Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tuần 14

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. A . môc tiªu bµi häc. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. NHaøn. Gióp HS: 1. Cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm . 2. §äc vµ hiÓu bµi th¬ giµu triÕt lý nh©n sinh. b. phương tiện thực hện. - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc .. C. tiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò . 2. Giíi thiÖu bµi míi . Sống gần trọn thế kỉ thứ XVI (1949 - 1585), Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chứng kiến cảnh bất công, ngang trái, thối nát của các triều đại phong kiÕn ViÖt Nam Lª , M¹c, TrÞnh . Xãt xa h¬n «ng thÊy sù b¨ng ho¹i cña đạo đức con người: Còn bạc còn tiền còn đệ tử Hết cơm hết rượu hết ông tôi Khi lµm quan «ng v¹ch téi bän gian thÇn , d©ng sí xin vua chÐm kÎ léng thÇn. Vua kh«ng nghe, «ng c¸o quan vÒ sèng t¹i quª nhµ víi triÕt lý . "Nhµn mét ngµy lµ tiªn mét ngµy " §Ó hiÓu quan niÖm sèng nhµn cña Nguyªn BØnh Khiªm nh­ thÕ nµo , ta t×m hiÓu bµi th¬ Nhµn cña «ng . phương pháp Nội dung cần đạt GV: Gọi H/S đọc tiểu dẫn I. Giới thiệu chung GVH: PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh néi dung g× ? +VÒ nguån gèc + Về quá trình trưởng thµnh cña NguyÔn BØnh Khiªm .. 1. T¸c gi¶. HS§&TL: HSPB: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm .. +Nguån gèc :Sinh 1491 mÊt 1585 . Quª ë lµng Trung Am, huyÖn VÜnh L¹i, nay thuéc x· Cæ Am, huyÖn VÜnh B¶o , ngo¹i thµnh H¶i Phßng . + Quá trình trưởng thành :đỗ Trạng nguyên năm 1535 (44 tuổi ) làm quan dưới triều Mạc. Ông sống thẳng thắn cương trực . Ông dâng sớ chém 18 tên léng thÇn kh«ng ®­îc nhµ vua chÊp nhËn , «ng c¸o quan vÒ quê, lập Am Bạch Vân dạy học . Học trò có nhiều người nổi tiªng nh­: NguyÔn Hµng , NguyÔn D÷ , Phïng Kh¾c Hoan .Ông được suy tôn là Tuyết Giang Phu Tử (người thầy sông. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. tuyết ):Vua Mạc, Chúa Trịnh nhiều lần đến hỏi ông , ông đều mách bảo , với mục đích hạn chế chiến tranh chết chóc. Ông được nhà Mạc phong tước Trình Quốc Công. Trong dân gian GVH: VÒ sù nghiÖp v¨n vÉn gäi «ng lµ Tr¹ng Tr×nh v× «ng cã nãi nhiÒu nh÷ng c©u sÊm chương của Nguyễn Bỉnh ngữ. HSPB: Ông để lại 700 bài thơ chữ Hán trong "Bạch Vân am Khiªm ? thi tËp" vµ 170 bµi th¬ ch÷ N«m trong " B¹ch V©n quèc ng÷ thi". Néi dung th¬ NguyÔn BØnh Khiªm mang ®Ëm chÊt triÕt lý gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ cña kÎ sÜ, thó thanh nhµn. §ång thêi GV:Gọi H/S đọc SGK phê phán thói đời đen bạc trong xã hội. GVH: Theo anh (chÞ ) bµi 2. T¸c phÈm th¬ cã bè côc nh­ thÕ nµo ? HS§&TL:. GVH: Chủ đề bài thơ ?. GVH: Néi dung hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn hoµn c¶nh , t©m tr¹ng t¸c gi¶ nh­ thÕ nµo ? c¸c dïng sè tõ vµ nhÞp ®iÖu cã g× đáng chú ý ?. GVH: Hai tiÕng "th¬ thÈn "cïng víi "dÇu ai vui thó nµo" gîi ý g× ?. GVH: Cuéc sèng cña bËc đại ẩn am Bạch Vân được miªu t¶ nh­ thÕ nµo ë c©u 5&6 ?. HSPB: VÞ trÝ trÝch trong tËp "B¹ch V©n quèc ng÷ thi".. Bµi th¬ cã bè côc 2/4/2. => Bµi th¬ thÓ hiÖn quan ®iÓm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n: Kh«ng vÊt v¶, kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ lo an nhµn của bản thân. Hòa hợp với tự nhiên, lánh xa quyền quý để gi÷ cèt c¸ch thanh cao. II. Néi dung chÝnh. 1. Vẻ đẹp cuộc sống. + Mai , cuốc :dụng cụ đào xới đất . cần câu dùng để bắt cá . + Th¬ thÈn dÇu ai :dï ai cã c¸ch vui thó nµo còng mÆc , ta cø th¬ thÈn theo c¸ch sèng cña ta. => Hai c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn. §ã lµ sèng kh«ng v¸t v¶, cùc nhäc . nhÞp ®iÖu 2/2/1/2 ë c©u th¬ ®Çu diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong nh÷ng viÖc hµng ngày (lao động , vui chơi ). Ba chữ "một" trong câu thơ để thÊy nhu cÇu cuéc sèng cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang thËt khiªm tèn , b×nh dÞ. + Hai tiÕng th¬ thÈn gîi ra tr¹ng th¸i th¶nh th¬i cña con người . Đó là một con người vô sự trong lòng không bận chút c¬ m­u , tù dôc . MÊy tiÕng "dÇu ai vui thó nµo "thÓ hiÖn kh«ng bËn t©m tíi lèi sèng bon chen, ch¹y ®ua víi danh lîi , khẳng định lối sống của mình đã chọn . Đó là lối sống không vÊt v¶ kh«ng cùc nhäc . => Hai c©u th¬ thÓ hiÖn :kh«ng quan t©m tíi x· héi chØ no an nhµn cña b¶n th©n sèng hßa hîp víi tù nhiªn . §Æc biÖt sèng hßa nhÞp víi thiªn nhiªn . "Thu ăn măng trúc , đông ăn giá , Xu©n t¾m hå sen , h¹ t¾m ao" NhÞp th¬ cña hai c©u lµ 1/3/1/2 . nhÞp mét nhÊn m¹nh vµo c¸c mùa trong năm, ăn , tắm đều thích thú , mùa nào thức ấy .C¸ch sèng nhµn lµ hßa hîp víi tù nhiªn .. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. - Măng , trúc , giá , hồ sen , ao tất cả đều gần gũi với cuộc sống quê mùa chất phác , sinh hoạt rất đạm bạc mà thanh cao. Cho dù sinh hoạt ấy còn khổ cực , còn thiếu thốn nhưng đó là thú nhàn , là cuộc sống hòa nhịp với tự nhiên của con người . Từ trong cuộc sống nhàn ấy đã tỏa sáng nhân cách. GVH: Anh(chÞ) hiÓu nh­ thÕ nµo lµ n¬i v¾ng vÎ, chèn lao xao ? Quan ®iÓm cña t¸c gi¶ vÎ d¹i kh«n nh­ thÕ nµo ?. 2. Vẻ đẹp nhân cách. - Hai tiếng "ta dại ", "người khôn "khăng định phương châm sống của tác giả , pha chút mỉa mai với người khác . Ta dại có nghĩa là ta ngu dại . Đây là ngu dại của bậc đại trí . người x­a cã c©u "§¹i trÝ nh­ ngu" nghÜa lµ ngõoi cã trÝ tuÖ lín thường không khoe khoang , bề ngoài xem rất vụng về , dại dét . cho nªn khi nãi "ta d¹i "còng lµ thÓ hiÖn nhµ th¬ rÊt kiªu ngạo với cuộc đời . +Tìm nơi: “vắng vẻ” không phải là xa lánh cuộc đời mà tìm n¬i m×nh thÝch thó ®­îc sèng tho¶i m¸i , an toµn . + "chèn lao xao" lµ chèn vô lîi . giµnh giËt h·m hai lÉn nhau. Râ rµng NguyÔn BØnh Khiªm cho c¸ch sèng nhµn nh· lµ xa GVH: Néi dung cña hai l¸nh kh«ng quan t©m tíi x· héi , chØ quan t©m tíi b¶n th©n . c©u th¬ cuèi ? 3. Vẻ đẹp trí tuệ - Hai câu thơ cuối mượn tích xưa song tính chất bi quan điển tích mờ đi mà nổi nên ý nghĩa coi thường phú quý . lại một lần nữa .Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tìm lối sống cho riêng mình - Tr¹ng Tr×nh lµ bËc trÝ gi¶ uyªn th©m. ¤ng n¾m v÷ng lÏ biÕn dÞch, hiÓu thÊu quy luËt ho¹/ phóc, bÜ / th¸i, cïng/ th«ng, táng/ đắc. Vì vậy mà ông có nhãn quan tỏ tường. Với cái nhìn thông tuệ thì tìm đến cái say chỉ là để tỉnh. => Cuéc sèng nhµn dËt nµy lµ kÕt qu¶ cña mét nh©n c¸ch, mét trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ nhËn ra c«ng danh, cña c¶i, quyÒn quý chỉ là giấc chiêm bao để rồi tác giả từ bỏ chốn lao xao GVH: Anh(chị) thử tìm quyền quý đến nơi vắng vẻ đạm bạc mà thanh cao. một số nhà thơ trung đại có tư tưởng như nhà thơ ? III. củng cố HHSPB:. - Ch÷ nhµn trong bµi th¬ còng gièng ch÷ nhµn cña Chu V¨n An và Nguyễn Trãi. Những bậc đại hiền này nhàn thân mà không nhàn tâm. Tuy về nhàn mà các ông luôn ưu ái với đời. - Nã kh¸c xa lèi sèng nhµn “§éc thiÖn k× th©n”(lµm tèt cho riªng m×nh) - Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt Phương pháp GV: Cho H/S đọc SGK GV: Nhắc lại để học sinh nhí ®o¹n héi tho¹i trong SGK. GVH: TÝnh cô thÓ ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo qua ®o¹n héi tho¹i ?. GV: Cho H/S đọc SGK GVH: TÝnh c¶m xóc ®­îc thÓ hÞªn nh­ thÕ nµo ?. GVH:TÝnh c¸ thÓ ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?. GV: Cho H/S đọc đoạn. NhËt kÝ cña §Æng Thuú Tr©m – SGK GVH: Nh÷ng tõ nµo, kiểu câu cách diễn đạt trong ®o¹n nhËt kÝ thÓ hiện đặc trưng chính cụ thÓ ?. (TiÕp theo) Nội dung cần đạt. II. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt và các đặc tr­ng c¬ b¶n. 1. TÝnh cô thÓ. HS§&TL: HSPB:TÝnh cô thÓ ®­îc biÓu hiÖn qua héi tho¹i: + Có địa diểm và thời gian (buổi trưa khu tập thể) + Có người nói (tất cả). + Có người nghe. + Có đích tới cụ thể. + Có cách diễn đạt cụ thể..  Cụ thể về hoàn cảnh, về con người, cách nói năng, từ ngữ, diễn đạt … 2. TÝnh c¶m xóc HSPB: TÝnh c¶m xóc ®­îc biÓu hiÖn: a. Lời nói đều biểu hiện thái độ, tình cảm qua giọng điệu. (Thân mật, quát nạt hay yêu thương trìu mến, giục giã ). b. KhÈu ng÷ t¨ng thªm c¶m xóc râ rÖt. (g×, gím, l¹ch bµ l¹ch b¹ch, chÕt th«i ). c. Lo¹i c©u giµ s¾c th¸i biÓu c¶m (c¶m th¸n, cÇu khiÕn , gọi, đáp trách mắng). 3. TÝnh c¸ thÓ - Mỗi người có một giọng nói khác nhau, có thói quen dïng tõ kh¸c nhau. - Lời nói là vẻ mặt thứ hai của con người. III.Cñng cè HS: §äc vµ chÐp l¹i lêi ghi nhí (SGK) IV. LuyÖn tËp - Nh÷ng tõ thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ + Thăm bệnh nhân  giữa đêm khuya trở về + VÒ phßng thao thøc kh«ng ngñ ®­îc. + Kh«ng gian rõng im lÆng. + Đôi mắt nhìn qua bóng đêm.  Thấy viễn cảnh tươi đẹp.  Sống giữa tình thương trên đất Đức Phổ.  C¶nh chia li c¶nh ®au buån. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. Với từ ngữ diễn đạt có hoàn cảnh, công việc, suy nghĩ riªng cña §Æng Thuú Tr©m. - Nh­ng c©u v¨n thÓ hiÖn c¸ch ghi nhËt kÝ. - Kiểu diễn đạt: Nói với riêng mình. GVH: Ghi nhËt kÝ cã lîi - Ghi nhËt kÝ cã lîi cho ng«n ng÷ c¸ nh©n: g× cho sù ph¸t triÓn ng«n + T×m tßi tõ ng÷ thÓ hiÖn sù viÖc, t×nh c¶m cô thÓ. + Tìm tòi từ ngữ để diễn đạt đúng với phong cách ghi nhật ng÷ c¸ nh©n ? kí viết ngăn gọn mà đầy đủ. GV: Cho H/S đọc những c©u ca dao SGK GVH:Anh(chÞ) t×m dÊu hiÖu cña phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t?. GV: Cho H/S đọc SGK GVH: Đoạn đối thoại gi÷a §¨m S¨n vµ d©n lµng m« pháng phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t song cã kh¸c , gi¶i thÝch v× sao ?. C©u ca dao thø nhÊt: - X­ng h« m×nh, ta (thÓ hiÖn t×nh c¶m) - Béc lé cô thÓ; Nçi nhí (§Æc tr­ng t×nh c¶m) - Hình ảnh con người(đối tượng nhớ): Hàm răng C©u ca dao thø hai: - Đối tượng giao tiếp: Cô yếm thắm - Ng­ßi nãi:Chµng trai n«ng d©n - Néi dung nãi: CÇu khiÕn- l¹i ®©y - Công việc: Đập đất trồng cây - Lêi tá t×nh: §Æc tr­ng t×nh c¶m - Đây là đoạn đối thoại giữa người nói là Đăm Săn. Người nghe lµ t«i tí d©n lµng. Néi dung nãi rÊt cô thÓ: §¨m s¨n kêu gọi họ về với mình. Dân làng nghe và đồng tình. Song nó không có dấu hiệu của khẩu ngữ. Đây là văn viết, đã là v¨n viÕt ph¶i cã sù lùa chän tõ ng÷, ph¸t huy søc m¹nh cña h×nh ¶nh vµ dÊu c©u.ë ®©y lµ dÊu “!”(dÊu c¶m). H×nh ¶nh “ngh×n chim sÎ, v¹n chim ngãi, phÝa b¾c mäc cá gÊu, phía nam đã mọc cà hoang”.. §äc "tiÓu thanh kÝ" (§éc TiÓu Thanh kÝ) a. môc tiªu bµi häc. - Cảm nhận được tâm sự xót thương , day dứt của Nguyễn Du đối với nỗi oan của những người tài hoa. - ThÊy ®­îc nghÖ thuËt bµi th¬ nhÊt lµ ng«n ng÷ , h×nh ¶nh hµm sóc cïng víi vËn dông s¸ng t¹o lèi kÕt cÊu th¬ §­êng . B . Phương tiện thực hiện .. -SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc .. D . TiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi .. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. Hoạt động của GV và HS. GV: Gọi H/S đọc phần tiểu dÉn GVH: TiÓu dÉn SGK giíi thiÖu néi dung g× ?. GV: Gọi H/S đọc văn bản - Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã GVH: Bè côc bµi th¬ nh­ thế nào ? Nêu chủ đề ?. Yêu cầu cần đạt. I. Giíi thiÖu chung 1.TiÓu dÉn - Giíi thiÖu s¬ qua vÒ NguyÔn Du vµ nµng TiÓu Thanh + . Nguyễn Du (1765- 1820) là đại thi hào của dân tộc Việt Nam , ngoµi nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ N«m , NguyÔn Du cã ba tËp th¬ ch÷ H¸n . "§éc TiÓu Thanh kÝ" lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ ch÷ H¸n næi tiÕng cña «ng . NguyÔn Du rÊt quan t©m tíi sè phËn bÊt h¹nh cña nh÷ng người phụ nữ có tài hoa nhan sắc . + Tiểu Thanh người Quảng Lăng ,tỉnh Giang Tô , Trung Quèc , nµng th«ng minh vµ nhiÒu tµi nghÖ . N¨m 16 tuæi nàng làm vợ lẽ một người ở Hàng Châu , tỉnh Chiết Giang nµng hä Phïng vµ lÊy chång tªn lµ Phïng. Vî c¶ ghen b¾t ë riêng biệt trên một ngọn núi Cô Sơn thuộc địa phận Hàng Ch©u. TiÓu Thanh buån khæ lµm nhiÒu th¬ ,tõ . Nµng chÕt lúc mười tám tuổi .Tập thơ, từ nàng để lại bị người vợ cả đem đốt. Trước khi chết , nàng lấy hai tờ giấy gói mấy vật trang søc göi tÆng mét c« g¸i . §ã lµ b¶n th¶o th¬ ,tõ cßn l¹i của nàng . Đây cũng là phần dư. Nguyên Du đã đọc phần dư ấy để viết bài thơ này. 2.V¨n b¶n Bè côc rÊt s¸ng t¹o 2/4/2. - Bµi th¬ miªu t¶ sè phËn bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh mét con người tài hoa nhan sắc . Đồng thời thể hiện suy nghĩ ,thái độ của Nguyễn Du đối với nàng . II. Néi dung chÝnh. GVH: Hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn néi dung g× ? "Hå T©y …giÊy tµn".. GHV: V× sao NguyÔn Du đồng cảm với số phận Tiểu Thanh (c©u hái 1).. 1. Hai c©u ®Çu - Hai câu thơ đầu mang đến cho người đọc cảm giác hẫng hụt , mất mát. Tây Hồ vẫn còn đó nhưng vườn hoa thì không . Cảnh đẹp mất rồi chỉ còn lại sự hoang tàn . Kí của Tiểu Thanh còn đó nhưng đâu có phải vẹn nguyên Nó chỉ còn sót l¹i vµi bµi gäi lµ phÇn d­. Cã ch¨ng chØ cßn l¹i hai t©m hån ,mét TiÓu Thanh , mét NguyÔn Du. T©m hån TiÓu Thanh chØ cßn ghi l¹i trªn trang giÊy dï chØ Ýt ái . NguyÔn Du khãc ,viÕng nµng "Thæn thøc "bªn cöa sæ. - Bởi Nguyễn Du nhận ra Tiểu Thanh là con người có tài , có s¾c nh­ng bÞ vïi dËp , chÕt oan øc . C¸i chÕt cña nµng lµ bằng chứng xót xa cho kiếp con người "Hồng nhan bạc phận ".Nguyễn Du đã từng thương xót , chia sẻ nỗi lòng mình với biết bao người con gái như vậy.Từ Đạm Tiên đến nàng Kiều , từ người đàn bà gẩy đàn ở Long Thành cho đến Tiểu Thanh đều là kiếp người ấy .. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> TuÇn 14. TiÕt 40,41,42. Ngµy so¹n: tõ 01- 05/11/2006. GVH: Nguyễn Du đã cảm nhËn nh­ thÕ nµo vÒ con ngõêi tµi hoa ?. 2. Bèn c©u th¬ tiÕp theo - Nguyễn Du cảm nhận về cuộc đời Tiểu Thanh: + Son phấn là sắc đẹp ,văn chương là hồn . Nguyễn Du lại chạm vào nỗi đau muôn thuở của cuộc đời . Nỗi đau ấy ,oan ức dường ấy không thể hỏi và trông cậy vào đâu . Ngay đến "Son phÊn…. còn vương " cả lực lượng thần uy tối cao là ông trời cũng không hỏi được Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái - Nỗi oán hận xưa nay đến trời cung không có câu trả lời . V× thÕ trêi còng kh«ng thÓ hái chØ cßn biÕt cam chÞu mµ th«i , NguyÔn Du bÊt lùc l¹i quay vÒ víi TiÓu Thanh víi chÝnh m×nh : C¸i ¸n phong l­u kh¸ch tù mang - Phong lưu, phong vận, phong nhã đều chỉ người tài hoa, nhan s¾c.NguyÔn Du nh­ muèn nãi cïng TiÓu Thanh nµng cã tµi, cã nhan s¾c nh­ thÕ l¹i bÞ nçi oan kú l¹ Êy, thÕ th× nàng giống ta rồi. Nhưng ai là người giải đáp vì sao những người tài hoa nhan sắc lại phải chịu nỗi đau oan ức kỳ lạ ở trên đời? Nguyễn Du cũng không tìm được câu trả lời.”Đau đời có cứu được đời đâu”(Huy Cận). GVH: Hai c©u kÕt, nhµ th¬ 3. Hai c©u kÕt NguyÔn Du nh­ hái TiÓu Thanh. H«m nay ta khãc nµng thÓ hiÖn néi dung g× ? vËy 300 n¨m sau ai lµ nguêi khãc ta. - NguyÔn Du hái TiÓu Thanh còng nh­ hái m×nh. Cã c¸i g× Ch¼ng biÕt …ch¨ng GVH: Em hãy phân tích xót xa đến rưng rưng. Xuân Diệu cho đó là Tiếng chim cô lẻ giữa trời thu khuya hai c©u th¬ nµy? Hai câu cuối đã khép lại nhưng tấm lòng đồng cảm với người phụ nữ có tài văn chương mà bất hạnh cứ sống mãi trong trái tim bạn đọc. N¨m 1965, ViÖt Nam long träng kû niÖm hai tr¨m n¨m ngày sinh của Nguyễn Du. Cũng những ngày này, hội đồng hoà bình thế giới đã công nhận Nguyễn Du là danh nhân văn ho¸ thÕ giíi. III. Cñng cè. - Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>