2020, trường THCS Trịnh Phong tổ chức các khóa học bài mới trực tuyến trên VNPT E-Learning, các em HS theo dõi lịch và tham gia các khóa học cho đầy đủ.

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.53 MB, 46 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Năm học

2019-2020

TRƯỜNG THCS TRỊNH PHONG

TỔ LÝ-HÓA-SINH-ĐỊA

------

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG

TIẾT 42 - BÀI 44

ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT

I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Nêu được thế nào là nhân tố sinh vật.

- Trình bày được quan hệ giữa các lồi sinh vật.

- Lấy được ví dụ cho các mối quan hệ.

2. Kỹ năng:

- Kỹ năng ra quyết định khi vận dụng kiến thức vào thực tế.

- Kỹ năng tự tin trình bày ý kiến trước tổ, nhóm, lớp.

- Kỹ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng, hợp tác trong

hoạt động nhóm.

- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thơng tin khi HS đọc SGK.

3. Thái độ:

HS có ý thức bảo vệ mơi trường, phịng chống dịch bệnh.

4. Năng lực:

Năng lực kiến thức Sinh học

Sử dụng kiến thức về ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật để vận dụng

đề ra các giải pháp bảo vệ mơi trường, phịng chống dịch bệnh, kỹ

thuật trồng trọt để tăng năng suất

.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

I – Quan hệ cùng loài

Thế nào là nhóm cá thể?

Nhóm cây tre Đàn hươu

Đàn cá
Nhóm cây bạch đàn

- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành

nên nhóm cá thể.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

I – Quan hệ cùng lồi

H.44.1a: Các cây thơng mọc gần 
nhau trong rừng

H.44. 1b : Cây bạch đàn đứng riêng lẻ 
bị gió thởi nghiêng về một bên

- Khi có gió bão, thực vật sớng thành nhóm có lợi gì so với

sớng riêng rẽ?

- Khi có gió bão, thực vật sớng thành nhóm có tác dụng giảm bớt

sức thởi của gió, làm cây khơng bị đở.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

I – Quan hệ cùng lồi

Đàn mới cùng nhau làm tở

Những con chim tha rơm làm tổ

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

1 – Quan hệ cùng lồi

H.44.1c: trâu rừng sớng thành bầy có

khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn Bầy sói săn mồi

Trong tự nhiên động vật sống theo bầy đàn có lợi trong việc tìm kiếm nhiều 
thức ăn hơn, phát hiện kẻ thù nhanh hơn và tự vệ tốt hơn, cùng nhau làm tổ…

- Trong tự nhiên, đợng vật sớng thành bầy đàn có lợi gì?

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

I – Quan hệ cùng loài

ĐÀN CHIM DI CƯ

Quan hệ hỡ trợ cùng lồi xảy ra trong điều kiện nào?

Khi điều kiện thuận lợi: đầy đủ thức ăn, nơi ở, các điều kiện sống khác của môi

trường sinh vật sớng với nhau thành nhóm hỡ trợ nhau làm tở, tìm kiếm được

nhiều thức ăn, phát hiện kẻ thù và tự vệ tớt hơn…

QUAN HỆ HỠ TRỢ CÙNG LỒI

- Sinh vật cùng lồi sớng gần nhau sẽ có mới quan hệ gì?

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Các cá thể cạnh tranh gay gắt
Một số cá thể phải tách khỏi nhóm

3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi 
nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa 
các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt 
nguồn thức ăn trong vùng.

Hãy tìm câu đúng trong sớ các câu sau:
1. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi

nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh 
giữa các cá thể.

2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi 
nhóm làm cho ng̀n thức ăn cạn 
kiệt nhanh chóng.

3

I – Quan hệ cùng lồi

Quan hệ cạnh tranh cùng loài xảy ra 
trong điều kiện nào?

- Khi gặp điều kiện bất lợi: thiếu thức

ăn, nơi ở… các cá thể trong nhóm

cạnh tranh gay gắt dẫn tới hiện tượng 
tách nhóm.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10></div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

- Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gì để tránh sự

cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể vật nuôi, cây trồng?

- Trồng cây và nuôi động vật với mật độ hợp lí.

I – Quan hệ cùng loài

Chú ý: áp dụng kỹ thuật tỉa thưa với thực vật hoặc tách đàn

với động vật khi cần thiết, cung cấp thức ăn đầy đủ, vệ sinh

môi trường sạch sẽ.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Em hãy cho biết đây là mối quan hệ nào?Quan hệ hỗ trợ cùng loài

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Thảo luận(3 phút): Nêu đặc điểm và gọi tên các mối quan hệ giữa 2 loài trong 
các ví dụ sau. Ghi chú: Dấu (+): có lợi, dấu (-): bị hại, (0): khơng bị hại

Quan hệ Đặc điểm Ví dụ

1. Tôm và Hải quỳ cùng chung sống 
với nhau: Tôm giúp Hải quỳ di

chuyển, Hải quỳ giúp Tôm tự vệ.
2. Cá ép bám vào Rùa biển, nhờ đó 
Cá được đưa đi xa.

3. Tầm gửi sống trên các tán cây

4. Cây ăn thịt bắt và tiêu hóa con mồi
5. Dê và bò tranh nhau ăn cỏ trên 
một cánh đồng

Tôm
Cá ép
Cây ăn 
thịt
Tầm gửi
Bò
Dê
Con mời
Tán cây 
Rùa biển
Hải quỳ

II – Quan hệ khác lồi

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Tôm và Hải quỳ

Dê và bò tranh nhau ăn cỏ
Cây bắt mồi

Cây tầm gửi bám trên tán cây

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

+

-+

+

-0

+

Cộng 
sinh
Hội 
sinh
Kí sinh, 
nửa kí sinh

SV ăn 
SV khác

Cạnh 
tranh
Hỗ 
trợ
Đối 
địch

Quan hệ Đặc điểm Ví dụ

Tôm
Cá ép
Bò

Con mồi
Tán cây 
Rùa biển
Hải quỳ

II – Quan hệ khác loài

Cây ăn 
thịt

Tầm gửi

Dê

1. Tôm và Hải quỳ cùng chung sống 
với nhau: Tôm giúp Hải quỳ di

chuyển, Hải quỳ giúp Tôm tự vệ.
2. Cá ép bám vào Rùa biển, nhờ đó 
Cá được đưa đi xa.

3. Tầm gửi sống trên các tán cây

4. Cây ăn thịt bắt và tiêu hóa con mồi

5. Dê và bò tranh nhau ăn cỏ trên 
một cánh đờng

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Sinh vật khác 
lồi có những

mới quan hệ

nào?

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17></div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Đặc điểm: Học bảng 44 SGK/ 132

Vd: dê và bò tranh 
nhau ăn cỏ

Vd: Tầm gửi sống 
trên tán cây

Vd: Cây ăn thịt 
và con mồi

Vd: cá ép bám 
vào rùa biển
Vd: Tôm sống 
cùng Hải quỳ

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Quan hệ Đặc điểm

Bảng 44: Các mới quan hệ khác lồi

Hỡ 
trợ
Đới 
địch
Cộng sinh
Cạnh

tranh
Hội sinh

Kí sinh, nửa 
kí sinh
Sinh vật ăn

sinh vật

Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật

Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và 
các điều kiện sống khác của mơi trường. Các lồi kìm 
hãm sự phát triển của nhau.

Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có 
lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại.

Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các 
chất dinh dưỡng, máu….. từ sinh vật đó.

Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động 
vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ.

II – Quan hệ khác loài

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Tảo đơn
bào

Nấm

Tảo và nấm sống

trong địa y Lúa và cỏ dại

Địa y Giun đũa Vi khuẩn trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu

Trong các ví dụ sau đây, quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch?

1

2

3

4

5

6

7

8

Rận và bét sống bám 
trên da trâu, bò

Cây nắp ấm bắt mời
Hở ăn thịt nai

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Đ
Ơ
I
 Đ
Ị
C
H

Rận và bét sống bám trên da 
trâu, bò

4

6

Giun đũa

8

Cây nắp ấm bắt côn trùng
Hổ ăn thịt nai

Tảo và nấm sống trong địa y Địa y

Vi khuẩn trong nốt 
sần ở rễ cây họ Đậu

5

7

2

3

H
Ỗ 
TR
Ợ

Lúa và cỏ dại

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và ḿi khống từ mơi trường cung cấp 
cho tảo, tảo hấp thụ nước, muối khống và năng lượng ánh sáng mặt trời 
tởng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu 
cơ do tảo tổng hợp (H 42.2).

H44.2 Địa y

HỖ TRỢ (Cộng sinh)

.Tảo đơn bào

.Sợi nấm

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm.

Lúa

Cỏ dại

ĐÔI ĐỊCH

(Cạnh tranh)

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng.

Số lượng hươu, nai bị khớng chế bởi sớ lượng hở.

ĐƠI ĐỊCH

(Sinh vật ăn sinh vật khác)

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng

sống được nhờ hút máu của trâu, bò.

ĐÔI ĐỊCH

(Kí sinh, nửa kí sinh)

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

5/ Địa y sống bám trên cành cây.

HỖ TRỢ

(Hội sinh)(Hội sinh)

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

6/ Giun đũa sống trong ruột người

ĐÔI ĐỊCH

(Kí sinh)

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

7/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ đậu (H43.3)

HỖ TRỢ

(Cộng sinh)

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

8/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.

ĐÔI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ

hỗ trợ và quan hệ đối địch của các

sinh vật khác lồi là gì?

- Là mới quan hệ có lợi

(hoặc ít nhất không có hại)

cho tất cả các sinh vật.

Một bên sinh vật được lợi

còn bên kia bị hại hoặc cả

hai bên cùng bị hại.

HỖ TRỢ

ĐƠI ĐỊCH

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

- Áp dụng mơ hình V-A-C



phát triển kinh tế.

- Sử dụng một loài sinh vật (động vật ăn thịt hoặc kí sinh) vào

tiêu diệt những sinh vật khác có hại. Ví dụ: kiến ăn rầy, ong

mắt đỏ diệt sâu đục thân lúa.

Cần phải làm gì để bảo vệ mơi

trường và những lồi thiên địch có

lợi?



Hạn chế sử dụng th́c bảo vệ thực vật; bảo vệ các loài

thiên địch có lợi.

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

Vd: dê và bò tranh 
nhau ăn cỏ

Vd: Tầm gửi sống 
trên tán cây

Vd: Cây ăn thịt 
và con mồi

Vd: cá ép bám 
vào rùa biển

Vd: Tôm sống 
cùng Hải quỳ

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Vd: dê và bò tranh 
nhau ăn cỏ

Vd: Tầm gửi sống 
trên tán cây

Vd: Cây ăn thịt 
và con mồi

Vd: cá ép bám 
vào rùa biển

Vd: Tôm sống 
cùng Hải quỳ

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34></div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

Dây trầu bà leo thân cây thể hiện mối

quan hệ nào giữa các sinh vật?

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

HỠ TRỢ (Cộng sinh)

Cá hề sớng cùng với Hải quỳ. Hải quỳ giúp Cá hề chống lại kẻ

thù nhờ độc tố trong các xúc tu của chúng. Ngược lại, phân

và vụn thức ăn thừa của cá là ng̀n thức ăn cho Hải quỳ.

Hình

ảnh này 
thể hiện

mối 
quan hệ

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

SAO

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

Các vi sinh vật trên quả cam thể hiện mối quan

hệ nào giữa các sinh vật?

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39></div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

Quan hệ giữa các cá thể trong

hiện tượng tự tỉa ở thực vật là

mối quan hệ gì?

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

Ví dụ nào thể hiện mối quan hệ đối địch?

A. Tảo và nấm sống với nhau tạo thành địa y

B. Vi khuẩn sống trong nốt sần của rễ cây họ đậu

C. Cáo đuổi bắt gà để ăn thịt

D. Trên cánh đồng, các con bò tranh nhau ăn co

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

I. Quan hệ cùng loài:

- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành

nên nhóm cá thể.

- Trong quan hệ cùng lồi có:

+ Quan hệ hỗ trợ: kiếm ăn, nơi ở, tự vệ.

+ Quan hệ cạnh tranh: thức ăn, nơi ở, con cái (sinh sản).

T42-B44

ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT

II. Quan hệ khác loài:

- Quan hệ hỗ trợ:

+ Cộng sinh: hai bên đều có lợi. Vd: Hải quỳ + tôm ký cư.

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

I. Quan hệ cùng loài:

T42-B44

ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT

II. Quan hệ khác loài:

- Quan hệ đối địch:

+ Cạnh tranh: Thức ăn, nơi ở. (Vd: dê, cừu tranh nhau co)

+ Ký sinh: Gây hại cho vật chủ. Gồm ký sinh ngoài (Vd: chấy, rận sống

bám trên da), ký sinh trong (Vd: giun đũa trong ruột non).

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

Vd: dê và bò tranh 
nhau ăn cỏ

Vd: Tầm gửi sống 
trên tán cây

Vd: Cây ăn thịt 
và con mồi

Vd: cá ép bám 
vào rùa biển

Vd: Tôm sống 
cùng Hải quỳ

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

Hướng dẫn về nhà

* Bài cũ:

(HS làm vào giấy làm bài)

Câu 1.

Vẽ sơ đồ tư duy MÔI QUAN HỆ GIỮA CÁC

SINH VẬT ở slide 44.

Câu 2.

Tìm 2 câu ca dao hoặc tục ngữ nói về mới quan

hệ giữa các lồi sinh vật.

* Bài mới:

-

Tự thực hiện bài 45, 46: Thực hành tìm hiểu mt.

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46></div>

2020, trường THCS Trịnh Phong tổ chức các khóa học bài mới trực tuyến trên VNPT E-Learning, các em HS theo dõi lịch và tham gia các khóa học cho đầy đủ.

<i><b>Năm học </b></i>

<i><b>2019-2020</b></i>

<b>TRƯỜNG THCS TRỊNH PHONG </b>

<b> TỔ LÝ-HÓA-SINH-ĐỊA</b>

SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG

<b>TIẾT 42 - BÀI 44</b>

<b>ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT</b>

<b>I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI</b>

<b>Mục tiêu bài học:</b>

<b>1. Kiến thức: </b>

- Nêu được thế nào là nhân tố sinh vật.

- Trình bày được quan hệ giữa các lồi sinh vật.

- Lấy được ví dụ cho các mối quan hệ.

<b>2. Kỹ năng:</b>

- Kỹ năng ra quyết định khi vận dụng kiến thức vào thực tế.

- Kỹ năng tự tin trình bày ý kiến trước tổ, nhóm, lớp.

- Kỹ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng, hợp tác trong

hoạt động nhóm.

- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thơng tin khi HS đọc SGK.

<b>3. Thái độ:</b>

HS có ý thức bảo vệ mơi trường, phịng chống dịch bệnh.

<b>4. Năng lực:</b>

Năng lực kiến thức Sinh học

Sử dụng kiến thức về ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật để vận dụng

đề ra các giải pháp bảo vệ mơi trường, phịng chống dịch bệnh, kỹ

thuật trồng trọt để tăng năng suất

<b>.</b>

<b>I – Quan hệ cùng loài</b>

<b><sub>Thế nào là nhóm cá thể?</sub></b>

- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành

nên nhóm cá thể.

<b>I – Quan hệ cùng lồi</b>

<i><b>- Khi có gió bão, thực vật sớng thành nhóm có lợi gì so với </b></i>

<i><b>sớng riêng rẽ?</b></i>

<i><b>- Khi có gió bão, thực vật sớng thành nhóm có tác dụng giảm bớt </b></i>

<i><b>sức thởi của gió, làm cây khơng bị đở.</b></i>

<b>I – Quan hệ cùng lồi</b>

<b>Đàn mới cùng nhau làm tở</b>

<b>Những con chim tha rơm làm tổ</b>

<b>1 – Quan hệ cùng lồi</b>

<i><b>- Trong tự nhiên, đợng vật sớng thành bầy đàn có lợi gì?</b></i>

<b>I – Quan hệ cùng loài</b>

<b>QUAN HỆ HỠ TRỢ CÙNG LỒI</b>

<i><b>- Sinh vật cùng lồi sớng gần nhau sẽ có mới quan hệ gì?</b></i>

<b>I – Quan hệ cùng lồi</b>

- Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gì để tránh sự

cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể vật nuôi, cây trồng?

<i><b>- Trồng cây và nuôi động vật với mật độ hợp lí.</b></i>

<b>I – Quan hệ cùng loài</b>

<i><b>Chú ý: áp dụng kỹ thuật tỉa thưa với thực vật hoặc tách đàn </b></i>

<i><b>với động vật khi cần thiết, cung cấp thức ăn đầy đủ, vệ sinh </b></i>

<i><b>môi trường sạch sẽ. </b></i>

<b>II – Quan hệ khác lồi</b>

<b>+</b>

<b>+</b>

<b></b>

<b>-+</b>

<b>+</b>

<b></b>

<b></b>

<b></b>

<b>-0</b>

<b>+</b>

<b>II – Quan hệ khác loài</b>

<i><b>Bảng 44: Các mới quan hệ khác lồi</b></i>

<b>II – Quan hệ khác loài</b>

1

2

3

4

5

6

7

8

4

6

8

5

7