Khóa học 14 ngày về phương pháp dạy học

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TS. HOμNG NGäC VINH. Khãa häc 14 ngμy vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc. -1Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Giíi thiÖu §æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp lµ mét trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quan tâm chỉ đạo từ nhiều năm qua. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau tiến độ của việc đổi mới ph−ơng pháp dạy học trong các tr−ờng chuyên nghiệp diễn ra không ®−îc nh− mong muèn. ViÖc d¹y häc víi lèi truyÒn thô mét chiÒu tõ phÝa gi¶ng viên chủ yếu nhằm cung cung cấp đủ thông tin để đảm bảo thực hiện hết nội dung ch−ơng trình vẫn còn khá phổ biến ở nhiều tr−ờng. Cách dạy học đó không giúp nhiều cho ng−ời học chuyển những thông tin đó thành tri thức của mình, ng−ời học hoàn toàn bị động tiếp nhận thông tin, thiếu sáng tạo, chọn lọc thông tin kết hợp với trải nghiệm học tập để tự kiến tạo nên tri thức và kỹ năng và từ đó hình thành năng lực nghề nghiệp cũng nh− năng lực học tập suốt đời. Qua thùc tÕ qu¶n lý gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, xu h−íng ph¸t triÓn n¨ng lùc gi¶ng viªn trong c¸c c¬ së gi¸o dôc kü thuËt vµ d¹y nghÒ trªn thÕ giíi, nh÷ng yếu kém trong việc đổi mới ph−ơng pháp dạy học có nguyên nhân là giảng viên ch−a đ−ợc đào tạo bài bản về ph−ơng pháp dạy học và rất thiếu các tài liệu phục vụ cho công tác đổi mới ph−ơng pháp. Từ vấn đề nêu trên, Vụ Giáo dục chuyên nghiệp biên tập và giới thiệu tài liệu “Khóa học 14 ngày về ph−ơng pháp dạy học” để giúp giảng viên trẻ trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp, còng nh− c¸c c¬ së båi d−ìng gi¸o viªn c¸c tr−êng trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng và dạy nghề có thêm tài liệu nghiên cứu, học tập để có thể đổi mới ph−ơng pháp dạy học một cách hiệu quả hơn. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n sÏ khã tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, Vô Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o rÊt mong nhËn ®−îc c¸c ý kiÕn gãp ý tõ các giảng viên, cán bộ quản lý, các nhà nghiên cứu và những ai quan tâm đến đổi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp. Mọi góp ý xin đ−ợc gửi theo địa chỉ email sau: TS. Hoµng Ngäc Vinh. -2Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Khãa häc 14 ngμy vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y PhÇn I Tæng quan §Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy thµnh c«ng vµ hiÖu qu¶, gi¸o viªn h−íng dÉn cÇn chuÈn bÞ kü cµng. Tr−ớc khoá học, làm sáng tỏ những vấn đề sau 1. Môc tiªu kho¸ häc: Môc tiªu cña kho¸ häc gãi gän c¸c ý chÝnh, nh÷ng kü n¨ng vµ gi¸ trÞ cÇn truyÒn đạt, ví dụ: - Sau khi học xong ch−ơng trình, học viên hiểu và biết cách đặt nhiều loại câu hái vµ ¸p dông vµo trong c¸c t×nh huèng gi¶ng d¹y thùc tiÔn. Trong sè c¸c môc tiªu nµy quan träng nhÊt lµ nªn ®−a nh÷ng g× vµo c©u hái. Møc độ kỹ năng yêu cầu là đặt các loại câu hỏi khác nhau và giá trị cuối cùng ( mức độ áp dụng) là thực hiện các kỹ năng và kiến thức này trong các tình huống gi¶ng d¹y thùc tÕ. 2. Sè l−îng häc viªn: Kho¶ng 20 ng−êi 3. §Þa ®iÓm cña kho¸ häc: Tr−ớc khoá học, kiểm tra địa điểm học, cần xác định rõ những vị trí nào trong phßng häc cã thÓ lµm ph©n t¸n. Giáo viên h−ớng dẫn không nên đứng ở những vị trí tr−ớc cửa sổ, tr−ớc áp phích hoặc đồ vật trang trí trên t−ờng vì điều này sẽ làm giảm sự chú ý của học viên đối với ng−ời h−ớng dẫn. Phòng học bố trí để học viên quan sát đ−ợc bảng viết và dụng cụ học tập, đồng thời nghe đ−ợc tiếng của giáo viên từ các h−ớng khác nhau trong phòng, đặc biệt đối với những ng−ời ngồi cuối lớp. Trong tr−ờng hợp cần dùng máy chiếu ( OHP) hoÆc mµn h×nh slide, cÇn kiÓm tra l¹i nguån ®iÖn vµ chó ý xem xung quanh lớp học có các vật thể hoặc bóng đèn chiếu gây phân tán không. 4. C¸c kiÓu s¾p xÕp líp häc: Cách sắp xếp vị trí lớp học quyết định đến chất l−ợng khoá học. a. XÕp theo hµng ngang b. XÕp theo h×nh ch÷ U c. XÕp theo kiÓu bµn tiÖc lín -3Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ e. XÕp ghÕ theo h×nh vßng trßn f. XÕp theo tõng nhãm 3 gãc g. XÕp theo h×nh vßng cung a. XÕp theo hµng ngang: - ¦u ®iÓm: + Søc chøa lín + Các học viên đều h−ớng về phía tr−ớc - Nh−îc ®iÓm: + H¹n chÕ sù tiÕp xóc trùc diÖn gi÷a c¸c häc viªn víi nhau + Ng−êi ngåi tr−íc kh«ng nh×n thÊy ng−êi ngåi sau + Gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi + Khã chia nhãm nÕu kh«ng kª l¹i bµn ghÕ + Mäi ng−êi th−êng tËp trung ngåi dån xuèng phÝa d−íi, t¸ch xa gi¸o viªn h−íng dÉn + C¸ch s¾p xÕp nµy gièng nh− m« h×nh trong mét tr−êng häc, qu¸ h×nh thøc, gß bã. b.S¾p xÕp theo h×nh ch÷ U: - ¦u ®iÓm: + Gi¸o viªn h−íng dÉn cã thÓ ®i len vµo gi÷a c¸c chç ngåi + Gi¸o viªn cã thÓ nh×n thÊy häc viªn mét c¸ch trùc diÖn - Nh−îc ®iÓm: + Nh÷ng ng−êi ngåi cïng hµng khã tiÕp xóc víi nhau trùc diÖn + Chøa ®−îc Ýt ng−êi + Khã chia nhãm c. S¾p xÕp theo h×nh x−¬ng c¸ hoÆc kiÓu bµn tiÖc lín: - ¦u ®iÓm: + Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm + DÔ dµng kÕt hîp gi÷a häc vµ th¶o luËn + Giáo viên h−ớng dẫn đi đến từng nhóm dễ dàng - Nh−îc ®iÓm: + Chøa ®−îc Ýt ng−êi + Häc viªn khã tiÕp xóc trùc diÖn víi nh÷ng gi¸o viªn h−íng dÉn kh¸c -4Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> + NÕu bµn dµi vµ máng qu¸, nh÷ng häc viªn ngåi cuèi sÏ bÞ lo¹i khái tÇm tiÕp xóc. d. XÕp theo kiÓu bµn héi nghÞ - ¦u ®iÓm: + C¸c häc viªn cã c¬ héi tiÕp xóc trùc diÖn víi nhau + Lo¹i bµn héi nghÞ thÝch hîp víi c¸c cuéc th¶o luËn chung - Nh−îc ®iÓm: + Khã chia thµnh c¸c nhãm nhá + Sè l−îng chç ngåi/ 1 bµn Ýt + Trong nh÷ng cuéc th¶o luËn chung, nh÷ng ng−êi ngåi gÇn nhau dÔ t¹o ra c¸c nhãm nhá, lµm ¶nh h−ëng tíi cuéc th¶o luËn chung. e. XÕp theo h×nh trßn hoÆc h×nh b¸n nguyÖt: - ¦u ®iÓm: + T¹o sù tiÕp xóc tho¶i m¸i, dÔ dµng + Học viên có thể đặt câu hỏi, chủ đề mở + T¹o vai trß qu©n b×nh cho tÊt c¶ mäi ng−êi, kh«ng ph©n riªng biÖt vÞ trÝ cña gi¸o viªn h−íng dÉn. + DÔ thùc hiÖn c¸c trß ch¬i vµ lµm bµi tËp + Tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng häc viªn ngåi lú mét chç - Nh−îc ®iÓm: + Kh«ng cã nhiÒu mÆt b»ng trèng + Học viên không có chỗ để tài liệu + Kh«ng cã sù ng¨n c¸ch v× vËy mäi ng−êi cÇn ph¶i cëi më h¬n. + C¸ch s¾p xÕp nµy kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng ng−êi nhót nh¸t + Đối với những nhóm đông ng−ời, khoảng cách của các học viên từ phía đối diÖn xa h¬n. f, g. KiÓu xÕp bµn 3 gãc vµ h×nh vßng cung - ¦u ®iÓm: } Gièng kiÓu. + Häc viªn ®−îc xÕp theo nhãm. + DÔ dµng kÕt hîp gi÷a c¸c giê häc víi th¶o luËn nhãm } bµn tiÖc + Giáo viên h−ớng dẫn đi đến từng nhóm dễ dàng. } lín. + Bµn chÜa vÒ phÝa tr−íc, c¸c nhãm ngåi s¸t nhau, thuËn tiÖn h¬n kiÓu bµn tiÖc lín khi tæ chøc th¶o luËn nhãm. - Nh−îc ®iÓm: -5Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> + CÇn nhiÒu bµn v× vËy sÏ t¹o ra nhãm tæng thÓ lín + Bµn chiÕm nhiÒu diÖn tÝch Mỗi kiểu bố trí lớp học trên đều có −u và nh−ợc điểm. Nh−ng nên sắp xếp sao cho c¸c häc viªn cã c¬ héi quan s¸t, tiÕp xóc víi nhau, tr¸nh t×nh tr¹ng xÕp theo kiÓu ng−êi ngåi tr−íc, kÎ ngåi sau. Sau khi ổn định chỗ ngồi, giáo viên h−ớng dẫn giới thiệu các học viên. D−ới ®©y lµ mét sè c¸ch giíi thiÖu c¬ b¶n: 5. Giíi thiÖu mang tÝnh s¸ng t¹o: C¸ch giíi thiÖu nµy gióp häc viªn c¶m thÊy tù nhiªn tho¶i m¸i khi lµm quen víi nhau, Ýt h×nh thøc. Khi giíi thiÖu, tèt nhÊt nªn hái râ hä muèn t×m hiÓu vÒ chi tiÕt nµo cña b¹n häc. §iÒu nµy sÏ gióp gi¸o viªn h−íng dÉn lùa chän ®−îc mét trong c¸c h×nh thøc sau: * Sơ đồ quan hệ xã hội: Học viên đã có sự quen biết tr−ớc, tự giới thiệu lẫn nhau. * Dòng chảy cuộc đời: Häc viªn tù giíi thiÖu vÒ b¶n th©n b»ng viÖc nªu ra c¸c “ sù kiÖn th¨ng trÇm” trong cuéc sèng cña m×nh. * Giíi thiÖu theo nhãm/ cÆp: Phân theo nhóm 2 hoặc 3 học viên đã biết sơ qua về nhau, trao đổi thông tin tìm hiểu sau đó đứng lên, tự giới thiệu lẫn nhau. Nh×n chung, víi h×nh thøc giíi thiÖu s¸ng t¹o, häc viªn sÏ nhanh chãng ph¸ bá ®−îc nh÷ng e ng¹i ban ®Çu vµ tÝch cùc tham gia vµo kho¸ häc h¬n. 6. Chia sÎ kinh nghiÖm: Trao đổi kinh nghiệm về những thành tích đã đạt đ−ợc và những thử thách mà mỗi cá nhân đã trải qua trong quá trình làm việc. Điều này giúp cho các học viên và giáo viên h−ớng dẫn lựa chọn đ−ợc các chủ đề thích hợp. Sau khi đã tích luỹ ®−îc kinh nghiÖm, hä cã thÓ chän läc c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng phï hîp. VÝ dô nh− nÕu c¸c häc viªn ®−îc truyÒn thô nh÷ng néi dung hoµn toµn míi mÎ th× ®iÒu quan trọng là cần phải tìm hiểu xem kiến thức nền tr−ớc đây của họ là gì để chọn c¸ch tiÕp cËn thÝch hîp cã nh− vËy th× nh÷ng kiÕn thøc míi kh«ng trë nªn qu¸ trừu t−ợng đối với họ. 7. §¸p øng kú väng häc tËp cña häc viªn: Ngay từ đầu khoá học, hiểu và đáp ứng đ−ợc mối quan tâm và nguyện vọng của häc viªn lµ cùc kú quan träng. Kú väng cña häc viªn thÓ hiÖn môc tiªu cña hä cùng với thái độ mà họ sẽ mang đến lớp học. Thông th−ờng kỳ vọng của học viên khác với mục tiêu của khoá học vì vậy nhiệm vụ đầu tiên của giáo viên là để cho các học viên nói lên các kỳ vọng của mình, sau đó điều chỉnh mục tiêu của -6Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> kho¸ häc cho phï hîp, cô thÓ ë ®©y gi¸o viªn gi¶i thÝch râ nh÷ng kú väng nµo cña häc viªn trïng víi môc tiªu kho¸ häc vµ ng−îc l¹i. NÕu bá qua phÇn nµy sÏ dễ dẫn đến tình trạng học viên nản lòng. 8. Thêi gian cña kho¸ häc: Dµi 14 ngµy. Sau khi xem xÐt môc tiªu kho¸ häc, chia sÎ kinh nghiÖm, gi¸o viªn h−ớng dẫn lên đ−ợc kế hoạch thời gian cụ thể để giúp học viên chủ động sắp xếp vµ ®iÒu chØnh. 9. Thêi l−îng mçi giê häc: §iÒu quan träng cÇn l−u ý lµ häc viªn b¾t ®Çu sao nh·ng vµ mÊt tËp trung sau khoảng 20 phút vì vậy cần h−ớng học viên vào các hoạt động. Các giờ thực hành nhãm th−êng lµm cho häc viªn s«i næi h¬n. Th−êng th× vµo c¸c giê häc buæi sáng, học viên tỉnh táo hơn buổi chiều. Vì vậy đây là thời điểm thích hợp để truyền đạt nội dung mới. Sau bữa tr−a, học viên dễ mệt mỏi nên giờ học cần phải sống động và linh hoạt hơn. Tốt nhất tránh thuyết giảng vào thời gian này mà nªn thùc hµnh nhãm. PhÇn I Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y Trong gi¸o dôc, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ yÕu tè quan träng cÇn ®−îc chó träng trong quá trình đào tạo và bồi d−ỡng giáo viên. Tr−ớc khi đi sâu vào nghiên cứu hãy tìm hiểu định nghĩa của một số thuật ngữ phổ biến nh− “ giảng dạy”, “ học tËp” vµ “ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y”. HiÓu nh÷ng thuËt ng÷ nµy sÏ gãp phÇn t¨ng thªm kiÕn thøc tæng thÓ vµ biÕt c¸ch ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc. Kiến thức lμ một khu v−ờn: nếu ta không chăm bón thì sẽ không đơm hoa, kết trái Ng¹n ng÷ Guinea. Mét sè quan niÖm vÒ gi¶ng d¹y Nhiều ý kiến cho rằng một ng−ời giỏi về lĩnh vực nào sẽ dạy tốt về lĩnh vực đó. VÝ dô, mét ng−êi thî méc lµnh nghÒ cã thÓ h−íng dÉn cho ng−êi kh¸c vÒ kü năng mộc chỉ đơn giản bằng những minh hoạ cụ thể và giải thích các cơ sở, mục đích của từng công đoạn. Điều này không có nghĩa là giảng dạy. NhiÒu ng−êi cã quan niÖm sai lÇm r»ng ai còng cã thÓ d¹y häc. Cã lÏ mét trong những thành kiến sai lệch về những ng−ời giáo viên ch−a đ−ợc đào tạo đã dẫn đến suy nghĩ trên. chúng ta ít nghe nói đến Bác sỹ, Kỹ s− hoặc Kiến trúc s− ch−a qua đào tạo . . . Điều khiến dạy học trở thành một nghề nh− bao nghề khác đó là qui định, kỷ c−ơng và các nguyên tắc riêng. Vì vậy không phải ai cũng có thể vơ váo cho bản thân mình khả năng giảng dạy mà ch−a kinh qua những đào tạo căn bản về dạy học. Vấn đề dạy học không đơn thuần là giới thiệu kiến thức và kỹ năng mới hoặc chuyển đổi những gì ng−ời giáo viên biết vào trí óc và đôi tay của -7Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> ng−êi häc. H¬n n÷a, d¹y häc kh«ng gièng víi kÓ l¹i, mµ khi kÓ l¹i, nãi l¹i kh«ng cã nghÜa lµ d¹y häc. Gi¶ng d¹y cã nghÜa lµ gi¸o viªn ph¶i thùc hiÖn mét sè c«ng đoạn để thúc đẩy quá trình học tập. Ng−ời giáo viên cần phải học qua các khoá đào tạo chính qui căn bản về lý thuyết và thực hành và biết lên kế hoạch giảng d¹y cô thÓ. Trong gi¶ng d¹y, qu¸ tr×nh thùc hiÖn còng quan träng gièng nh− mét sản phẩm. Chúng ta không chỉ tập trung vào sản phẩm mà cả hai đều có ý nghĩa lín. LËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y lµ cÇn thiÕt, bao gåm viÖc lùa chän vµ s¾p xÕp c¸c kinh nghiệm học tập để tạo điều kiện cho mối t−ơng tác giữa giáo viên và ng−ời häc cã ý nghÜa. H·y nãi cho t«i nghe, t«i sÏ kh«ng bao giê quªn. H·y chØ cho t«i thÊy, t«i sÏ lu«n ghi nhí. H·y cïng lμm víi t«i, t«i sÏ tá t−êng. Điều này có nghĩa rằng kiến thức là kết quả của sự truyền đạt, chỉ dẫn và thực hiÖn mét c¸ch tÝch cùc cïng víi ng−êi häc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Träng t©m gi¶ng d¹y D¹y häc tËp trung vµo 3 qu¸ tr×nh chñ yÕu, cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ khã có thể dạy riêng rẽ, tách rời từng thứ, đó là: nhận thức, thao tác bằng tay và gây ¶nh h−ëng. 1. Qu¸ tr×nh nhËn thøc: Quá trình nhận thức có liên quan đến sự hiểu biết ( và kiến thức), khơi gợi trí tuệ thÓ hiÖn b»ng viÖc häc ®−îc nh÷ng t− duy míi hoÆc hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc cũ. Những kiến thức này sẽ có ảnh h−ởng lớn đến cách giải quyết vấn đề của tõng ng−êi. Chóng ta cã thÓ minh ho¹ kh¶ n¨ng nhËn thøc trong d¹y häc, bao gåm: - Khả năng nhận biết các cơ sở thực tế để giải thích một vấn đề bất kỳ. - Những ý t−ởng để thuyết phục, lôi kéo trong các cuộc tranh luận. - Kh¶ n¨ng kÕt nèi gi÷a c¸c sù vËt - Khả năng của ng−ời khác trong việc tạo ra các giải pháp thay thế để thực thi mét c«ng viÖc. - Kh¶ n¨ng cña ng−êi kh¸c trong viÖc s¾p xÕp c¸c ý t−ëng vµ suy nghÜ khi ph¶i diÔn thuyÕt hoÆc tr×nh bµy ( nãi hoÆc viÕt): a. C¸c ý t−ëng, thùc tÕ, sè liÖu, con sè hoÆc biÓu t−îng b. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ý t−ëng. c. Tổ chức, sắp xếp các ý t−ởng theo bố cục để diễn đạt theo trật tự lô gic, rõ rµng vµ dÔ hiÓu 2. Qu¸ tr×nh thao t¸c b»ng tay. -8Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Đề cập đến các kỹ năng đạt đ−ợc thông qua việc giảng dạy và học tập, có liên quan đến việc chúng ta đã học cách phối hợp và vận dụng tay, chân, trí óc nh− thÕ nµo. Mét sè c«ng viÖc thao t¸c b»ng tay nh−: - Lao động thủ công nh− nghề Mộc, nghề May, nghề Thợ Nề, Cơ khí Ô tô . .. - Ch¬i c¸c lo¹i bãng nh− bãng ræ, bãng bÇu dôc, bãng chuyÒn . . . - Trở thành nhà thể thao hoặc vận động viên dụng cụ. - Các công việc có liên quan đến th−ơng mại, kỹ năng hoặc kỹ nghệ. Những công việc trên đòi hỏi tính thực tế, sáng tạo, chính xác và tập trung. 3. Quá trình tạo sự tác động Tác động bao hàm cảm giác và thái độ. Cảm giác và thái độ phản ánh giá trị của c¸ nh©n. Mét sè gi¸ trÞ cã tÝnh tÝch cùc vµ cÊp tiÕn, trong khi mét sè gi¸ trÞ kh¸c tiªu cùc vµ cæ hñ. Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y g©y ¶nh h−ëng tèt lµm cho gi¸ trÞ c¸ nh©n vµ kh¬i dËy mét thái độ tích cực, đồng thời loại bỏ dần những giá trị tiêu cực một cách có hệ thống. Ngoài ra, giá trị và thái độ còn có ý nghĩa quan trọng ở chỗ, không những chúng tác động lớn tới những việc đang làm mà còn ảnh h−ởng đến cách thức thùc hiÖn. Giảng dạy và đào tạo Sự khác nhau giữa giảng dạy và đào tạo là gì ? Đào tạo có giống với giảng dạy không ? Câu trả lời sẽ là “ Có” và “ Không”. “ Có” bởi vì đào tạo tập trung chủ yếu vào thực hành hay còn đ−ợc gọi là “ kiến thức nh− thế nào để làm . . . ”, kh¸c víi “ kiÕn thøc mµ . . “ mang tÝnh lý thuyÕt ( hoÆc nh÷ng kiÕn thøc mang tính triết lý). Tuy vậy không phải mọi quá trình đào tạo cũng đồng nghĩa với giảng dạy vì trong đào tạo giáo viên h−ớng dẫn chắc chắn quyết định đ−ợc chính x¸c c¸c kü n¨ng vµ hµnh vi cña ng−êi häc. §ã lµ lý do t¹i sao chóng ta biÕt c¸ch thức hành động của học viên đã đạt đ−ợc một số kỹ năng mong muốn. Ngoài việc truyền thụ cho ng−ời học những kỹ năng cần thiết ( một khía cạnh của đào tạo) còn làm cho ng−ời học trở nên sáng tạo và tìm tòi để đạt đ−ợc các giá trị mong muốn. Nh−ng nh− chúng ta đã đề cập, sẽ không thể chỉ thuần tuý dạy các kỹ năng mà không thông tin ( có chủ định hay không chủ định) về giá trị hoặc thái độ nào đó. C¸c nguyªn t¾c trong gi¶ng d¹y: Theo Carl Shafer “ Gi¶ng d¹y hîp lý lµm cho viÖc häc tËp cã hiÖu qu¶”. V× vËy giáo viên sẽ thành công khi biết cách đơn giản hoá các bài học khó, phức tạp gióp ng−êi häc dÔ hiÓu. Làm chủ đ−ợc chủ đề mình đang dạy „. -9Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Kích thích và duy trì đ−ợc sự hứng thú của ng−ời học đối với chủ đề „. Sö dông ng«n ng÷ dÔ hiÓu „. Chia nội dung của giờ học ra thành các phần đơn giản theo hệ thống „. Giúp ng−ời học chủ động trong việc học tập thay vì hoàn toàn phụ thuộc vµo gi¸o viªn „. Giúp ng−ời học sáng tạo và biết tập trung để nắm bắt đ−ợc các ý t−ởng còng nh− kü n¨ng míi „. Có khả năng ôn lại, kiểm tra và biết cách áp dụng các kỹ năng đã đ−ợc häc. Bằng cách sắp xếp, thay đổi trật tự trên, Shafer tạo ra đ−ợc một số nguyên tắc riªng biÖt hay cßn gäi lµ 7 qui t¾c trong gi¶ng d¹y. Nh÷ng qui t¾c nµy ®−îc diÔn gi¶i nh− sau: Gi¸o viªn cÇn ph¶i: 1. HiÓu râ vÒ néi dung cña khãa häc 2. Giảng dạy có hiệu quả làm cho ng−ời học quan tâm đến chủ đề đang dạy 3. Dùng từ ngữ và cách diễn đạt có nghĩa chung, thông th−ờng. 4. Dùng kiến thức đã biết làm cầu nối để giải thích và truyền đạt những kiến thøc míi hoÆc trõu t−îng. 5. Gióp ng−êi häc biÕt c¸ch tù suy nghÜ, thùc hiÖn vµ t×m ra nh÷ng kiÕn thøc míi. 6. KhuyÕn khÝch ng−êi häc sö dông ng«n ng÷ riªng cña m×nh “ xµo nÊu” c¸c kiến thức đã học thành của mình. 7. Đánh giá những kiến thức đã giảng dạy để xác định đ−ợc mức độ và chỉnh söa l¹i cho phï hîp. Th¶o luËn nhãm. TËp trung vµo viÖc gi¶ng d¹y C¸c b−íc: Tuú thuéc vµo sè l−îng, chia häc viªn thµnh 3 nhãm hoÆc nhiÒu h¬n Đặt câu hỏi: Các nhóm thảo luận câu hỏi “ Sau khi tham gia các khoá đào tạo học viên đã thu l−ợm đ−ợc những kiến thức gì ?”. - 10 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Thùc hiÖn: mçi nhãm chuÈn bÞ mét b¸o c¸o. Sau khi tõng nhãm tr×nh bµy b¸o cáo của mình, dành một phần thời gian cho việc hỏi đáp thắc mắc và bình luận cña c¸c häc viªn trong líp häc. Giáo viên h−ớng dẫn: Giúp ng−ời học nhận biết các nhóm ý kiến t−ơng đồng hoặc có cùng nội dung. Sau đó giúp các nhóm phân biệt đ−ợc các ý kiến trên thuéc vÒ phÇn nµo: - KiÕn thøc - Thái độ - Thùc hµnh PhÇn 2: Ph−¬ng ph¸p luËn PhÇn tiÕp theo lµ ph−¬ng ph¸p luËn cña viÖc gi¶ng d¹y vµ c¸c mèi liªn hÖ. Tr−íc hết, ph−ơng pháp là kỹ thuật để thực hiện một cách hiệu quả. Nh−ng Lawrence Stenhouse kh«ng dïng hai tõ “ Ph−¬ng ph¸p” mµ l¹i dïng tõ “ ChiÕn thuËt”. ¤ng ta cho r»ng mét chiÕn thuËt ®−îc x©y dùng, chuÈn bÞ kü l−ìng vµ cã hÖ thèng trong khi một ph−ơng pháp thông th−ờng là đã đ−ợc chấp nhận và đang sử dụng hoặc đ−ợc sử dụng đến. Việc sử dụng hoặc kết hợp một số ph−ơng pháp với nhau t¹o nªn ph−¬ng ph¸p luËn. VÝ dô gi¶ng d¹y ®−îc coi lµ mét nghÖ thuËt vµ kü n¨ng bëi v× b¶n th©n ng−êi d¹y dïng nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau lµm phong phó bµi häc. Mét c¸ch tãm l−îc th× ph−¬ng ph¸p luËn trong gi¶ng d¹y cã nghÜa lµ: Kỹ thuật và các b−ớc thực hiện để làm chủ quá trình truyền thụ kỹ năng „. Ph−¬ng ph¸p luËn gi¶ng d¹y kh«ng trõu t−îng mµ thùc tÕ vµ hiÖn thùc „. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm vµ sù c©n nh¾c cña gi¸o viªn h−íng dÉn „. Gióp ng−êi häc trong viÖc thu l−îm kiÕn thøc, kü n¨ng vµ gi¸ trÞ „. Là cầu nối giữa những kinh nghiệm “đã biết” và “ ch−a biết”. các nhân tố ảnh h−ớng đến ph−ơng pháp luận giảng d¹y. - 11 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> 4 nhân tố ảnh h−ởng đến ph−ơng pháp luận giảng dạy là: Mục đích và chủ đề khoá học, tài liệu giảng dạy, đối t−ợng học. I.. Môc tiªu cña khãa häc:. Là mục tiêu hoặc mục đích mà chúng ta muốn ng−ời học tiếp thu đ−ợc sau khi học xong một ch−ơng trình. Tr−ớc khi quyết định một ph−ơng pháp luận giảng d¹y, cÇn tr¶ lêi mét sè c©u hái sau: - Tôi muốn đạt đ−ợc gì qua việc dạy khoá học này ? Hoặc mục đích của loại h×nh gi¸o dôc nµy lµ g× ? HoÆc t¹i sao t«i l¹i muèn c¸c häc viªn cña t«i tham gia kho¸ häc nµy ? TÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh gi¸o dôc dï mang tÝnh häc hµm, kü thuËt hay nghÒ nghiÖp đều phải định rõ mục tiêu thì qúa trình dạy học mới hiệu quả. Hơn nữa nếu biết chÝnh x¸c t¹i sao l¹i d¹y kiÕn thøc nµy th× sÏ dÔ dµng h¬n khi ®iÒu chØnh néi dung häc cho phï hîp. Ví dụ mục đích của giáo dục ở một tr−ờng chuyên nghiệp ( học xong ng−ời học ®−îc cÊp chøng chØ tèt nghiÖp) lµ: - Phát triển những khái niệm, nguyên tắc và kỹ năng đã học đ−ợc từ cấp gi¸o dôc c¬ së. - LuyÖn cho ng−êi häc tÝnh tù lùc trong häc tËp vµ chuÈn bÞ cho c¸c bËc häc cao h¬n. - §Æt nÒn t¶ng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c kû luËt c¸ nh©n - ChÝnh trùc, cÇn cï, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi, hîp t¸c vµ yªu n−íc Ngoài ra, một trong những mục tiêu chủ yếu của giáo dục kỹ thuật nh− đã nêu trªn vµ th−êng ®−îc thùc hµnh trong c¸c tr−êng kü thuËt hiÖn nay lµ chuÈn bÞ cho ng−ời học tính tự lực bằng những khoá đào tạo phù hợp hoặc giáo dục cao hơn. Mục đích cuối cùng là giúp ng−ời học có đ−ợc những kiến thức để họ tự tổ chức s¶n xuÊt, kinh doanh mµ kh«ng cÇn ph¶i t×m c¸c c«ng viÖc hµnh chÝnh trong c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc c¸c tæ chøc t− nh©n. II. Chủ đề giảng dạy Theo diện rộng, ph−ơng pháp giảng dạy có ảnh h−ởng trực tiếp đến chủ đề giảng dạy ( nội dung kiến thức). Theo cách đơn giản là lựa chọn ph−ơng pháp để việc dạy học sẽ tiến dần từ những nội dung đơn giản đến phức tạp theo trật tự nối tiếp. VÒ b¶n chÊt, häc tËp mang tÝnh hÖ thèng vµ nèi tiÕp. Ph−¬ng ph¸p luËn gióp chia néi dung gi¶ng d¹y thµnh c¸c phÇn nhá gióp gi¸o viªn dÔ d¹y vµ ng−êi häc dÔ hiểu bài. Cần tôn trọng nguyên tắc đơn giản khi lựa chọn ph−ơng pháp giảng d¹y, cã nghÜa lµ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ph¶i lµm cho néi dung gi¶ng d¹y trë nªn đơn giản hơn.. - 12 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Một bức tranh chứa đựng cả ngμn lời. III. Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y Việc lựa chọn ph−ơng tiện giảng dạy có tác động trực tiếp đến kỹ thuật giảng d¹y. §iÒu lý thó lµ ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y rÊt ®a d¹ng vµ th−êng phô thuéc vµo C¸i g× vµ T¹i sao chóng ta l¹i d¹y nh÷ng thø nµy. Mét sè vÝ dô vÒ nh÷ng ph−ơng tiện giảng dạy th−ờng đ−ợc dùng đến nh−: B¶ng phÊn B¶n giÊy d¸n B¶ng b»ng v¶i nØ B¶ng tõ B¶ng tr¾ng Bản đồ ¸p phÝch Biểu đồ và đồ hoạ ¶nh Gi¸o tr×nh S¸ch h−íng dÉn C¸c tµi liÖu ph¸t cho häc viªn ThÎ tæng kÕt M¸y chiÕu OHP Mµn h×nh vµ m¸y chiÕu Slide M¸y chiÕu h×nh S¸ch bµi tËp Sự lựa chọn ph−ơng tiện giảng dạy sẽ quyết định ph−ơng pháp giảng dạy, các hoạt động của giáo viên và học viên. Ví dụ dùng bảng phấn thì cả học sinh và giáo viên đều phải dùng vở viết. Giáo viên phải cân nhắc giữa nhiều thứ để chän ph−¬ng ph¸p thÝch hîp. IV. Häc viªn §èi t−îng häc viªn rÊt ®a d¹ng vµ kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau lín nhÊt gi÷a c¸c häc viªn hay cßn gäi lµ “ Hµnh vi tiÕp nhËn” ®−îc thÓ hiÖn theo c¸c h×nh thøc ®a d¹ng nh−: a. Kinh nghiÖm - 13 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> „. b. N¨ng khiÕu „. c. Kü n¨ng „. d. Gi¸ trÞ „. e. C¶m gi¸c „. f. Ph¶n øng Mét gi¸o viªn h−íng dÉn nhiÒu kinh nghiÖm cÇn ph¶i biÕt c©n b»ng, dung hoµ sù khác biệt của các học viên nhằm đảm bảo lợi ích học tập chung. Học tập là quá trình đòi hỏi sự nỗ lực của cả giáo viên và học viên. Giáo viên cần giúp ng−ời häc nhËn biÕt ®iÒu nµy vµ ý thøc ®−îc r»ng hä còng cã quyÒn ®−îc së h÷u mét phần trong đó. Vì vậy không quá khi nói rằng mỗi học viên mang đến những tình huống học tập riªng: • KiÕn thøc • Kü n¨ng • Kinh nghiÖm Quá trình học tập giúp học viên học hỏi đ−ợc những kiến thức, kỹ năng, thái độ tõ gi¸o viªn vµ c¸c b¹n cïng häc. Mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y hîp lý sÏ lµ cÇu nối để giáo viên và học viên chia sẻ các kinh nghiệm và kiến thức, làm cho việc học có ý nghĩa và ng−ời học đ−ợc tham gia một cách bình đẳng vào quá trình gi¶ng d¹y vµ häc tËp. Tæng kÕt Tóm lại, có 4 yếu tố tác động đến việc lựa chọn ph−ơng pháp luận giảng dạy là: - Mục tiêu học tập – h−ớng đến ng−ời học - Chủ đề giảng dạy - Ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y - §èi t−îng häc viªn. - 14 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> PhÇn 3. Häc tËp cho ng−êi lín Những đối t−ợng nào đ−ợc coi là ng−ời lớn ? Hay chính xác đối t−ợng nào là học viên ng−ời lớn ? Những loại câu hỏi này và một số câu hỏi khác đều có nội dung trả lời liên quan đến nhau. Nguyên nhân là họ phụ thuộc và bị ảnh h−ởng bởi các nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, c¸c x· héi vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c. VÝ dô, thanh niªn trong qu¸ tr×nh tr−ëng thµnh chÞu ¶nh h−ëng bëi nhiÒu nguyªn t¾c, kû luËt. Trong t©m lý häc, cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a tuæi ph¸t triÓn sinh lý ( CA) vµ tuæi ph¸t triÓn trÝ tuÖ (MA). Trong c¸c ®iÒu cña LuËt ph¸p, cã nh÷ng qui định khác nhau giữa các n−ớc, cộng đồng quyết định khi nào một ng−ời ( nam hay nữ) đ−ợc phép tự quyết định độc lập nh− bỏ phiếu, đ−ợc phép vay tiền từ nhà băng, đủ tuổi thi lấy bằng lái xe, đ−ợc phép uống r−ợu hoặc đ−ợc phép quản lý mét c«ng ty . . . Đối t−ợng đ−ợc đề cập đến ở đây là những học viên đã tr−ởng thành, có khả năng quyết định theo đuổi một nghề nghiệp nào đó cho dù đã từng học qua tr−ờng lớp nào hay không. Cụ thể là những ng−ời tr−ởng thành và đủ minh mẫn đủ để tự quyết định các vấn đề cá nhân. T©m lý häc tËp 1.0. §éng c¬ MÆc dï ng−êi tr−ëng thµnh cã kh¶ n¨ng häc tËp, tuy nhiªn nÕu kh«ng kÕt hîp víi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n sÏ kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶. §Ó cã sù nç lùc, mçi học viên cần phải có một động cơ học tập. 1.1. Định nghĩa về động cơ học tập: Động cơ học tập là lòng ham muốn, nhu cầu, sự hối thúc hoặc một cố gắng để đạt đ−ợc một mục tiêu nào đó. Với những cố gắng này học viên sẽ làm những gì mà họ muốn. Mặt khác, động cơ bao gồm cả sự quan tâm, thái độ và mục đích cña ng−êi häc. Có nhiều định nghĩa về động cơ học tập. Động cơ là thứ khiến ng−ời học muốn biết, muốn thực hiện, muốn tìm hiểu và tin vào hoặc muốn đạt đ−ợc những kỹ năng nhất định. Ngoài ra, động cơ cũng có thể đ−ợc hiểu là một nỗ lực thoả mãn nhu cầu của mỗi cá nhân chẳng hạn nh− một ng−ời tr−ởng thành muốn học để biết cách đọc, biết đếm để không bị lừa gạt mỗi khi đi mua hàng. Giáo viên h−ớng dẫn cần phải hiểu đ−ợc nhu cầu, sở thích, mục đích và thái độ của ng−ời học để có thể khuyến khích kịp thời, đồng thời tạo môi tr−ờng khích lệ học viên nếu nh− động cơ học tập của họ ch−a rõ ràng. Nhiệm vụ của ng−ời thầy lµ t¹o lËp vµ duy tr× høng thó trong häc tËp cho ng−êi häc. Khả năng và sự thông minh không phải là tiền đề của việc học tập. Cần nhớ rằng những ng−ời có khả năng ch−a chắc đã là những ng−ời sẽ tham gia học mà họ cÇn ph¶i cã mét mong muèn häc tËp hoÆc ph¶i cã mét sè høng thó trong qu¸ trình học. Họ cũng cần phải có kỳ vọng học một số kỹ năng nhất định. Vì những ng−ời tr−ởng thành là những học viên học theo động cơ nên giáo viên cần phải - 15 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> tìm tòi, tạo dựng và duy trì động cơ học tập này. Điều quan trọng là tìm hiểu để biết đ−ợc động cơ của học viên là gì, từ đó điều chỉnh nội dung cho phù hợp với nhu cÇu cña ng−êi häc. C¸ch thøc gi¶ng d¹y còng ph¶i gÇn gòi víi häc viªn nh− vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho häc viªn trong häc tËp. Một ng−ời học có thể có nhiều động cơ khác nhau. Tuy nhiên, động cơ chủ yếu nhất th−ờng là mong muốn để dành một thành tựu hoặc giải th−ởng. Học viên cũng có tâm lý muốn nổi bật ở một lĩnh vực nào đó. Không ai muốn phí thời gian đi học để chẳng dùng làm gì cả. Động cơ học tập cũng rất khác nhau tuỳ theo từng cá nhân, từng khu vực hoặc từng cơ sở đào tạo. 1.2. Các b−ớc tạo động cơ học tập cho ng−ời học Một số h−ớng dẫn về cách thức tạo động cơ học tập. 1. Khen hoặc tán th−ởng để khuyến khích học viên nỗ lực. 2. Tự đặt ra và duy trì một thói quen th−ờng xuyên trong cách tiếp xúc với ng−ời học, ví dụ nh− bắt đầu giờ học vào một thời gian nhất định, làm cho ng−êi häc tËp trung vµo giê häc . . . 3. Giữ đúng giờ học thì ng−ời học sẽ cố gắng đi sớm để đ−ợc đánh giá là hăng hái. Trong học tập, ng−ời học chính là những đối tác chứ không phải lµ nh÷ng ng−êi cã vÞ trÝ thÊp h¬n. 4. Yªu cÇu häc viªn thùc hiÖn nh÷ng bµi tËp phï hîp víi kh¶ n¨ng. C¸c bµi tËp dÔ qu¸ sÏ t¹o c¶m gi¸c ch¸n n¶n nh−ng nÕu khã qu¸ ng−êi häc sÏ mÊt høng thó. 5. Sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y cã tÝnh thu hót vµ m« pháng. 6. Hãy để ng−ời học biết đ−ợc kết quả học tập và h−ớng dẫn họ những b−ớc tiÕp theo. 7. Hãy để học viên học hoặc thực hành những gì mà họ có thể áp dụng trong thùc tiÔn. Néi dung gi¶ng d¹y ph¶i s¸t thùc. 8. T×m hiÓu së thÝch cña tõng c¸ nh©n. L¾ng nghe hä nãi. Bµy tá sù quan t©m và tôn trọng đối với học viên. 9. Duy trì hứng thú trong học tập bằng cách thay đổi nhiều ph−ơng pháp gi¶ng d¹y. 2.0. §éng c¬ cña gi¸o dôc ng−êi lín 2.1. Häc tËp còng lµ c«ng viÖc Học tập cũng là công việc, đôi khi khá vất vả. Nó chỉ dễ dàng khi ch−a thực sự bắt đầu vào cuộc nên ng−ời học ch−a nếm trải hoặc do động cơ học tập cao nên dï vÊt v¶ nh−ng ng−êi häc vÉn c¶m thÊy cuèn hót. §èi víi ng−êi lín, ®i häc víi mục đích để giải trí d−ờng nh− không phải là động cơ thích hợp mà đi học là để theo ®uæi mét sè nhu cÇu chñ yÕu. Sù tho¶ m·n c¸c nhu cÇu nµy gióp cñng cè hứng thú học tập. Những “ nhu cầu” này đ−ợc coi là động cơ học tập của ng−ời lín. - 16 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> 2.2. Gi¸o dôc ng−êi lín mang tÝnh tù nguyÖn Động cơ chia làm 2 cấp độ. Cấp độ thứ nhất, do tr−ờng học là những tổ chức tự nguyện nên mọi ng−ời cần phải có động cơ để đến tr−ờng học. Cấp độ thứ hai, khi họ đã đến tr−ờng học rồi thì họ cần phải liên tục duy trì động cơ để tham gia vào các nhóm học tập. “ Động cơ đủ mạnh để khiến mỗi cá nhân tham gia học tập nh−ng có thể quá yếu để khiến họ tham gia hết quá trình học, tỷ lệ bỏ học cao trong c¸c ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc ng−êi lín kh«ng dùa trªn nÒn t¶ng nghÒ nghiệp là một minh chứng về sức mạnh của động cơ học tập”. 3.0. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lo¹i h×nh gi¸o dôc cho ng−êi lín: 3.1. Nguyªn t¾c vÒ kinh nghiÖm Khác với giáo dục trẻ em, giáo dục ng−ời lớn cần đến khả năng phán đoán và suy xét khi giải quyết các vấn đề phát sinh; gắn liền với kinh nghiệm cá nhân, v¨n ho¸ vµ tÝn ng−ìng. Kinh nghiÖm sèng cña häc viªn sÏ lµ nguån h÷u Ých trong học tập thông qua việc trao đổi với các bạn học. Một trong những đặc điểm quan trọng nhất của giáo dục ng−ời lớn là “ nêu ra đ−ợc các vấn đề”. Không giống với kiểu học mà mỗi một giờ học lại đ−ợc bổ sung thêm một ít kiến thức và mời các chuyên gia đến để nêu ra các vấn đề chính và những việc cần làm và sau đó là để “ rót” các kiến thức vào đầu của học viên mà vai trò của giáo viên h−ớng dẫn là dẫn dắt lớp học nhìn nhận các vấn đề theo mét khÝa c¹nh tËp trung h¬n chø kh«ng lÉn lén. Qu¸ tr×nh nµy chó träng vµo viÖc häc h¬n lµ viÖc gi¶ng d¹y. Vì vậy các giáo viên truyền thống cần phải đ−ợc bồi d−ỡng và đào tạo lại để hiểu đ−ợc vai trò của một nhà giáo dục cho đối t−ợng ng−ời lớn. Những vai trò đó bao gåm: - T¹o ra mét m«i tr−êng häc tËp, - Nêu ra đ−ợc các vấn đề, - KhuyÕn khÝch häc viªn t×m ra c¸c nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p cho c¸c vấn đề, - Giúp đỡ các nhóm tự tìm tòi,nghiên cứu cho bản thân và - Lên kế hoạch hành động TÊt c¶ nh÷ng tiªu chÝ trªn hoµn toµn kh¸c h¼n víi vai trß cña mét nhµ gi¸o truyÒn thèng. Chóng ta th−êng gi÷ nh÷ng ý niÖm vÒ “ h×nh ¶nh cña mét gi¸o viªn” tõ thêi ®Çu c¾p s¸ch tíi tr−êng. Nh−ng nÕu nhiÖm vô cña chóng ta lµ gi¸o dục cho ng−ời lớn, sử dụng ph−ơng pháp nêu ra các vấn đề thì cần phải xoá bỏ trong ®Çu h×nh ¶nh cña mét gi¸o viªn truyÒn thèng. Gi¸o viªn h−íng dÉn cho c¸c häc viªn ph¶i biÕt r»ng c¸c häc viªn th−êng cã nhiều kinh nghiệm và học hỏi đ−ợc nhiều từ cuộc sống và các bạn đồng nghiệp. Gi¸o viªn h−íng dÉn ph¶i gióp hä chia sÎ c¸c kinh nghiÖm vµ t¹o ra c¸c c¬ héi. - 17 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> để họ có thể giao tiếp, đối thoại với nhau. Hãy xếp các học viên ngồi theo vòng tròn để họ có thể quan sát nhau trong các cuộc thảo luận. 3.2. Mèi quan hÖ gi÷a néi dung gi¶ng d¹y vµ c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t Mét ®iÒu lý thó trong gi¸o dôc ng−êi lín lµ hä sÏ häc nh÷ng g× mµ hä mong muèn – Mét c¶m gi¸c rÊt quan träng. Kh¸c víi häc sinh ë tr−êng, ®−îc d¹y dç nh÷ng thø mµ ng−êi lín cho lµ cÇn thiÕt vÝ dô nh− m«n LÞch sö, Ng÷ ph¸p hoÆc Ngo¹i ng÷. C¸c häc viªn chØ häc nh÷ng m«n nµy nÕu hä muèn chø kh«ng b¾t buộc. Thay vào đó, học viên đ−ợc học về kiến thức xã hội, về chính phủ, tìm hiểu lÜnh vùc x©y dùng vµ vÒ bÊt cø ®iÒu g× mµ hä quan t©m. Sù gi¸o dôc ë ®©y ®−îc xây dựng trên nền tảng kiến thức mà họ đã biết – thông qua các công cụ học tập hoặc một ngoại ngữ hoặc một nguyên lý khoa học nào đó. Mong muèn häc tËp lµ mét yÕu tè cÇn thiÕt gãp vµo sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh học. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những học viên đi học không d−ới một áp lực nào. Vì vậy học viên có một nhu cầu nhất định cần đ−ợc thoả mãn qua việc tham gia khoá học. Nếu ch−ơng trình khoá học không đáp ứng đ−ợc nhu cầu này thì kết quả là học viên sẽ bỏ dở. Sự khác nhau cơ bản giữa hai đối t−ợng học ( häc viªn vµ häc sinh) lµ trong khi häc sinh hy väng häc hái c¸c kiÕn thøc vµ tích luỹ dần theo năm tháng để phục vụ cho t−ơng lai thì học viên lại muốn có thÓ ¸p dông c¸c kiÕn thøc cña kho¸ häc ngay tøc thêi. V× thÕ kú väng häc tËp của học viên là để đáp ứng trực tiếp các mục đích tr−ớc mắt. Điều này cần đ−ợc l−u ý khi x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. Để đạt đ−ợc đầy đủ các yêu cầu trên, ch−ơng trình và tài liệu giảng dạy ngoài việc đáp ứng các mục tiêu học tập còn phải dễ hiểu đối với ng−ời học. Những kiến thức liên quan đến thực tế th−ờng cuốn hút học viên và làm cho họ tiếp thu nhanh. Vì vậy học viên không những cần phải đ−ợc đóng góp ý kiến trong việc x©y dùng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y mµ cã lÏ quan träng h¬n lµ ®−îc tham gia th−ờng xuyên vào việc đánh giá về những việc mà họ đang thực hiện. 3.3. PhÈm c¸ch c¸ nh©n Kh¸c víi trÎ em, ng−êi lín cã lßng tù träng c¸ nh©n cao vµ thÝch ®−îc kh¼ng định mình với những ng−ời xung quanh. Họ thích đ−ợc tôn trọng và không muốn bị mất mặt tr−ớc đám đông. Vì lý do này mà nhiều ng−ời lớn trong các nhóm tỏ ra ngại ngùng, không sẵn lòng đón nhận trách nhiệm vì họ sợ sẽ bị chê c−ời nếu thất bại. Để khuyến khích đối t−ợng này, các khoá học đ−ợc tổ chức ra dựa trên tiêu chí tôn trọng và không ràng buộc học viên với quá nhiều hoạt động hoặc trách nhiệm. Trong tr−ờng hợp cần thiết, bầu ra một Hội đồng bảo vệ quyền lợi häc viªn tr¸nh khái c¸c h×nh ph¹t tõ gi¸o viªn hoÆc c¸c lùc l−îng bªn ngoµi. 3.4. Mét m«i tr−êng kh«ng cã sù ®e do¹ VÒ mÆt t©m lý häc, viÖc ®e do¹ vµ dïng h×nh ph¹t th−êng cã ý nghÜa ph¶n t¸c dông, g©y c¶n trë mèi quan hÖ cña ng−êi häc. Häc viªn ®−îc tù do dùa vµo c¸c kinh nghiệm sẵn có để bắt đầu quá trình học những kiến thức cần thiết. Cần tạo cho lớp học một bầu không khí thoải mái để các học viên cởi mở hơn, đồng thời hỗ trợ về mặt tinh thần để v−ợt qua đ−ợc giai đoạn vụng về phát triển và thử - 18 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> nghiÖm c¸c hµnh vi míi vµ c¸ch suy nghÜ kh¸c. Sù t«n träng lÉn nhau ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù hµi lßng chø kh«ng ph¶i trªn c¬ së vÞ trÝ, cÊp bËc. 3.5. Quan s¸t vµ suy luËn: Các nghiên cứu đã cho thấy rằng con ng−ời th−ờng nhớ: 20% những gì họ đã nghe 40% những gì họ đã nghe và nhìn 80% nh÷ng g× mµ hä tù kh¸m ph¸, t×m ra Cµng vÒ giµ trÝ nhí cña con ng−êi cµng gi¶m sót bï l¹i hä cã kh¶ n¨ng quan s¸t vµ suy luËn tèt. V× vËy gi¸o dôc cÇn nhÊn m¹nh vµo viÖc häc h¬n lµ viÖc gi¶ng dạy. Khi cần thiết, giáo viên tạo ra các tình huống học tập để học viên tự tìm câu trả lời thông qua quan sát và suy luận. Họ th−ờng nhớ rõ những gì mình đã nói h¬n lµ nh÷ng lêi cña gi¸o viªn v× vËy gi¸o viªn h−íng dÉn kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i dïng nhiÒu lêi gi¶i thÝch. Tr−íc khi giíi thiÖu c¸c kiÕn thøc míi, gi¸o viªn cÇn t¹o cho häc viªn mét mong muèn t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p. Th−ờng thì trong tr−ờng hợp này các mã hay đ−ợc dùng đến. Đây là những thiết bị gợi ra vấn đề để đánh thức hoặc khơi gợi các cuộc thảo luận. Một mã ở đây có thÓ lµ mét vë kÞch, mét ¸p phÝch qu¶ng c¸o, mét b¨ng h×nh video, c¸c slide, bµi h¸t, ng¹n ng÷, mét c©u chuyÖn . . . Néi dung cña nh÷ng m· nµy ph¶i ng¾n, liªn quan tới vấn đề đã nêu và diễn tả đ−ợc tình huống mà học viên đang quan tâm. Vai trß cña gi¸o viªn h−íng dÉn lµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho cuéc th¶o luËn “gi¶i m·” diÔn ra cã hÖ thèng cho tíi khi thèng nhÊt ®−îc kÕ ho¹ch thùc hiÖn. 3.6. HiÓu biÕt kÕt qu¶ KÕt qu¶ häc tËp sÏ tèt h¬n nÕu sau khi thùc hµnh häc viªn thÊy ngay ®−îc r»ng họ đã hành động đúng. Đây chính là việc hiểu biết kết quả hay còn gọi là sự phản hồi, đóng vai trò củng cố tích cực. Sự hiểu biết kết quả xảy ra liên tục trong qu¸ tr×nh häc bao gåm c¶ viÖc x©y dùng c¸c kü n¨ng thao t¸c b»ng tay. Ví dụ nh− học đánh máy, khi ta nhấn vào một phím trên bàn phím thì kết quả sẽ xuất hiện ngay trên mặt giấy. Tuy vậy khó có thể −ớc tính ngay mức độ hiểu biết kÕt qu¶ trong qu¸ tr×nh häc cÇn cã sù nhËn thøc vµ kinh nghiÖm. Gi¸o viªn chØ có thể thực hiện điều này thông qua quan sát và đặt câu hỏi. Một hình thức khác để đánh giá qui trình học kiển này là dùng các câu đố hoặc trắc nghiệm.. - 19 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Tæng kÕt Tóm lại, động cơ chính là những mong muốn từ bên trong tiếp sức cho các học viên tham gia vào quá trình học. Không có động cơ, việc học tập sẽ trở nên hiệu quả và không máy móc. Điều cốt yếu đối với giáo viên h−ớng dẫn là khơi gợi và duy trì động cơ học tập suốt khoá học. Điều này chỉ có thể thực hiện đ−ợc khi viÖc häc (b»ng sù nç lùc cña gi¸o viªn) gi¶m bít tÝnh b¾t buéc, theo mét chõng mực nào đó d−ới dạng: • Häc tËp ®−îc coi nh− mét c«ng viÖc • Häc tËp cã tÝnh tù nguyÖn, cã nghÜa lµ b»ng ý chÝ cña ng−êi häc h¬n lµ mong muèn cña gi¸o viªn. Cã thÓ tæng kÕt ra 4 nguyªn t¾c trong gi¸o dôc cho ng−êi lín nh− sau: • • • • •. Dùa trªn c¸c kinh nghiÖm ( cã Ých cho ng−êi häc) Có liên quan đến các nhu cầu tr−ớc mắt của ng−ời học T«n träng phÈm c¸ch c¸ nh©n cña ng−êi häc Xoay quanh viÖc quan s¸t vµ suy luËn HiÓu biÕt kÕt qu¶. Theo t©m lý gi¸o dôc häc cho ng−êi lín, nh÷ng nh©n tè sau sÏ gãp phÇn t¹o ra mét qu¸ tr×nh häc cã hiÖu qña: „. Häc viªn sÏ tiÕp thu tèt nhÊt nÕu bµi häc ®−îc m« pháng gÇn víi thùc tÕ „. Khi bµi häc kh«ng qu¸ khã, còng kh«ng qu¸ dÔ „. §èi víi häc viªn sù thµnh c«ng lµ gi¶i th−ëng lín nhÊt v× vËy khi hä thÊt b¹i thì hãy tạo cơ hội cho họ đi đến thành công „. Khi ®−îc tham gia thùc sù vµo bµi häc, häc viªn sÏ häc nhanh h¬n lµ chØ dùa vµo sù h−íng dÉn mét chiÒu cña gi¸o viªn. Hä kh«ng thÝch häc kiÓu thô động. Vì vậy khi giới thiệu một lý thuyết hoặc nguyên lý mới không nên kéo dài quá 15 phút. Sau đó cần phải có các hoạt động thực hành với sự tham gia cña c¸c häc viªn. NÕu gi¸o viªn h−íng dÉn nãi qu¸ nhiÒu sÏ lµm cho häc viªn c¶m thÊy ch¸n. „. - 20 Vụ Giáo dục chuyên nghiệp – Bộ Giáo dục và Đào tạo Biên soạn và giới thiệu TS. Hoàng Ngọc Vinh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>