS đọc văn bản và trả lời câu hỏi (?) V¨n b¶n lµ g×? -V¨n b¶n lµ s¶n phÈm ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh giao - Gv định hướng HS theo câu hỏi gợi ý tiếp bằng ngôn ngữ và thường có nhiều câu. cña Sgk (?) Mỗi văn bản được người nói tạo ra a-VB 1 tạo ra trong hoạt động giao tiếp chung. Đáp ứng trong hoạt động nào? Để đáp ứng nhu nhu cầu truyền cho nhau kinh nghiệm cuộc sống. cầu gì? Số câu (dung lượng) ở mỗi văn Đó là mqh giữa con người với con người, gần người tốt thì b¶n nh­ thÕ nµo? ảnh hưởng cái tốt và ngược lại quan hệ với người xấu thì sẽ -HS có thể trao đổi theo nhóm, cử đại ảnh hưởng cái xấu. Văn bản sử dụng một câu. diÖn tr×nh bµy. - Gv nhËn xÐt, tæng hîp b-VB 2 tạo ra trong hoạt động giao tiếp giữa cô gái và mọi người. Nó là lời than thân của cô gái, gồm 4 câu. (?) Mỗi văn bản đề cập tới vấn đề gì? Vấn đề đó có được triển khai nhất c-VB 3 tạo ra trong hoạt động giao tiếp giữa vị chủ tịch qu¸n trong tõng v¨n b¶n kh«ng? nước với toàn thể quốc dân đồng bào, là nguyện vọng khẩn thiết và khẳng định quyết tâm lớn của dân tộc trong việc -HS có thể trao đổi theo nhóm, đại giữ gìn, bảo vệ độc lập tự do, văn bản gồm 15 câu. diÖn tr×nh bµy - Hs rót ra nhËn xÐt * Văn bản 1,2,3 đều đặt ra vấn đề cụ thể và triển khai nhất. 19 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 10. TrÇn Nam Chung. qu¸n trong tõng v¨n b¶n. + VB 1 là quan hệ giữa người với người trong cuộc sống, cách đặt ra vấn đề và giải quyết rất rõ ràng. + VB 2 lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong x· héi cò như hạt mưa rơi xuống bất kể chỗ nào đều phải cam chịu. Tự mình cô gái không thể quyết định được. Cách thể hiện nhÊt qu¸n rÊt râ rµng. + VB 3 lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn: . Lập trường chính nghĩa của ta và dã tâm của thực dân Ph¸p. . Nêu chân lí đời sống dân tộc: thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. - Gv khái quát :mỗi văn bản tâp trung . Kêu gọi mọi người đứng lên đánh giặc bằng tất cả vũ khí một chủ đề, và triển khai chủ đề đó có trong tay. Đã là người Việt Nam phải đứng lên đánh mét c¸ch trän vÑn. Ph¸p. . Kêu Gọi binh sĩ, tự vệ dân quân (lực lượng chủ chốt) . Sau cùng khẳng định nước Việt Nam độc lập, thắng lợi nhất định về ta.. (?)V¨n b¶n 3 cã bè côc nh­ thÕ nµo? - Bố cục đó có hợp lí không?. * Bè côc rÊt râ rµng: + Phần mở bài: “Hỡi đồng bào toàn quốc” + Phần thân bài:“Chúng ta muốn hoà bình nhất định về dân téc ta” + PhÇn kÕt bµi: PhÇn cßn l¹i.. * Mỗi VB trên đều được tạo ra với một mục đích nhất định: (?) Mỗi văn bản tạo ra nhằm mục đích - MĐ của VB 1: Truyền đạt kinh nghiệm sống g×? - MĐ của VB 2: Lời than thân để gọi sự hiểu biết và thông -HS có thể trao đổi theo nhóm cảm của mọi người với số phận người phụ nữ. - M§ cña VB 3: Kªu gäi khÝch lÖ, thÓ hiÖn sù quyÕt t©m của mọi người trong kháng chiến chống thực dân Pháp. * Bè côc râ rµng, kÕt cÊu chÆt chÏ. (?) Về hình thức văn bản 3 có bố cục +Mở bài: Nhân tố cần giao tiếp (đồng bào toàn quốc) +Thân bài: Nêu lập trường chính nghĩa của ta và dã tâm nh­ thÕ nµo? của TD Pháp. Vì thế chúng ta pahỉ đứng lên chiến đấu để giữ vững lập trường chính nghĩa, bảo vệ độc lập tự do. Bác nêu rõ đánh bằng cách nào, đánh đến bao giờ. + Kết bài: Khẳng định nước Việt Nam độc lập và kháng chiÕn th¾ng lîi. * KÕt luËn: - C¸ch lËp luËn: C¸c ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ lµm râ. 20 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>