Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tuần 31

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TuÇn 31, TiÕt 91,92,93.. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. V¨n b¶n v¨n häc A.môc tiªu bµi häc. Gióp HS hiÓu ®­îc c¸c tiªu chÝ ngµy nay cña mét v¨n b¶n v¨n học. Hiểu rõ quá trình chuyển từ một văn bản văn học đến tác phẩm văn học trong tâm trí người đọc. Đồng thời có thể hiểu được ba tầng của cấu trúc văn bản và mối liên hệ giưa các tầng đó. B. phương tiện thực hiện. - S GK, SGV -ThiÕt kÕ bµi häc .. C. tiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Phương pháp. Néi dung chÝnh GV: Cho H/S đọc phần giới I. Tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học.. thiÖu ë SGK.. 1. So s¸nh v¨n b¶n v¨n häc vµ v¨n b¶n phi v¨n häc. HS§&TL:. GVH: Phần em vừa đọc có  Các văn bản 1,2,3,4,5 là văn bản văn học.. néi dung g× cÇn chó ý ?.  C¸c v¨n b¶n 6,7,8 lµ v¨n b¶n nhËt dông. * Văn bản là bản ghi chép bằng ngôn từ dưới dạng chữ viết hoÆc ch÷ in mét ph¸t ng«n hay mét th«ng b¸o. * V¨n b¶n v¨n häc ®­îc x©y dùng b»ng nghÖ thuËt ng«n từ, có hình tượng, có giá trị thẩm mĩ cao. * Các văn bản 1,2 vốn được viết nhằm mục đích chính trị nhưng vẫn là văn bản văn học vì quan niệm thời trung đại GV: Gọi HS đọc phần I là văn - sử - triết bất phân. SGK Tr 117. 2. C¸c tiªu chÝ cña VBVH. GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt HSTL&PB : Cã 03 tiªu chÝ. cã mÊy tiªu chÝ cho mét v¨n - VBVH lµ nh÷ng v¨n b¶n ®i s©u ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch b¶n v¨n häc ? quan và khám phá thế giới tình cảm và tư tưởng, thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người. - VBVH ®­îc x©y dùng b»ng ng«n tõ nghÖ thuËt, cã h×nh tượng, có tính thẩm mĩ cao. - VBVH được xây dựng trên một phương thức riêng. GVH: §äc mét v¨n b¶n v¨n II. CÊu tróc cña mét v¨n b¶n v¨n häc. học, đầu tiên chúng ta tiếp 1, Tầng ngôn từ - từ ngữ âm đến ngữ nghĩa. xóc víi c¸i g× ?nh÷ng tõ, HSPB: ngữ như: ca lô, loắt choắt, + Hiểu ngôn từ là bước đầu tiên để hiểu đúng tác phẩm. xắc… gợi cho người đọc cái + Hiểu ngôn từ là hiểu các nghĩa (tường minh, hàm ẩn) của g× ? c¸c tõ ng÷, lµ hiÓu c¸c ©m thanh ®­îc gîi khi ph¸t ©m. (H/S đọc ví dụ SGK Tr 119) 2. Tính hình tượng: GVH: Các tác giả đã bằng +Hình tượng văn học là một dạng đặc thù của hình tượng ng«n tõ nghÖ thuËt x©y dùng. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> TuÇn 31, TiÕt 91,92,93. ®­îc nh÷ng (¶nh) g× ?. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. h×nh. tượng nghệ thuật, được thể hiện bằng ngôn từ nên còn được gọi là hình tượng ngôn từ. + Hình tượng không chỉ phản ánh mà còn khái quát hiện GVH: Th«ng qua h×nh thùc, kh¸m ph¸ c¸i cèt lâi, c¸i bÊt biÕn, c¸i vÜnh cöu trong tượng văn học, tác giả đã cái đơn lẻ, nhất thời, ngẫu nhiên. + Hình tượng văn học có thể là hình ảnh thiên nhiên, tự lµm ®­îc ®iÒu g× ? nhiên, sự vật, con người: hoa sen, cây tùng, những chiếc ô tô (bài thơ về tiểu đội xe…); anh thanh niên (lặng lẽ Sa Pa) + Hình tượng văn học do tác giả sáng tạo ra, không hoàn toàn giống như sự thật của cuộc đời, nhằm gửi gắm ý tình sâu kín của mình với người đọc, với cuộc đời. GVH: Với ba ví dụ đã nêu ở 3. Tầng hàm nghĩa. môc 2 phÇn II Anh (chÞ) h·y HSTL&PB cho biết tác giả sáng tạo nên - Ca ngợi vẻ đẹp trong sáng thuần khiết, cao quý, sự giữ những hình tượng như: sen, vững ý chí, sống có bản lĩnh. cµnh mai, tïng nh»m môc => hµm nghÜa cña VBVH lµ ý nghÜa Èn kÝn, ý nghÜa tiÒm tµng cña v¨n b¶n. §äc t¸c phÈm v¨n häc, xuÊt ph¸t tõ tÇng đích gì ? GVH: Anh (chị) hiểu như thế ngôn từ, tầng hình tượng, dần dần người đọc nhận ra tầng hµm nghÜa cña v¨n b¶n. nµo vÒ tÇng hµm nghÜa ? * L­u ý: trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn t¸c phÈm v¨n häc, viÖc n¾m b¾t tÇng hµm nghÜa lµ rÊt khã. Nã phô thuéc vµo vµo vốn sống, nhận thức , quan niệm, tư tưởng tình cảm…của người tiếp nhận. GVH: Anh (chị) hãy cho biết III. từ văn bản đến tác phẩm văn học. sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a HSTL&PB văn bản văn học và tác phẩm HSPB: VBTPVH nếu cứ để trên giá sách, trong kho, trong thư viện không ai đọc thì đó chỉ là văn bản chết. v¨n häc ? => Nhưng nếu VBVH được con người tìm đọc - hiểu được các tầng nghĩa sâu xa của nó thì VBVH đã trở thành TPVH sống động, có ích, có ý nghĩa đối với người đọc, hoàn thµnh t©m nguyÖn cña t¸c gi¶. IV. Cñng cè. - ChÐp phÇn ghi nhí (SGK) - Lµm bµi tËp SGK Tr 121.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> TuÇn 31, TiÕt 91,92,93.. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. Thực hành các phép tu từ: phép điệp và phép đối A.môc tiªu bµi häc. Giúp HS hiểu được và nâng cao kiến thức về phép đối. Đồng thời luyện kĩ năng phân tích và kĩ năng sử dụng phép điệp và phép đối. B. phương tiện thực hiện. - S GK, SGV -ThiÕt kÕ bµi häc .. C. tiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi. Phương pháp. Néi dung chÝnh GV: Gọi H/S đọc những ví I. Luyện tập về phép điệp (điệp ngữ) HS§&TL: dô trong SGK Tr 124.. 1. Kh¸i niÖm: * PhÐp ®iÖp lµ biÖn ph¸p tu tõ nh»m lÆp l¹i mét yÕu tè GVH:Anh (chị) hãy cho biết diễn đạt (vần , nhịp, từ, cụm từ, câu) để nhấn mạnh, biểu đạt cảm xúc và ý nghĩa, có khả năng gợi ý, gợi hình thÕ nµo lµ phÐp ®iÖp ? tượng nghệ thuật. 2. XÐt vÝ dô: HSPB:. * (1) "nô tÇm xu©n" ®­îc lÆp l¹i nguyªn vÑn ë c©u thø hai vµ c©u thø ba cã t¸c dông võa nhÊn m¹nh, võa lµm cho ý thơ, nhịp thơ dường như chững lại, nó góp phần diễn tả sự hôt hÉng, sù th¶ng thèt trong t©m tr¹ng cña chµng trai khi GVH: Anh (chị) làm bài tập ở được tin người con gái mình yêu đi lấy chồng. nhà gồm 03 câu a,b,c SGK * (2) Tương tự, các cụm từ "cá mắc câu, chim vào lồng" ®­îc lÆp l¹i ë bèn c©u cuèi cña bµi ca dao còng lµ phÐp Tr 125 ? điệp tu từ. Sự lặp lại ấy đã góp phần nhấn mạnh nỗi chua xãt, sù lÖ thuéc, bÕ t¾c vÒ bi kÞch h«n nh©n, t×nh yªu cña người phụ nữ thời phong kiến. * (3) Các câu ở (2) chỉ là hiện tượng lặp từ, không phải là phép điệp tu từ. Việc lặp từ tạo nên tính đối xứng và tính GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt nhÞp ®iÖu cho c©u nãi. II. Luyện tập về phép đối thế nào là phép đối ? HSPB:. 1, Kh¸i niÖm: Phép đối là cách sắp đặt từ ngữ, cụm từ và câu ở vị trÝ c©n xøng nhau, t¹o hiÖu qu¶ gièng nhau hoÆc tr¸i ngược nhau, nhằm mục đích gợi ra một vẻ đẹp hoàn chỉnh và hài hoà trong diễn đạt, để trình bày, nhấn GVH: Anh (chị) hãy cho biết mạnh một ý nghĩa nào đó. ë (1) & (2) c¸ch s¾p xÕp tõ HSPB:. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> TuÇn 31, TiÕt 91,92,93. ngữ có gì đặc biệt ?Vị trí của các danh từ (Chim, Người, tổ, tông…), các tính từ (đói, r¸ch, s¹ch, th¬m…), c¸c động từ (có, diệt, trừ…) tạo thế cân đối như thế nào ?. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. * Cách sắp xếp từ ngữ có tính chất đối xứng, hài hoà về âm. thanh, nhÞp ®iÖu. Sù g¾n kÕt gi÷a hai vÕ nhê sö dông c¸c tõ trái nghĩa hoặc các từ cùng một trường nghĩa . Vị trí của các danh từ, động từ, tính từ tạo ra sự cân đối khiến cho người đọc không chỉ được thoả mãn về thông tin, mà còn tho¶ m·n vÒ c¶ thÈm mÜ.. GVH: Anh (chị) hãy cho biết * Ngữ liệu ở (3) sử dụng cách đối bổ sung. Ngữ liệu (4) sử. ở (3) & (4) cách sắp xếp từ dụng cách đối theo kiểu câu đối. ngữ có gì đặc biệt ? GVH: Anh (chị) hãy cho biết * Thường có ba kiểu đối phổ biến: + Đối thanh (trắc đối bằng)VD: Nhớ nước…Thương nhà… có những kiểu đối nào ? + §èi vÒ nghÜaVD: ë bÇu th× trßn, ë èng th× dµi. (Tôc ng÷) + Đối về từ vựng (từ loại): danh >< danh, động>< động… VD: "Lặn lội thân cò ….Eo sèo mặt nước…" GVH: Anh (chÞ) h·y ph©n tích ngữ liệu sau để trả lời 2, Xét ví dụ: c©u hái ? SGK Tr 126. * Câu 1: tạo ra sự tương phản trong nhận thức nhờ sự tổ chøc ý nghÜa cña hai vÕ kh«ng gièng víi m« h×nh mµ chúng ta quen biết (nếu A thì B): nếu thuốc đắng chữa khỏi bệnh thì …(sự thật sẽ được lòng); mà ngược lại là "mất lßng". C©u 2: t¹o ra sù thó vÞ vÒ néi dung th«ng b¸o sau "bán…mua". Thông thường chúng ta bán, mua những hàng hoá cụ thể, nhưng ở đây lại là chuyện tình nghĩa, do đó cần thËn träng vµ tØnh t¸o h¬n. => Phép đối khiến cách nói của tục ngữ trở nên ngắn gọn, tác động nhanh, trực tiếp đến người nghe. Mỗi từ chứa đựng một thông tin cô đúc & chính xác. Chính vì thế mà tục nhữ ngắn mà khái quát được hiện tượng rộng…. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> TuÇn 31, TiÕt 91,92,93.. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. Néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n v¨n häc A.môc tiªu bµi häc. Giúp HS hiểu và bước đầu biết vận dụng các khái niệm nội dung và hình thức khi đọc - hiểu tác phẩm văn học…, phân tích văn bản văn häc. §ång thêi thÊy râ mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc trong v¨n b¶n v¨n häc. B. phương tiện thực hiện. - S GK, SGV -ThiÕt kÕ bµi häc .. C. tiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Phương pháp. Nội dung cần đạt GV: Gọi H/S đọc hết phần 1 I. Các khái niệm của nội dung và hình thức trong v¨n b¶n v¨n häc. trong I ë SGK Tr 127. HSTL&PB : GVH:Anh (chÞ) h·y nh¾c l¹i * V¨n b¶n v¨n häc: ®­îc x©y dùng b»ng nghÖ thuËt ng«n. khái niệm văn bản văn học ? từ, có hình tượng, có tính nghệ thuật cao. * T¸c phÈm v¨n häc: lµ c«ng tr×nh nghÖ thuËt ng«n tõ do mét c¸ nh©n hay mét tËp thÓ s¸ng t¹o nh»m thÓ hiÖn nh÷ng khái quát bằng hình tượng về cuộc sống con người, biểu hịên tâm tư tình cảm của chủ thể (tác giả) trước thực tại. GVH: Anh (chÞ) h·y nh¾c l¹i HSTL&PB: khi nào thì một văn bản văn => Muốn một VBVH trở thành một TPVH đích thực nhất học trở thành một tác phẩm thiết phải thông qua hoạt động đọc - hiểu văn bản ấy (tức văn học đích thực ? là phải có những tác động tinh thần của VBVH đối với xã hội thông qua hình tượng nghệ thuật). GVH: Anh (chÞ) cho biÕt thÕ 1, C¸c kh¸i niÖm vÒ néi dung VBVH: nµo lµ néi dung VBVH ?§ã HSTL&PB. lµ nh÷ng néi dung nµo ? * Lµ ph¹m vi hiÖn thùc ®­îc nhµ v¨n n¾m b¾t, thÓ hiÖn trong t¸c phÈm v¨n häc. kh¸i niÖm, vÝ dô ? * Nội dung của VBVH thường bao gồm: đề tài, chủ đề, tư tưởng và cảm hứng nghệ thuật. * §Þnh nghÜa: SGK Tr 127 & 128. * Lấy VD: + Đề tài của truyện Tấm Cám là xung đột giữa người tốt và người xấu, giữa Thiện và ác. GVH: Anh (chÞ) cho biÕt thÕ + Chủ đề của tác phẩm Nam quốc sơn hà là nào là hình thức VBVH ?Đó niềm tự hào và khẳng định chủ quyền lãnh thổ. lµ nh÷ng h×nh thøcnµo ? + Tư tưởng của tác phẩm Uylixơ trở về là ca kh¸i niÖm, vÝ dô ? ngợi lòng thuỷ chung, đề cao giá trị đạo đức, trí tuệ của con người. + C¶m høng nghÖ thuËt trong ChuyÖn chøc. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> TuÇn 31, TiÕt 91,92,93.. Ngày soạn 27 đến 30/3/2007. phán sự đền Tản Viên là ca ngợi lòng dũng cảm của Tử Văn và phẫn nộ trước sự độc ác, dối trá của linh hồn têb tướng giặc họ Thôi. * Hình thức của VBVH thường bao gồm: ngôn từ, kết cấu (bè côc), thÓ lo¹i. * §Þnh nghÜa: SGK Tr 128. * Lấy VD: + Ngôn từ hiện đại, đầy cách tân trong thơ Xu©n DiÖu, ng«n tõ méc m¹c tr÷ t×nh trong th¬ NguyÔn BÝnh, ng«n tõ dÝ dám tinh tÕ cña T« Hoµi, tµi hoa cæ kÝnh cña NguyÔn Tu©n…v.v + So s¸nh kÕt cÊu cña nh÷ng t¸c phÈm truyÖn d©n gian (cæ tÝch, truyÒn thuyÕt…) vµ nh÷ng t¸c phÈm hiÖn đại: Chí Phèo, Lão Hạc… + Mỗi thể loại được thể hiện đổi mới theo thời đại và mang sắc thái cá nhân nhà văn. Như cũng là thơ lục b¸t nh­ng cña NguyÔn Du th× ®iªu luyÖn tinh tÕ, cña NguyÔn BÝnh, NguyÔn Du mang ®Ëm tÝnh d©n gian, cña Tố Hữu thì mượt mà, biến hoá…. GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt II. ý NghÜa quan träng cña néi dung vµ h×nh mèi quan hÖ gi÷a néi dung thøc v¨n b¶n v¨n häc. vµ h×nh thøc trong mét v¨n * Sù thµnh c«ng cña bÊt cø mét TPVH nµo bao giê còng. b¶n v¨n häc ?. được đặt trên cơ sở của sự cân đối, hài hoà thống nhất giữa nội dung và hình thức => Do đó nội dung và hình thức cuả VBVH lµ hai mÆt kh«ng thÓ chia t¸ch. Néi dung chØ cã thÓ tồn tại trong một hình thức nhất định. Và bất kì hình thức nµo còng ph¶i mang mét néi dung.. GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt III. Cñng cè c¸c kh¸i niÖm néi dung vµ HSTL&PB :  PhÇn ghi nhí SGK Tr 130. h×nh thøc trong mét VBVH  Lµm bµi tËp 1 & 2 SGK Tr 130. ? GVH: Anh (chÞ) lµm bµi tËp1. & 2 SGK Tr 130 ? GV: Cã thÓ chia nhãm HSTL&PB. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>