Quyền khiếu nại hành chính của công dân về đất đai từ thực tế thành phố đà nẵng

MỤC LỤC

1


2

̉
MƠ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Để phục vụ q trình đơ thị hóa, hiện đại hóa, nâng cao các mặt đời
sống cho người dân trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường, trong
những năm qua, thành phố Đà Nẵng đã triển khai thực hiện rất nhiều dự án
phát triển kinh tế, xã hội. Sự kiện đó đã kéo theo việc chính quyền thành phố
Đà Nẵng phải thực hiện nhiều hoạt động liên quan đến đất đai như: giao đất,
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho tổ chức, cá nhân có đất bị thu
hồi...Hoạt động này tác động đến quyền lợi và sinh hoạt bình thường của một
bộ phận dân cư, đã làm phát sinh phần lớn khiếu nại, tố cáo của công dân trên
địa bàn Đà Nẵng.
Trước thực trạng khiếu nại, nhất là khiếu nại đông người, vượt cấp liên
quan đến đất đai ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp ở nước ta, trong đó
có thành phố Đà Nẵng, thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều
chủ trương, chính sách pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực
hiện đầy đủ quyền khiếu nại của mình. Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương
đã có nhiều nỗ lực trong cơng tác giải quyết khiếu nại của cơng dân. Tuy
nhiên, cũng như tình trạng chung của cả nước, kết quả giải quyết khiếu nại,
bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại vẫn còn rất hạn chế. Những hạn chế đó
xuất phát từ nguyên nhân chủ yếu: Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật
về quyền khiếu nại cũng như giải quyết khiếu nại hành chính chồng chéo,
mâu thuẫn gây khó khăn trong q trình thực hiện, chưa tạo điều kiện thuận
lợi cho việc công dân sử dụng quyền khiếu nại, đơi khi cịn là rào cản. Mặt

khác là tình trạng các cấp chính quyền, các ngành thiếu sự phối hợp trong giải
quyết khiếu nại, đùn đẩy trách nhiệm dẫn đến tình trạng trì trệ trong giải quyết
khiếu nại; quyết định giải quyết khiếu nại không được thực hiện nghiêm chỉnh
từ đó làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước, làm giảm

2


3

lịng tin của người khiếu nại vào chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà
nước. Về phía cơng dân, thực tiễn sử dụng quyền khiếu nại cho thấy, công
dân nhận thức về quyền khiếu nại hành chính cịn hạn chế, nhiều trường hợp
khi khiếu nại hành chính cịn chưa tuân thủ các qui định pháp luật về điều
kiện khiếu nại, hiện tượng khiếu nại đông người vẫn phát sinh và ngày càng
phức tạp, ở nơi này, nơi khác, có những công dân đi khiếu nại với thái độ cực
đoan, liên kết, tụ tập đông người để gây sức ép lên các cơ quan Nhà nước.
Thậm chí, đã xuất hiện sự lợi dụng của các phần tử cơ hội, đã kích động, lơi
kéo cơng dân đi khiếu nại đơng người, có hành vi gây rối, làm cho tình hình
phức tạp thêm. Có những vụ khiếu nại đến tận trung ương kéo dài cả hàng
chục năm.
Từ thực tiễn công dân thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại
hành chính trên đây và trước những đòi hỏi bức thiết về bảo đảm quyền và lợi
ích hợp pháp của cơng dân, ổn định, phát triển bền vững kinh tế xã hội ở địa
phương, tác giả chọn vấn đề “Quyền khiếu nại hành chính của cơng dân về
đất đai từ thực tế thành phố Đà Nẵng” làm luận văn thạc sỹ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Đề tài được chọn là vấn đề mang tính thời sự cao, được nhiều nhà
nghiên cứu và hoạt động thực tiễn quan tâm nghiên cứu. Có thể chỉ ra một số
cơng trình sau đây:

- Về đề tài nghiên cứu khoa học: Đề tài độc lập cấp nhà nước“Khiếu
nại tố cáo hành chính cơ sở lý luận - thực trạng, giải pháp” (Chủ nhiệm: TS
Lê Tiến Hào, Phó Tổng thanh tra chính phủ); Đề tài: “Cơ chế giải quyết khiếu
nại và các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại” (Ths.
Chu Đức Thắng,Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ)…
- Về luận án tiến sỹ:“Quyền khiếu nại hành chính của cơng dân Việt
Nam hiện nay” (Tiến sỹ Nguyễn Thị Thủy, Đại học Luật Hà Nội); “ Bảo

3


4

đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân Việt Nam
hiện nay” (Tiến sỹ Nguyễn Tuấn Khanh, Học viện Khoa học xã hội Việt
Nam)…
- Về Luận văn: “Hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của
công dân trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay”,
Luận văn Thạc sỹ Luật học của Mai Thị Chung; “Hoàn thiện pháp luật khiếu
nại, tố cáo ở nước ta hiện nay”, Luận văn Thạc sỹ Luật học của Phạm Văn
Long; “Vai trò của cơ quan Thanh tra trong việc giải quyết khiếu nại hành
chính ở Việt Nam”, Luận văn Thạc sỹ Luật học của Nguyễn Văn Kim; “Hoàn
thiện pháp luật về đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở nước ta
hiện nay”, Luận văn Thạc sỹ Luật học của Văn Tiến Mai…
Qua nghiên cứu những luận án, luận văn khoa học, sách chuyên khảo,
các bài viết liên quan đến đề tài luận văn nêu trên, dễ nhận thấy rằng các cơng
trình nghiên cứu này đã đề cập đến nhiều mặt lý luận và thực tiễn thực hiện
quyền khiếu nại hành chính nói chung, quyền khiếu nại hành chính về đất đai
nói riêng. Các cơng trình có những đóng góp quan trọng vào việc đánh giá
thực trạng và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành

chính như: khái niệm, bản chất của quyền khiếu nại hành chính, cơ chế giải
quyết khiếu nại hành chính, đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại hành
chính, đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính
của cơng dân…Thống kê các cơng trình nghiên cứu, chưa thấy có cơng trình
nào nghiên cứu sâu về việc thực hiện quyền khiếu nại của công dân liên quan
đến lĩnh vực đất đai tại một địa phương cụ thể là Đà Nẵng. Tuy nhiên, các kết
quả nghiên cứu, những gợi ý từ các cơng trình nghiên cứu trước sẽ rất cần
thiết và hữu ích cho việc nghiên cứu đề tài luận văn.
3.

Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về quyền khiếu nại và

4


5

giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai tại Đà Nẵng, luận văn đề xuất các
bảo đảm thực hiện có hiệu quả quyền khiếu nại hành chính của cơng dân về
đất đai, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ quyền của công dân, ổn định và
phát triển kinh tế – xã hội tại Đà Nẵng.
Đồng thời, qua nghiên cứu về quyền khiếu nại của công dân trong lĩnh
vực đất đai tại Đà Nẵng, luận văn có thể là nguồn tài liệu để các địa phương
khác tham khảo trong việc giải quyết công việc tương tự ở địa phương mình.
4.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
quyền khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính của cơng dân

về đất đai tại thành phố Đà Nẵng. Thời gian nghiên cứu được tính từ năm
2008 đến nay.

5.

Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa MácLêNin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng ta về nhà nước và
pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, về sở hữu đất đai và quyền
của con người, quyền công dân, quyền khiếu nai trong lĩnh vực đất đai…
Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử dụng trong luận văn là:
khảo sát thực tiễn; thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp...
6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo trong
quá trình xem xét, sửa đổi Luật Đất đai, Luật Khiếu nại và các văn bản pháp
luật có liên quan.
Kết quả nghiên cứu cũng có thể được sử dụng để nghiên cứu hay giảng
dạy các vấn đề về quyền khiếu nại nói chung, quyền khiếu nại hành chính của
cơng dân trong lĩnh vực đất đai nói riêng.

5


6

7.Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết cấu luận văn gồm có
ba chương như sau:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về quyền khiếu nại hành chính của
cơng dân trong lĩnh vực đất đai.
Chương 2. Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại hành chính của cơng

dân về đất đai và hoạt động giải quyết khiếu nại của chính quyền Đà Nẵng.
Chương 3. Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền
khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính của công dân về đất đai.

6


7

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI
HÀNH CHÍNH CỦA CƠNG DÂN TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI
1.1 Khái niệm và tầm quan trọng của quyền khiếu nại hành chính
của cơng dân về đất đai
1.1.1 Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại hành chính về đất đai
1.1.1.1 Khái niệm quyền khiếu nại hành chính về đất đai:
Hành vi khiếu nại của công dân là hiện tượng khách quan trong đời
sống xã hội và nó trở thành “quyền” một khi nhà nước thừa nhận và bảo đảm
thực hiện bằng các quy định của pháp luật. Ở những chế độ xã hội khác nhau,
thời kỳ khác nhau quyền khiếu nại cũng được thể hiện khác nhau.
Lịch sử đã minh chứng rằng, trong chế độ nô lệ, người nô lệ không có
quyền con người nên khơng thể có quyền khiếu nại. Montesquieu đã viết:
“Trong các nước này những người tự do q yếu đuối trước Chính phủ của
họ, nên đã tìm cách để trở thành nô lệ của những kẻ cai quản đất nước một
cách độc tài” [22, tr. 148]. Ở các nhà nước phong kiến và nhà nước tư sản,
quyền khiếu nại của con người có xu hướng phát triển hơn nhưng vẫn bị hạn
chế. Tuy nhiên, do tiến trình phát triển dân chủ và để duy trì được vai trị
thống trị, giai cấp thống trị vẫn phải tìm cách “an dân” và ổn định xã hội. Do
vậy, bằng cách này hay cách khác, dù ít, dù nhiều các nhà nước vẫn có sự
thỏa hiệp, cho phép cơng dân thực hiện quyền khiếu nại để duy trì sự thống trị

và phục vụ lợi ích của giai cấp mình. Từ đây, quyền khiếu nại của công dân
được thiết lập.
Trong quan niệm của xã hội ngày nay, sự ra đời quyền khiếu nại của
công dân là tất yếu khách quan xuất phát từ nhu cầu bảo vệ con người trước
sự xâm phạm từ phía nhà nước và xuất phát từ nhu cầu tồn tại và phát triển
của chính nhà nước trong tiến trình phát triển dân chủ xã hội. Tại Điều 8, Bản

7


8

Tun ngơn tồn thế giới về nhân quyền năm 1948 ghi nhận: "Mọi người đều có
quyền khiếu nại có hiệu quả tới các cơ quan pháp lý quốc gia có thẩm quyền
chống lại những hành vi vi phạm các quyền căn bản mà Hiến pháp và pháp luật
đã thừa nhận". Ở nước ta, tại Điều 74 Hiến pháp năm 1992, được sửa đổi, bổ
sung năm 2001 quy định: “Công dân có quyền khiếu nại, tố cáo đối với cơ
quan nhà nước có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan
nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất kỳ
cá nhân nào. Việc khiếu nại, tố cáo phải được cơ quan nhà nước xem xét và giải
quyết trong thời hạn pháp luật quy định…”. Theo đó, quyền khiếu nại được xác
định là một trong những quyền cơ bản để công dân sử dụng để bảo vệ các
quyền cơ bản khác và là biện pháp để công dân thực hiện quyền làm chủ của
mình.
Trong quá trình thực thi quyền lực nhà nước, khiếu nại có thể phát sinh
trong cả lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp. Khiếu nại của công dân
trong lĩnh vực hành pháp hay là trong hoạt động chấp hành và điều hành của
cơ quan quản lý Nhà nước được gọi là khiếu nại hành chính. Tuy nhiên, về
bản chất, khiếu nại hành chính khơng chỉ phát sinh trong q trình cơ quan
hành chính thực hiện chức năng quản lý nhà nước mà cịn có thể phát sinh

trong quá trình các cơ quan Nhà nước khác thực hiện quản lý hành chính
trong nội bộ cơ quan hoặc trong hệ thống cơ quan. Như vậy, về ngun tắc,
khiếu nại hành chính có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào có ban hành quyết
định hành chính, thực hiện hành vi hành chính. Tuy nhiên, chủ yếu vẫn là
trong quản lý hành chính nhà nước do hệ thống cơ quan hành chính nhà nước,
với nước ta là Chính phủ và Ủy ban nhân dân thực hiện.
Khi đề cập quyền khiếu nại, có tác giả cho rằng quyền khiếu nại là khả
năng công dân được sử dụng cơng cụ pháp lý nhằm kiểm sốt quyền lực nhà
nước. Một cách tiếp cận khác cho rằng, quyền khiếu nại là quyền có tính tự vệ,

8


9

tự bảo vệ, gắn với đời sống chính trị xã hội, thể hiện tính tích cực chính trị
của cơng dân, tùy thuộc vào nhiều nhân tố khách quan, chủ quan khác nhau,
phản ánh trình độ văn minh pháp luật của xã hội. Thực ra, đây chỉ là các góc
nhìn khác nhau về quyền này và giữa chúng không những không mâu thuẫn
mà còn thống nhất trong quyền khiếu nại. Quyền khiếu nại phản ánh một nhu
cầu phản ứng trước những quyết định sai trái của cơ quan nhà nước nhằm
mục đích tự bảo vệ quyền lợi của cơng dân. Xét về bản chất pháp lý, đây là
tranh chấp hành chính giữa một bên là công dân và bên kia là cơ quan nhà
nước có thẩm quyền trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Quyền
này cơng dân có quyền tự định đoạt, có thể sử dụng nó và có thể khơng.
Trong mỗi nền chính trị, nhu cầu và mức độ bảo vệ quyền lợi tùy thuộc vào
sự cho phép của nhà nước và tùy thuộc vào mức độ nhận thức của công dân
trong việc sử quyền khiếu nại của mình. Từ đây, có thể hiểu quyền khiếu nại
là nhu cầu và khả năng của công dân được Nhà nước thừa nhận cho cơng dân
có thể u cầu người có thẩm quyền giải quyết xem xét lại quyết định pháp

luật hoặc hành vi pháp luật nếu khơng đồng tình với quyết định, hành vi đó
nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Xuất phát từ bản chất của khiếu nại hành chính, đã có nhiều tác giả đưa
ra khái niệm quyền khiếu nại hành chính. Theo tác giả Nguyễn Tuấn Khanh
cho rằng: “Quyền khiếu nại hành chính của công dân là nhu cầu và khả năng
của công dân được Nhà nước bảo đảm để phản ứng lại quyết định hành chính,
hành vi hành chính được ban hành hoặc thực hiện trong quá trình thực thi
quyền hành pháp khi cơng dân cho rằng quyết định, hành vi đó xâm phạm đến
quyền và lợi ích hợp pháp của mình” [24, tr. 38]. Quan niệm trên cho rằng
trách nhiệm bảo vệ quyền khiếu nại hành chính là: Các cơ quan hành chính
nhà nước xem xét lại quyết định hành chính và hành vi hành chính của mình
thơng qua khiếu nại hành chính và các cơ quan Tịa án, cơ quan tài phán xem

9


10

xét yêu cầu khởi kiện của công dân thông qua khởi kiện hành chính. Cịn tác
giả Nguyễn Thị Thủy định nghĩa:“Quyền khiếu nại hành chính là khả năng
của cơng dân được Nhà nước thừa nhận cho cơng dân có thể yêu cầu người có
thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính xem xét lại quyết định hành chính,
hành vi hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của
mình nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp đó” [23, tr. 34] . Về cơ bản, hai
quan niệm về khiếu nại hành chính trên đây khơng mâu thuẫn nhau, điểm
chung cơ bản của hai quan niệm là xem quyền khiếu nại hành chính là khả
năng yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét quyết định, hành vi hành chính
được nhà nước thừa nhận, khơng kể theo con đường hành chính hay tịa án.
Quan niệm của các tác giả rằng, dù tranh chấp hành chính được giải quyết
theo con đường hành chính hay theo con đường tịa án đều được gọi là “khiếu

nại hành chính” có thể hiểu được khi Nhà nước ta được tổ chức theo nguyên
tắc tập quyền, mọi tranh chấp hành chính bất luận ở cơ quan nào cũng là trách
nhiệm chung của bộ máy nhà nước. Tuy nhiên, cũng có thể chấp nhận quan
niệm rằng, nói khiếu nại hành chính là nói việc công dân thực hiện quyền yêu
cầu theo con đường hành chính, cịn khiếu kiện hành chính là việc cơng dân
thực hiện quyền yêu cầu đến tòa án. Gọi như vậy là có tính chất ước lệ, để
khơng gây nhầm lẫn. Chính điều này đã được thể hiện phổ biến trong sách
báo pháp lý nước ta.
Từ những trình bày trên đây, phù hợp với đề tài nghiên cứu cũng như
cách hiểu ước lệ chung về khiếu nại hành chính, chúng ta có thể quan niệm về
quyền khiếu nại hành chính như sau: “Quyền khiếu nại hành chính là nhu cầu
và khả năng của công dân được Nhà nước thừa nhận quyền u cầu người có
thẩm quyền hành chính giải quyết khiếu nại hành chính xem xét lại quyết định
hành chính, hành vi hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp
pháp của mình nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp đó”. Tương ứng với lĩnh

10


11

vực quản lý và sử dụng đất, quyền khiếu nại hành chính của cơng dân về đất
đai có thể hiểu như sau: Quyền khiếu nại hành chính về đất đai là nhu cầu và
khả năng của công dân được Nhà nước thừa nhận cho cơng dân quyền u cầu
người có thẩm quyền hành chính giải quyết khiếu nại hành chính xem xét lại
quyết định hành chính, hành vi hành chính về đất đai ảnh hưởng trực tiếp đến
quyền và lợi ích hợp pháp của mình nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp đó.
Cần nhấn mạnh rằng bản chất pháp lý của khái niệm khiếu nại hành
chính là việc tranh chấp giữa một bên là công dân với một bên là cơ quan
hành chính nhà nước hoặc cơng chức hành chính nhà nước về một quyết định

hành chính hoặc hành vi hành chính được đề nghị tới cơ quan nhà nước xem
xét giải quyết theo thủ tục hành chính. Nó khác với khiếu kiện hành chính là
việc tranh chấp giữa một bên là công dân với một bên là cơ quan hành chính
nhà nước hoặc cơng chức hành chính nhà nước về một quyết định hành chính
hoặc hành vi hành chính được tịa án xem xét giải quyết theo thủ tục tố tụng
hành chính.
1.1.1.2. Các đặc điểm quyền khiếu nại hành chính của cơng dân về đất đai.
Nhìn tổng qt về quyền khiếu nại hành chính về đất đai, quyền này có
các đặc điểm sau đây:
Một là, trong quan hệ pháp luật về thực hiện quyền khiếu nại hành chính
về đất đai, chủ thể sử dụng quyền là người có quyền và lợi ích hợp pháp bị tác
động trực tiếp bởi các quyết định hành chính và hành vi hành chính, bao gồm
các tổ chức cá nhân, cộng đơng dân cư, cơ sở tơn giáo, tổ chức cá nhân nước
ngồi, người định cư ở nước ngoài được nhà nước giao đất, cho thuê đất hoặc
công nhận quyền sử dụng đất hay cho phép mua nhà gắn với quyền sử dụng đất.
Hai là, xét về đối tượng của việc thực hiện quyền khiếu nại hành chính
về đất đai, đó là các quyết định hành chính và hành vi hành chính. Đối với
quyết định hành chính, theo pháp luật hiện hành chỉ giới hạn đối với quyết

11


12

định hành chính cá biệt, quyết định hành chính mang tính quy phạm khơng
phải là đối tượng của việc thực hiện quyền khiếu nại. Lý giải cho quan điểm
này, có quan điểm cho rằng quyết định mang tính quy phạm không thể là đối
tượng khiếu nại bởi bản chất của khiếu nại hành chính là việc đối tượng quản
lý đề nghị chủ thể quản lý xem xét lại các quyết định hành chính, hành vi
hành chính liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Tuy

nhiên, thực tế cho thấy, nhiều quyết định hành chính chứa đựng các quy phạm
đã tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích của một nhóm người. Đây cũng là
vấn đề cần xem xét nghiêm túc và thực tế. Nhưng dù sao, pháp luật nước ta đã
quy định quyết định hành chính được quyền khiếu nại chỉ là quyết định cá
biệt.Trong lĩnh vực đất đai, quyết định hành chính là đối tượng thực hiện
quyền khiếu nại bao gồm: quyết định giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trung
dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; quyết định bồi thường giải
phóng mặt bằng, tái định cư; quyết định cấp hoặc thu hồi giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất; quyết định gia hạn thời gian sử dụng đất.
Đối với hành vi hành chính là hành vi của các chủ thể được trao quyền
hành pháp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao và thể hiện hiện dưới
dạng hành động hoặc không hành động liên quan đến hoạt động quản lý nhà
nước về đất đai bị khiếu nại.
Ba là, thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai nhằm bảo vệ các
quyền về đất đai có tính vật chất hay thuộc về nội dung. Cụ thể ở đây, việc
thực hiện quyền khiếu nại sẽ bảo vệ cho công dân có được những quyền khác
như: quyền được sử dụng đất đai, quyền được góp vốn bằng quyền sử dụng
đất, quyền thừa kế, quyền cho tặng tài sản…
Bốn là, đất đai là tài sản có giá trị kinh tế, gắn liền với lợi ích thiết thân
với người dân và là lĩnh vực nhạy cảm và phức tạp có liên quan đến hơn 70%
khiếu nại của công dân hiện nay. Do tính chất phức tạp của vấn đề nên trong

12


13

thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai rất đa dạng và phức
tạp nhất liên quan đến sự ổn định tình hình chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Năm là, quyền khiếu nại hành chính về đất đai được thực hiện theo thủ

tục khiếu nại hành chính được quy định trong pháp luật về khiếu nại và pháp
luật về đất đai. Đây là đặc điểm rất đặc trưng của quyền khiếu nại được thực
hiện trong pháp luật và thực tế.
Sáu là, quyền khiếu nại được thực hiện theo thủ tục hành chính được
các cơ quan có thẩm quyền xem xét cả tính hợp pháp và tính hợp lý về các
quyết định hành chính, hành vi hành chính. Điều này hồn tồn khác với
quyền khiếu kiện, tịa án chỉ xem xét tính hợp pháp của quyết định hành
chính, hành vi hành chính.
Bảy là, so các quyền khác như quyền khởi kiện hành chính và quyền tố
cáo hành chính cùng về vấn đề đất đai, quyền khiếu nại hành chính có những
điểm khác biệt như sau:
- So với quyền khởi kiện hành chính, quyền khiếu nại hành chính có sự
khác biệt ở phương thức thực hiện quyền và cơ chế bảo đảm thực hiện quyền.
Đối với quyền khiếu nại là quyền yêu cầu cơ quan hành chính, người có thẩm
quyền trong có quan hành chính xem xét lại quyết định hành chính, hành vi
hành chính theo thủ tục khiếu nại. Cịn quyền khởi kiện hành chính là quyền
yêu cầu Tòa án, cơ quan tài phán xem xét lại quyết định hành chính, hành vi
hành chính theo thủ tục khởi kiện vụ án hành chính.
- So với quyền tố cáo hành chính, quyền khiếu nại hành chính có sự khác
biệt, đó là:
Thứ nhất, chủ thể của quyền khiếu nại là cá nhân, cơ quan, tổ chức có
quyền, lợi ích hợp pháp bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi
hành chính. Cịn chủ thể của quyền tố cáo là cá nhân có thể hoặc khơng có quyền,
lợi ích bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính.

13


14

Thứ hai, đối tượng của quyền khiếu nại hành chính là quyết định hành
chính, hành vi hành chính thì đối tượng của quyền tố cáo là hành vi vi phạm
pháp luật nói chung.
Thứ ba, mục đích của việc thực hiện quyền khiếu nại là nhằm bảo vệ
quyền lợi, ích hợp pháp của chủ thể khiếu nại. Mục đích của việc thực hiện
quyền tố cáo nhằm khôi phục lại quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ
chức, cá nhân, nhà nước và xã hội.
Thứ tư, vì quyền khiếu nại hành chính là quyền mà khi sử dụng cơng
dân có thể bảo vệ được quyền, lợi ích hợp pháp của chính mình, nên cơng dân
có thể chủ động thực hiện hoặc không. Đại đa số công dân đều sử dụng quyền
khiếu nại hành chính khi quyền, lợi ích hợp pháp của mình thực sự bị xâm hại
bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính trái pháp luật. Song, quyền tố
cáo lại là quyền để công dân sử dụng nhằm mục đích báo cho người có thẩm
quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật nhằm bảo vệ quyền, lợi ích của cá
nhân, Nhà nước và xã hội nói chung, nên việc sử dụng hay không sử dụng
quyền tố cáo phụ thuộc nhiều vào trách nhiệm, lương tâm của mỗi công dân.
Trên thực tế, cơng dân ít sử dụng quyền tố cáo vì họ cho rằng khơng gắn liền
với quyền và lợi ích hợp pháp trực tiếp của họ.
Thứ năm, việc sử dụng quyền khiếu nại của công dân phản ánh tranh
chấp hành chính giữa cơng dân (chủ thể có quyền khiếu nại hành chính) với
cơ quan nhà nước (chủ thể quản lý hành chính nhà nước). Việc sử dụng quyền
tố cáo của cơng dân khơng có tranh chấp hành chính mà chỉ phản ánh thái độ
tích cực chính trị của chính người tố cáo.
1.1.2 Tầm quan trọng của quyền khiếu nại hành chính về đất đai của
cơng dân.
Tầm quan trọng của quyền khiếu nại hành chính về đất đai của công
dân thể hiện ở những điểm sau đây:

14

15

Một là, quyền khiếu nại hành chính về đất đai là công cụ để công dân
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Cơng dân có thể u cầu cơ quan,
tổ chức và người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức của nhà nước bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước sự xâm phạm từ các quyết định
hành chính, hành vi hành chính. Quyền khiếu nại hành chính về đất đai của
cơng dân được coi là “quyền bảo vệ quyền”.
Hai là, quyền khiếu nại hành chính về đất đai là phương thức bảo đảm
công bằng xã hội trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai. Quyền lực nhà
nước trong quản lý hành chính nhà nước có nguồn gốc từ nhân dân, được
nhân dân trao quyền. Vì vậy, trong mọi trường hợp quyền lực nhà nước phải
được sử dụng đảm bảo công bằng xã hội, đảm bảo hài hịa lợi ích của các chủ
thể, giữa cá nhân, tập thể và xã hội.
Ba là, quyền khiếu nại hành chính về đất đai là phương thức để công
dân tham gia quản lý nhà nước và giám sát việc thực thi quyền hành pháp trên
lĩnh vực đất đai. Từ tình hình khiếu nại hành chính sẽ cung cấp cho chúng ta
bức tranh phản ánh sự cai trị của nền hành chính quốc gia, là kênh thông tin
ngược, là những phát hiện của nhân dân về những khiếm khuyết của cơ chế,
chính sách để Nhà nước xem xét, điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp. Ngoài ra,
thông qua hoạt động giải quyết các khiếu nại, các cơ quan hành chính nhà
nước có điều kiện kiểm tra, giám sát, đánh giá hoạt động quản lý của cơ quan
mình, về tình hình thực hiện quyền khiếu nại của cơng dân. Do vậy, thực hiện
quyền khiếu nại hành chính về đất đai của công dân vừa là phương thức để
cơng dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, vừa là phương thức để
cơng dân tham gia quản lý nhà nước.
1.2 Các phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất
đai và thủ tục hành chính thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai.
1.2.1. Phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai

Phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính nói chung (tranh

15


16

chấp hành chính) và quyền khiếu nại hành chính về đất đai là cách thức công
dân sử dụng để yêu cầu xem xét là quyết định hành chính, hành vi hành chính
khi cơng dân cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính đó xâm
phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Các cơ quan nhà nước phải có
trách nhiệm tiếp nhận và xem xét giải quyết các yêu cầu của công dân theo
quy định của pháp luật. Hiện nay, phương thức giải quyết khiếu nại ở các
quốc gia trên thế giới thể hiện ở ba xu hướng sau:
Ở các nước theo hệ thống luật chung (Common law) thì tranh chấp hành
chính được giải quyết trước hết bởi các cơ quan đã ban hành ra quyết định
hành chính hoặc có hành vi hành chính bị khiếu nại hoặc bởi các cơ quan cấp
trên của các cơ quan đã ban hành quyết định hành chính hoặc có hành vi hành
chính đó. Khi khơng đồng ý với cách giải quyết của các cơ quan này, người
dân có quyền khởi kiện ra tòa án. Như vậy, thực hiện quyền khiếu nại hành
chính của các quốc gia này theo phương thức: vừa khiếu nại thủ tục hành
chính tại các cơ quan đã ban hành ra quyết định hành chính hoặc có hành vi
hành chính bị khiếu nại, cấp trên của cơ quan đã ban hành ra quyết định hành
chính hoặc có hành vi hành chính bị khiếu nại vừa khởi kiện theo thủ tục tư
pháp tại tịa án có thẩm quyền.
Ở các nước theo hệ thống luật Châu âu lục địa (Continental Law hay
civil Law) thì có sự phân biệt rạch rịi giữa luật cơng và luật tư, vì vậy các
tranh chấp pháp lý mang tính cơng và tư cũng được phân biệt rõ ràng. Cụ thể
các tranh chấp hành chính là tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực cơng nên có
sự khác biệt về thẩm quyền giải quyết tranh chấp so với các tranh chấp dân

sự, kinh tế. Từ đặc thù của tranh chấp hành chính, các quốc gia này cho phép
các cơ quan công quyền được tự xem xét các quyết định hành chính, hành vi
hành chính khi có khiếu nại, ngồi ra họ cịn thành lập hệ thống cơ quan tài
phán hành chính độc lập (tịa án hành chính) bên cạnh hệ thống tòa án tư pháp

16


17

chuyên giải quyết khiếu kiện hành chính. Như vậy, quyền khiếu nại hành
chính của cơng dân của các quốc gia này có thể được thực hiện theo hai
phương thức là khiếu nại tại cơ quan công quyền hoặc khởi kiện tại cơ quan
tài phán hành chính độc lập.
Một số nước khác khiếu nại hành chính được thực hiện theo phương
thức đặc biệt như Trung Quốc và Nhật Bản. Với Trung Quốc khiếu nại hành
chính được thực hiện theo thủ tục hành chính tại cơ quan hành chính hoặc
khởi kiện tại Tịa hành chính thuộc Tịa án nhân dân tùy thuộc vào việc công
dân lựa chọn khiếu nại hay khởi kiện ra tòa án. Ở Nhật Bản phương thức thực
hiện quyền khiếu nại hành chính của cơng dân theo thủ tục hành chính tại các
cơ quan hành chính nhà nước theo luật khiếu nại hành chính và cịn được thực
hiện theo phương thức kiện tụng ra toà án theo Luật kiện tụng hành chính và
Luật tố tụng dân sự.
Tóm lại, phương thức thực hiện quyền khiếu nại hành chính mà các quốc
gia qui định là phương thức thực hiện bằng thủ tục hành chính và bởi các cơ
quan hành chính hoặc các chủ thể quản lý hành chính - chủ thể đã ban hành ra
quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc cấp trên của những cơ quan,
chủ thể đó và phương thức thực hiện bằng khởi kiện ra cơ quan tài phán hành
chính là tịa án thường hoặc tịa án hành chính.
1.2.2. Thủ tục hành chính thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai

Trong khoa học pháp lý, thủ tục hành chính được khẳng định là yếu tố
bảo đảm thực hiện các quy phạm pháp luật vật chất của nhiều ngành luật,
trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước (trong đó có luật đất đai). Thủ tục
hành chính thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về
đất đai là cách thức tổ chức thực hiện quyền khiếu nại bao gồm trình tự, cách
thức tiến hành các hoạt động cụ thể trong quá trình khiếu nại hành chính và
giải quyết khiếu nại về đất đai. Thủ tục thực hiện quyền khiếu nại là phương

17


18

tiện hữu hiệu để cơng dân có thể sử dụng quyền khiếu nại hành chính. Nếu
thiếu thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại thì quyền khiếu nại hành chính
của cơng dân khơng thực hiện được trên thực tế. Nhờ thủ tục sẽ hướng dẫn
cho công dân đến cơ quan công quyền yêu cầu xem xét việc khiếu nại. Chính
vì vậy, thủ tục nhanh chóng, tiện lợi, đúng pháp luật sẽ tạo điều kiện thuận lợi
cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, ngược lại thủ tục rườm rà, không minh
bạch sẽ cản trở công dân thực hiện quyền. Thủ tục sẽ là cầu nối giữa nhà nước
với chủ thể khiếu nại, thực sự là bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền
khiếu nại hành chính của cơng dân. Muốn vậy, thủ tục phải được thiết kế đơn
giản, minh bạch, khách quan ở các yếu tố của nó: hình thức khiếu nại, trình tự
khiếu nại, thời hiệu khiếu nại, thời hạn khiếu nại, cơ quan giải quyết khiếu
nại...
1.3 Bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu
nại hành chính về đất đai của cơng dân
Quyền khiếu nại hành chính về đất đai chỉ được thực hiện khi được
pháp luật hành chính và pháp luật đất đai ghi nhận. Tuy nhiên giữa việc ghi
nhận trong pháp luật với việc thực hiện quyền trong thực tế ln có một

khoảng cách. Việc ghi nhận quyền sẽ trở nên vơ nghĩa nếu chúng ta khơng tích
cực tạo ra các phương tiện, mơi trường thuận lợi để chuyển hóa, biến quyền
thành hiện thực trong cuộc sống. Quyền khiếu nại ln gắn với chế độ dân chủ
và nó được thực hiện trong môi trường xã hội nhất định. Môi trường đó chính
là tổng hợp các yếu tố chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa xã hội và pháp luật những điều kiện cần thiết cho việc thực hiện quyền trong thực tiễn.
Để thực hiện quyền khiếu nại cần có những yếu tố bảo đảm. Có thể chia
hệ thống các yếu tố bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất đai
bao gồm: đảm bảo chung (bảo đảm chính trị, bảo đảm kinh tế, bảo đảm xã hội
và bảo đảm tư tưởng) và bảo đảm riêng (bảo đảm pháp lý). Trong đó, bảo

18


19

đảm chung có tác dụng tạo động lực thúc đẩy việc thực hiện quyền, còn bảo
đảm pháp lý là cơ sở và có vai trị quyết định đến việc thực hiện quyền.
Đảm bảo chính trị: Bảo đảm về chính trị đối với việc thực hiện quyền
khiếu nại hành chính về đất đai trước hết là bảo đảm tính dân chủ trong đời
sống xã hội với một hệ thống chính trị vận hành đồng bộ, nhà nước quản lý có
hiệu quả, có sự tham gia mạnh mẽ của xã hội, hướng đến mục tiêu vì con
người. Đó là bảo đảm ổn định trật tự xã hội và an ninh quốc gia. Cơng dân
khơng thể có đầy đủ các quyền và tự do nếu thiếu một xã hội ổn định và trật
tự. Như vậy, bảo đảm chính trị là nền tảng và là điều kiện để các bảo đảm về
pháp lý được thực thi.
Bảo đảm kinh tế: Bảo đảm kinh tế nói chung là tổng thể các yếu tố vật
chất để công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Kinh tế là nền tảng
quyết định sự phát triển và tác động mạnh đến sự ổn định chính trị, xã hội của
quốc gia và điều kiện thụ hưởng của mỗi con người, vì vậy bảo đảm kinh tế là
một trong những bảo đảm quan trọng để công dân thực hiện quyền khiếu nại

hành chính. Khi trình độ phát triển kinh tế ở mức thấp, không đủ để đáp ứng
các nhu cầu và khả năng của cơng dân thì các quyền cơng dân dù có được
pháp luật ghi nhận cũng khơng thể có điều kiện trở thành hiện thực. Nếu kinh
tế phát triển, đời sống xã hội ở mức cao, trật tự quản lý kinh tế ổn định và
hiệu quả thì một mặt sẽ hạn chế được những nguyên nhân phát sinh các khiếu
nại, khiếu kiện hành chính nhưng mặt khác cũng sẽ tạo ra những điều kiện vật
chất để quyền khiếu nại của công dân được thực hiện trên thực tế.
Bảo đảm xã hội: Bảo đảm xã hội là các yếu tố xã hội, bao gồm cả
những yếu tố văn hóa, đạo đức và tư tưởng, có ảnh hưởng trực tiếp đến việc
bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại của công dân. Biểu hiện ra bên ngoài của
bảo đảm về xã hội rất phong phú, đa dạng. Đó là tinh thần đồn kết trong xã
hội, mối quan hệ về lợi ích trong cộng đồng, ý thức pháp luật, trình độ dân trí,

19


20

thói quen, phong tục, tập quán, sự hỗ trợ, chia sẻ của các thành viên trong xã
hội...Những yếu tố này vừa là những tiền đề xác lập quyền công dân, trong đó
có quyền khiếu nại, vừa tác động mạnh mẽ đến việc thực hiện các quyền đó.
Tóm lại, để quyền khiếu nại hành chính về đất đai của cơng dân trở
thành hiện thực cần có nhiều yếu tố để bảo đảm. Các yếu tố bảo đảm đó hình
thành một hệ thống và có quan hệ qua lại mật thiết với nhau. Trong hệ thống
các bảo đảm, bảo đảm pháp lý luôn gắn trực tiếp với trách nhiệm Nhà nước,
bảo đảm bằng quyền lực Nhà nước nên có vai trị quan trọng nhất, đứng ở vị
trí trung tâm, có giá trị trực tiếp nhằm làm cho quyền khiếu nại của công dân
trở thành hiện thực. Dưới đây xin trình bày các khía cạnh về bảo đảm này.
1.3.1. Khái niệm bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại và giải
quyết khiếu nại hành chính về đất đai.

Theo từ điển tiếng Việt thông dụng “bảo đảm” được hiểu là chắc chắn,
đạt tiêu chuẩn cần thiết [52, tr. 38]. Như vậy, bảo đảm thực hiện quyền khiếu
nại hành chính về đất đai là việc làm cho quyền này chắc chắn được thực hiện
trên thực tế.
Khi nghiên cứu trực tiếp bảo đảm quyền khiếu nại tố cáo của công dân,
tác giả cho rằng, để bảo đảm thực hiện quyền này cần xem xét trên hai
phương diện, phương diện thứ nhất đó là chế độ chính trị, pháp lý trong đó,
quyền khiếu nại tồn tại cùng với quyền và nghĩa vụ khác của công dân.
Phương diện thứ hai đó là cơ chế hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm tổ
chức thực hiện quyền khiếu nại của công dân. Như vậy, đảm bảo pháp lý là
toàn bộ đời sống pháp luật với các yếu tố cần và đủ để đảm bảo chắc chắn
thực hiện quyền cơng dân, quyền khiếu nại hành chính về đất đai trên thực tế.
1.3.2. Nội dung bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền khiếu nại và
giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai.
1.3.2.1 Thủ tục hành chính - bảo đảm quan trọng hàng đầu của việc
thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai
Nội dung bảo đảm pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính về đất

20


21

đai là hệ thống văn bản pháp luật xác định nội dung, cụ thể hóa, chi tiết hóa
quyền khiếu nại hành chính về đất đai của cơng dân. Trong đó, Hiến pháp quy
định những vấn đề cơ bản, mang tính định hướng, tuyên bố quyền khiếu nại,
tố cáo là quyền cơ bản của công dân. Luật khiếu nại văn bản pháp luật, bảo
đảm pháp lý quan trọng cho việc thực hiện quyền khiếu nại của cơng dân,
trong đó có quyền khiếu nại hành chính. Những vấn đề mà Luật Khiếu nại cần
phải qui định là: các thuật ngữ liên quan đến khiếu nại, khiếu nại hành chính;

đối tượng khiếu nại; chủ thể bị khiếu nại; hình thức khiếu nại, thẩm quyền giải
quyết khiếu nại; địa vị pháp lý của người khiếu nại, người bị khiếu nại; trình
tự - cách thức khiếu nại và giải quyết khiếu nại…Thực chất, các quy định của
Luật Khiếu nại là vấn đề thủ tục. Thủ tục hành chính, trong khoa học pháp lý
được xem là yếu tố bảo đảm thực hiện quy phạm pháp luật vật chất.
1.3.2.2 Các bảo đảm liên quan đến thực hiện quyền khiếu nại và giải
quyết khiếu nại hành chính về đất đai
Đó là các bảo đảm về:
Tuyên truyền phổ biến pháp luật về quyền khiếu nại hành chính về đất
đai: Để thực hiện đúng quyền khiếu nại hành chính, địi hỏi công dân phải
hiểu đúng pháp luật. Bởi vậy, việc tuyên truyền phổ biến pháp luật về quyền
khiếu nại hành chính là bảo đảm pháp lý quan trọng cho việc thực hiện quyền
khiếu nại hành chính của cơng dân. Phương thức tuyên truyền phải chú ý đến
hiệu quả, đảm bảo cho công dân nhận thức đúng đắn và đầy đủ pháp luật về
quyền và khả năng sử dụng quyền một cách hợp pháp.
Giáo dục ý thức pháp luật, năng lực tiếp cận và sử dụng quyền khiếu nại
hành chính về đất đai của công dân: Ý thức pháp luật của công dân là yếu tố
quyết định năng lực tiếp cận và khả năng sử dụng quyền khiếu nại hành chính
về đất đai của công dân. Bởi vậy, cần thường xuyên giáo dục nâng cao ý thức
pháp luật cho công dân, để cơng dân nhận biết quyền của mình để thực hiện

21


22

việc khiếu nại hay không khiếu nại, đồng thời thực hiện việc khiếu nại có căn cứ.
Bên cạnh đó, cần giáo dục nâng cao ý thức pháp của cán bộ, cơng chức để hoạt
động giải quyết khiếu nại hành chính đúng pháp luật đem lại niềm tin của công
dân đối với hoạt động quản lý hành chính nhà nước.

Xã hội hóa cơng tác tổ chức thực hiện pháp luật về quyền khiếu nại hành
chính về đất: Dịch vụ pháp lý, luật sư, hệ thống tư vấn hỗ trợ pháp luật là các
yếu tố mang tính xã hội hóa có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm quyền
khiếu nại hành chính của cơng dân. Các yếu tố này vừa giúp công dân nâng cao
nhận thức, đồng thời giúp công dân bảo vệ thành cơng quyền và lợi ích hợp pháp
của mình khi bị xâm hại.
Bảo vệ pháp luật đối với quyền khiếu nại hành chính về đất đai của cơng
dân
Thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm là những hoạt động có khả
năng đem lại hiệu quả cao cho việc bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành
chính của công dân. Thông qua hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát các
chủ thể quản lý hành chính nhà nước có thẩm quyền có thể phịng ngừa, ngăn
chặn, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật; phát hiện
những yếu kém trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước và đội ngũ
cán bộ, công chức khi thực thi nhiệm vụ quyền hạn của mình.
Hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực với việc bảo đảm thực hiện
quyền khiếu nại hành chính: Quốc hội và Hội đồng nhân dân là những cơ
quan quyền lực nhà nước, trong đó, Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước
cao nhất, Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương.
Hoạt động giám sát của các cơ quan này mang tính quyền lực, giám sát việc
ban hành và tổ chức thực hiện pháp luật trên tất cả lĩnh vực đời sống xã hội.
Thơng qua hoạt động giám sát có thể phát hiện ra những vi phạm pháp luật
xâm phạm tới trật tự và lợi ích của Nhà nước, xã hội và công dân; của cán bộ

22


23

nhà nước từ đó kiến nghị xử lý hoặc yêu cầu các cấp xử lý nghiêm củng cố

pháp chế xã hội chủ nghĩa. Thông qua, hoạt động giám sát, phát hiện những
hạn chế bất cập trong quá trình thực hiện quyền khiếu nại, giải quyết khiếu
nại của các cơ quan nhà nước, từ đó có cơ sở xem xét sửa đổi, bổ sung, hoàn
thiện hệ thống pháp luật.
Hoạt động xét xử của Tòa án với việc bảo đảm thực hiện quyền khiếu
nại hành chính về đất đai của cơng dân: các cơ quan tịa án đóng vai trị quan
trọng trong việc bảo vệ pháp luật; bảo vệ tính mạng, tài sản, danh dự và nhân
phẩm của công dân. Với hoạt động xét xử, Tòa án nhân danh Nhà nước để ra
phán quyết về vụ việc pháp lý nhất định, trong đó có phán quyết về tính có
căn cứ, tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu
kiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của dân.
Trong trường hợp việc khiếu nại hành chính khơng đạt hiệu quả người
dân có quyền khởi kiện ra tòa án. Lúc này, vai trò của người khởi kiện với cơ
quan hành chính là ngang bằng nhau. Phán quyết của tịa sẽ cơng nhận việc
khiếu kiện đúng hay sai, quyền và lợi ích hợp pháp có bị xâm hại hay khơng.
Đồng thời, qua hoạt động xét xử, Tịa án sẽ thấy được những bất cập nhược
điểm của hệ thống pháp luật trong việc bảo đảm quyền khiếu nại, từ đó có cơ
sở kiến nghị với cơ quan lập pháp sửa đổi, bổ sung kịp thời hệ thống các qui
định pháp luật về quyền khiếu nại, góp phần hồn thiện hệ thống pháp luật
bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính.
Ngồi các quy định về bảo đảm trực tiếp quyền khiếu nại hành chính về
đất đai của cơng dân, pháp luật, bảo đảm khác cũng phải được khẳng định, đó
là chế tài pháp luật đối với cán bộ, cơng chức cũng như người khiếu nại và
những người liên quan đến khiếu nại trong các trường hợp vi phạm các quy
định pháp luật về giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính về đất đai.

23


24

Chương 2
THỰC TRẠNG CÔNG DÂN THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI
HÀNH CHÍNH VỀ ĐẤT ĐAI VÀ HOẠT ĐỘNG GIẢI QUYẾT
KHIẾU NẠI CỦA CHÍNH QUYỀN ĐÀ NẴNG
2.1. Phát triển kinh tế - xã hội, tình hình thực hiện quyền khiếu nại
hành chính về đất đai của công dân ở thành phố Đà Nẵng
Thành phố Đà Nẵng có diện tích tự nhiên 1.255,53km2, dân số hơn
860.000 người, có 6 quận và 2 huyện, nằm ở trung độ cả nước, trên trục giao
thông Bắc - Nam về đường bộ, đường sắt, đường biển và đường hàng không.
Thành phố Đà Nẵng được tách ra từ tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng (cũ) và trở
thành đô thị loại một từ năm 1997. Trong những năm qua, cùng với cả nước,
thành phố đã có những bước phát triển mạnh mẽ về kinh tế xã hội, giữ vững
an ninh chính trị trật tự an tồn xã hội, đã và đang trở thành trung tâm kinh tế
văn hóa xã hội trọng điểm của miền Trung và Tây Nguyên.
Cùng với sự đổi mới và phát triển, việc thu hút mạnh mẽ các dự án đầu
tư để phục vụ phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế đã tạo ra nhu cầu sử dụng
đất là rất lớn. Nét nổi bật trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế xã hội
của thành phố là việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị tạo ra
diện mạo mới của thành phố, làm động lực cho sự phát triển trong những năm
tiếp theo. Kết quả là nhiều tuyến đường mới và nhiều cây cầu mới đưa vào sử
dụng tạo ra vóc dáng mới của thành phố trẻ trung năng động bên bờ sông
Hàn. Trong những năm qua, việc thu hồi đất được tiến hành mạnh mẽ, với
diện tích đất thu hồi khá lớn. Theo Báo cáo số 43/BC-UB ngày 04 tháng 4
năm 2011, tổng kết đánh giá thi hành Luật Đất đai trên địa bàn thành phố Đà
Nẵng, từ năm 1997 đến nay, thành phố đã thực hiện việc thu hồi đất, giao đất
và cho thuê đất để triển khai hơn 1.300 dự án với tổng diện tích hơn
17.000ha, đã di dời giải toả trên 90.000 hộ dân; tổng số tiền thu từ đất hơn

24

25

20.000 tỷ đồng. Riêng từ năm 2005 đến nay, việc thu hồi đất, giao đất và cho
thuê đất để triển khai, thực hiện và đầu tư xây dựng đã thực hiện hơn 1.000 dự
án, trong đó, số dự án được giao đất trên 840 dự án với tổng diện tích đất
khoảng 13.000 ha; tổng số tiền thu từ đất khoảng 14.700 tỷ đồng.
Đất đai là tư liệu sản xuất, là sản phẩm quý báu và ngày càng có giá trị
hơn khi đất nước phát triển và hội nhập. Vấn đề có tính quy luật là khi thực
hiện chính chính sách thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ tái định cư đã tác động trực
tiếp đến quyền và lợi ích thiết thân của người có đất bị thu hồi, trong đó đặc
biệt là quyền lợi về mặt kinh tế. Mặt khác là những thiếu sót trong pháp luật
và q trình giải quyết các vấn đề về đất đai giữa chính quyền và người dân là
những nguyên nhân làm phát sinh khiếu nại của cơng dân.
Để có hiểu biết đầy đủ về tình hình khiếu nại hành chính về đất đai ở
Đà Nẵng, trước hết cần xem xét bức tranh khiếu nại hành chính về đất đai trên
phạm vi cả nước. Hàng năm, trên phạm vi cả nước, hàng năm, số đơn khiếu
nại, tố cáo về đất đai chiếm khoảng 70 % trên tổng số đơn thư khiếu nại, tố
cáo gửi đến cơ quan hành chính nhà nước[48, tr. 8]. Trong số 34.043 vụ việc
khiếu nại về đất đai mà các cơ quan hành chính nhận được từ năm 2003 đến
năm 2011, trong đó có 19.942 vụ việc khiếu nại quyết định hành chính trong
quản lý đất đai (chiếm 59%), 6.694 vụ việc khiếu nại quyết định hành chính
trong giải quyết tranh chấp đất đai (chiếm 20%), 5.887 vụ việc đòi lại đất cũ
(chiếm 17%) [50, tr. 8]. Riêng năm 2012, cả nước phát sinh 86.814 vụ việc
khiếu nại, so với cùng kỳ năm 2011 giảm 16,63 % vụ việc; có 36/63 địa
phương giảm, 27/63 địa phương tăng, trong đó có 12 địa phương tăng trên
25% trong đó có thành phố Đà Nẵng [02, tr. 01].
Như vậy, trên phạm vi cả nước, khiếu nại hành chính về đất đai của
cơng dân, tuy có biểu hiện giảm về số lượng, nhưng số lượt đồn đơng người

tăng dần qua các năm: năm 2010 có 3214 đồn, năm 2011 có 4159 đồn, năm

25