Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 70 Đọc văn: Thái sư Trần Thủ Độ (trích Đại Việt sử kí toàn thư) Ngô Sĩ Liên

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 70.§äc v¨n:. Ngµy so¹n: 01/02/2010 Ngµy d¹y: 03/02/2010. thái sư trần thủ độ (TrÝch §¹i ViÖt sö kÝ toµn th­) Ng« SÜ Liªn.. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs:- HiÓu ®­îc nh©n c¸ch chÝnh trùc, chÝ c«ng v« t­, biÕt l¾ng nghe vµ khuyÕn khích cấp dưới giữ vững phép nước của Trần Thủ Độ, qua đó càng thêm tự hào về truyền thèng cña cha «ng. - N¾m ®­îc lèi viÕt kÕt hîp sö biªn niªn vµ tù sù cña Ng« SÜ Liªn. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Tóm tắt câu chuyện về Trần Quốc Tuấn của Ngô Sĩ Liên? Nêu những vẻ đẹp của nhân cách vĩ đại Trần Quốc Tuấn? 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: TrÇn Thñ §é (1194- 1264), lµ chó hä TrÇn Th¸i T«ng (TrÇn Cảnh), ông chú của Trần Thánh Tông (Trần Hoảng), giữ chức Thái sư (Tể tướng- quan đầu triều, lo mọi việc chính sự) là một nhân vật lịch sử khá đặc biệt, từng có những ý kiến đánh giá khác nhau về ông. Ông từng được xem là nhà chính trị nhiều mưu mô, thủ đoạn, khá tàn nhẫn, khôn khéo bày đặt, dàn xếp để đoạt ngôi vua nhà Lí cho nhà Trần, bức tử Lí HuÖ T«ng, s¸t h¹i hµng tr¨m t«n thÊt nhµ LÝ. Nh­ng xÐt mét c¸ch kh¸ch quan, c«ng b»ng, ta thấy, việc chuyển đổi triều đại Lí- Trần là tất yếu lịch sử mà Trần Thủ Độ chỉ là người thúc đẩy quá trình đó diễn ra nhanh, khéo léo nhưng ko kém phần quyết liệt. Về phía nhà Trần, Trần Thủ Độ là một trong những người có công đầu khai sáng, xây dựng. Ông hết lòng, hết sức, tận tuỵ, trung thành giúp các vua Trần giữ gìn cơ ngiệp, bảo vệ đất nước, chèng ngo¹i x©m. Khi qu©n Nguyªn- M«ng trµn qua biªn giíi, vua TrÇn lo l¾ng, muèn nghe kế nghị hòa của Trần Nhật Hiệu, Trần Thủ Độ nói: “Đầu tôi chưa rơi, xin bệ hạ đừng lo!”. Bµi häc h«m nay sÏ gióp chóng ta hiÓu h¬n vÒ «ng. Hoạt động của gv và hs Hs đọc VB- sgk. - Theo em, ®o¹n trÝch cã thÓ ®­îc chia theo bè côc ntn? Gv bæ sung: P1 nªu râ ngµy th¸ng mÊt cña TrÇn Thñ §é, tước được truy phong của. Yêu cầu cần đạt I. §äc vµ t×m bè côc: 1. §äc. 2. Bè côc:Hai phÇn: - P1: Thời gian và sự kiện trọng đại (Trần Thủ Độ mất). - P2: Bèn c©u chuyÖn vÒ TrÇn Thñ §é:. 233 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> «ng. P2, t¸c gi¶ kÓ 4 c©u chuyện nhỏ để khắc họa ch©n dung nh©n c¸ch cña TrÇn Thñ §é, ko hÒ cã lêi b×nh luËn, t¹o tÝnh chÊt khách quan, để sự việc tự nó nói lên vấn đề tác giả cần bµn luËn. - Cách xử trí, thái độ của Trần Thủ Độ với người hặc tội mình có gì khác thường? Điều đó cho thấy ở ông phÈm chÊt g×?. - T¹i sao TrÇn Thñ §é l¹i sai người bắt tên quân hiệu? H¾n cã bÞ «ng trõng trÞ nh­ dự đoán của người đọc ko? Cách kết thúc bất ngờ đó có ý nghÜa g×?. - C¸ch xö trÝ cña TrÇn Thñ Độ gây bất ngờ với người. + Xử người hặc tội mình. + B¾t tªn qu©n hiÖu. + C¸i gi¸ chøc c©u ®­¬ng. + An Quèc hay lµ thÇn? II. T×m hiÓu v¨n b¶n: 1. Nh©n c¸ch cña TrÇn Thñ §é: a. Câu chuyện thứ nhất: Xử người hặc tội mình. Lẽ thường  Cách xử trí của Trần Thủ Độ Chèi c·i, Døt kho¸t c«ng nhËn, kh¼ng biÖn minh. định sự thật “Đúng...” Thï o¸n, Ban thưởng cho kẻ hặc tội. trõng trÞ kÎ hÆc téi. Vua Trần đem người hặc tội đến và nói rõ lời của kẻ đó víi TrÇn Thñ §é. T×nh huèng nµy mang tÝnh chÊt cña mét cuộc đối chất ba mặt một lời. Trái với lẽ thường, những hành động, cách xử trí của TrÇn Thñ §é khiÕn vua TrÇn ng¹c nhiªn vµ kh©m phôc, kÎ hặc tội vừa sợ hãi vừa khâm phục. Vì cả hai người đó chưa hiÓu hÕt tÊm lßng vµ ý chÝ cña TrÇn Thñ §é. Trong t×nh thế vua Trần còn nhỏ, triều đình nhà Trần mới lập, ông ko thÓ ko chuyªn quyÒn nh­ng sù thùc, «ng tù biÕt m×nh Ýt häc, vâ biÒn, m­u m« quyÒn biÕn, ko hÒ cã chÝ lµm vua, chØ cã lßng hÕt søc gióp vua mµ th«i. ¤ng nãi víi vua nh­ vậy để nhà vua ko còn mối ngờ vực... Tính cách: trung thực, thẳng thắn, công minh, độ lượng vµ giµu b¶n lÜnh. b. C©u chuyÖn thø hai: B¾t tªn qu©n hiÖu. - Nguyên nhân: trước yêu cầu và lời nói khích của Linh Tõ Quèc MÉu, TrÇn Thñ §é c¶ giËn, sai ®i b¾t ngay tªn lính xấc láo phạm thượng. - C¸ch xö trÝ: sau khi nghe lêi tr×nh bµy sù thËt, «ng khen ngợi anh lính và còn ban thưởng vàng lụa  Cách giải quyết vẹn cả đôi bề, công bằng và gây bất ngờ cho người đọc.  Bà vợ hài lòng và ko thể tiếp tục lợi dụng địa vị của chồng để làm khó kẻ dưới.  Đem đến sự công bằng cho tên quân hiệu, khuyến khích kẻ dưới giữ nghiêm phép nước dù có làm ảnh hưởng đến người thân của mình. TÝnh c¸ch: chÝ c«ng v« t­, t«n träng ph¸p luËt. c. C©u chuyÖn thø ba: C¸i gi¸ cña chøc c©u ®­¬ng. - Trần Thủ Độ nhận lời xin riêng cho một người nhà làm chøc c©u ®­¬ng, l¹i cÈn thËn ghi tªn vµ quª qu¸n cña kÎ đó.. 234 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> đọc ntn? ý nghĩa của nó?. Gv dẫn dắt: Lẽ thường, dân gian có câu “Một người làm quan, c¶ hä ®­îc nhê”. VËy mµ ë ®©y TrÇn Thñ §é ko chủ động đề xuất mà là chủ ý cña vua TrÇn cho anh cña ông làm tướng. Ông chỉ việc đồng ý là xong, là có thêm v©y c¸nh trong triÒu... - Việc ông đặt ra yêu cầu lựa chọn và trọng dụng đúng người hiền tài cho nhà vua cã ý ngi· g×? Nã cho thÊy tÝnh c¸ch g× cña «ng? - Những đặc sắc nghệ thuật kÓ chuyÖn vµ kh¾c häa nh©n vËt cña ®o¹n trÝch? - NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ những phẩm chất tốt đẹp của TrÇn Thñ §é?. - Đến khi gặp mặt, ông lại nói với kẻ đó: “Ngươi v×...®­îc”.  Cã thÓ «ng sÏ cho h¾n lµm chøc c©u ®­¬ng thùc mµ còn có thể được ưu tiên thêm nữa vì là người nhà xin cho. - Nh­ng khi «ng nãi nèt vÕ cßn l¹i  kÕt thóc thËt bÊt ngê, kÞch tÝnh.  Đó chỉ là lời cảnh báo răn đe nghiêm khắc để người kia hoảng vía mà xin tha, mà nhớ đời, bỏ hẳn thói nhờ vả, chạy chọt. Đồng thời đó cũng là cách răn vợ ko được dựa quyền thế để làm việc công theo ý mình. TÝnh c¸ch: chÝ c«ng v« t­, kiªn quyÕt trõng trÞ n¹n ch¹y chức, chạy quyền, đút lót, hối lộ, dựa dẫm thân thích và gi÷ c«ng b»ng cña ph¸p luËt. d. C©u chuyÖn thø t­: An Quèc hay lµ thÇn? - Đặt ra yêu cầu lựa chọn và trọng dụng hiền tài đúng mực cho nhµ vua. - Câu hỏi hay lời than :”Nếu anh em cùng là tướng thì viÖc trong triÒu sÏ ra sao”  sù c¶m kh¸i vµ døt kho¸t cña TrÇn Thñ §é. Tính cách: thẳng thắn, cương trực, đặt lợi ích của quốc gia dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, gia đình.. 2. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ kh¾c häa nh©n vËt: - C¸c t×nh huèng giµu kÞch tÝnh. - Sử dụng các chi tiết đắt giá. III. Tæng kÕt bµi häc: Nhân cách vĩ đại của Trần Thủ Độ: trung thực, nghiêm minh, liªm khiÕt, chÝ c«ng v« t­.. 4. Cñng cè – NhËn xÐt: - HÖ thèng néi dung: Theo yªu c©u bµi häc. - NhËn xÐt chung. 5. Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs:- Häc bµi. - Soạn bài: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên... 235 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>